Orklar, J. R. R. Tolkien'in kurgusal Orta Dünya evreninde Melkor tarafından yaratılan bir ırk. Orklar, Silmarillion ve Yüzüklerin Efendisi romanlarında, karanlık güçler Morgoth, Sauron ve Saruman tarafından asker ve hizmetkâr olarak kullanılan bir ırk olarak resmedilir. Hobbit romanında orklar, baş düşmandırlar.
Tolkien'in etkilendikleri
Ork (İng. orc), Eski İngilizce orcneas sözünden esinlenilmiş bir addır. Beowulf destanında orcneas, Grendel'in tanıtıldığı bölümde, Kabil'in soyundan gelen ırklardan birisi olarak anlatılır ("Þanon untydras ealle onwocon,/eotenas ond ylfe, ond orcneas," ll. 111-112). 1954'te kaleme aldığı bir mektupta Tolkien, ork sözünü "şeytan" manasında kullandı, -kurguladığı - diğer benzer manalı sözlerle olan sesletim benzerliğini bu manayı yeğlemesinin sebebi olarak gösterdi. 1954'te elf dilleri üzerine yazdığı bir makalede Tolkien, "ork" kelimesini "kötü ruh veya öcü" olarak vermektedir, Eski İngilizce sözün kökeni olarak ise Latince -yeraltı tanrısı- Orcus'u gösterir.(Ork sözcüğü Fransızca gibi diğer Avrupa dillerinde Ogre şeklini almış ve dev benzeri bir yaratığı tanımlamak için kullanılmıştır.)
Hobbit romanındaki goblinler hakkında Tolkien'in bir açıklaması şöyledir:
"Doğrudan şahsi birikimime dayanmıyorlar, ancak -sanırım- goblin kültürüne çok şey borçluyum... özellikle George MacDonald'ınkilere, hafif ayaklar dışındaki buna hiç inanmadım."
Orta Dünya'da orkların çeşitli adlandırılışları
dili 'da, orklara urco, çoğul olarak urqui denilirdi, "öcü" veya "karabasan" anlamına gelen bu kelime korkuyu kışkırtan bir anlamı haizdir. dili 'de ismin tekili orch çoğulu yrch olarak geçer. Cücelerin dili 'da tekili rukhs çoğulu rakhâs olarak bilinir. ya da Vahşilerin dilinde gorgûn, Mordor'un Kara Lisan'ında ise uruk kelimesi kullanılır (Örn; uruk-hai, anlamı; "ork halkı"). Ork, aynı ismin Rohirric dilinde kullanılan versiyonudur. Hobbitler de uzak akrabaları Rohan'dan ötürü bu ismi kullanırlar, bununla birlikte hem Rohirric'teki hem de Hobbitçe'deki kelimenin kökleri elf dillerine uzanır.
Uruk ve uruk-hai isimleri zamanla orkların bir altkolu ya da bir altkolları grubu olan urukları adlandırmak için kullanılmıştır; bunlar kendilerinden daha zayıf olan diğer orklara snaga (köle) derler. Gri Elfler, orkların tamamını birden Glamhoth (gürültülü topluluk) olarak adlandırır. İlk kez Hobbit romanında bahsedilen orklar için, goblin kelimesi kullanılmıştı. Orta Dünya Tarihi'nde, adında bir ork liderinin bahsi geçer, fakat daha sonra Boldog ismi, kişi ismi olmaktan ziyade orkların bir altkolunu adlandırmak için veya onlarla ilgili bir terim olarak anılır.
Orklar, Goblinler ve Uruklar
Tolkien'in eserlerinde ilk kez -1915'te yayımlanan- Goblin Ayakları şiirinde goblinlerin adı geçer. Bu onun aynı zamanda ilk basılan eseridir. Şiir, Oxford Poetry'nin tarafından basılan yıllık sayısında yer alır. Şiirde goblinler, yabanî cinler olarak anlatılır, yaklaşık 45 yıl sonra Tolkien bu şiiri çocuksu olarak dışlayacaktır.
'nda ork ve goblin isimleri elflerle savaşan ve onları esir alan yaratıkları adlandırmak için kullanılır. Christopher Tolkien'e göre, Tinúviel'in Öyküsü'nde yazar goblinlerle orkları alenen birbirinden farklılaştırırken, Turambar'ın Öyküsü'nde iki isim eşanlamlıdır. Gonglar denen bir topluluk bazı yerlerde orklardan farklı, bazı yerlerde ise orkların alttürü olarak bahsedilir. Christopher Tolkien, gongların -orklarla akrabalıkları diğer halklarca pek bilinmeyen- karanlık yaratıklar olduğunu belirtir. Goblinler ve orklar bazı yerlerde "Melkor'un yaratıkları" olarak geçer, bazı yerlerde ise bağımsız yaratıklar olarak tasvir edilirler. Elf dilleriyle ilgili iki sözlükten -yaklaşık 1915 çalışması olan- Öykü Sözlüğü'nde (Quenta Lexicon) ork kelimesi "canavar, şeytan" anlamlarına gelirken, -yaklaşık 1917 çalışması olan- Cüce Sözlüğü'nde (Gnomish Lexicon) ork ismi, gong ismi tanımlanırken "bir goblin; bir ork boyunun bir üyesi" şeklinde goblinin bir tanımlaması olarak geçiyor. Christopher Tolkien ilgili sözlükte ayrıca -daha sonra Noldora dönüşecek olan-gnome sözcüğünün, kelime kökeni goblin kelimesine dayandırılan bir türev olduğunu belirtir.
Hobbit'te, arazilerinden izinsiz geçtikleri için cüceleri esir alan Dumanlı Dağlar halkı ve daha sonra insanlara, elflere ve cücelere karşı yaptıkları Beş Ordular Savaşı'ndaki aynı halk goblinler olarak anılır; bu adlandırma 'ndaki konseptle uyumludur. Romanın bir yerinde Gandalf, Bilbo'yu 'deki "tarif edilmez goblinler, hobgoblinler ve orklarla" korkuturken ve bir başka yerde Thorin'in kılıcının Elfçe ismi (Orcrist) sözcüğüyle ork ve goblin farklılaştırılmıştır.
Yüzüklerin Efendisi'nde ork genel kullanılırken, goblin sözcüğü daha çok hobbitlerin konuşmalarında geçer. Romanın ikinci bölümü İki Kule'de Saruman'ın uruklarını sıradan orklardan ayırt etmek için goblin sözcüğünün tercih edildiği kısımlar yer alır:
"İrice cüsseli, esmer, çekik gözlü, kalın bacaklı ve geniş elli dört asker goblin vardı. Geniş yüzlü kısa kılıçları vardı, bu kılıçlarla birlikte üzerlerinde -normalde orklarda görülen- kavisli palalar yoktu. İnsanların yaylarına denk boyda ve şekilde yayları vardı."
Ayrıca:
"Ortada bir kazığın üzerinde büyük bir goblin kafası vardı; kafanın parçalanmış miğferinde beyaz işaret hâlen ayırt edilebiliyordu."
Metinde geçen "beyaz işaret"ten anlaşıldığı kadarıyla, kafası kesilmiş goblin bir uruktu. Tolkien'in belirttiğine göre Saruman'ın urukları, karşılığı "S" olan bir Elf rünü ile işaretliydi.
Tolkien ayrıca Hobbit’in bazı baskılarında yer alan şu notu kaleme almıştır:
"Orc İngilizce bir kelime değildir. Birkaç yerde görülür fakat genelde goblin -ya da daha iri türleri için hobgoblin- sözcüğüyle karşılanır. Orc, bu yaratıklara hobbitlerin o dönemde takmış olduğu bir isimdi. Orc ile pek bir ilgisi bulunmayan ork sözcüğü, yunus benzeri deniz canlılarına verilen bir isimdi."
Hobbit ve Yüzüklerin Efendisi'nin ilk taslaklarında goblin kelimesi her yerde kullanılırken, hobgoblin sözcüğü daha iri ve daha kötü goblinler için kullanılırdı. Hobbit sözcüğünün muhtemel kökenlerini araştırırken Tolkien, hobgoblin sözcüğüne yüklediği anlamda hata yaptığını, hob- önekinin geleneksel olarak daha iri varlıkları belirtmek için değil, aksine daha küçük varlıkları belirtmek için kullanıldığını fark etti.
’le yayımlanan, de dahil, Yüzüklerin Efendisi-sonrası yazılarında ve birçok makalesinde Tolkien kelimenin ork şeklindeki yazımını tercih etti. Orc şeklinde yazıldığında, kelimenin sıfat hâli orcish şeklinde yazılır ve /orsiş/ olarak okunur. Tolkien kelimenin sıfat hâlinde /k/ sesinin /s/ olarak dönüşüm geçirmesini istemiyor, sıfatın /orkiş/ olarak okunmasını istiyordu. İsim ork olarak yazıldığı takdirde sıfat hâli de orkish şeklinde yazılmakta ve /orkiş/ olarak okunmaktadır.
Goblinlerin fiziksel görünümleri
Goblinler çirkin vücutlu ve dişleri kirli insansılar olarak betimlenmiştir. En irileri insan boyundadır, fakat genellikle ortalama insan boyundan kısadırlar, hatta bir hobbit kadar kısa olabilirler (Yüzüklerin Efendisi'nde Frodo ve Sam ork kılığına girerek gerçek kimliklerini orklardan gizlerler). Mefhum-u muhalifinden hareket edilecek olursa, insan-ork melezlerinin fiziki görünümleri "boyları insan boyu, yüzleri goblin yüzü" şeklinde tasvir edilmesinden yola çıkarak, normalde orkların boyunun insandan kısa olduğu sonucu çıkmaktadır. Bununla beraber, bazı orklar uzun olmasalar da geniş vücutludurlar. Orkların birçoğu -maymunlarda olduğu gibi- uzun kolludurlar. Birçoğunun bacakları çarpık ve sırtları kamburdur. Kanlarının rengi -yeniden canlandırılmış ölüleri andırır şekilde- siyahtır.
Tolkien, mektuplarından birinde orkları açıkça şu sözlerle tasvir etmektedir:
"...kısa boylu, geniş vücutlu, yassı burunlu, soluk benizli, geniş ağızlı ve çekik gözlü; açıkçası -Avrupalı gözüyle- Moğolların daha aşağı ve daha sevimsiz versiyonlarıdır."
Üstte alıntılanan görüşün ırkçı olduğu nitelemelerine cevaben, , Tolkien Newsgroups FAQ başlıklı yayınında şöyle yazmıştır:
"İlk bakışta bu yorum bariz şekilde ırkçı olarak görünmektedir, fakat "Avrupalı gözüyle" nitelemesini sarf etmiş olması yorumu farklı bir çerçeveye oturtmaktadır: Tolkien bununla, açıkça, farklı kültürlerin güzellik hakkında farklı ölçütleri olduğunu ve izlenimlerinin herhangi bir bilinçaltı üstünlük duygusu barındırmadığını ortaya koymaktadır. Dahası, Tolkien orkların gerçekten Moğol tipli olmadıklarını, fakat "aşağılık ve iğrenç" bir insansı ırk olduğunu belirtir"
"Bununla birlikte" der Jensen, "(Tolkien'in yaptığı) değerlendirme, günümüzün duyarlılıklarından şüphesiz geridedir."
Tolkienci 'in, Orta Dünya hakkında rehber bilgi sunan Parma Endorion isimli serbest telifli e-kitabında yaptığı yoruma göre Tolkien:
"...gerçek görünümünden uzaklaştırılıp bozulduğunda, canavarsı ve yoldan sapmış hâle gelen bir insan tipine ihtiyaç duymuştur. İşin aslı pek çok Asya kültürü, kötü tanrıları ve şeytanları buna benzer bir tipte sunmaktadır. Tolkien'in tercihinin ırkçılıktan değil, engin bir mitolojik anlayıştan ilham aldığını düşünüyorum."
Martinez ayrıca Tolkien'in orklarının tarihsel bağlamda, Orta Dünya'daki yağmacı ve düşman topluluklar olması açısından, Hunlardan esinlendiği fikrini savunmaktadır. Tolkien'in yazılarını Batılı bir bakış açısıyla kaleme aldığı düşünülürse, Hunların (ve Moğol İmparatorluğu'nun) Avrupa'ya girmiş oldukları hesaba katıldığında bu bakış açısı şaşırtıcı görünmemektedir.
Yine de bazıları tarafından Yüzüklerin Efendisi'nin batılı beyaz Avrupa halklarını "iyi", esmer tenlileri ve çirkin olanları ise "kötü" olarak tasvir ettiği ileri sürüldü. Steuard Jensen, Tolkien Newsgroups FAQ'sunda, Tolkien'i bu şekilde okumanın "karanlık" ve "aydınlık" arasındaki savaşın sembolizasyonunun, yanlış bir bakış açısıyla "beyaz" ve "siyah" arasındaki bir ırk mücadelesi şeklinde anlaşılmasına yol açtığını savunur. Jensen ayrıca, Tolkien'de, "siyahlık", "beyazlık", "açık renklilik", "koyu renklilik" vb. deri renginin iyi ve kötü olanı ayırt etmek için özellikle kullanılan belirleyici ölçütler olmadığını ve Sauron'a hizmet eden esmer tenli insanların (Haradrim'in) aslında kalplerindeki bir kötülük meyliyle değil, isteksizce Sauron'a hizmet ettiklerini vurgular.
Bütün bunlara ilaveten, Tolkien ırkçılık hakkında bizzat şöyle demiştir:
"Bilimsellikten uzak ve tamamen zararlı ırkçı öğreti düşüncesine herhangi bir katkıda bulunmuşsam, bundan pişmanlık duymalıyım."
Ork türleri
Diğer Orta Dünya ırklarına nazaran ork ırkının alt türleri daha farklılaşmış özellikler gösterir. En bariz örneği uruklardır. Uruk-hai ırkı, daha iri daha güçlü ve daha kara derilidir. Uruklar, daha küçük ve zayıf olan diğer orklara snaga (köle) derler. Orkların türleri arasında görünüşleri bir yana, özellikleri bakımından da değişiklikler görülür. Saruman'ın Urukları üstün vasıflı askerler iken, koklayıcılar da denilen daha zayıf bir ork türü, iz sürücü vasfına sahiptir (Kralın Dönüşü'nde bunlardan birisinin yanında iki urukla birlikte hobbitlerin izini sürdüğü bahsi geçer). Saruman Urukları, Sauron Uruklarından daha uzun ve daha insan görünümlüdür. Sauron Urukları ise daha uzun kolludur (Örn; İki Kule'de bahsi geçen ). Saruman Urukları güneş ışığına daha dayanıklıdır. Orta Dünya Tarihi'nde Tolkien ork şeklinde bedenlenen -Boldog olarak bilinen- bazı maiaların varlığından bahseder.
Saruman kendi tasarladığı orklar yetiştirdi (Aragorn daha önce onlardan hiç görmediğini söyler). Tolkien, 'in "Myths Revisited" bölümünde Saruman'ın adam-orklar ve ork-adamlar ürettiğini yazar. Saruman Uruklarının orkların bir melezlemesi olup olmadığı açıkça belirtilmez, bununla birlikte yarı-orklar ve goblin-adamlar olarak da bilinen ork-adamlar, melezdir.
Orklar başlangıçta Angband'da Morgoth'a tabi idiler. Tolkien bazı notlarında, Morgoth'tan sonra orkların bazı krallıklar kurduğundan bahseder. Daha sonra Mordor'da Sauron'a tabi oldular. Yüzük Savaşı'nda bazıları Isengard'da Saruman'a hizmet etti. Sauron, İkinci Çağ'ın sonunda Yüzük'ü düşmanlarına kaybedince, bazı orklar bağımsız işler yürüttü. Hobbit'te anlatılanlar gerçekleşmeden önceki bir zamanda orklar Gundabad Dağı'nı ele geçirdi ve başkent yaptı. Sauron tekrar ortaya çıkana kadar orklar bağımsız örgütlendiler. Dumanlı Dağlar Orkları, Ulu Goblin liderliğinde bir dönem; Moria Orkları Azog ve daha sonra oğlu Bolg liderliğinde bir dönem; Gram Dağları Orkları ise birlikte Shire'a saldırdıkları Golfimbul liderliğinde bir dönem örgütlü yaşadılar.
Ork kültürü
Tolkien, ork kültürü ve eşyaları hakkında ayrıntıya girmez. Orklarda da bir çeşit şifa kültürü olduğu biliniyor (Hobbitleri kaçıran ork birliği, Merry'nin yarasına sert bir iyileştirici tatbik eder). Orkların zırhları, elflerinki kadar kaliteli olmasa da işe yarar sağlamlıktadır. Kamaları ve okları zehirlidir (Aragorn'un Sam'in yarasını tedavi ederken belirttiğine göre zehirli bıçak yarası almamakta Sam talihliydi). Orklar, Isildur'u zehirli oklarla vurmuştu.
Korkunç şarkılar söylemeyi severler (Hobbit'te olduğu gibi). Dumanlı Dağlar Goblinleri işkence aletleri ve öldürücü eşyalar tasarlayabilen minik yapılı bir ork türüdür.
Beslenme kültürü
Hobbit'te Tolkien orkları "daima aç" olarak resmeder. Ancak eserin üslûbu dikkate alındığında bunun bir mübalağa olup olmadığı belirsizdir. Orklar atlar ve insanlar da dahil her türlü eti yerler. Orkların kendi türlerini de yediklerine dair kesin bir ifade geçmese de, orkların kendi türlerini de yiyebileceklerine dair üstü kapalı ifadeler vardır. İki Kule'nin Üçüncü Bölümü'nde Mordor Orklarının lideri , Saruman Uruklarını ork eti yemekle itham eder, muhatabı ise bunu kızgın bir şekilde inkâr eder. Buradan anlaşılan yamyamlığın ork toplumunda bir tabu olduğudur ya da orklar kendi türlerini yemeyi aşağılık bir beslenme veya kendi türlerini zayıflattığı için aptallık olarak görürler. Cirith Ungollu Shagrat, zehirlenmiş halde yerde yatan Frodo'nun yahni olması gerektiğini söyleyen muhatabına asıl kendisinin yahni olması gerektiğini söyleyerek çıkışır. Buradan orkların yahni tarzında bir yemek yaptıkları biliniyor. Daha sonraları Shagrat kamasındaki ork kanını yalamakta bir sorun görmeyecektir ki bir çeşit yamyamlık olarak telakki edilebilir. Sonraki bir olayda Shagrat itaatsizlik eden bir snagayı kendisini yemekle tehdit eder; bununla birlikte bu tehdit muhtemelen bir kızgınlık ifadesidir.
Dil
Orkların kendi dilleri yoktur. Çeşitli dillerden derlenmiş kelimelerin bozulmuş versiyonlarını kullanırlar. Her bir ork topluluğunun diğerinden çok farklılaşmış bir lehçesi olduğu için, kullanılan ortak bir ork dili yoktur. Bu yüzden Ortak Lisan'ın kaba bir şivesini ortak konuşma dili olarak kullanırlar. Yüzüklerin Efendisi'nde geçenkimi ork kelimeleri Kara Dil'den gelmedir (Örn; ghâsh, ateş; sharku, yaşlı adam; snaga, köle). Tark (Gondorlu) sözü Ortak Lisan'dan ve orijinal olarak Quenya tarkil (soylu adam) sözünden gelir.
Sauron, Üçüncü Çağ'da Mordor'a döndüğünde Barad-dûr'daki hizmetkârları ve ordularının komutanları Kara Dil'i kullanmaya başladı. İki Kule'de Kara Dil'in avam kullanımına örnek teşkil eden bir cümle vardır; Mordorlu Grishnákh, Isengardlı Uglúk'a söver: "Uglúk u bagronk sha pushdug Saruman-glob búbhosh skai!". 'te Tolkien cümleyi şöyle tercüme eder: "Uglúk lağım çukuruna, sevgili gübre pisliği, büyük Saruman aptalı, ğa!" Tolkien dilleri konusunda akademik analizler yayımlayan Vinyar Tengwar dergisi şu tercümeyi önerir: "Uglúk, pis kokulu Saruman pisliği ile birlikte gübre çukuruna, domuz bağırsakları, ğa!"
Kara Dil'i icad etmede Tolkien'in Hititlerin ve Hurrilerin dilini model aldığını öne sürenler vardır
Orklar ve kötülük
Orkların iyiliğe ve kötülüğe meyli konusunda Silmarillion'daki bir bilgi bir ipucu verir; Dagorlad Savaşı ve peşinden gelen Barad-dûr'un kuşatılışı ile ilgili olarak "Bütün canlı varlıklar o gün ikiye ayrılmıştı, her türden bir kısım, hatta dört ayaklılar ve kuşlar bile her iki orduda saflarını almıştı, sadece elfler hariç. Elfler, bölünmemiş bir hâlde Gil-galad'ın emrindeydi. Cücelere gelince, birazı diğer saftaydı, fakat Morialı Durin'in akrabaları Sauron'un karşısında yer aldı." (). Sadece elflerin tam birlik olduğu bilgisi dikkate alındığında, buradan yola çıkarak en azından bazı orkların Sauron'a karşı savaştığı sonucu çıkmaktadır, yine de bu, metnin aşırı yorumlanması olarak değerlendirilebilir. Sauron'a karşı değilse bile, orkların birbirleriyle sık sık savaştıkları bilinir. Orkların kazanılabilirliği ile ilgili olarak Tolkien bir mektubunda şöyle der:
"Hemen hemen "kazanılamayacak kadar kötü" diye yazmıştım; fakat bu çok aşırı olur. Çünkü onların mahiyetini kabul ederek veya hoş görerek -ki bu, reel varoluşları için gereklidir- orklar bile, Tanrı’nın olan ve böylece nihaî anlamda “iyi” olan dünyanın bir parçasıdır. Tanrı'nın bunu hoş görmesi, günümüzde tiranlar tarafından insanların planlı olarak canavarlaştırılmasını hoşgörmekten daha kötü bir ilahiyat olmaz herhalde."[]
’de Tolkien, orkların kazanılamaz olmasa da, elfler veya insanlar tarafından kazanılamayacağını öne sürmektedir.
Tolkien, orkların doğal olarak kötü olmadıklarını ancak kendi istekleri dışında Morgoth ve Sauron'un köleleri ve maşası olduklarını kabul eder, herkesten nefret ettikleri gibi efendilerinden ve hatta kendilerinden de nefret ederler. Bir yazısında şöyle yazmıştır: "I. Dünya Savaşı'nda hepimiz orklardık"[].
Orkların kökeni
Orkların kökeni belirsizdir. Tolkien'in yazılarında, kötülüğün yoktan var etme yeteneğinin olmadığı teması işlenir, buradan yola çıkarak, orkları orijinal olarak türeten kişi olan Vala Morgoth'un onları yoktan yaratmış olamayacağı sonucuna ulaşılır.
Beowulf'taki orc-néas’tan (ork-ölüleri’nden) farklı olarak, Tolkien'in hiçbir yayımlanmış eserinde dişi orkların bahsi geçmez. Yine de, Silmarillion’da onların elf ve insan benzeri olarak türetildiği belirtilir ki bu dişi orkların var olduğunu ima eder. Hobbit’te, ork Azog'un Bolg adında oğlu vardır. Aynı eserde, Bilbo ile karşılaşmasından az önce Gollum'un genç bir goblin ufaklığını yediği anlatılır (Goblinler, bir ork türüdür).
2002'de, Tolkien'in The Letters of J. R. R. Tolkien'de yer almayan mektuplarından birisi Sotheby's'de açık artırma ile satışa sunuldu. 1963'te Mrs. Munsby adında birine yazılmış bu mektupta Tolkien, dişi orkların varlığını doğruluyor. Mektuptaki ilgili cümleleri:
"Ork kadınları olmalıdır, fakat öykülerde orklardan, kötü efendilerin hizmetindeki ordularda görevli savaşçı askerler olmaları dışında pek bahsedilmediği için, onların yaşamları hakkında doğal olarak çok şey öğrenemeyiz. Pek bilinen bir şey yok."
Topraktan türeyiş
J. R. R. Tolkien tarafından öne sürülen en eski teoriye göre orklar Morgoth'un büyüsüyle taş ve balçıktan türetildiler. 'de geçen Gondolin'in Yıkılışı'nda "yerin balçığından ve sıcaklığından türetildiler" (İng "bred from the heats and slimes of the earth") şeklinde bahsedilir. Gondolin'in Yıkılışı (The Fall of Gondolin), Tolkien'in tamamen kaleme aldığı ilk Orta Dünya öyküsüdür, 1917'de kaleme alındı).
Ölümsüz olduklarına veya çok uzun yaşadıklarına dair Hobbit romanında bir ipucu şöyledir; Dumanlı Dağlar orkları uzun zamandır kayıp olan kılıçlar Orcrist ve Glamdring'i çabucak tanırlar. Buradan, kılıçlar ortadan kaybolduğundan beri gelip geçen nesillerin sayısının kılıçların ork hafızasındaki görünümünü unutturmayacak derecede az olduğu veya belli bir yaştan sonra yaşlanmadıkları yönünde bir fikir doğsa da Tolkien'in Hobbit eserini yazdığı sırada henüz Silmarillion'da anlatılacak olan olaylardan sonra Hobbit'teki olaylara dek birkaç bin sene zaman geçtiği fikri kurgulanmamıştı. İki Kule eserinde Gorbag ve Shagrat, Sam'in kulak kabarttığı konuşmalarında Son İttifak'ın "Büyük Kuşatması"ndan sanki binlerce sene önceki o kuşatmaya tanık olmuşlar gibi bahsederler. Bu "Büyük Kuşatma" sözüyle kastedilen -o esnada devam ediyor olan- Minas Tirith kuşatması veya yaklaşık bin sene önce yaşanmış olan Minas Morgul kuşatması da olabilir. Azog oğlu Bolg'un babasının ölümünden 140 sene sonra ölmesinden de anlaşılacağı üzere orklar en az birkaç asır ömür sürerler. Bu son anılan teori, 'deki "Myths Transformed" makalesinde verilen bir bilgiyle de uyumludur; orkların ömürleri Númenorlulara nisbetle kısadır.
Orkların kökeni ile ilgili yukarıda verilen bu bilgiler Silmarillion'da geçtiği için, birçokları bu teoriyi Tolkien'in son görüşleri olarak kabul etti. Yine de, görüleceği üzere, Tolkien daha sonra farklı görüşler belirtti ki -her ne kadar eserlerinde değinmese de- en son belirttiği görüşler onun son görüşleri olarak kabul edilmeye daha uygundur. Bununla birlikte üstte anlatılan teori, Tolkien'in yayımlanmış eserleri ile en uyumlu olanıdır.
Yoldan çıkmış maialar
Orta Dünya Tarihi inceleme serisinde (özellikle ’in "Myths Transformed" bölümünde) Birinci Çağ'da yaşamış gibi veya Bilbo ve beraberindeki cüce kafilesiyle karşılaşan Ulu Goblin gibi bazı ork liderlerinin aslında yoldan çıkmış maialar olduğu, maddi alemde ork şekline büründüklerine dair tespitler yer alıyor:
"Bu varlıkların bazıları düş veya hayalet olabilir ancak diğer bazıları hiç şüphesiz Melkor'un bazı hizmetkârlarının aldığı şekiller, çocukların asıl şekillerinin küçültücü ve alaycı versiyonlarıydı. Melkor'un emrinde çok sayıda maia vardı, efendileri gibi onların da Arda'da görünür ve algılanabilir şekle girme güçleri vardı."
"Boldog, (…) Savaş'la ilgili öykülerde çokça anılan bir isim. Boldog'un kişisel bir isim olmayıp ya bir unvan veya bir yaratık türünün adı olma ihtimali var: Ork şeklindeki Maialar. Yalnız, balroglardan daha az korkunçlar."
"Melkor birçok rûhu yoldan çıkardı, bazıları Sauron kadar kudretli, veya balroglar gibi daha az güçlü. En küçükleri, orkların atalarıydı."
İnsan-ork melezleri
Tolkien ayrıca Morgoth'un generallerinden Sauron'un -muhtemelen Morgoth'un aktif olduğu dönemde onun talimatıyla- orkları ve insanları melezlediğini belirtiyor. Uruk-hai ırkının bu şekilde türetildiği düşünülüyor. Bu yöntem daha sonra Yüzük Savaşı döneminde Saruman tarafından tekrarlandı, böylece Saruman kendi melezlerini yaptı.
"Şüphe yok ki ileride Üçüncü Çağ'da Saruman bunu yeniden keşfetti, veya kitaplardan öğrendi ve efendi olma şehveti onu buna, en kötü işini yapmaya sevketti: Orkları ve insanları melezlemek. Neticede, şeytanî, büyük Adamorklar ve güvenilmez, aşağılık Orkadamlar türetti."
Tolkien ilk başlarda bütün orkların, yoldan saptırılmış ve işkence edilmiş elflerin soyundan geldiği hipotezi üzerinde durdu, fakat sonraları bu teoriden -Christopher Tolkien'in, Morgoth's Ring isimli çalışmasında ("Myths Transformed, text X") anlattığına göre- memnuniyetsizlik hissettiğini gösteren yorumları mevcut. kavramına yapılan göndermeleri silmeye başladığı aynı dönemde, orklar için yeni bir köken bulma arayışına girdi. Tolkien'in çözmek için bütün Orta Dünya evrenini (Arda kozmolojisini ve Arda'nın tarih öncesini) yeniden kurgulamaya gittiği birkaç sorundan birisi orkların kökenidir. İnsanların kökenini neredeyse elflerin uyandığı tarihe kadar uzatarak Tolkien muhtemelen orkların bozulmuş insanlar olduğu teorisini kurgulamaya çalıştı. Tolkien bu yeni teoriyi tamama erdiremeden öldü ve böylece Silmarillion’da orkların elf kökenine atıfta bulunan teori işlendi.
Duyuları gelişmiş yaratıklar
Tolkien'in diğer varsayımlarında orklar insansı şekillerde hayvanlar olup, Karanlık Lord'un (önce Morgoth, sonra Sauron) iradesiyle güçlendikleri işlenir:
"Orklar insansı şekilde hayvanlardır [...]"
Bütün orkların Karanlık Lord'a bir şekilde bağlı oldukları anlaşılıyor; efendileri yenildiğinde, orklar şaşırdı, umutsuzluğa düştü ve düşmanları tarafından dağıtıldılar. Morgoth'un yenilgisinden ve Arda'dan sürülüşünden bin sene geçtiğinde orklar artık ufak boylu ve özelliklerini yitirmiş, Dumanlı Dağlar'da yaşayan kavgacı kabilelere dönüşmüştü. Ancak, Sauron döndüğünde orklar tekrar bir miktar güçlendiler. Son İttifak'ın Sauron'u yenilgiye uğratmasıyla aynı dejenerasyon yeniden yaşandı. Sauron Kuyutorman'a Ruhçağıran olarak döndüğünde orklar tekrar güçlenmeye başladılar.
Diğer fantastik kurgulara etkisi
Tolkien'in orkları kendisinden sonraki fantastik kurgulara ve oyunlara büyük etki yaptı, bu orklar diğer birçok kurgudaki orkların (ve ork benzeri ırkların) öncüsü oldu. Warhammer Fantasy, Forgotten Realms ve diğer oyunların orkları Tolkien'in orklarından Tolkieninkilerin kısalığının aksine insandan uzun olmaları ve genellikle Tolkien'in orklarının siyah cildli ve sarı gözlü olmasına rağmen diğerlerinin orklarının yeşilimsi tenli ve yeşilimsi gözlü olmaları ile ayrılır.
C. S. Lewis, Aslan, Cadı ve Dolap’ta arkadaşı Tolkien'in orklarına bir gönderme yapmış gibidir. Aslan, Taş Masa'daki ölümüne gittiğinde hikâye anlatıcı, Beyaz Cadı'nın etrafında toplanan birçok yaratığın adını anar ki bunlardan birisi de "Orknies"dir (bu isim ayrıca Eski İngilizce (Anglosaksonca) bir terim olan "orcneas"ı çağrıştırıyor)
The Elder Scrolls V: Skyrim adlı oyunda orklar oyuncu tarafından seçilebilen bir ırktır. Tolkien orklarından farklılardır. Bu oyunda orklar birebir insan vücutlu, alt çene ve dişleri gelişmiş, yeşil derili ve genel olarak siyah saçlı, akıllı yaratıklar şeklinde betimlenmiştir. Orklar Skyrim'de Mor Khazgur, Ghash Murug gibi küçük yerleşim bölgelerine sahiptir. Çok eşlilik görülür. Bunların yanında her bir ork yetenekli birer savaşçıdır, çift elde balta kullanırlar, zırhlarını ve silahlarını kendilerine özgü madenlerden yaparlar. Ancak kötülüğün simgesi değillerdir. Onların da insanlar gibi hem iyi hem de kötüsü vardır.
Uyarlamalar
Tolkien'in eserlerinin film sahnelerinden video oyunlarına kadar birçok uyarlamasında orklara yer verildiği görülür. Hobbit'in 1977 animasyon uyarlamasındaki goblinler Maurice Sendak'ın eserlerindekine benzetilerek tasvir edildi ve anılan çizgi filmin devamı olan 1980 yapımı Kralın Dönüşü'ndeki orklar da aynı tarzda betimlendiler.
Bazı uyarlamalar goblinleri orklardan farklı bir ırk olarak resmeder. New Line Cinema'nın Peter Jackson imzalı Yüzüklerin Efendisi üçlemesinde, ve The Lord of the Rings: The Battle for Middle-earth II gerçek zamanlı strateji oyunlarında bu imâlar görülebilir. İlk anılan oyunda goblinler, orkların ve urukların yanında savaşırlarken, ikincisinde goblinler ayrı bir birlik olarak oyunda seçilebilmektedir.
Yüzüklerin Efendisi: Yüzük Kardeşliği filminde bazı uruklar çamurlu çukurlardan sanki bir torbanın içerisindeymiş gibi ve tamamen yetişkin olarak doğdukları görülür (Bu kurgulama, Saruman'ın ordusunu uzun bir zaman devam eden asker yetiştirme süreciyle değil de kısa sürede (hatta bir gecede) hazırladığı kurgusuna destek olması için kullanıldı).
The Battle for Middle-earth II oyununun The Rise of the Witch-king eklentisinde Angmar birliğinde orkların başkenti Gundabad Dağı'na atıf olarak "Gundabad Orkları" adında piyade sınıfı bulunur. Dumanlı Dağlar Goblinleri gibi onlar da savaşta bazen binerler.
Kaynakça
- ^ a b , ed. (1981), The Letters of J. R. R. Tolkien, Boston: Houghton Mifflin, #144,
- ^ J. R. R. Tolkien (1994), Christopher Tolkien, ed., , Boston: Houghton Mifflin,
- ^ "Orc is the form of the name that other races had for this foul people as it was in the language of Rohan." (Tr. Orc, diğer halkların bu kötü halkı adlandırmak için kullandıkları ismin Rohan versiyonudur.) J. R. R. Tolkien (1955), , The Lord of the Rings, Boston: Houghton Mifflin (published 1987), Appendix F: The Languages and Peoples of the Third Age,
- ^ a b (İngilizce) What was the relationship between Orcs and Goblins? 5 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . from the The Tolkien Meta-FAQ 9 Ağustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . by Steuard Jensen. Brackets by eds.
- ^ J. R. R. Tolkien, (1980), Christopher Tolkien, ed., Unfinished Tales, Boston: Houghton Mifflin, "Of Tuor and his Coming to Gondolin",
- ^ J. R. R. Tolkien (1985), Christopher Tolkien, ed., , Boston: Houghton Mifflin, "The Lay of Leithian",
- ^ J. R. R. Tolkien (1993), Christopher Tolkien, ed., , Boston: Houghton Mifflin, "Myths Transformed",
- ^ J. R. R. Tolkien (1984), Christopher Tolkien, ed., , Part Two, Boston: Houghton Mifflin, "The Nauglafring",
- ^ J. R. R. Tolkien (1984), Christopher Tolkien, ed., , Part Two, Boston: Houghton Mifflin, "Gilfanon's Tale",
- ^ J. R. R. Tolkien (1984), Christopher Tolkien, ed., , Part Two, Boston: Houghton Mifflin, "The History of Eriol or Aelfwine",
- ^ J. R. R. Tolkien, (1954), , Boston: Houghton Mifflin (published 1987), "The Departure of Boromir",
- ^ J. R. R. Tolkien (1954), , Boston: Houghton Mifflin (published 1987), "The Riders of Rohan",
- ^ J. R. R. Tolkien (1996), Christopher Tolkien, ed., , Boston: Houghton Mifflin,
- ^ J. R. R. Tolkien (1954), , Boston: Houghton Mifflin (published 1987), "Flotsam and Jetsam",
- ^ Humphrey Carpenter, ed. (1981), The Letters of J. R. R. Tolkien, Boston: Houghton Mifflin, #210,
- ^ a b c Was Tolkien racist? Were his works? 14 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . from Tolkien Meta-FAQ 9 Ağustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . by Steuard Jensen. Bolding by editors
- ^ a b Martinez, Michael (1998). Parma Endorion: Essays on Middle-earth, 3rd edition 21 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Download link 12 Mayıs 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ ,, ed. (1981), The Letters of J. R. R. Tolkien, Boston: Houghton Mifflin, #29,
- ^ . 10 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2010.
|başlık=
dış bağlantı () - ^ . TheOneRing.net. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2009.
- ^ Morgoth's Ring, "Myths transformed", text X
- ^ X numaralı metin hakkında yazarın notu
- ^ Yazarın notu
- ^ , "Myths Transformed" - Text X
- ^ 'Morgoth's Ring', "Myths transformed", text VIII'
- ^ O'CONNOR, JOHN J. The Hobbit (review), New York Times 25 Kasım 1977
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Orklar J R R Tolkien in kurgusal Orta Dunya evreninde Melkor tarafindan yaratilan bir irk Orklar Silmarillion ve Yuzuklerin Efendisi romanlarinda karanlik gucler Morgoth Sauron ve Saruman tarafindan asker ve hizmetkar olarak kullanilan bir irk olarak resmedilir Hobbit romaninda orklar bas dusmandirlar Tolkien in etkilendikleriOrk Ing orc Eski Ingilizce orcneas sozunden esinlenilmis bir addir Beowulf destaninda orcneas Grendel in tanitildigi bolumde Kabil in soyundan gelen irklardan birisi olarak anlatilir THanon untydras ealle onwocon eotenas ond ylfe ond orcneas ll 111 112 1954 te kaleme aldigi bir mektupta Tolkien ork sozunu seytan manasinda kullandi kurguladigi diger benzer manali sozlerle olan sesletim benzerligini bu manayi yeglemesinin sebebi olarak gosterdi 1954 te elf dilleri uzerine yazdigi bir makalede Tolkien ork kelimesini kotu ruh veya ocu olarak vermektedir Eski Ingilizce sozun kokeni olarak ise Latince yeralti tanrisi Orcus u gosterir Ork sozcugu Fransizca gibi diger Avrupa dillerinde Ogre seklini almis ve dev benzeri bir yaratigi tanimlamak icin kullanilmistir Hobbit romanindaki goblinler hakkinda Tolkien in bir aciklamasi soyledir Dogrudan sahsi birikimime dayanmiyorlar ancak sanirim goblin kulturune cok sey borcluyum ozellikle George MacDonald inkilere hafif ayaklar disindaki buna hic inanmadim Orta Dunya da orklarin cesitli adlandirilislaridili da orklara urco cogul olarak urqui denilirdi ocu veya karabasan anlamina gelen bu kelime korkuyu kiskirtan bir anlami haizdir dili de ismin tekili orch cogulu yrch olarak gecer Cucelerin dili da tekili rukhs cogulu rakhas olarak bilinir ya da Vahsilerin dilinde gorgun Mordor un Kara Lisan inda ise uruk kelimesi kullanilir Orn uruk hai anlami ork halki Ork ayni ismin Rohirric dilinde kullanilan versiyonudur Hobbitler de uzak akrabalari Rohan dan oturu bu ismi kullanirlar bununla birlikte hem Rohirric teki hem de Hobbitce deki kelimenin kokleri elf dillerine uzanir Uruk ve uruk hai isimleri zamanla orklarin bir altkolu ya da bir altkollari grubu olan uruklari adlandirmak icin kullanilmistir bunlar kendilerinden daha zayif olan diger orklara snaga kole derler Gri Elfler orklarin tamamini birden Glamhoth gurultulu topluluk olarak adlandirir Ilk kez Hobbit romaninda bahsedilen orklar icin goblin kelimesi kullanilmisti Orta Dunya Tarihi nde adinda bir ork liderinin bahsi gecer fakat daha sonra Boldog ismi kisi ismi olmaktan ziyade orklarin bir altkolunu adlandirmak icin veya onlarla ilgili bir terim olarak anilir Orklar Goblinler ve Uruklar Tolkien in eserlerinde ilk kez 1915 te yayimlanan Goblin Ayaklari siirinde goblinlerin adi gecer Bu onun ayni zamanda ilk basilan eseridir Siir Oxford Poetry nin tarafindan basilan yillik sayisinda yer alir Siirde goblinler yabani cinler olarak anlatilir yaklasik 45 yil sonra Tolkien bu siiri cocuksu olarak dislayacaktir nda ork ve goblin isimleri elflerle savasan ve onlari esir alan yaratiklari adlandirmak icin kullanilir Christopher Tolkien e gore Tinuviel in Oykusu nde yazar goblinlerle orklari alenen birbirinden farklilastirirken Turambar in Oykusu nde iki isim esanlamlidir Gonglar denen bir topluluk bazi yerlerde orklardan farkli bazi yerlerde ise orklarin altturu olarak bahsedilir Christopher Tolkien gonglarin orklarla akrabaliklari diger halklarca pek bilinmeyen karanlik yaratiklar oldugunu belirtir Goblinler ve orklar bazi yerlerde Melkor un yaratiklari olarak gecer bazi yerlerde ise bagimsiz yaratiklar olarak tasvir edilirler Elf dilleriyle ilgili iki sozlukten yaklasik 1915 calismasi olan Oyku Sozlugu nde Quenta Lexicon ork kelimesi canavar seytan anlamlarina gelirken yaklasik 1917 calismasi olan Cuce Sozlugu nde Gnomish Lexicon ork ismi gong ismi tanimlanirken bir goblin bir ork boyunun bir uyesi seklinde goblinin bir tanimlamasi olarak geciyor Christopher Tolkien ilgili sozlukte ayrica daha sonra Noldora donusecek olan gnome sozcugunun kelime kokeni goblin kelimesine dayandirilan bir turev oldugunu belirtir Hobbit te arazilerinden izinsiz gectikleri icin cuceleri esir alan Dumanli Daglar halki ve daha sonra insanlara elflere ve cucelere karsi yaptiklari Bes Ordular Savasi ndaki ayni halk goblinler olarak anilir bu adlandirma ndaki konseptle uyumludur Romanin bir yerinde Gandalf Bilbo yu deki tarif edilmez goblinler hobgoblinler ve orklarla korkuturken ve bir baska yerde Thorin in kilicinin Elfce ismi Orcrist sozcuguyle ork ve goblin farklilastirilmistir Yuzuklerin Efendisi nde ork genel kullanilirken goblin sozcugu daha cok hobbitlerin konusmalarinda gecer Romanin ikinci bolumu Iki Kule de Saruman in uruklarini siradan orklardan ayirt etmek icin goblin sozcugunun tercih edildigi kisimlar yer alir Irice cusseli esmer cekik gozlu kalin bacakli ve genis elli dort asker goblin vardi Genis yuzlu kisa kiliclari vardi bu kiliclarla birlikte uzerlerinde normalde orklarda gorulen kavisli palalar yoktu Insanlarin yaylarina denk boyda ve sekilde yaylari vardi Ayrica Ortada bir kazigin uzerinde buyuk bir goblin kafasi vardi kafanin parcalanmis migferinde beyaz isaret halen ayirt edilebiliyordu Metinde gecen beyaz isaret ten anlasildigi kadariyla kafasi kesilmis goblin bir uruktu Tolkien in belirttigine gore Saruman in uruklari karsiligi S olan bir Elf runu ile isaretliydi Tolkien ayrica Hobbit in bazi baskilarinda yer alan su notu kaleme almistir Orc Ingilizce bir kelime degildir Birkac yerde gorulur fakat genelde goblin ya da daha iri turleri icin hobgoblin sozcuguyle karsilanir Orc bu yaratiklara hobbitlerin o donemde takmis oldugu bir isimdi Orc ile pek bir ilgisi bulunmayan ork sozcugu yunus benzeri deniz canlilarina verilen bir isimdi Hobbit ve Yuzuklerin Efendisi nin ilk taslaklarinda goblin kelimesi her yerde kullanilirken hobgoblin sozcugu daha iri ve daha kotu goblinler icin kullanilirdi Hobbit sozcugunun muhtemel kokenlerini arastirirken Tolkien hobgoblin sozcugune yukledigi anlamda hata yaptigini hob onekinin geleneksel olarak daha iri varliklari belirtmek icin degil aksine daha kucuk varliklari belirtmek icin kullanildigini fark etti le yayimlanan de dahil Yuzuklerin Efendisi sonrasi yazilarinda ve bircok makalesinde Tolkien kelimenin ork seklindeki yazimini tercih etti Orc seklinde yazildiginda kelimenin sifat hali orcish seklinde yazilir ve orsis olarak okunur Tolkien kelimenin sifat halinde k sesinin s olarak donusum gecirmesini istemiyor sifatin orkis olarak okunmasini istiyordu Isim ork olarak yazildigi takdirde sifat hali de orkish seklinde yazilmakta ve orkis olarak okunmaktadir Goblinlerin fiziksel gorunumleriGoblinler cirkin vucutlu ve disleri kirli insansilar olarak betimlenmistir En irileri insan boyundadir fakat genellikle ortalama insan boyundan kisadirlar hatta bir hobbit kadar kisa olabilirler Yuzuklerin Efendisi nde Frodo ve Sam ork kiligina girerek gercek kimliklerini orklardan gizlerler Mefhum u muhalifinden hareket edilecek olursa insan ork melezlerinin fiziki gorunumleri boylari insan boyu yuzleri goblin yuzu seklinde tasvir edilmesinden yola cikarak normalde orklarin boyunun insandan kisa oldugu sonucu cikmaktadir Bununla beraber bazi orklar uzun olmasalar da genis vucutludurlar Orklarin bircogu maymunlarda oldugu gibi uzun kolludurlar Bircogunun bacaklari carpik ve sirtlari kamburdur Kanlarinin rengi yeniden canlandirilmis oluleri andirir sekilde siyahtir Tolkien mektuplarindan birinde orklari acikca su sozlerle tasvir etmektedir kisa boylu genis vucutlu yassi burunlu soluk benizli genis agizli ve cekik gozlu acikcasi Avrupali gozuyle Mogollarin daha asagi ve daha sevimsiz versiyonlaridir Ustte alintilanan gorusun irkci oldugu nitelemelerine cevaben Tolkien Newsgroups FAQ baslikli yayininda soyle yazmistir Ilk bakista bu yorum bariz sekilde irkci olarak gorunmektedir fakat Avrupali gozuyle nitelemesini sarf etmis olmasi yorumu farkli bir cerceveye oturtmaktadir Tolkien bununla acikca farkli kulturlerin guzellik hakkinda farkli olcutleri oldugunu ve izlenimlerinin herhangi bir bilincalti ustunluk duygusu barindirmadigini ortaya koymaktadir Dahasi Tolkien orklarin gercekten Mogol tipli olmadiklarini fakat asagilik ve igrenc bir insansi irk oldugunu belirtir Bununla birlikte der Jensen Tolkien in yaptigi degerlendirme gunumuzun duyarliliklarindan suphesiz geridedir Tolkienci in Orta Dunya hakkinda rehber bilgi sunan Parma Endorion isimli serbest telifli e kitabinda yaptigi yoruma gore Tolkien gercek gorunumunden uzaklastirilip bozuldugunda canavarsi ve yoldan sapmis hale gelen bir insan tipine ihtiyac duymustur Isin asli pek cok Asya kulturu kotu tanrilari ve seytanlari buna benzer bir tipte sunmaktadir Tolkien in tercihinin irkciliktan degil engin bir mitolojik anlayistan ilham aldigini dusunuyorum Martinez ayrica Tolkien in orklarinin tarihsel baglamda Orta Dunya daki yagmaci ve dusman topluluklar olmasi acisindan Hunlardan esinlendigi fikrini savunmaktadir Tolkien in yazilarini Batili bir bakis acisiyla kaleme aldigi dusunulurse Hunlarin ve Mogol Imparatorlugu nun Avrupa ya girmis olduklari hesaba katildiginda bu bakis acisi sasirtici gorunmemektedir Yine de bazilari tarafindan Yuzuklerin Efendisi nin batili beyaz Avrupa halklarini iyi esmer tenlileri ve cirkin olanlari ise kotu olarak tasvir ettigi ileri suruldu Steuard Jensen Tolkien Newsgroups FAQ sunda Tolkien i bu sekilde okumanin karanlik ve aydinlik arasindaki savasin sembolizasyonunun yanlis bir bakis acisiyla beyaz ve siyah arasindaki bir irk mucadelesi seklinde anlasilmasina yol actigini savunur Jensen ayrica Tolkien de siyahlik beyazlik acik renklilik koyu renklilik vb deri renginin iyi ve kotu olani ayirt etmek icin ozellikle kullanilan belirleyici olcutler olmadigini ve Sauron a hizmet eden esmer tenli insanlarin Haradrim in aslinda kalplerindeki bir kotuluk meyliyle degil isteksizce Sauron a hizmet ettiklerini vurgular Butun bunlara ilaveten Tolkien irkcilik hakkinda bizzat soyle demistir Bilimsellikten uzak ve tamamen zararli irkci ogreti dusuncesine herhangi bir katkida bulunmussam bundan pismanlik duymaliyim Ork turleriDiger Orta Dunya irklarina nazaran ork irkinin alt turleri daha farklilasmis ozellikler gosterir En bariz ornegi uruklardir Uruk hai irki daha iri daha guclu ve daha kara derilidir Uruklar daha kucuk ve zayif olan diger orklara snaga kole derler Orklarin turleri arasinda gorunusleri bir yana ozellikleri bakimindan da degisiklikler gorulur Saruman in Uruklari ustun vasifli askerler iken koklayicilar da denilen daha zayif bir ork turu iz surucu vasfina sahiptir Kralin Donusu nde bunlardan birisinin yaninda iki urukla birlikte hobbitlerin izini surdugu bahsi gecer Saruman Uruklari Sauron Uruklarindan daha uzun ve daha insan gorunumludur Sauron Uruklari ise daha uzun kolludur Orn Iki Kule de bahsi gecen Saruman Uruklari gunes isigina daha dayaniklidir Orta Dunya Tarihi nde Tolkien ork seklinde bedenlenen Boldog olarak bilinen bazi maialarin varligindan bahseder Saruman kendi tasarladigi orklar yetistirdi Aragorn daha once onlardan hic gormedigini soyler Tolkien in Myths Revisited bolumunde Saruman in adam orklar ve ork adamlar urettigini yazar Saruman Uruklarinin orklarin bir melezlemesi olup olmadigi acikca belirtilmez bununla birlikte yari orklar ve goblin adamlar olarak da bilinen ork adamlar melezdir Orklar baslangicta Angband da Morgoth a tabi idiler Tolkien bazi notlarinda Morgoth tan sonra orklarin bazi kralliklar kurdugundan bahseder Daha sonra Mordor da Sauron a tabi oldular Yuzuk Savasi nda bazilari Isengard da Saruman a hizmet etti Sauron Ikinci Cag in sonunda Yuzuk u dusmanlarina kaybedince bazi orklar bagimsiz isler yuruttu Hobbit te anlatilanlar gerceklesmeden onceki bir zamanda orklar Gundabad Dagi ni ele gecirdi ve baskent yapti Sauron tekrar ortaya cikana kadar orklar bagimsiz orgutlendiler Dumanli Daglar Orklari Ulu Goblin liderliginde bir donem Moria Orklari Azog ve daha sonra oglu Bolg liderliginde bir donem Gram Daglari Orklari ise birlikte Shire a saldirdiklari Golfimbul liderliginde bir donem orgutlu yasadilar Ork kulturuTolkien ork kulturu ve esyalari hakkinda ayrintiya girmez Orklarda da bir cesit sifa kulturu oldugu biliniyor Hobbitleri kaciran ork birligi Merry nin yarasina sert bir iyilestirici tatbik eder Orklarin zirhlari elflerinki kadar kaliteli olmasa da ise yarar saglamliktadir Kamalari ve oklari zehirlidir Aragorn un Sam in yarasini tedavi ederken belirttigine gore zehirli bicak yarasi almamakta Sam talihliydi Orklar Isildur u zehirli oklarla vurmustu Korkunc sarkilar soylemeyi severler Hobbit te oldugu gibi Dumanli Daglar Goblinleri iskence aletleri ve oldurucu esyalar tasarlayabilen minik yapili bir ork turudur Beslenme kulturu Hobbit te Tolkien orklari daima ac olarak resmeder Ancak eserin uslubu dikkate alindiginda bunun bir mubalaga olup olmadigi belirsizdir Orklar atlar ve insanlar da dahil her turlu eti yerler Orklarin kendi turlerini de yediklerine dair kesin bir ifade gecmese de orklarin kendi turlerini de yiyebileceklerine dair ustu kapali ifadeler vardir Iki Kule nin Ucuncu Bolumu nde Mordor Orklarinin lideri Saruman Uruklarini ork eti yemekle itham eder muhatabi ise bunu kizgin bir sekilde inkar eder Buradan anlasilan yamyamligin ork toplumunda bir tabu oldugudur ya da orklar kendi turlerini yemeyi asagilik bir beslenme veya kendi turlerini zayiflattigi icin aptallik olarak gorurler Cirith Ungollu Shagrat zehirlenmis halde yerde yatan Frodo nun yahni olmasi gerektigini soyleyen muhatabina asil kendisinin yahni olmasi gerektigini soyleyerek cikisir Buradan orklarin yahni tarzinda bir yemek yaptiklari biliniyor Daha sonralari Shagrat kamasindaki ork kanini yalamakta bir sorun gormeyecektir ki bir cesit yamyamlik olarak telakki edilebilir Sonraki bir olayda Shagrat itaatsizlik eden bir snagayi kendisini yemekle tehdit eder bununla birlikte bu tehdit muhtemelen bir kizginlik ifadesidir DilOrklarin kendi dilleri yoktur Cesitli dillerden derlenmis kelimelerin bozulmus versiyonlarini kullanirlar Her bir ork toplulugunun digerinden cok farklilasmis bir lehcesi oldugu icin kullanilan ortak bir ork dili yoktur Bu yuzden Ortak Lisan in kaba bir sivesini ortak konusma dili olarak kullanirlar Yuzuklerin Efendisi nde gecenkimi ork kelimeleri Kara Dil den gelmedir Orn ghash ates sharku yasli adam snaga kole Tark Gondorlu sozu Ortak Lisan dan ve orijinal olarak Quenya tarkil soylu adam sozunden gelir Sauron Ucuncu Cag da Mordor a dondugunde Barad dur daki hizmetkarlari ve ordularinin komutanlari Kara Dil i kullanmaya basladi Iki Kule de Kara Dil in avam kullanimina ornek teskil eden bir cumle vardir Mordorlu Grishnakh Isengardli Ugluk a sover Ugluk u bagronk sha pushdug Saruman glob bubhosh skai te Tolkien cumleyi soyle tercume eder Ugluk lagim cukuruna sevgili gubre pisligi buyuk Saruman aptali ga Tolkien dilleri konusunda akademik analizler yayimlayan Vinyar Tengwar dergisi su tercumeyi onerir Ugluk pis kokulu Saruman pisligi ile birlikte gubre cukuruna domuz bagirsaklari ga Kara Dil i icad etmede Tolkien in Hititlerin ve Hurrilerin dilini model aldigini one surenler vardirOrklar ve kotulukOrklarin iyilige ve kotuluge meyli konusunda Silmarillion daki bir bilgi bir ipucu verir Dagorlad Savasi ve pesinden gelen Barad dur un kusatilisi ile ilgili olarak Butun canli varliklar o gun ikiye ayrilmisti her turden bir kisim hatta dort ayaklilar ve kuslar bile her iki orduda saflarini almisti sadece elfler haric Elfler bolunmemis bir halde Gil galad in emrindeydi Cucelere gelince birazi diger saftaydi fakat Moriali Durin in akrabalari Sauron un karsisinda yer aldi Sadece elflerin tam birlik oldugu bilgisi dikkate alindiginda buradan yola cikarak en azindan bazi orklarin Sauron a karsi savastigi sonucu cikmaktadir yine de bu metnin asiri yorumlanmasi olarak degerlendirilebilir Sauron a karsi degilse bile orklarin birbirleriyle sik sik savastiklari bilinir Orklarin kazanilabilirligi ile ilgili olarak Tolkien bir mektubunda soyle der Hemen hemen kazanilamayacak kadar kotu diye yazmistim fakat bu cok asiri olur Cunku onlarin mahiyetini kabul ederek veya hos gorerek ki bu reel varoluslari icin gereklidir orklar bile Tanri nin olan ve boylece nihai anlamda iyi olan dunyanin bir parcasidir Tanri nin bunu hos gormesi gunumuzde tiranlar tarafindan insanlarin planli olarak canavarlastirilmasini hosgormekten daha kotu bir ilahiyat olmaz herhalde kaynak belirtilmeli de Tolkien orklarin kazanilamaz olmasa da elfler veya insanlar tarafindan kazanilamayacagini one surmektedir Tolkien orklarin dogal olarak kotu olmadiklarini ancak kendi istekleri disinda Morgoth ve Sauron un koleleri ve masasi olduklarini kabul eder herkesten nefret ettikleri gibi efendilerinden ve hatta kendilerinden de nefret ederler Bir yazisinda soyle yazmistir I Dunya Savasi nda hepimiz orklardik kaynak belirtilmeli Orklarin kokeniOrklarin kokeni belirsizdir Tolkien in yazilarinda kotulugun yoktan var etme yeteneginin olmadigi temasi islenir buradan yola cikarak orklari orijinal olarak tureten kisi olan Vala Morgoth un onlari yoktan yaratmis olamayacagi sonucuna ulasilir Beowulf taki orc neas tan ork oluleri nden farkli olarak Tolkien in hicbir yayimlanmis eserinde disi orklarin bahsi gecmez Yine de Silmarillion da onlarin elf ve insan benzeri olarak turetildigi belirtilir ki bu disi orklarin var oldugunu ima eder Hobbit te ork Azog un Bolg adinda oglu vardir Ayni eserde Bilbo ile karsilasmasindan az once Gollum un genc bir goblin ufakligini yedigi anlatilir Goblinler bir ork turudur 2002 de Tolkien in The Letters of J R R Tolkien de yer almayan mektuplarindan birisi Sotheby s de acik artirma ile satisa sunuldu 1963 te Mrs Munsby adinda birine yazilmis bu mektupta Tolkien disi orklarin varligini dogruluyor Mektuptaki ilgili cumleleri Ork kadinlari olmalidir fakat oykulerde orklardan kotu efendilerin hizmetindeki ordularda gorevli savasci askerler olmalari disinda pek bahsedilmedigi icin onlarin yasamlari hakkinda dogal olarak cok sey ogrenemeyiz Pek bilinen bir sey yok Topraktan tureyis J R R Tolkien tarafindan one surulen en eski teoriye gore orklar Morgoth un buyusuyle tas ve balciktan turetildiler de gecen Gondolin in Yikilisi nda yerin balcigindan ve sicakligindan turetildiler Ing bred from the heats and slimes of the earth seklinde bahsedilir Gondolin in Yikilisi The Fall of Gondolin Tolkien in tamamen kaleme aldigi ilk Orta Dunya oykusudur 1917 de kaleme alindi Olumsuz olduklarina veya cok uzun yasadiklarina dair Hobbit romaninda bir ipucu soyledir Dumanli Daglar orklari uzun zamandir kayip olan kiliclar Orcrist ve Glamdring i cabucak tanirlar Buradan kiliclar ortadan kayboldugundan beri gelip gecen nesillerin sayisinin kiliclarin ork hafizasindaki gorunumunu unutturmayacak derecede az oldugu veya belli bir yastan sonra yaslanmadiklari yonunde bir fikir dogsa da Tolkien in Hobbit eserini yazdigi sirada henuz Silmarillion da anlatilacak olan olaylardan sonra Hobbit teki olaylara dek birkac bin sene zaman gectigi fikri kurgulanmamisti Iki Kule eserinde Gorbag ve Shagrat Sam in kulak kabarttigi konusmalarinda Son Ittifak in Buyuk Kusatmasi ndan sanki binlerce sene onceki o kusatmaya tanik olmuslar gibi bahsederler Bu Buyuk Kusatma sozuyle kastedilen o esnada devam ediyor olan Minas Tirith kusatmasi veya yaklasik bin sene once yasanmis olan Minas Morgul kusatmasi da olabilir Azog oglu Bolg un babasinin olumunden 140 sene sonra olmesinden de anlasilacagi uzere orklar en az birkac asir omur surerler Bu son anilan teori deki Myths Transformed makalesinde verilen bir bilgiyle de uyumludur orklarin omurleri Numenorlulara nisbetle kisadir Orklarin kokeni ile ilgili yukarida verilen bu bilgiler Silmarillion da gectigi icin bircoklari bu teoriyi Tolkien in son gorusleri olarak kabul etti Yine de gorulecegi uzere Tolkien daha sonra farkli gorusler belirtti ki her ne kadar eserlerinde deginmese de en son belirttigi gorusler onun son gorusleri olarak kabul edilmeye daha uygundur Bununla birlikte ustte anlatilan teori Tolkien in yayimlanmis eserleri ile en uyumlu olanidir Yoldan cikmis maialar Orta Dunya Tarihi inceleme serisinde ozellikle in Myths Transformed bolumunde Birinci Cag da yasamis gibi veya Bilbo ve beraberindeki cuce kafilesiyle karsilasan Ulu Goblin gibi bazi ork liderlerinin aslinda yoldan cikmis maialar oldugu maddi alemde ork sekline burunduklerine dair tespitler yer aliyor Bu varliklarin bazilari dus veya hayalet olabilir ancak diger bazilari hic suphesiz Melkor un bazi hizmetkarlarinin aldigi sekiller cocuklarin asil sekillerinin kucultucu ve alayci versiyonlariydi Melkor un emrinde cok sayida maia vardi efendileri gibi onlarin da Arda da gorunur ve algilanabilir sekle girme gucleri vardi Boldog Savas la ilgili oykulerde cokca anilan bir isim Boldog un kisisel bir isim olmayip ya bir unvan veya bir yaratik turunun adi olma ihtimali var Ork seklindeki Maialar Yalniz balroglardan daha az korkunclar Melkor bircok ruhu yoldan cikardi bazilari Sauron kadar kudretli veya balroglar gibi daha az guclu En kucukleri orklarin atalariydi Insan ork melezleri Tolkien ayrica Morgoth un generallerinden Sauron un muhtemelen Morgoth un aktif oldugu donemde onun talimatiyla orklari ve insanlari melezledigini belirtiyor Uruk hai irkinin bu sekilde turetildigi dusunuluyor Bu yontem daha sonra Yuzuk Savasi doneminde Saruman tarafindan tekrarlandi boylece Saruman kendi melezlerini yapti Suphe yok ki ileride Ucuncu Cag da Saruman bunu yeniden kesfetti veya kitaplardan ogrendi ve efendi olma sehveti onu buna en kotu isini yapmaya sevketti Orklari ve insanlari melezlemek Neticede seytani buyuk Adamorklar ve guvenilmez asagilik Orkadamlar turetti Tolkien ilk baslarda butun orklarin yoldan saptirilmis ve iskence edilmis elflerin soyundan geldigi hipotezi uzerinde durdu fakat sonralari bu teoriden Christopher Tolkien in Morgoth s Ring isimli calismasinda Myths Transformed text X anlattigina gore memnuniyetsizlik hissettigini gosteren yorumlari mevcut kavramina yapilan gondermeleri silmeye basladigi ayni donemde orklar icin yeni bir koken bulma arayisina girdi Tolkien in cozmek icin butun Orta Dunya evrenini Arda kozmolojisini ve Arda nin tarih oncesini yeniden kurgulamaya gittigi birkac sorundan birisi orklarin kokenidir Insanlarin kokenini neredeyse elflerin uyandigi tarihe kadar uzatarak Tolkien muhtemelen orklarin bozulmus insanlar oldugu teorisini kurgulamaya calisti Tolkien bu yeni teoriyi tamama erdiremeden oldu ve boylece Silmarillion da orklarin elf kokenine atifta bulunan teori islendi Duyulari gelismis yaratiklar Tolkien in diger varsayimlarinda orklar insansi sekillerde hayvanlar olup Karanlik Lord un once Morgoth sonra Sauron iradesiyle guclendikleri islenir Orklar insansi sekilde hayvanlardir Butun orklarin Karanlik Lord a bir sekilde bagli olduklari anlasiliyor efendileri yenildiginde orklar sasirdi umutsuzluga dustu ve dusmanlari tarafindan dagitildilar Morgoth un yenilgisinden ve Arda dan surulusunden bin sene gectiginde orklar artik ufak boylu ve ozelliklerini yitirmis Dumanli Daglar da yasayan kavgaci kabilelere donusmustu Ancak Sauron dondugunde orklar tekrar bir miktar guclendiler Son Ittifak in Sauron u yenilgiye ugratmasiyla ayni dejenerasyon yeniden yasandi Sauron Kuyutorman a Ruhcagiran olarak dondugunde orklar tekrar guclenmeye basladilar Diger fantastik kurgulara etkisiTolkien in orklari kendisinden sonraki fantastik kurgulara ve oyunlara buyuk etki yapti bu orklar diger bircok kurgudaki orklarin ve ork benzeri irklarin oncusu oldu Warhammer Fantasy Forgotten Realms ve diger oyunlarin orklari Tolkien in orklarindan Tolkieninkilerin kisaliginin aksine insandan uzun olmalari ve genellikle Tolkien in orklarinin siyah cildli ve sari gozlu olmasina ragmen digerlerinin orklarinin yesilimsi tenli ve yesilimsi gozlu olmalari ile ayrilir C S Lewis Aslan Cadi ve Dolap ta arkadasi Tolkien in orklarina bir gonderme yapmis gibidir Aslan Tas Masa daki olumune gittiginde hikaye anlatici Beyaz Cadi nin etrafinda toplanan bircok yaratigin adini anar ki bunlardan birisi de Orknies dir bu isim ayrica Eski Ingilizce Anglosaksonca bir terim olan orcneas i cagristiriyor The Elder Scrolls V Skyrimadli oyunda orklar oyuncu tarafindan secilebilen bir irktir Tolkien orklarindan farklilardir Bu oyunda orklar birebir insan vucutlu alt cene ve disleri gelismis yesil derili ve genel olarak siyah sacli akilli yaratiklar seklinde betimlenmistir Orklar Skyrim de Mor Khazgur Ghash Murug gibi kucuk yerlesim bolgelerine sahiptir Cok eslilik gorulur Bunlarin yaninda her bir ork yetenekli birer savascidir cift elde balta kullanirlar zirhlarini ve silahlarini kendilerine ozgu madenlerden yaparlar Ancak kotulugun simgesi degillerdir Onlarin da insanlar gibi hem iyi hem de kotusu vardir UyarlamalarTolkien in eserlerinin film sahnelerinden video oyunlarina kadar bircok uyarlamasinda orklara yer verildigi gorulur Hobbit in 1977 animasyon uyarlamasindaki goblinler Maurice Sendak in eserlerindekine benzetilerek tasvir edildi ve anilan cizgi filmin devami olan 1980 yapimi Kralin Donusu ndeki orklar da ayni tarzda betimlendiler Bazi uyarlamalar goblinleri orklardan farkli bir irk olarak resmeder New Line Cinema nin Peter Jackson imzali Yuzuklerin Efendisi uclemesinde ve The Lord of the Rings The Battle for Middle earth II gercek zamanli strateji oyunlarinda bu imalar gorulebilir Ilk anilan oyunda goblinler orklarin ve uruklarin yaninda savasirlarken ikincisinde goblinler ayri bir birlik olarak oyunda secilebilmektedir Yuzuklerin Efendisi Yuzuk Kardesligi filminde bazi uruklar camurlu cukurlardan sanki bir torbanin icerisindeymis gibi ve tamamen yetiskin olarak dogduklari gorulur Bu kurgulama Saruman in ordusunu uzun bir zaman devam eden asker yetistirme sureciyle degil de kisa surede hatta bir gecede hazirladigi kurgusuna destek olmasi icin kullanildi The Battle for Middle earth II oyununun The Rise of the Witch king eklentisinde Angmar birliginde orklarin baskenti Gundabad Dagi na atif olarak Gundabad Orklari adinda piyade sinifi bulunur Dumanli Daglar Goblinleri gibi onlar da savasta bazen binerler Kaynakca a b ed 1981 The Letters of J R R Tolkien Boston Houghton Mifflin 144 ISBN 0 395 31555 7 J R R Tolkien 1994 Christopher Tolkien ed Boston Houghton Mifflin ISBN 0 395 71041 3 Orc is the form of the name that other races had for this foul people as it was in the language of Rohan Tr Orc diger halklarin bu kotu halki adlandirmak icin kullandiklari ismin Rohan versiyonudur J R R Tolkien 1955 The Lord of the Rings Boston Houghton Mifflin published 1987 Appendix F The Languages and Peoples of the Third Age ISBN 0 395 08256 0 a b Ingilizce What was the relationship between Orcs and Goblins 5 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde from the The Tolkien Meta FAQ 9 Agustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde by Steuard Jensen Brackets by eds J R R Tolkien 1980 Christopher Tolkien ed Unfinished Tales Boston Houghton Mifflin Of Tuor and his Coming to Gondolin ISBN 0 395 29917 9 J R R Tolkien 1985 Christopher Tolkien ed Boston Houghton Mifflin The Lay of Leithian ISBN 0 395 39429 5 J R R Tolkien 1993 Christopher Tolkien ed Boston Houghton Mifflin Myths Transformed ISBN 0 395 68092 1 J R R Tolkien 1984 Christopher Tolkien ed Part Two Boston Houghton Mifflin The Nauglafring ISBN 0 395 36614 3 J R R Tolkien 1984 Christopher Tolkien ed Part Two Boston Houghton Mifflin Gilfanon s Tale ISBN 0 395 36614 3 J R R Tolkien 1984 Christopher Tolkien ed Part Two Boston Houghton Mifflin The History of Eriol or Aelfwine ISBN 0 395 36614 3 J R R Tolkien 1954 Boston Houghton Mifflin published 1987 The Departure of Boromir ISBN 0 395 08254 4 J R R Tolkien 1954 Boston Houghton Mifflin published 1987 The Riders of Rohan ISBN 0 395 08254 4 J R R Tolkien 1996 Christopher Tolkien ed Boston Houghton Mifflin ISBN 0 395 82760 4 J R R Tolkien 1954 Boston Houghton Mifflin published 1987 Flotsam and Jetsam ISBN 0 395 08254 4 Humphrey Carpenter ed 1981 The Letters of J R R Tolkien Boston Houghton Mifflin 210 ISBN 0 395 31555 7 a b c Was Tolkien racist Were his works 14 Mayis 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde from Tolkien Meta FAQ 9 Agustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde by Steuard Jensen Bolding by editors a b Martinez Michael 1998 Parma Endorion Essays on Middle earth 3rd edition 21 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Download link 12 Mayis 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde ed 1981 The Letters of J R R Tolkien Boston Houghton Mifflin 29 ISBN 0 395 31555 7 10 Aralik 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Subat 2010 baslik dis baglanti yardim TheOneRing net 4 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Mayis 2009 Morgoth s Ring Myths transformed text X X numarali metin hakkinda yazarin notu Yazarin notu Myths Transformed Text X Morgoth s Ring Myths transformed text VIII O CONNOR JOHN J The Hobbit review New York Times 25 Kasim 1977