Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
1956 Gürcistan protestoları, 1956 Tiflis ayaklanması veya 9 Mart Katliamı, Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde Nikita Kruşçev'in destalinizasyon politikalarına karşı Josef Stalin'i destekleyen Sovyet Gürcülerin düzenlediği protestolar dizisi. Eylemlerin merkezi cumhuriyetin başkenti Tiflis'te idi. Stalin'in ölümünün üçüncü yıldönümünde gerçekleştirilen spontan mitinglerde Kruşçev'in gizli söylevi yoğun şekilde protesto edildi ve hızla kontrol edilemez kitle gösterilerine dönüştü ve ortaya çıkan isyan dalgası kentin yaşamını felç etti. Protestolarda Sovyetler Birliği hükûmetinin değişmesi gerektiği ve Gürcistan'ın Sovyetler Birliği'nden bağımsızlığını ilan etmesi gibi siyasi talepler ortaya çıktı.
| 1956 Gürcistan protestoları | |||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Destalinizasyon | |||||||||||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||||||||||
| 9 Mart Katliamı'nı anmak amacıyla gösterilerdeki taleplerin iletildiği Rustaveli Caddesi'ndeki eski İletişim Binası'na yerleştirilen plaka. | |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
İstikrarsızlık ortamında Gürcü yetkililer sorumluluğu Sovyet ordusuna devretti. Ardından 9 Mart'ta şehre yerleştirilen askerî birlikler, resmi Sovyet görüşündeki "hükûmet savunması" amacıyla hükûmet binalarını ele geçiren üniversite öğrencilerine ateş açtı. Olaylar sonucunda çok sayıda ölü olmasına rağmen geri adım atmayan göstericiler 10 Mart'a kadar direnişlerini sürdürdü, ancak sonunda tanklar eşliğinde dağıtıldı. Ölü sayısına dair veriler çeşitli kaynaklarda birkaç düzineden birkaç yüze kadar değişmektedir.
Arka plan
Kruşçev'in konuşması
25 Şubat 1956 tarihinde düzenlenen Sovyetler Birliği Komünist Partisi 20. Kongresi'nin kapalı oturumunda Sovyetler Birliği Komünist Partisi genel sekreteri Nikita Kruşçev, bir önceki Sovyetler Birliği Komünist Partisi genel sekreteri Josef Stalin döneminde özellikle Kızıl Ordu'da gerçekleştirilen tasfiye politikalarını eleştirdiği "gizli bir konuşma" yaptı. Vladimir Lenin'i savunmaya ve komünizmin diğer ideallerine destek söylemlerine devam ederken Sovyetler Birliği Komünist Partisi'ndeki yönetici kademelerde Stalin'e dair bir kişilik kültü oluştuğunu iddia etti.
Sovyet komünizminin ilk yıllarından bu yana de Stalin'e dair ana sembol olarak kurulan "Vozhd" (Lider) ve "Ulusların Babası" gibi lakaplar Kruşçev'in yönetimi sırasında da Sovyetler Birliği'nde yaygın bir kullanım olmaya devam etmekteydi. Bu sebeple yeni ortaya çıkan destalinizasyon politikaları Sovyet halkı şok etkisi yarattı.
Gürcistan'da tepkiler
Partinin Gürcü milliyetçiliğini kısıtlamasına rağmen, Kruşçev'in Stalin politikalarının kaldırılması hamlesi Sovyet Gürcüleri açısından ulusal gurura vurulan bir darbe oldu. Özellikle Gürcü genç kuşak büyük oranla Stalin'e hayranlık duymakta ve onu örnek almaktaydı. Stalin'in "dehalarına" yönelik daimi bir övgü mevcuttu onun "Rusya'yı yöneten bir Gürcü" olduğu efsanesi Gürcülerde ulusal bir gurura vesile oluyordu. Stalin'in başarılarının inkârı, Gürcü ulusal bilincinin Rus/Sovyet yöneticilerinin kendilerine kötü muamele etmesinin bir sembolü olarak görüldü..
Siyasi protestolarla birlikte gelişen yurtseverlik duygusu, Kruşçev'in eski dönemlerde yaşanan tüm "kötü şeylerin" Stalin'e atfetmesi ve imalı olarak Gürcü ulusuna laf dokundurması Gürcüler'in ulusal gururuna dokundu. O zamanlar Kutaisi'de Komsomol lideri olan ve nihayetinde Sovyetler Birliği'nin dağılması Gürcistan devlet başkanı olacak olan Eduard Şevardnadze, daha sonra Kruşçev'in konuşmasının sonunda Gürcüler hakkındaki ironik ifadesinin Gürcü gençlerin gururuna zarar verdiğini belirtti.
Stalin döneminde Gürcistan'da yaşanan olaylar ve 1956 Gürcistan protestoları farklı şekillerde yorumlanır. Ancak olayların Stalinizmin yeniden canlanması olduğu ve 1924'teki Ağustos Ayaklanması 'ndan bu yana Gürcü milliyetçiliğinin ilk açık ifadesi olduğu birçok kaynağın ortak olduğu görüştür.
Gürcistan'daki olaylar büyük ölçüde Sovyet basınında ele alınmadı ve bu konu birkaç on yıl boyunca bir tabu teması haline geldi. Sık sık birbiriyle çelişse de, olaylar sırasında yaşananlar birkaç çağdaş raporun, görgü tanıklarının anlattıklarının ve hayatta kalan birkaç gizli Sovyet belgesinin analiziyle günümüze ulaşmıştır.
Gösteriler
Gürcistan SSC İçişleri Bakanı 'nın özel raporuna göre, gösteriler 4 Mart 1956'da, üniversite öğrencilerinden oluşan grupların Stalin'in ölümünün üçüncü yıldönümünü anmak üzere Tiflis şehir merkezindeki Kura Nehri'nde bir araya gelmesiyle başladı. Kruşçev'in gerçekleştirdiği konuşmaya öfkeli olan öğrenciler bölgeye gönderien polislere karşı saldırgan tavırlara sahipti. Gürcü komünist Parastishvili Stalin anıtına tırmandı, bir şişeden biraz şarap içti, şişeyi parçaladı ve ardından "Stalin'in düşmanları bu şişe gibi ölsün!" diye bağırdı.
Gösteriler yavaş yavaş büyüdü, Stalin anıtına çelenkler getiren insan sayısı giderek daha fazla oldu. Yerel yetkililer bu faaliyetlere aktif olarak karşı çıkmadı. Başkentteki gösteriler, cumhuriyetin Gori, Kutaisi, Rustavi, Sohum ve Batum gibi diğer bölgelerinde de benzer protestoları tetikledi.
6 Mart'a kadar Tiflis'teki gösteriler daha organize ve çok sayıda olmaya başladı. O gün Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi'nin kapalı bir mektubu olan “Kişilik Kültü Üzerine”, Parti Genel Sekreteri'nin geçen Şubat ayında düzenlenen Parti Kongresi'nin son gününde okuduğu konuşmanın bir özeti, katıldığı özel bir oturumda yüksek sesle okundu. Gürcistan SSC Bakanlar Konseyi'nin sürpriz oturumuyla ilgili haberler Tiflis'te hızla yayıldı ve bu olay protestoları tetikledi.
7 Mart başlarında Tiflis Üniversitesi öğrencileri ile diğer enstitülerden ve okullardan gelen öğrenciler derslere katılmadı ve sokaklara çıktı. Göstericiler Rustaveli Bulvarı'ndan Lenin Meydanı'na giderek Hükûmet Konağı'nda ve daha sonra Belediye Binasında durarak "Yaşasın Büyük Stalin! Yaşasın Lenin ve Stalin Partisi! Yaşasın Sovyet Gürcistan!" şeklinde sloganlar atmaya başladı. Civardaki arabalar kornalarıyla gruba destek verdi. Polis topluluğu dağıtmaya çalıştı, ancak başarısız oldu ve protestocular Stalin anıtında yeniden toplandılar.
Protestocular yetkililere taleplerini ilettiler. Talepler arasında Stalin'in doğum günü olan 18 Aralık'ın resmi bir tatil günü sayılması, Stalin'in hayatına ayrılan makalelerin tüm yerel gazetelerde yayınlanması, Mikheil Chiaureli'nin Stalin'i övdüğü Berlin'in Düşüşü ve Unutulmaz Yıl 1919 filmlerinin sinemalarda gösterilmesi ve o sırada Gürcistan'ı ziyaret eden Çinli mareşal Zhu De'nin gösteri alanına davet edilmesi vardı. Gün sonunda göstericilerin sayısı 70.000'e ulaştı. Sovyetler Birliği İçişleri Bakanlığı başlangıçta protestoların ölçeğini küçümsedi ve bakan Janjghava'ya dayanan bilgiler 8 Mart'ta Merkez Komite'ye ulaştı.
Protestolarda şehir yaşamı felç oldu. Toplantılar eşzamanlı olarak çeşitli yerlerde, özellikle Lenin Meydanı'nda ve çelenk kaplı Stalin anıtında gerçekleştirildi. Merkez sokaklar, Kruşçev'i yüksek sesle kınayan, Stalin'in itibarının iade edilmesini ve yıldönümü kutlamalarına izin verilmesini talep eden çok sayıda göstericilerle doluydu. Göstericiler özellikle Vyaçeslav Molotov'dan Stalin'i savunmasını istedi. Barikatlar kuruldu, otobüsler ve arabalar devrildi. Göstericiler trafiği yönlendirdi ve bazı durumlarda durdurdu. Direnen sürücülerle ve polislerle çatışmalar meydana g eldi. Birkaç eylemci tutuklandığında gösteriler daha da büyüdü ve kalabalık daha saldırganlaştı. Gürcistan Komünist Partisi birinci sekreteri Vasil Mjavanadze protestoculara hitap etti ve protestoları ziyaret eden Çinli mareşal Zhu De kalabalığı selamladı, ancak Stalin anıtını ziyaret etmeyi reddetti ve göstericiler dağılmadı.
Gösteriler devam ederken, yerel hükûmet durum üzerindeki kontrolünü kaybetmeye başladı. Protestoların ölçeği büyüdükçe hükûmete bağlı olan polislerin tepkileri gitgide daha ağır bir hale geldi. 9 Mart başında yetkililer gerginlikleri etkisiz hale getirmeye çalıştılar ve Stalin'in ölüm yıldönümü kutlamalarına izin verdiler. Ancak gecikmiş ödün verme girişimleri protestocuların dağılmasına yönelik bir sonuç vermedi. 9 Mart gününün ilerleyen saatlerinde, Stalin anıtının yanında birçok parti yetkilisinin huzurunda siyasi talepler yüksek sesle okundu.
Daha sonra bu dilekçenin yazarı olarak belirlenen Ruben Kipiani'nin ifadesine göre talepler şunlardı: Stalin'e yönelik "kapalı mektubun" SBKP Merkez Komitesi'nde geri döndürülmesi, Anastas Mikoyan, Nikolay Bulganin ve Nikita Kruşçev'in hem parti hem de hükûmet görevlerine son verilmesi, yeni bir hükûmet oluşturulması; Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti lideri ve Azerbaycan Komünist Partisi birinci sekreteri Mir Cafer Bağırov'un hapishaneden çıkarılması, Sovyet Gürcü yetkilileri olan ve Mjavandze'nin Parti Merkez Komitesi Politbürosu'na getirilmesi, Stalin'in oğlu Vasiliy Stalin'in Merkez Komiteye atanması ve genel bir af çıkarılması. Moskova'ya telgraf göndermek için Rustaveli Caddesi'ndeki yakındaki İletişim Binası'na yaklaşık on kişinin gönderilmesine karar verildi.
Bununla birlikte aynı dönemde Sovyet karşıtı başka mitingler de düzenlenmeye başladı. Kolmeurneobis Meydanı'nda toplanan grup yasaklı Sovyet karşıtı Dideba marşını söylemeye ve Sovyet öncesi Gürcistan'a ait bayrakları sallamaya başladı. Bu protestolara karşı çıkan Gürcülerle protestocular arasında kavgalar çıktı. Ardından broşürler dağıtıldı. Görgü tanığı olan Gürcü-Yahudi yazar 'ya göre, broşürler Gürcistan'ın Sovyetler Birliği'nden ayrılmasını istiyordu, bu talep daha önce duyulmamış bir talep idi.
Takip eden olaylardaki detaylar tam olarak bilinmemektedir. O günün ilerleyen saatlerinde Transkafkasya Askerî Bölgesi'nden birlikleri olaylara müdahale etmek için getirme kararı, İvan Fedyuninskiy tarafından Moskova'da alındı. Bununla birlikte bölgedeki Gürcü birlikleri, sadakatsizlik olabileceğinden şüphelenildiği için söz konusu yerlere konuşlandırılmadı. Sovyet İçişleri Bakanlığı yetkilileri Tiflis'in kontrolden çıktığını bildirdi. Bakanlık yetkilileri protestocuların birçoğunun sarhoş ve silahlı olduğu, şehri yağmaladıkları, etnik Ruslara ve Gürcistan Ermenilerine dair pogromlar gerçekleştirmeyi hedeflediklerini ve hükûmet binalarını ele geçirmeyi planladıklarını iddia etti.
Aynı akşam yetkililer mitinglerin durdurulması çağrısında bulundu ve Tiflis garnizonu komutanı Tümgeneral Gladkov 10 Mart gece yarısından itibaren sokağa çıkma yasağı başlatıldığını duyurdu. Bunun üzerine birçok protestocu yaklaşmakta olan durumu bir tehdit algıladı ve şehir merkezinden uzaklaştı. Ancak gece yarısına yakın insanlar İletişim Binasına gönderilen heyetin "kimlik kontolü" nedeniyle gözaltına alındığını öğrendi. Kalabalık bu delegeleri kurtarmak için tekrar bölgeye gitti ve binayı koruyan askerlerle çatıştı. Birlikler protestocuların binaya girişini önlemek için kalabalığa ateş etmeye başladı. Aynı zamanda, tanklar göstericileri Lenin Meydanı'ndan ve Stalin anıtından çıkarmak için kullanıldı. Protestocular 10 Mart'ta mitinglere devam etmeyi denediler, ancak birlikler tarafından dağıtıldılar. O gün çok sayıda gösterici öldü. Ölümlere dair resmi bir rapor mevcut değildir, ancak tahminler 22 ila 800 arasındadır. Ayrıca olaylar sırasında yüzlerce kişi yaralanmıştır. Ardından gelen dalgada 200'den fazla kişi tutuklandı ve daha sonra Sibirya'daki çalışma kamplarına sürüldü.
Sonuçlar
Mart 1956 gösterileri Gürcistan Komünist Partisi içindeki çatlakları genişletti, çünkü bazı yetkililer halkla dayanışma gösterdiklerini açıkça ifade etti. Temmuz 1956'da Moskova Merkez Komitesi Gürcü Komünist liderliğini eleştiren bir karar çıkardı ve Ağustos ayında Tiflis'teki parti ikinci sekreterinin yerini bir Rus aldı. Ancak Mjavanadze, röportajlarında kurban sayısını en aza indirerek ve partinin yeni görüşleri tartışmak için bir konferans programına sahip olduğunu duyurarak Gürcüleri sakinleştirdi. Hükûmet açısından bir başarı olan bu tavrı için Mjavanadze, Haziran 1957'de Merkez Komite Başkanlığında aday üyeliğe yükseltildi.
Nisan 1978'e kadar Gürcistan'daki Sovyet yönetimine karşı koyma konusunda belirgin bir girişimde bulunulmasa da, Sovyet hükûmetine karşı içten içe kin sürdürülmeye devam edildi. Gürcistan'daki birçok insan ordunun protestoculara ateş etmesini emretmekten Kruşçev'i bizzat sorumlu tuttu. Tiflis olayları Gürcistan'ın Sovyetler Birliği'nin bağımsız hale gelme taleplerinin yayılmasını sağladı. Gürcüler açısından Sovyet birliğine olan sadakat ciddi şekilde tehlikeye düştü ve Sovyet karşıtı bir duygu yeniden ortaya çıkan Gürcü milliyetçiliğinin önemli bir özelliği haline geldi. Protestoların bastırılmasının rağmen, 1956 olayları sonunda Gürcistan halkı Sovyetler Birliği'ne olan sadakatinin ciddi şekilde sorgulamaya başladı. Tarihçi , "Sovyet hükûmetinden gelen hızlı ve acımasız tepki, Sovyet sisteminin ne kadarının değişeceğine ve Stalin'in otoriterizminin ne kadarını koruyacağına dair ikilemi çözemediğini açıkça gösterdi. Hükûmetin Tiflis'teki kafa karışıklığı, reformun partinin temel iktidar tekelini koruma kararlılığıyla sınırlı olacağının kanlı bir işaretiydi." yorumunu yaptı.
1956 olayının hemen ardından Sovyetler Birliği'nden açıkça ayrılma çağrısı yapan ilk Gürcü yeraltı grupları ortaya çıktı. Genellikle küçük ve zayıflardı ve Sovyet yetkilileri onları hızla etkisiz hale getirebildiler. Ancak, her ikisi de Mart 1956 mitinginin genç katılımcıları olan ve 1980'lerde Gürcistan'ı bağımsızlık mücadelesine yönlendirecek olan Merab Kostava ve Zviad Gamsahurdia gibi yeni bir muhalif kuşağa kaynak verdiler.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Lurye, Lev (2007), 1956 god. Seredina veka, s. 134.
- ^ a b c d Lang, David Marshall (1962), A Modern History of Georgia, s. 264–265. London: Weidenfeld and Nicolson.
- ^ Berets, Sergey, Кризис коммунистического движения 21 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Crisis of the Communist movement). BBC News. 6 Mart 2006
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p Kozlov, Vladimir A (çeviri MacKinnon, Elaine McClarnand; 2002), Mass Uprisings in the USSR: Protest and Rebellion in the Post-Stalin Years, s. 112–136. M.E. Sharpe,
- ^ a b c d e f g h i (1994), The Making of the Georgian Nation, s. 303–305. ,
- ^ Nahaylo, Bohdan; Swoboda, Victor (1990), Soviet disunion: a history of the nationalities problem in the USSR, s. 120. ,
- ^ a b c d (2002), Autonomy and Conflict: Ethnoterritoriality and Separatism in the South Caucasus: Cases in Georgia, s. 146–149. Uppsala University, Department of Peace and Conflict Research,
- ^ a b Tarkhan-Mouravi, George, From Independence to Independence: 70 Years of Soviet Georgia, Bölüm: ; Wright, John (ed., 1998), The Georgians: A Handbook. Curzon Press, (metin 29 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .)
- ^ a b c Лурье, Лев Яковлевич (2007). 1956 год: середина века. ОЛМА Медиа Групп. s. 135. ISBN . 19 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Nisan 2020.
- ^ (1998), Soviet Politics in Perspective, s. 243. Routledge,
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
1956 Gurcistan protestolari 1956 Tiflis ayaklanmasi veya 9 Mart Katliami Gurcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti nde Nikita Kruscev in destalinizasyon politikalarina karsi Josef Stalin i destekleyen Sovyet Gurculerin duzenledigi protestolar dizisi Eylemlerin merkezi cumhuriyetin baskenti Tiflis te idi Stalin in olumunun ucuncu yildonumunde gerceklestirilen spontan mitinglerde Kruscev in gizli soylevi yogun sekilde protesto edildi ve hizla kontrol edilemez kitle gosterilerine donustu ve ortaya cikan isyan dalgasi kentin yasamini felc etti Protestolarda Sovyetler Birligi hukumetinin degismesi gerektigi ve Gurcistan in Sovyetler Birligi nden bagimsizligini ilan etmesi gibi siyasi talepler ortaya cikti 1956 Gurcistan protestolariDestalinizasyon9 Mart Katliami ni anmak amaciyla gosterilerdeki taleplerin iletildigi Rustaveli Caddesi ndeki eski Iletisim Binasi na yerlestirilen plaka Tarih 4 10 Mart 1956Yer Tiflis Gori Kutaisi Rustavi Sohum BatumSebep DestalinizasyonSonuc Olaylar bastirildi Taraflar Destalinizasyon karsiti Sovyet Gurcu protestocular Sovyetler Birligi hukumetiOne cikan kisilerN I Parastishvili Nikita Kruscev Ivan Fedyuninskiy Sayi 70 000 den fazla kisi ilk gun Kayiplar 22 800 arasi olu Istikrarsizlik ortaminda Gurcu yetkililer sorumlulugu Sovyet ordusuna devretti Ardindan 9 Mart ta sehre yerlestirilen askeri birlikler resmi Sovyet gorusundeki hukumet savunmasi amaciyla hukumet binalarini ele geciren universite ogrencilerine ates acti Olaylar sonucunda cok sayida olu olmasina ragmen geri adim atmayan gostericiler 10 Mart a kadar direnislerini surdurdu ancak sonunda tanklar esliginde dagitildi Olu sayisina dair veriler cesitli kaynaklarda birkac duzineden birkac yuze kadar degismektedir Arka planKruscev in konusmasi 25 Subat 1956 tarihinde duzenlenen Sovyetler Birligi Komunist Partisi 20 Kongresi nin kapali oturumunda Sovyetler Birligi Komunist Partisi genel sekreteri Nikita Kruscev bir onceki Sovyetler Birligi Komunist Partisi genel sekreteri Josef Stalin doneminde ozellikle Kizil Ordu da gerceklestirilen tasfiye politikalarini elestirdigi gizli bir konusma yapti Vladimir Lenin i savunmaya ve komunizmin diger ideallerine destek soylemlerine devam ederken Sovyetler Birligi Komunist Partisi ndeki yonetici kademelerde Stalin e dair bir kisilik kultu olustugunu iddia etti Sovyet komunizminin ilk yillarindan bu yana de Stalin e dair ana sembol olarak kurulan Vozhd Lider ve Uluslarin Babasi gibi lakaplar Kruscev in yonetimi sirasinda da Sovyetler Birligi nde yaygin bir kullanim olmaya devam etmekteydi Bu sebeple yeni ortaya cikan destalinizasyon politikalari Sovyet halki sok etkisi yaratti Gurcistan da tepkiler Partinin Gurcu milliyetciligini kisitlamasina ragmen Kruscev in Stalin politikalarinin kaldirilmasi hamlesi Sovyet Gurculeri acisindan ulusal gurura vurulan bir darbe oldu Ozellikle Gurcu genc kusak buyuk oranla Stalin e hayranlik duymakta ve onu ornek almaktaydi Stalin in dehalarina yonelik daimi bir ovgu mevcuttu onun Rusya yi yoneten bir Gurcu oldugu efsanesi Gurculerde ulusal bir gurura vesile oluyordu Stalin in basarilarinin inkari Gurcu ulusal bilincinin Rus Sovyet yoneticilerinin kendilerine kotu muamele etmesinin bir sembolu olarak goruldu Siyasi protestolarla birlikte gelisen yurtseverlik duygusu Kruscev in eski donemlerde yasanan tum kotu seylerin Stalin e atfetmesi ve imali olarak Gurcu ulusuna laf dokundurmasi Gurculer in ulusal gururuna dokundu O zamanlar Kutaisi de Komsomol lideri olan ve nihayetinde Sovyetler Birligi nin dagilmasi Gurcistan devlet baskani olacak olan Eduard Sevardnadze daha sonra Kruscev in konusmasinin sonunda Gurculer hakkindaki ironik ifadesinin Gurcu genclerin gururuna zarar verdigini belirtti Stalin doneminde Gurcistan da yasanan olaylar ve 1956 Gurcistan protestolari farkli sekillerde yorumlanir Ancak olaylarin Stalinizmin yeniden canlanmasi oldugu ve 1924 teki Agustos Ayaklanmasi ndan bu yana Gurcu milliyetciliginin ilk acik ifadesi oldugu bircok kaynagin ortak oldugu gorustur Gurcistan daki olaylar buyuk olcude Sovyet basininda ele alinmadi ve bu konu birkac on yil boyunca bir tabu temasi haline geldi Sik sik birbiriyle celisse de olaylar sirasinda yasananlar birkac cagdas raporun gorgu taniklarinin anlattiklarinin ve hayatta kalan birkac gizli Sovyet belgesinin analiziyle gunumuze ulasmistir GosterilerGurcistan SSC Icisleri Bakani nin ozel raporuna gore gosteriler 4 Mart 1956 da universite ogrencilerinden olusan gruplarin Stalin in olumunun ucuncu yildonumunu anmak uzere Tiflis sehir merkezindeki Kura Nehri nde bir araya gelmesiyle basladi Kruscev in gerceklestirdigi konusmaya ofkeli olan ogrenciler bolgeye gonderien polislere karsi saldirgan tavirlara sahipti Gurcu komunist Parastishvili Stalin anitina tirmandi bir siseden biraz sarap icti siseyi parcaladi ve ardindan Stalin in dusmanlari bu sise gibi olsun diye bagirdi Gosteriler yavas yavas buyudu Stalin anitina celenkler getiren insan sayisi giderek daha fazla oldu Yerel yetkililer bu faaliyetlere aktif olarak karsi cikmadi Baskentteki gosteriler cumhuriyetin Gori Kutaisi Rustavi Sohum ve Batum gibi diger bolgelerinde de benzer protestolari tetikledi 6 Mart a kadar Tiflis teki gosteriler daha organize ve cok sayida olmaya basladi O gun Sovyetler Birligi Komunist Partisi Merkez Komitesi nin kapali bir mektubu olan Kisilik Kultu Uzerine Parti Genel Sekreteri nin gecen Subat ayinda duzenlenen Parti Kongresi nin son gununde okudugu konusmanin bir ozeti katildigi ozel bir oturumda yuksek sesle okundu Gurcistan SSC Bakanlar Konseyi nin surpriz oturumuyla ilgili haberler Tiflis te hizla yayildi ve bu olay protestolari tetikledi 7 Mart baslarinda Tiflis Universitesi ogrencileri ile diger enstitulerden ve okullardan gelen ogrenciler derslere katilmadi ve sokaklara cikti Gostericiler Rustaveli Bulvari ndan Lenin Meydani na giderek Hukumet Konagi nda ve daha sonra Belediye Binasinda durarak Yasasin Buyuk Stalin Yasasin Lenin ve Stalin Partisi Yasasin Sovyet Gurcistan seklinde sloganlar atmaya basladi Civardaki arabalar kornalariyla gruba destek verdi Polis toplulugu dagitmaya calisti ancak basarisiz oldu ve protestocular Stalin anitinda yeniden toplandilar Protestocular yetkililere taleplerini ilettiler Talepler arasinda Stalin in dogum gunu olan 18 Aralik in resmi bir tatil gunu sayilmasi Stalin in hayatina ayrilan makalelerin tum yerel gazetelerde yayinlanmasi Mikheil Chiaureli nin Stalin i ovdugu Berlin in Dususu ve Unutulmaz Yil 1919 filmlerinin sinemalarda gosterilmesi ve o sirada Gurcistan i ziyaret eden Cinli maresal Zhu De nin gosteri alanina davet edilmesi vardi Gun sonunda gostericilerin sayisi 70 000 e ulasti Sovyetler Birligi Icisleri Bakanligi baslangicta protestolarin olcegini kucumsedi ve bakan Janjghava ya dayanan bilgiler 8 Mart ta Merkez Komite ye ulasti Protestolarda sehir yasami felc oldu Toplantilar eszamanli olarak cesitli yerlerde ozellikle Lenin Meydani nda ve celenk kapli Stalin anitinda gerceklestirildi Merkez sokaklar Kruscev i yuksek sesle kinayan Stalin in itibarinin iade edilmesini ve yildonumu kutlamalarina izin verilmesini talep eden cok sayida gostericilerle doluydu Gostericiler ozellikle Vyaceslav Molotov dan Stalin i savunmasini istedi Barikatlar kuruldu otobusler ve arabalar devrildi Gostericiler trafigi yonlendirdi ve bazi durumlarda durdurdu Direnen suruculerle ve polislerle catismalar meydana g eldi Birkac eylemci tutuklandiginda gosteriler daha da buyudu ve kalabalik daha saldirganlasti Gurcistan Komunist Partisi birinci sekreteri Vasil Mjavanadze protestoculara hitap etti ve protestolari ziyaret eden Cinli maresal Zhu De kalabaligi selamladi ancak Stalin anitini ziyaret etmeyi reddetti ve gostericiler dagilmadi Gosteriler devam ederken yerel hukumet durum uzerindeki kontrolunu kaybetmeye basladi Protestolarin olcegi buyudukce hukumete bagli olan polislerin tepkileri gitgide daha agir bir hale geldi 9 Mart basinda yetkililer gerginlikleri etkisiz hale getirmeye calistilar ve Stalin in olum yildonumu kutlamalarina izin verdiler Ancak gecikmis odun verme girisimleri protestocularin dagilmasina yonelik bir sonuc vermedi 9 Mart gununun ilerleyen saatlerinde Stalin anitinin yaninda bircok parti yetkilisinin huzurunda siyasi talepler yuksek sesle okundu Daha sonra bu dilekcenin yazari olarak belirlenen Ruben Kipiani nin ifadesine gore talepler sunlardi Stalin e yonelik kapali mektubun SBKP Merkez Komitesi nde geri dondurulmesi Anastas Mikoyan Nikolay Bulganin ve Nikita Kruscev in hem parti hem de hukumet gorevlerine son verilmesi yeni bir hukumet olusturulmasi Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti lideri ve Azerbaycan Komunist Partisi birinci sekreteri Mir Cafer Bagirov un hapishaneden cikarilmasi Sovyet Gurcu yetkilileri olan ve Mjavandze nin Parti Merkez Komitesi Politburosu na getirilmesi Stalin in oglu Vasiliy Stalin in Merkez Komiteye atanmasi ve genel bir af cikarilmasi Moskova ya telgraf gondermek icin Rustaveli Caddesi ndeki yakindaki Iletisim Binasi na yaklasik on kisinin gonderilmesine karar verildi Bununla birlikte ayni donemde Sovyet karsiti baska mitingler de duzenlenmeye basladi Kolmeurneobis Meydani nda toplanan grup yasakli Sovyet karsiti Dideba marsini soylemeye ve Sovyet oncesi Gurcistan a ait bayraklari sallamaya basladi Bu protestolara karsi cikan Gurculerle protestocular arasinda kavgalar cikti Ardindan brosurler dagitildi Gorgu tanigi olan Gurcu Yahudi yazar ya gore brosurler Gurcistan in Sovyetler Birligi nden ayrilmasini istiyordu bu talep daha once duyulmamis bir talep idi Takip eden olaylardaki detaylar tam olarak bilinmemektedir O gunun ilerleyen saatlerinde Transkafkasya Askeri Bolgesi nden birlikleri olaylara mudahale etmek icin getirme karari Ivan Fedyuninskiy tarafindan Moskova da alindi Bununla birlikte bolgedeki Gurcu birlikleri sadakatsizlik olabileceginden suphelenildigi icin soz konusu yerlere konuslandirilmadi Sovyet Icisleri Bakanligi yetkilileri Tiflis in kontrolden ciktigini bildirdi Bakanlik yetkilileri protestocularin bircogunun sarhos ve silahli oldugu sehri yagmaladiklari etnik Ruslara ve Gurcistan Ermenilerine dair pogromlar gerceklestirmeyi hedeflediklerini ve hukumet binalarini ele gecirmeyi planladiklarini iddia etti Ayni aksam yetkililer mitinglerin durdurulmasi cagrisinda bulundu ve Tiflis garnizonu komutani Tumgeneral Gladkov 10 Mart gece yarisindan itibaren sokaga cikma yasagi baslatildigini duyurdu Bunun uzerine bircok protestocu yaklasmakta olan durumu bir tehdit algiladi ve sehir merkezinden uzaklasti Ancak gece yarisina yakin insanlar Iletisim Binasina gonderilen heyetin kimlik kontolu nedeniyle gozaltina alindigini ogrendi Kalabalik bu delegeleri kurtarmak icin tekrar bolgeye gitti ve binayi koruyan askerlerle catisti Birlikler protestocularin binaya girisini onlemek icin kalabaliga ates etmeye basladi Ayni zamanda tanklar gostericileri Lenin Meydani ndan ve Stalin anitindan cikarmak icin kullanildi Protestocular 10 Mart ta mitinglere devam etmeyi denediler ancak birlikler tarafindan dagitildilar O gun cok sayida gosterici oldu Olumlere dair resmi bir rapor mevcut degildir ancak tahminler 22 ila 800 arasindadir Ayrica olaylar sirasinda yuzlerce kisi yaralanmistir Ardindan gelen dalgada 200 den fazla kisi tutuklandi ve daha sonra Sibirya daki calisma kamplarina suruldu SonuclarMart 1956 gosterileri Gurcistan Komunist Partisi icindeki catlaklari genisletti cunku bazi yetkililer halkla dayanisma gosterdiklerini acikca ifade etti Temmuz 1956 da Moskova Merkez Komitesi Gurcu Komunist liderligini elestiren bir karar cikardi ve Agustos ayinda Tiflis teki parti ikinci sekreterinin yerini bir Rus aldi Ancak Mjavanadze roportajlarinda kurban sayisini en aza indirerek ve partinin yeni gorusleri tartismak icin bir konferans programina sahip oldugunu duyurarak Gurculeri sakinlestirdi Hukumet acisindan bir basari olan bu tavri icin Mjavanadze Haziran 1957 de Merkez Komite Baskanliginda aday uyelige yukseltildi Nisan 1978 e kadar Gurcistan daki Sovyet yonetimine karsi koyma konusunda belirgin bir girisimde bulunulmasa da Sovyet hukumetine karsi icten ice kin surdurulmeye devam edildi Gurcistan daki bircok insan ordunun protestoculara ates etmesini emretmekten Kruscev i bizzat sorumlu tuttu Tiflis olaylari Gurcistan in Sovyetler Birligi nin bagimsiz hale gelme taleplerinin yayilmasini sagladi Gurculer acisindan Sovyet birligine olan sadakat ciddi sekilde tehlikeye dustu ve Sovyet karsiti bir duygu yeniden ortaya cikan Gurcu milliyetciliginin onemli bir ozelligi haline geldi Protestolarin bastirilmasinin ragmen 1956 olaylari sonunda Gurcistan halki Sovyetler Birligi ne olan sadakatinin ciddi sekilde sorgulamaya basladi Tarihci Sovyet hukumetinden gelen hizli ve acimasiz tepki Sovyet sisteminin ne kadarinin degisecegine ve Stalin in otoriterizminin ne kadarini koruyacagina dair ikilemi cozemedigini acikca gosterdi Hukumetin Tiflis teki kafa karisikligi reformun partinin temel iktidar tekelini koruma kararliligiyla sinirli olacaginin kanli bir isaretiydi yorumunu yapti 1956 olayinin hemen ardindan Sovyetler Birligi nden acikca ayrilma cagrisi yapan ilk Gurcu yeralti gruplari ortaya cikti Genellikle kucuk ve zayiflardi ve Sovyet yetkilileri onlari hizla etkisiz hale getirebildiler Ancak her ikisi de Mart 1956 mitinginin genc katilimcilari olan ve 1980 lerde Gurcistan i bagimsizlik mucadelesine yonlendirecek olan Merab Kostava ve Zviad Gamsahurdia gibi yeni bir muhalif kusaga kaynak verdiler Ayrica bakinizAnti Parti GrubuKaynakca Lurye Lev 2007 1956 god Seredina veka s 134 5 7654 4961 1 a b c d Lang David Marshall 1962 A Modern History of Georgia s 264 265 London Weidenfeld and Nicolson Berets Sergey Krizis kommunisticheskogo dvizheniya 21 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Crisis of the Communist movement BBC News 6 Mart 2006 a b c d e f g h i j k l m n o p Kozlov Vladimir A ceviri MacKinnon Elaine McClarnand 2002 Mass Uprisings in the USSR Protest and Rebellion in the Post Stalin Years s 112 136 M E Sharpe 0 7656 0668 2 a b c d e f g h i 1994 The Making of the Georgian Nation s 303 305 0 253 20915 3 Nahaylo Bohdan Swoboda Victor 1990 Soviet disunion a history of the nationalities problem in the USSR s 120 0 02 922401 2 a b c d 2002 Autonomy and Conflict Ethnoterritoriality and Separatism in the South Caucasus Cases in Georgia s 146 149 Uppsala University Department of Peace and Conflict Research 91 506 1600 5 a b Tarkhan Mouravi George From Independence to Independence 70 Years of Soviet Georgia Bolum Wright John ed 1998 The Georgians A Handbook Curzon Press 0 7007 0640 2 metin 29 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde a b c Lure Lev Yakovlevich 2007 1956 god seredina veka OLMA Media Grupp s 135 ISBN 978 5 7654 4961 5 19 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Nisan 2020 1998 Soviet Politics in Perspective s 243 Routledge 0 415 07153 4