Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Destalinizasyon (Rusça: десталинизация, Destalinizatsiya), Sovyetler Birliği'nde Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri Josef Stalin'in ölümünün ardından yeni genel sekreter seçilen Nikita Kruşçev ile başlayan süreci ifade eden terim. Sovyetler Birliği Komünist Partisi’nin 20. Kongresi, Stalin'in ölümünden 3 yıl sonra 14 Şubat-25 Şubat 1956'da yapıldı ve bu tarihten itibaren Stalin dönemine ait uygulamalar, "kişinin putlaştırılması" olarak değerlendirildi ve destalinizasyon süreci başlatılmış oldu. Stalin'e ait görüşlerin etki ve gücünün çözülmesi, buna bağlı hiyerarşik yapı ve ideolojik hâkimiyetin geriletilmesi girişimi; destalinizasyon olarak ifade edilir.
Sovyetler Birliği'nin kurucusu Vladimir Lenin'in ölümünden bu yana, taraftarları tarafından Marksizm-Leninizm olarak adlandırılan; fakat karşıtları tarafından Stalinizm olarak ifade edilen bu ideolojik yaklaşımın kıyasıya eleştirilmesi sonucu ortaya çıkmıştır.
Bu politika Soğuk Savaş'ın en önemli olaylarından biri olan Çin-Sovyet ayrılığının da temelini oluşturur.
Hakkında
Lenin'in ölümünden sonra Stalin liderliğindeki yeni Sovyet yönetimi; Sovyetler Birliği'ni hızlandırılmış bir sanayileşme ve zorlu bir kollektivizasyon yoluna soktu. Bu politikalara ve gerçekleştirmesine karşı oluşan itirazlar demokratik merkeziyetçilik ilkesi sebebiyle, uzun ortak tartışmalara yol açmıştır. Muhalif kesimlerin görüşleri ve itirazların, görüşmelerden çıkan kesin kararların pratiğe dökülmeleri sırasında da devam etmesi ve ardından parti içinde hizip şeklinde örgütlenmesi üzerine Sovyetler Birliği Komünist Partisi, demokratik merkeziyetçilik ilkesi gereği bu kesimleri bastırma yoluna gidilmiş, bu kişiler bertaraf edilmiştir. Bu kapsamda proletarya diktatörlüğünün bir güç kullanımına dayanan büyük ve merkezî bir devlet aygıtı kuruldu. Parti içinde bu muhalif görüşler yok edildi ya da çoğunlukça ezildi. Katı bir merkezî planlama yürütüldü. Sovyetler Birliği dışındaki tüm komünist hareketler ve partiler de bu süreçte sosyalist anavatanı koruma gerekçesiyle Sovyet politikasına bağımlı kılındı. Stalin önderliğindeki yönetimin politik girişimleri Marksizm-Leninizm olarak tarif edildi, bu yapı zamanla totaliter bir devlet ideolojisi haline geldi.
Josef Stalin'in 1953 yılındaki ölümünden sonra Stalin döneminde partide etkisiz hâle getirilen ve önemli görevlerden uzaklaştırılan bu muhalif kesimler, önceki dönem uygulanan politikalara eleştiriler getirmişlerdir. Bu politikalara Stalinizm adını vermişlerdir. Stalinizm olarak nitelendirdikleri politikalardan uzaklaşarak Sovyetler Birliği'nde yeni bir dönemi başlatmışlardır. Stalin'den sonra Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri seçilen Nikita Kruşçev; iktidara geldikten sonra Stalin karşıtı bir politika izlemeye başladı ve 1956'daki 20. Kongre'den itibaren "destalinizasyon" sürecini başlatmış oldu. 1985'te Gorbaçov'un glasnost ve perestroyka girişimlerine kadar bu süreç, değişik yoğunluklarla "Stalin rejimi" olarak şekillenmiş yapının sökülmesi ya da çözülmesi olarak gerçekleştirildi. Gorbaçov ile birlikte siyasette çoğulculuk ve demokratikleşme, tek adamın etkisinin kırılması, serbest piyasa modelini daha içeren yeni bir planlama ve hattâ karma ekonomi denemeleri ile bu süreç devam etmiş ve Doğu Bloku ülkeleriyle birlikte yeniden kapitalistleşmeye geçiş olarak tamamlanmıştır.
Bu süreçte Stalin'e ait olan heykeller yıkılmış, ders kitaplarındaki atıflar çıkarılmış, hatta Sovyetler Birliği Marşı'nın sözleri Stalin'e atıflar içerdiği için 1956-1977 arasında sözsüz, sadece enstrümantal çalınmıştır. Ardından 1977 senesinde orijinal marşın sözlerindeki Stalin'e yapılan göndermeler çıkartılmıştır.
Tepkiler
Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
- Gizli söylev ilk okunurken izleyiciler bu politikayı alkış, kahkaha ve çeşitli seslerle protesto etmişlerdir. Ayrıca bazı kişilerin kalp krizi geçirdiği ve daha sonraki süreçte intihar ettiği yönünde bulgular vardır.
- Macaristan Halk Cumhuriyeti'nde yönetimde bulunan Mátyás Rákosi, Stalin'in etkisinin azaltılmasına karşı çıkmış, bunun üzerine 1956 yılında tasfiye edilmiştir. Ardından Macar Devrimi olarak bilinen Sovyet yönetimine karşı ayaklanmasına giden süreç başlamıştır
- Polonya Halk Cumhuriyeti'nde bu politikalara karşıt sesler yükselmiş ve işçi ayaklanmaları yaşanmış, ardından iktidardaki Polonya Birleşik İşçi Partisi yönetimine Stalin zamanında tasfiye edilen Władysław Gomułka getirilmiştir.
- En büyük toplu protestolar, aynı zamanda Stalin'in doğum yeri olan, Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde yaşanmıştır. 1956 Gürcistan ayaklanması ismiyle anılan olaylarda, günlerce süren protesto ve eylem düzenlenmiş, olaylar ancak Kızıl Ordu birliklerinin müdahalesiyle 9 Mart 1956 günü bastırılmıştır.
Farklı görüşler
Sosyalist ideoloji; II. Dünya Savaşı sonrasında Çin, Vietnam ve Küba gibi ülkelere ve Kızıl Ordu aracılığı ile Doğu Avrupa ülkelerine yayıldı. Yugoslavya'da Josip Tito ve Çin'de Mao Zedong sosyalizm ve komünizm tezlerinde Sovyetler Birliği modelinden farklılaşan yorumlar getirdiler. Bu sırada Batı Avrupa ülkelerinde faaliyette bulunan komünist partiler; Stalin çizgisinden hızla uzaklaşarak daha çok kültürel/kuramsal alanda yoğunlaşan Batı Marksizmi'ni oluşturdular. 1970'lerde bu süreç; Avrupa komünizmi olarak bilinen yeni bir anlayış getirdi.
Sovyetler Birliği Komünist Partisi içerisindeki farklı görüşler
Stalin'in ölümünden sonra parti içerisindeki Stalin taraftarları, Kruşçev ve destekçileri tarafından baskıya uğramış, sürgüne yollanmış hatta partiden uzaklaştırılmıştır. Bu isimlerden en bilinenleri Vyaçeslav Molotov,Georgi Jukov ve Georgi Malenkov'dur.
Çin Halk Cumhuriyeti yorumu
Çin-Sovyet ayrılığı; asıl olarak Marksizm-Leninizm'e dair teorik ve ideolojik tartışmalardan kaynaklanmıştır. Stalin'in ölümünden sonra Sovyetler Birliği Komünist Partisi (SBKP) içinde ortaya çıkan Barış içinde bir arada yaşama teorisi, Çin'de iktidar olan Çin Komünist Partisi lideri Mao Zedong tarafından kıyasıya eleştirilmiştir. Mao'ya göre kapitalist ülkeler ile sosyalist devletlerin bir arada yaşaması imkânsızdır, çünkü bu devletler antagonist çelişki kapsamında birbirleriyle daima savaş içerisindedir. Bu nedenle "emperyalizm ile devamlı olarak savaş" düşüncesinden yana olan Mao, emperyalizmin temsilcisi olarak tariflediği Amerika Birleşik Devletleri'ne karşı sert ve uzlaşmaz bir politika izlenirse bu ülkenin ve temsil ettiği emperyalizm gücünün kolayca ezilebileceğini düşünmekteydi. Nitekim Mao bu görüşünü kâğıttan kaplan terimiyle açıklayarak; "ABD kâğıttan bir kaplandır, ABD emperyalizmi güçlü görünüyor ama halkından ve kitlelerden uzaklaşmıştır." sözleriyle ifade etmiştir. Buna karşın Kruşçev Çin'i bu agresif tutumunun bir nükleer savaşa neden olabileceğini belirterek eleştirmiş ve Mao'nun nükleer silah isteklerini karşılamama kararı almıştır. Karşılık olarak da "Güzel de, kâğıttan kaplan’ın nükleer dişleri var" yanıtını vermiştir. Bunun üzerine Mao, Sovyetler Birliği Komünist Partisi'ni (SBKP) revizyonizm ile suçlayacaktır. Akabinde, 1961 yılında Çin Komünist Partisi SBKP'yi "Revizyonist ajan" sıfatı ile resmen itham etmiştir. Mao, kapitalistlere bir nükleer savaş korkusu salmanın, onların emperyalist sistemlerini yıkma korkusu vereceğinden, bu savaş durumunun olumlu bir yaklaşım o olduğunu belirtmiştir. Mao, bu konuda 1957 yılında konu hakkında şu ifadeleri kullanmıştır;
Mao, destalinizasyon sürecinde Nikita Kruşçev'i mahkûm etmiş ve onun "Marksizme ihanet içerisinde olduğunu" deklare etmiştir. Ayrıca SBKP yönetimini kapitalist yolcu olarak tanımlamıştır. Bununla paralel olarak Küba Füze Krizi sürecinde Küba'daki sovyet füzelerini Türkiye'de konuşlandırılan "Jüpiter füzeleri" karşılığında geri çekme kararı sonrası, Sovyetler Birliği Komünist Partisi'ni "devrimci davaya ihanet" ile itham etmiştir. Buna karşılık SBKP, Mao Zedong'u "serüvencilik" ile sıfatlandırmıştır. Kruşçev konu ile ilgili olarak "Mao ve Çin Komünist Partisi, gerginlik tırmandığı takdirde nükleer silahlar ile kapitalist dünya ile birlikte sosyalist dünyanın da yok olacağını görememektedir" değerlendirmesi yapmıştır. Haziran 1960'ta Romanya Komünist Partisi Kongresi'nde Kruşçev, isim vererek Mao'yu açıkça eleştirmiş, onu "aşırı solcu ve aşırı dogmacı" olarak tanımlamıştır. Kruşçev konuşmasını Mao'yu Jozef Stalin'e benzeterek devam ettirmiş, onu "kendi çıkarlarından başka hiçbir şeye aldırmayan, modern dünyanın gerçeklerinden kopuk teoriler geliştiren" kişi olarak tanımlamıştır. Bunun üzerine kongrede Çin'i temsilen bulunan Peng Çen isimli Çin diplomatı söz alarak Kruşçev'e yanıt vermiş, onun marksist olmayan görüşleri zorla kabul ettirmek için "ataerkil, keyfî ve zalimce" davrandığını belirtmiştir.
1964 yılında Çin Komünist Partisi, Sovyetler Birliği'nde gerçekleşen destalinizasyon politikalarının bir karşı devrim olduğunu ve böylelikle kapitalizmin yeniden restore edildiğini iddia etmiştir. Bu açıklamaları takiben Sovyetler Birliği ve Varşova Paktı ülkeleri, Çin Halk Cumhuriyeti ile ilişkileri resmen koparmıştır. 1971 yılında Nikita Kruşçev öldüğünde iki ülke arasında diplomatik ilişkiler kurularak tekrar görüşmeler başlamış, fakat iki ülke arasındaki gerilim yeni genel sekreter Leonid Brejnev'in Kruşçev politikalarını devam ettireceğini söylemesi üzerine devam etmiştir. Mihail Gorbaçov Genel Sekreter olduğunda sorun büyük ölçüde çözülmüştür.
Arnavutluk yorumu
Enver Hoca önderliğindeki Arnavutluk Sosyalist Halk Cumhuriyeti destalinizasyon sürecini en sert şekilde eleştiren ve onu mahkûm eden ülke olmuştur. Fikirleri Hocaizm olarak da anılan Enver Hoca'nın genel sekreterliğini yaptığı Arnavutluk Emek Partisi, parti bayrağına Jozef Stalin'in resmini koymuştur.
Arnavutluk Emek Partisi; Çin Komünist Partisi ile birlikte Kruşçev'i "revizyonist" olarak itham edecek ve onu marksizme ihanetle suçlayacaktır.
Enver Hoca, Sovyetler Birliği'nin kuruluşundan bu yana olan tezlerin topyekûn eleştirilmesi ve proletarya diktatörlüğü tezininin tartışmaya açılması üzerine, destalinizasyon olarak anılan bu sürecin antikomünizm'in bir çeşidi olduğunu savunmuştur. Hoca, bu durumu şu sözlerle anlatmıştır:
| “ | "Son zamana kadar, batının revizyonist partileri, Kruşçevci-emperyalist, anti-komünist kampanyada, Stalin'e karşı birleşmişlerdi. 'Stalinizm'den kurtuluş'tan, 'dönüş'ten söz ediyorlardı büyük bir hevesle. Şimdilerdeyse, 'Bilimsel Sosyalizm'in kurucularına, Marx ve Engels'e dönmek için, Leninizmi bir yana bırakmayı vaaz ediyorlar. Bu dönekler, Marksizm-Leninizme ihanet yolunda attıkları hızlı adımları, sanki komünist gerçeğin kaynağını bulmak için zorlu bir tırmanışmış gibi lanse etmeye uğraşıyorlar. Kruşçev'ci de olsa, 'Avrupa Komünist'i de olsa, tüm revizyonistler Stalin'e, Lenin'e, Marx'a da aynı ölçüde vahşice ve kurnazca saldırıyorlar. Saldırıların o zaman için Lenin'i geçici olarak dışarıda bırakması ve Stalin'e karşı yoğunlaşması sadece bir taktik gereğiydi. Çünkü sınıf mantıkları, revizyonistlere ve emperyalistlere, o zaman için Sovyetler Birliği'ndeki sosyalizmi ortadan kaldırmanın ve Marksizm-Leninizm'e, onun ilk uygulandığı yerde saldırmanın daha iyi olacağını öngörmüştü. Burjuvazi ve gericilik, şunun bilincindeydi; Sovyetler Birliği'ndeki kapitalist bozulma, iktidarda olmayan Komünist Partileri yozlaştırma mücadelelerinde kendilerine büyük ölçüde yardım edecektir. ... revizyonistler toplarını Leninizm'e çevirdiler. Peki Leninizm'e bu saldırı neden gündeme geldi? Niçin özellikle 'Avrupa Komünistleri' bu saldırının bayraktarlığını yapıyorlar? Stalin'e saldırırken, sosyalizmin kurulmasının kuram ve uygulanmasına saldırmak isteyen Kruşçev gibi, Avrupa Komünistleri de Lenin'e saldırırken proletarya devriminin kuram ve uygulamasına saldırmak istiyorlar. | „ |
Diğer farklı görüşler
- Kuzey Kore'de iktidarda olan Kore İşçi Partisi açık olarak bir taraf seçmese de, teorik tartışmalarda kısmen Çin Halk Cumhuriyeti tarafında yer almış, destalinizasyon yanlılarını partiden tasfiye etmiş ve sürgüne yollamıştır. Bununla birlikte Kuzey Kore, bu tartışmalardan bağımsız olarak Juche adında yeni bir doktrin geliştirdiğini duyurmuştur.
- ve Endonezya Komünist Partisi destalinizasyon politikalarına karşı çıkmışlardır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "Stalin Savunulmadan Marksizm Leninizm Savunulamaz". Özgürlük Dünyası. Evrensel Basım Yayın. Ocak-Şubat 1989. Erişim tarihi: 16 Mart 2022.
- ^ Kuisong, Y. The Sino-Soviet Alliance and Nationalism: A Contradiction 18 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), 2005, Erişim tarihi: 5 Ocak 2017.
- ^ İki versiyon arasındaki fark 4 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Vikisource.
- ^ Francis X. Clines. Soviets, After 33 Years, Publish Khrushchev's Anti-Stalin Speech 14 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), New York Times, 6 Nisan 1989, Erişim tarihi: 6 Ocak 2017.
- ^ From Our Own Correspondent, BBC Radio 4, 22 Ocak 2009.
- ^ Simon Sebag Montefiore, Stalin: The Court of the Red Tsar. Vintage Books, 2005, s. 666–667.
- ^ Axell, Albert, Marshal Zhukov. Toronto: Pearson Education Ltd., 2003.
- ^ RUSSIA: The Quick & the Dead 6 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) Time, 22 Temmuz 1957, Erişim tarihi: 5 Ocak 2016.
- ^ a b “Kağıttan Kaplan”, Papermoon ve Mao ile Kruşçof 27 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., 30 Mayıs 2016, Erişim tarihi: 30 Mayıs 2016.
- ^ Crankshaw, E. Khrushchev: A Career, 1966, Viking Adult Publisher,
- ^ Lenman B. P., Anderson, T. Chambers Dictionary of World History, Edinburgh, 2000, s. 769.
- ^ "Instant Wisdom: Beyond the Little Red Book" 14 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., (İngilizce) Time, 20 Eylül 1976.
- ^ Robert Service, Comrades!: A History of World Communism 11 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., (İngilizce) Harvard Üniversitesi Yayınları, 2007, sayfa 321, .
- ^ Dikötter, Frank. Mao's Great Famine: The History of China's Most Devastating Catastrophe, 1958–62, Walker & Company, 2010. s.13.
- ^ Short, P. Mao Zedong Bir Yaşam 10 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., İthaki Yayınları, 2007,
- ^ a b Lankov, Andrei N., Crisis in North Korea: The Failure of De-Stalinisation, 1956, Honolulu, Hawaii Üniversitesi Yayınları, 2004
- ^ Ascoli, Max (1961). The Reporter, Cilt 25. s. 30.
- ^ Enver Hoca, Avrupa Komünizmi Anti-Komünizmdir, s. 9-10-11, Giriş Bölümü, Yurt Yayınları
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Destalinizasyon Rusca destalinizaciya Destalinizatsiya Sovyetler Birligi nde Sovyetler Birligi Komunist Partisi Genel Sekreteri Josef Stalin in olumunun ardindan yeni genel sekreter secilen Nikita Kruscev ile baslayan sureci ifade eden terim Sovyetler Birligi Komunist Partisi nin 20 Kongresi Stalin in olumunden 3 yil sonra 14 Subat 25 Subat 1956 da yapildi ve bu tarihten itibaren Stalin donemine ait uygulamalar kisinin putlastirilmasi olarak degerlendirildi ve destalinizasyon sureci baslatilmis oldu Stalin e ait goruslerin etki ve gucunun cozulmesi buna bagli hiyerarsik yapi ve ideolojik hakimiyetin geriletilmesi girisimi destalinizasyon olarak ifade edilir Nikita Kruscev ve Josef Stalin 1938 Sovyetler Birligi nin kurucusu Vladimir Lenin in olumunden bu yana taraftarlari tarafindan Marksizm Leninizm olarak adlandirilan fakat karsitlari tarafindan Stalinizm olarak ifade edilen bu ideolojik yaklasimin kiyasiya elestirilmesi sonucu ortaya cikmistir Bu politika Soguk Savas in en onemli olaylarindan biri olan Cin Sovyet ayriliginin da temelini olusturur Hakkinda1961 yilinda Dogu Almanya nin baskenti Berlin den kaldirilan Stalin heykeli Lenin in olumunden sonra Stalin liderligindeki yeni Sovyet yonetimi Sovyetler Birligi ni hizlandirilmis bir sanayilesme ve zorlu bir kollektivizasyon yoluna soktu Bu politikalara ve gerceklestirmesine karsi olusan itirazlar demokratik merkeziyetcilik ilkesi sebebiyle uzun ortak tartismalara yol acmistir Muhalif kesimlerin gorusleri ve itirazlarin gorusmelerden cikan kesin kararlarin pratige dokulmeleri sirasinda da devam etmesi ve ardindan parti icinde hizip seklinde orgutlenmesi uzerine Sovyetler Birligi Komunist Partisi demokratik merkeziyetcilik ilkesi geregi bu kesimleri bastirma yoluna gidilmis bu kisiler bertaraf edilmistir Bu kapsamda proletarya diktatorlugunun bir guc kullanimina dayanan buyuk ve merkezi bir devlet aygiti kuruldu Parti icinde bu muhalif gorusler yok edildi ya da cogunlukca ezildi Kati bir merkezi planlama yurutuldu Sovyetler Birligi disindaki tum komunist hareketler ve partiler de bu surecte sosyalist anavatani koruma gerekcesiyle Sovyet politikasina bagimli kilindi Stalin onderligindeki yonetimin politik girisimleri Marksizm Leninizm olarak tarif edildi bu yapi zamanla totaliter bir devlet ideolojisi haline geldi Josef Stalin in 1953 yilindaki olumunden sonra Stalin doneminde partide etkisiz hale getirilen ve onemli gorevlerden uzaklastirilan bu muhalif kesimler onceki donem uygulanan politikalara elestiriler getirmislerdir Bu politikalara Stalinizm adini vermislerdir Stalinizm olarak nitelendirdikleri politikalardan uzaklasarak Sovyetler Birligi nde yeni bir donemi baslatmislardir Stalin den sonra Sovyetler Birligi Komunist Partisi Genel Sekreteri secilen Nikita Kruscev iktidara geldikten sonra Stalin karsiti bir politika izlemeye basladi ve 1956 daki 20 Kongre den itibaren destalinizasyon surecini baslatmis oldu 1985 te Gorbacov un glasnost ve perestroyka girisimlerine kadar bu surec degisik yogunluklarla Stalin rejimi olarak sekillenmis yapinin sokulmesi ya da cozulmesi olarak gerceklestirildi Gorbacov ile birlikte siyasette cogulculuk ve demokratiklesme tek adamin etkisinin kirilmasi serbest piyasa modelini daha iceren yeni bir planlama ve hatta karma ekonomi denemeleri ile bu surec devam etmis ve Dogu Bloku ulkeleriyle birlikte yeniden kapitalistlesmeye gecis olarak tamamlanmistir Bu surecte Stalin e ait olan heykeller yikilmis ders kitaplarindaki atiflar cikarilmis hatta Sovyetler Birligi Marsi nin sozleri Stalin e atiflar icerdigi icin 1956 1977 arasinda sozsuz sadece enstrumantal calinmistir Ardindan 1977 senesinde orijinal marsin sozlerindeki Stalin e yapilan gondermeler cikartilmistir TepkilerBu alt basligin genisletilmesi gerekiyor Sayfayi duzenleyerek yardimci olabilirsiniz Destalinizasyon politikalarina karsi ortaya cikan 1956 Gurcistan ayaklanmasi ni anmak icin yapilan bir anit Gizli soylev ilk okunurken izleyiciler bu politikayi alkis kahkaha ve cesitli seslerle protesto etmislerdir Ayrica bazi kisilerin kalp krizi gecirdigi ve daha sonraki surecte intihar ettigi yonunde bulgular vardir Macaristan Halk Cumhuriyeti nde yonetimde bulunan Matyas Rakosi Stalin in etkisinin azaltilmasina karsi cikmis bunun uzerine 1956 yilinda tasfiye edilmistir Ardindan Macar Devrimi olarak bilinen Sovyet yonetimine karsi ayaklanmasina giden surec baslamistir Polonya Halk Cumhuriyeti nde bu politikalara karsit sesler yukselmis ve isci ayaklanmalari yasanmis ardindan iktidardaki Polonya Birlesik Isci Partisi yonetimine Stalin zamaninda tasfiye edilen Wladyslaw Gomulka getirilmistir En buyuk toplu protestolar ayni zamanda Stalin in dogum yeri olan Gurcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti nde yasanmistir 1956 Gurcistan ayaklanmasi ismiyle anilan olaylarda gunlerce suren protesto ve eylem duzenlenmis olaylar ancak Kizil Ordu birliklerinin mudahalesiyle 9 Mart 1956 gunu bastirilmistir Farkli goruslerSosyalist ideoloji II Dunya Savasi sonrasinda Cin Vietnam ve Kuba gibi ulkelere ve Kizil Ordu araciligi ile Dogu Avrupa ulkelerine yayildi Yugoslavya da Josip Tito ve Cin de Mao Zedong sosyalizm ve komunizm tezlerinde Sovyetler Birligi modelinden farklilasan yorumlar getirdiler Bu sirada Bati Avrupa ulkelerinde faaliyette bulunan komunist partiler Stalin cizgisinden hizla uzaklasarak daha cok kulturel kuramsal alanda yogunlasan Bati Marksizmi ni olusturdular 1970 lerde bu surec Avrupa komunizmi olarak bilinen yeni bir anlayis getirdi Sovyetler Birligi Komunist Partisi icerisindeki farkli gorusler Stalin in olumunden sonra parti icerisindeki Stalin taraftarlari Kruscev ve destekcileri tarafindan baskiya ugramis surgune yollanmis hatta partiden uzaklastirilmistir Bu isimlerden en bilinenleri Vyaceslav Molotov Georgi Jukov ve Georgi Malenkov dur Cin Halk Cumhuriyeti yorumu SSCB ve Cin in dostlugunu gosteren 1951 yilina ait Cin yapimi bir poster Stalin in parti genel sekreterligi doneminde ulkeler arasinda herhangi bir gorus ayriligi bulunmamaktaydi Cin Sovyet ayriligi asil olarak Marksizm Leninizm e dair teorik ve ideolojik tartismalardan kaynaklanmistir Stalin in olumunden sonra Sovyetler Birligi Komunist Partisi SBKP icinde ortaya cikan Baris icinde bir arada yasama teorisi Cin de iktidar olan Cin Komunist Partisi lideri Mao Zedong tarafindan kiyasiya elestirilmistir Mao ya gore kapitalist ulkeler ile sosyalist devletlerin bir arada yasamasi imkansizdir cunku bu devletler antagonist celiski kapsaminda birbirleriyle daima savas icerisindedir Bu nedenle emperyalizm ile devamli olarak savas dusuncesinden yana olan Mao emperyalizmin temsilcisi olarak tarifledigi Amerika Birlesik Devletleri ne karsi sert ve uzlasmaz bir politika izlenirse bu ulkenin ve temsil ettigi emperyalizm gucunun kolayca ezilebilecegini dusunmekteydi Nitekim Mao bu gorusunu kagittan kaplan terimiyle aciklayarak ABD kagittan bir kaplandir ABD emperyalizmi guclu gorunuyor ama halkindan ve kitlelerden uzaklasmistir sozleriyle ifade etmistir Buna karsin Kruscev Cin i bu agresif tutumunun bir nukleer savasa neden olabilecegini belirterek elestirmis ve Mao nun nukleer silah isteklerini karsilamama karari almistir Karsilik olarak da Guzel de kagittan kaplan in nukleer disleri var yanitini vermistir Bunun uzerine Mao Sovyetler Birligi Komunist Partisi ni SBKP revizyonizm ile suclayacaktir Akabinde 1961 yilinda Cin Komunist Partisi SBKP yi Revizyonist ajan sifati ile resmen itham etmistir Mao kapitalistlere bir nukleer savas korkusu salmanin onlarin emperyalist sistemlerini yikma korkusu vereceginden bu savas durumunun olumlu bir yaklasim o oldugunu belirtmistir Mao bu konuda 1957 yilinda konu hakkinda su ifadeleri kullanmistir Diplomatik ayrilik oncesi Cin Sovyet Dostluk Ittifak ve Karsilikli Yardimlasma Antlasmasi kapsaminda Cin ve Sovyetler Birligi nin dostlugunu gosteren bir Cin pulu Mao destalinizasyon surecinde Nikita Kruscev i mahkum etmis ve onun Marksizme ihanet icerisinde oldugunu deklare etmistir Ayrica SBKP yonetimini kapitalist yolcu olarak tanimlamistir Bununla paralel olarak Kuba Fuze Krizi surecinde Kuba daki sovyet fuzelerini Turkiye de konuslandirilan Jupiter fuzeleri karsiliginda geri cekme karari sonrasi Sovyetler Birligi Komunist Partisi ni devrimci davaya ihanet ile itham etmistir Buna karsilik SBKP Mao Zedong u seruvencilik ile sifatlandirmistir Kruscev konu ile ilgili olarak Mao ve Cin Komunist Partisi gerginlik tirmandigi takdirde nukleer silahlar ile kapitalist dunya ile birlikte sosyalist dunyanin da yok olacagini gorememektedir degerlendirmesi yapmistir Haziran 1960 ta Romanya Komunist Partisi Kongresi nde Kruscev isim vererek Mao yu acikca elestirmis onu asiri solcu ve asiri dogmaci olarak tanimlamistir Kruscev konusmasini Mao yu Jozef Stalin e benzeterek devam ettirmis onu kendi cikarlarindan baska hicbir seye aldirmayan modern dunyanin gerceklerinden kopuk teoriler gelistiren kisi olarak tanimlamistir Bunun uzerine kongrede Cin i temsilen bulunan Peng Cen isimli Cin diplomati soz alarak Kruscev e yanit vermis onun marksist olmayan gorusleri zorla kabul ettirmek icin ataerkil keyfi ve zalimce davrandigini belirtmistir 1964 yilinda Cin Komunist Partisi Sovyetler Birligi nde gerceklesen destalinizasyon politikalarinin bir karsi devrim oldugunu ve boylelikle kapitalizmin yeniden restore edildigini iddia etmistir Bu aciklamalari takiben Sovyetler Birligi ve Varsova Pakti ulkeleri Cin Halk Cumhuriyeti ile iliskileri resmen koparmistir 1971 yilinda Nikita Kruscev oldugunde iki ulke arasinda diplomatik iliskiler kurularak tekrar gorusmeler baslamis fakat iki ulke arasindaki gerilim yeni genel sekreter Leonid Brejnev in Kruscev politikalarini devam ettirecegini soylemesi uzerine devam etmistir Mihail Gorbacov Genel Sekreter oldugunda sorun buyuk olcude cozulmustur Arnavutluk yorumu Enver Hoca onderligindeki Arnavutluk Sosyalist Halk Cumhuriyeti destalinizasyon surecini en sert sekilde elestiren ve onu mahkum eden ulke olmustur Fikirleri Hocaizm olarak da anilan Enver Hoca nin genel sekreterligini yaptigi Arnavutluk Emek Partisi parti bayragina Jozef Stalin in resmini koymustur Arnavutluk Emek Partisi Cin Komunist Partisi ile birlikte Kruscev i revizyonist olarak itham edecek ve onu marksizme ihanetle suclayacaktir Enver Hoca Sovyetler Birligi nin kurulusundan bu yana olan tezlerin topyekun elestirilmesi ve proletarya diktatorlugu tezininin tartismaya acilmasi uzerine destalinizasyon olarak anilan bu surecin antikomunizm in bir cesidi oldugunu savunmustur Hoca bu durumu su sozlerle anlatmistir Son zamana kadar batinin revizyonist partileri Kruscevci emperyalist anti komunist kampanyada Stalin e karsi birlesmislerdi Stalinizm den kurtulus tan donus ten soz ediyorlardi buyuk bir hevesle Simdilerdeyse Bilimsel Sosyalizm in kurucularina Marx ve Engels e donmek icin Leninizmi bir yana birakmayi vaaz ediyorlar Bu donekler Marksizm Leninizme ihanet yolunda attiklari hizli adimlari sanki komunist gercegin kaynagini bulmak icin zorlu bir tirmanismis gibi lanse etmeye ugrasiyorlar Kruscev ci de olsa Avrupa Komunist i de olsa tum revizyonistler Stalin e Lenin e Marx a da ayni olcude vahsice ve kurnazca saldiriyorlar Saldirilarin o zaman icin Lenin i gecici olarak disarida birakmasi ve Stalin e karsi yogunlasmasi sadece bir taktik geregiydi Cunku sinif mantiklari revizyonistlere ve emperyalistlere o zaman icin Sovyetler Birligi ndeki sosyalizmi ortadan kaldirmanin ve Marksizm Leninizm e onun ilk uygulandigi yerde saldirmanin daha iyi olacagini ongormustu Burjuvazi ve gericilik sunun bilincindeydi Sovyetler Birligi ndeki kapitalist bozulma iktidarda olmayan Komunist Partileri yozlastirma mucadelelerinde kendilerine buyuk olcude yardim edecektir revizyonistler toplarini Leninizm e cevirdiler Peki Leninizm e bu saldiri neden gundeme geldi Nicin ozellikle Avrupa Komunistleri bu saldirinin bayraktarligini yapiyorlar Stalin e saldirirken sosyalizmin kurulmasinin kuram ve uygulanmasina saldirmak isteyen Kruscev gibi Avrupa Komunistleri de Lenin e saldirirken proletarya devriminin kuram ve uygulamasina saldirmak istiyorlar Diger farkli gorusler Kuzey Kore de iktidarda olan Kore Isci Partisi acik olarak bir taraf secmese de teorik tartismalarda kismen Cin Halk Cumhuriyeti tarafinda yer almis destalinizasyon yanlilarini partiden tasfiye etmis ve surgune yollamistir Bununla birlikte Kuzey Kore bu tartismalardan bagimsiz olarak Juche adinda yeni bir doktrin gelistirdigini duyurmustur ve Endonezya Komunist Partisi destalinizasyon politikalarina karsi cikmislardir Ayrica bakinizGizli soylevKaynakca Stalin Savunulmadan Marksizm Leninizm Savunulamaz Ozgurluk Dunyasi Evrensel Basim Yayin Ocak Subat 1989 Erisim tarihi 16 Mart 2022 Kuisong Y The Sino Soviet Alliance and Nationalism A Contradiction 18 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 2005 Erisim tarihi 5 Ocak 2017 Iki versiyon arasindaki fark 4 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Vikisource Francis X Clines Soviets After 33 Years Publish Khrushchev s Anti Stalin Speech 14 Subat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce New York Times 6 Nisan 1989 Erisim tarihi 6 Ocak 2017 From Our Own Correspondent BBC Radio 4 22 Ocak 2009 Simon Sebag Montefiore Stalin The Court of the Red Tsar Vintage Books 2005 s 666 667 Axell Albert Marshal Zhukov Toronto Pearson Education Ltd 2003 RUSSIA The Quick amp the Dead 6 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Time 22 Temmuz 1957 Erisim tarihi 5 Ocak 2016 a b Kagittan Kaplan Papermoon ve Mao ile Kruscof 27 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde 30 Mayis 2016 Erisim tarihi 30 Mayis 2016 Crankshaw E Khrushchev A Career 1966 Viking Adult Publisher ISBN 0399132554 Lenman B P Anderson T Chambers Dictionary of World History Edinburgh 2000 s 769 Instant Wisdom Beyond the Little Red Book 14 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Time 20 Eylul 1976 Robert Service Comrades A History of World Communism 11 Agustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Harvard Universitesi Yayinlari 2007 sayfa 321 ISBN 0 674 02530 X Dikotter Frank Mao s Great Famine The History of China s Most Devastating Catastrophe 1958 62 Walker amp Company 2010 s 13 ISBN 0 8027 7768 6 Short P Mao Zedong Bir Yasam 10 Agustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ithaki Yayinlari 2007 ISBN 9752733954 a b Lankov Andrei N Crisis in North Korea The Failure of De Stalinisation 1956 Honolulu Hawaii Universitesi Yayinlari 2004 Ascoli Max 1961 The Reporter Cilt 25 s 30 Enver Hoca Avrupa Komunizmi Anti Komunizmdir s 9 10 11 Giris Bolumu Yurt Yayinlari