Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Muammer Muhammed Ebu Minyar el-Kaddafi (7 Haziran 1942, Sirte - 20 Ekim 2011, Sirte), devrik Libya lideri. 1969 yılında yapmış olduğu darbe sonucu iktidara gelip, 1970'ten 1972'ye kadar Libya başbakanlığı, 1972'den 1979'a kadar ise Libya devlet başkanlığı görevini yürüttü. 1977-2011 yılları arasında "Libya Sosyalist Halk Cemahiriyesi'nin Kardeşçe Lideri ve Bir Eylül Büyük Devriminin Rehberi" unvanını kullanarak, resmî bir görevi olmadan toplam 42 yıl boyunca Libya'yı yönetti. Dünya kamuoyu tarafından bir diktatör veya otoriteryen olarak görülmüş olsa da Kaddafi bunu reddetmiş ve kendisinin Libya halkı için sadece bir rehber ve yol gösterici olduğunu söylemişti. Başlangıçta kendisini ideolojik olarak Arap milliyetçiliği ve Arap sosyalizminin bir karışımı olan Baasçılık'a adamıştı, ancak daha sonra kendisi tarafından önerilen bir hükûmet tarzı olan Üçüncü Uluslararası Teorisine göre hüküm sürdü.
| Albay Muammer Kaddafi معمر القذافـي | |
|---|---|
 | |
| Kaddafi, iktidarı ele geçirdikten sonra Yugoslavya'yı ziyaret ederken, 1970. | |
| Libya Kardeşçe Lideri ve Devrim Rehberi | |
| Görev süresi 1 Eylül 1969 - 23 Ağustos 2011 (41 yıl, 11 ay ve 22 gün) | |
| Başkan | |
| Başbakan | Liste |
| Yerine geldiği | Yeni makam |
| Yerine gelen | Mustafa Abdül Celil (Ulusal Geçiş Konseyi Başkanı) |
| Libya Devrim Komuta Konseyi Başkanı | |
| Görev süresi 1 Eylül 1969 - 2 Mart 1977 | |
| Başbakan | |
| Yerine geldiği | İdris (Kral) |
| Yerine gelen | Kendisi (Genel Halk Kongresi Genel Sekreteri) |
| Genel Halk Kongresi Genel Sekreteri | |
| Görev süresi 2 Mart 1977 - 2 Mart 1979 | |
| Başbakan | |
| Yerine geldiği | Kendisi (Devrim Komuta Konseyi Başkanı) |
| Yerine gelen | |
| 12. Libya Başbakanı | |
| Görev süresi 16 Ocak 1970 - 16 Temmuz 1972 | |
| Yerine geldiği | |
| Yerine gelen | |
| Afrika Birliği Başkanı | |
| Görev süresi 2 Şubat 2009 - 31 Ocak 2010 | |
| Yerine geldiği | Jakaya Kikwete |
| Yerine gelen | Bingu wa Mutharika |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | Muammer Muhammed Abu Minyar el-Kaddafi 7 Haziran 1942 Sirte, Libya |
| Ölüm | 20 Ekim 2011 (69 yaşında) Sirte, Libya |
| Partisi | Libya Arap Sosyalist Birliği (1971–77) Bağımsız (1977–2011) |
| Evlilik(ler) | (1970-2011) |
| Çocuk(lar) | (1970) Seyfülislam Kaddafi (1972) El Saadi Kaddafi (1973) Mutassım Kaddafi (1974-2011) (1975) Ayşe Kaddafi (1976) (1982-2011) (1984-2011) |
| Dini | Kurancı İslam |
| İmzası |  |
İtalyan Libyası'nda, Sirte yakınlarında fakir bir Bedevi ailesinin yanında doğan Kaddafi, 'daki okulunda Arap milliyetçisi oldu ve daha sonra Bingazi Kraliyet Askerî Akademisi'ne kaydoldu. Ordu içinde, Batı destekli Senusi I. İdris monarşisini 1969 darbesinde deviren devrimci bir grup kurdu. İktidara gelen Kaddafi, Libya'yı Devrim Komutanlığı Konseyi tarafından yönetilen bir cumhuriyete dönüştürdü. Kararnameye göre Libya'nın İtalyan ve Yahudi nüfusunu sınır dışı etti ve Batılı askeri üsleri ülkeden çıkardı. İslamcı modernist, hukuk sisteminin temeli olarak şeriatı ve "İslami sosyalizmi" tanıttı. Petrol endüstrisini kamulaştırdı ve orduyu güçlendirmek, yabancı devrimcilere fon sağlamak ve ev inşası, sağlık ve eğitim projelerini vurgulayan sosyal programlar uygulamak için devletin giderek artan gelirlerini kullandı. 1973'te, doğrudan demokrasi sistemi olarak sunulan Temel Halk Kongrelerinin kurulmasıyla bir "Popüler Devrim" başlattı, ancak büyük kararlar üzerinde kişisel kontrolünü ve otoriterliğini sürdürerek korudu. O yıl kendi Üçüncü Uluslararası Teorisini ana hatlarıyla açıkladı ve bu fikirlerini Yeşil Kitap'ta yayınladı.
Kaddafi, Libya'yı 1977'de Jamahiriya ("kitlelerin devleti") adı verilen yeni bir sosyalist devlete dönüştürdü. Resmi olarak yönetimde sembolik bir rol üstlendi ancak muhalefetin polislik ve baskılanmasından sorumlu askeri ve Devrim Komitelerinin başı olarak kaldı. 1970'lerde ve 1980'lerde Libya'nın Mısır ve Çad ile başarısız sınır çatışmaları, yabancı militanlara destek vermesi ve İskoçya'daki Lockerbie Faciası'nın sorumluluğunu aldığı için Dünya sahnesinden gittikçe izole olduğunu iddia etti. Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık ve İsrail ile özellikle düşmanca bir ilişki içine girdi ve 1986'da Libya'nın ABD ve BM tarafından bombalanmasıyla ekonomik yaptırımlar uygulandı.
1999'dan itibaren ise Kaddafi, Arap sosyalizminden kaçındı ve ekonomik özelleştirmeyi, Batı uluslarıyla yakınlaşmayı ve Pan-Afrikanizmi teşvik etti; 2009-2010 yılları arasında Afrika Birliği Başkanlığı yaptı. 2011'deki Arap Baharı'nın ortasında, Libya'nın doğusunda yaygın yolsuzluk ve işsizlikle ilgili protestolar başladı. Durum, NATO'nun Kaddafi karşıtı Geçici Ulusal Konseyi (GUK) lehine askerî müdahalede bulunduğu iç savaşa dönüştü. Hükûmet devrildi ve Kaddafi, Geçici Ulusal Konseyi militanları tarafından yakalanacağı ve öldürüleceği yer olan Sirte'ye geri çekildi. 2011 Libya İç Savaşı sonucunda kurduğu rejim devrildi ve isyancılar tarafından linç edilerek öldürüldü.
Oldukça bölücü bir figür olan Kaddafi, Libya'nın siyasetine kırk yıl boyunca egemen oldu ve yaygın bir kişilik kültünün öznesi oldu. Anti-emperyalist duruşu, Arap Birliği'ne ve Afrika Birliği'ne verdiği destek ve petrol rezervlerinin keşfinin ardından ülkeyi önemli ölçüde kalkındırdığı için övüldü. Buna karşılık birçok Libyalı Kaddafi'nin sosyal ve ekonomik reformlarına şiddetle karşı çıktı; ölümünden sonra cinsel istismarla suçlandı. Pek çok kişi tarafından, otoriter yönetimi insan haklarını ihlal eden ve küresel terörizmi finanse eden bir diktatör olarak kınandı.
Yaşamı
Askeri kariyeri ve darbe
1963 yılında Libya Üniversitesi Tarih Bölümü'nü bitirdi. Daha sonra Bingazi'deki Askeri Akademi'ye girdi. 1966 yılında mezun olduktan sonra İngiltere'ye giderek askeri alanda uzmanlık eğitimi gördü. 1966 yılında Arap milliyetçiliğinden etkilenerek anti-siyonist hareketlere katıldı. 1969 yılında okul arkadaşlarıyla birlikte ileride Özgür Subaylar Hareketi adını alacak gizli bir örgüt kurdu. 1969 yılında yüzbaşı rütbesine terfi etti. Bu gizli örgüte dayanarak, o sırada kaplıca tedavisi görmek üzere Türkiye'de bulunan Kral I. İdris'e karşı 1 Eylül 1969 tarihinde darbe yaptı. Albay rütbesi alarak Libya Silahlı Kuvvetleri komutanı oldu. Devrim Komuta Konseyi (DKK) adına denetimi ele geçirip anayasal kuruluşları feshetti. İslam ilkelerine dayanan (İslamî Sosyalizm) kuracağını açıkladı. Arap Birliği için çalışacağını, bağımsız ülkelerle birlikte ırkçılığa, sömürgeciliğe ve toplumsal baskıya karşı çıkacağını söyledi. ABD'nin 7 Eylül 1969 tarihinde Kaddafi'yi tanıması üzerine kral görevini terk etti.
Libya Arap Birliği (1969-1977)
Libya Arap Cumhuriyeti'nin kurulmasının ardından, Kaddafi ve ortakları, hükûmetlerinin bireysel liderliğe değil, meslektaş kararlarına dayanacağında ısrar etti.
İlk büyük kabine değişikliği, hükûmete yapılan ilk meydan okumanın hemen ardından gerçekleşti. Aralık 1969'da savunma bakanı Adam Said Havvaz ve İçişleri Bakanı Musa Ahmed tutuklandı ve darbe planlamakla suçlandı. Krizin ardından kurulan yeni kabinede, RCC başkanlığını sürdüren Kaddafi, başbakan ve savunma bakanı oldu.
Genelde DKKde Kaddafi'den sonra ikinci olarak görülen Binbaşı Abdel Salam Jallud, başbakan yardımcısı ve içişleri bakanı oldu. Bu kabine, beşi DKK memuru olmak üzere toplam on üç üyeden oluşuyordu. Hükûmete, Temmuz 1970'te ikinci kez, eski Kral İdris'in uzak kuzenleri Abdullah Abid Sanusi ve Ahmed el-Senussi ile Fezzan'ın Sayf an Nasr klanının üyeleri, iktidarı kendileri için ele geçirmek için plan yapmakla suçlandığında, ikinci kez meydan okundu. Komplo engellendikten sonra, RCC memurları ilk kez yeni bakanlar arasında çoğunluğu oluşturarak önemli bir kabine değişikliği meydana geldi.
Libya Sosyalist Halk Cemahiriyesi (1977-2011)
2 Mart 1977'de kurulan Libya Sosyalist Halk Cemahiriyesi adlı yeni devlet, Muammer Kaddafi yeşil kitabının ve Islam ideolojisine dayanmasına isterdi. Kaddafi gerçekleştirdiği devrimden sonra kendisine "Libya Kardeşçe Lideri ve Devrim Rehberi“ adını verdi çünkü resmi bir unvanı yoktu.
Libya hükûmeti, Cemahiriye'nin herhangi bir siyasi partiye sahip olmayan, halkı tarafından yerel halk konseyleri ve komünler (Temel Halk Kongreleri olarak adlandırılır) tarafından yönetilen doğrudan bir demokrasi olduğunu iddia etti. Resmi retorik, ulus devlet fikrini küçümsedi, kabile bağları ulusal ordunun saflarında bile öncelikli kaldı.
İzlediği siyaset
Cemal Abdünnasır'ı örnek aldı. Mısır'da gerçekleştirilen reformları kendi ülkesinde de uygulamaya başladı. 16 Ocak 1970 tarihinde yeni anayasa hazırlanınca başbakanlık ve savunma bakanlığı görevlerini üstlendi. İngiliz askeri üstlerini ve birliklerini ülkeden çıkardı. Petrol şirketleri ulusallaştırıldı. İtalyan ve Yahudi azınlığın mal varlığına el koyarak onları göçe zorladı. Cemal Abdünnasır'ın ölümünden sonra Arap dünyasında onun rolünü üstlenmeye çalıştı. Kimi Afrika ülkelerindeki Müslümanlara ve Arap ülkelerindeki sol eğilimli hareketlere destek oldu. SSCB'yle yakın ilişkiler geliştirdi. 1982-1983 yılları arasında Afrika Birliği Dönem Başkanlığı yaptı. Nükleer geliştirme programı yürüttüğü iddiasıyla eleştirilen Kaddafi, 2004 senesinde tüm Nükleer projelerinin durdurulduğunu dünya kamuoyuna bildirmiştir.
Türkiye ile ilişkiler
Kıbrıs Harekâtı sırasında Türkiye'ye askeri yardımda bulundu. Ancak daha sonra Türkiye ile ilişkiler bozuldu. Türkiye'yi ABD ve İsrail ile yakınlaşıp beraber hareket etmekle suçladı ve 1996 yılında Libya'yı ziyaret eden dönemin Türkiye Başbakanı Necmettin Erbakan'ı sert bir dille eleştirdi. Kaddafi, 1998 yılında Türkiye ile Suriye'nin arasının gerilmesinden sonra Türkiye'nin Kürt ayrımcılığı yaptığını ve İsrail'in Suriye'yi işgalini kolaylaştırmada öncü rol oynadığını ifade etti. Ayrıca Türkiye'nin Suriye'ye saldırması halinde, Libya'daki Türk şirketlerini kapatacaklarını ve yerine Yunan şirketlerinin çalışmasına izin vereceklerini açıkladı.
Son zamanları ve ölümü
15 Şubat 2011 tarihinde Bingazi şehrinde Kaddafi'ye karşı ilk protestolar başladı, protestolar yoğunlaştıkça ülkede genelinde yayılmaya başladı ve ardından Trablus'a yayıldı, Libya hükûmeti göstericilere karşı ölümcül güç kullanmaya başladı. Güvenlik güçleri ve paralı asker birlikleri, göstericilerden oluşan kalabalığa gerçek mühimmat ateşledi. Göstericiler ayrıca tanklar ve toplarla ve havadan savaş uçakları ve helikopter savaş gemileriyle saldırıya uğradı. Rejim, ülke genelinde iletişimi kısıtladı, interneti engelledi ve telefon hizmetini kesintiye uğrattı. 21 Şubat'ta Kaddafi'nin oğullarından biri olan Sayf al-İslam devlet televizyonunda meydan okuyan bir konuşma yaparak, huzursuzluktan dışarıdan ajitatörleri sorumlu tuttu ve daha fazla gösterinin ülkede iç savaşa yol açabileceğini söyledi. Kaddafi rejimin "son kurşuna" kadar savaşacağına söz verdi. Arap Baharı'nın etkisiyle ülkede bir iç savaş yaşandı. 23 Ağustos 2011 tarihinde Trablus'un düşmesiyle Kaddafi rejimi yıkıldı. 20 Ekim 2011 tarihinde, Sirte'de, NATO destekli Ulusal Geçiş Konseyi askerleri tarafından yakalanarak feci bir şekilde linç edildi ve sonrasında vuruldu. Ulusal Geçiş Konseyi askerleri “Kaddafi kanalizasyon borusunun içinde saklanıyordu” söylediler.Linç edilerek öldürülmesi bazı çevrelerde tepkiye sebep olmuştur. Kaddafi'nin cesedi "Afrika Pazarı" adı verilen bir pazardaki soğuk hava deposunda tutuldu. Bir süre cesedi sergilendi ve isteyenler cesetle fotoğraf ve video çekebildi. Kaddafi, 25 Ekim 2011 tarihinde Sahra Çölü'nde saldırı ihtimaline karşı kimsenin bilmediği bir yere İslami usullere göre defnedildi.
Ölümü hakkında söylenenler
- Birleşik Krallık Savunma Bakanı Philip Hammond, acımasız bir muameleye tabi tutulan Kaddafi’nin öldürülmesinin devrimi “lekelediğini” söyledi.
- ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton, Kaddafi’nin ölümü hakkında BM soruşturması açılmasını destekleyeceklerini söyledi ve öte yandan bir televizyon programında Kaddafi hakkında sarfettiği, "Geldik, gördük ve öldü!" sözleri büyük tepki buldu.
- Muammer Kaddafi'nin oğlu Mutassım Kaddafi'nin eski sevgilisi Vanessa Hessler Kaddafi'nin ölümüyle ilgili "Mutassım ile gerçek aşkı yaşamıştık. Ona ve babasına yapılanlara inanamıyorum. Libya’da fakirlik falan yok. Libyalı muhalifler ne yaptıklarını bilmiyorlar. Onlar çok iyi bir aileydi" dedi.
- Son olarak Muammer Kaddafi'nin muhalifler tarafından yakalandığı Sirte'de dönemin Fransa cumhurbaşkanı Sarkozy'nin görevlendirdiği ajan tarafından öldürüldüğü iddiaları ortaya atılmıştır.
- Dönemin İtalya Başbakanı Silvio Berlusconi: Ajanslar, Kaddafi’nin yakalandığını söylüyor. Bunun anlamı; savaş bitti. İşte dünyanın ihtişamı böyle geçiyor.
- Polonya Dışişleri Bakanlığı sözcüsü : Kaddafi’nin öldürülmesi diğer diktatörlere bir uyarı teşkil etmelidir. Libya’daki mahkemede veya Lahey’de yargılanamamasından üzüntü duyuyoruz. Umarız işbirlikçileri yargılanır. Libya halkını kutluyorum.
- İngiltere Başbakanı David Cameron: Libya halkı artık kendisine demokratik ve güçlü bir gelecek kurabilir.
- Dönemin Rusya Devlet Başkanı Dimitri Medvedev: Umarız Libya’da artık barış olacak ve Libya modern ve demokratik bir devlet haline gelecek.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
| Vikisöz'de Muammer Kaddafi ile ilgili sözleri bulabilirsiniz. |
- ^ Harris 1986, s. 49; Blundy & Lycett 1987, s. 122; St. John 2012, s. 159.
- ^ Hager (1985). Volksmacht und Islam (in German). p. 85.
- ^ Welle (www.dw.com), Deutsche. . DW.COM. 6 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2020.
- ^ 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2012.
- ^ "Komplo teorilerinde en son başyapıt". 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Ocak 2012.
- ^ . 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2012.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Eylül 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Mart 2016.
- ^ Milliyet (20 Ekim 2011). "Kaddafi öldürüldü". Milliyet. Erişim tarihi: 20 Ekim 2011.[]
- ^ Milliyet (21 Ekim 2011). . Milliyet. 23 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2011.
- ^ . 14 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2018.
- ^ Haber Mekanı (24 Ekim 2011). . Haber Mekanı. 4 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2011.
- ^ Milliyet. "Kaddafi aşkı işinden edecek". Milliyet. 3 Kasım 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Kasım 2011.
- ^ "Sarkozy'nin ajanı Kaddafi'yi öldürdü". hurriyet.com.tr. 30 Eylül 2012. 23 Haziran 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Ekim 2012.
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen İdris Libya Kralı olarak | Libya Devrim Komuta Konseyi Başkanı 1969-1977 | Sonra gelen Kendisi Libya Genel Halk Kongresi Genel Sekreteri olarak olarak |
| Önce gelen | Libya Başbakanı 1970-1972 | Sonra gelen |
| Önce gelen Kendisi Libya Devrim Komuta Konseyi Başkanı olarak | Libya Genel Halk Kongresi Genel Sekreteri 1977-1979 | Sonra gelen |
| Yeni makam | Libya Kardeşçe Lideri ve Devrim Rehberi 1979-2011 | Sonra gelen Mustafa Abdül Celil Ulusal Geçiş Konseyi Başkanı olarak |
| Diplomatik görevi | ||
| Önce gelen Jakaya Kikwete | Afrika Birliği Başkanı 2009-2010 | Sonra gelen Bingu wa Mutharika |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Muammer Muhammed Ebu Minyar el Kaddafi 7 Haziran 1942 Sirte 20 Ekim 2011 Sirte devrik Libya lideri 1969 yilinda yapmis oldugu darbe sonucu iktidara gelip 1970 ten 1972 ye kadar Libya basbakanligi 1972 den 1979 a kadar ise Libya devlet baskanligi gorevini yuruttu 1977 2011 yillari arasinda Libya Sosyalist Halk Cemahiriyesi nin Kardesce Lideri ve Bir Eylul Buyuk Devriminin Rehberi unvanini kullanarak resmi bir gorevi olmadan toplam 42 yil boyunca Libya yi yonetti Dunya kamuoyu tarafindan bir diktator veya otoriteryen olarak gorulmus olsa da Kaddafi bunu reddetmis ve kendisinin Libya halki icin sadece bir rehber ve yol gosterici oldugunu soylemisti Baslangicta kendisini ideolojik olarak Arap milliyetciligi ve Arap sosyalizminin bir karisimi olan Baascilik a adamisti ancak daha sonra kendisi tarafindan onerilen bir hukumet tarzi olan Ucuncu Uluslararasi Teorisine gore hukum surdu Albay Muammer Kaddafi معمر القذافـيKaddafi iktidari ele gecirdikten sonra Yugoslavya yi ziyaret ederken 1970 Libya Kardesce Lideri ve Devrim RehberiGorev suresi 1 Eylul 1969 23 Agustos 2011 41 yil 11 ay ve 22 gun Baskan Liste Muhammed ez Zanati Muhammed Ebu el Kasim ez ZuaiBasbakan Liste Sukru Ganem Bagdadi MahmudiYerine geldigi Yeni makamYerine gelen Mustafa Abdul Celil Ulusal Gecis Konseyi Baskani Libya Devrim Komuta Konseyi BaskaniGorev suresi 1 Eylul 1969 2 Mart 1977BasbakanYerine geldigi Idris Kral Yerine gelen Kendisi Genel Halk Kongresi Genel Sekreteri Genel Halk Kongresi Genel SekreteriGorev suresi 2 Mart 1977 2 Mart 1979BasbakanYerine geldigi Kendisi Devrim Komuta Konseyi Baskani Yerine gelen12 Libya BasbakaniGorev suresi 16 Ocak 1970 16 Temmuz 1972Yerine geldigiYerine gelenAfrika Birligi BaskaniGorev suresi 2 Subat 2009 31 Ocak 2010Yerine geldigi Jakaya KikweteYerine gelen Bingu wa MutharikaKisisel bilgilerDogum Muammer Muhammed Abu Minyar el Kaddafi 7 Haziran 1942 1942 06 07 Sirte LibyaOlum 20 Ekim 2011 69 yasinda Sirte LibyaPartisi Libya Arap Sosyalist Birligi 1971 77 Bagimsiz 1977 2011 Evlilik ler 1970 2011 Cocuk lar 1970 Seyfulislam Kaddafi 1972 El Saadi Kaddafi 1973 Mutassim Kaddafi 1974 2011 1975 Ayse Kaddafi 1976 1982 2011 1984 2011 Dini Kuranci IslamImzasi Italyan Libyasi nda Sirte yakinlarinda fakir bir Bedevi ailesinin yaninda dogan Kaddafi daki okulunda Arap milliyetcisi oldu ve daha sonra Bingazi Kraliyet Askeri Akademisi ne kaydoldu Ordu icinde Bati destekli Senusi I Idris monarsisini 1969 darbesinde deviren devrimci bir grup kurdu Iktidara gelen Kaddafi Libya yi Devrim Komutanligi Konseyi tarafindan yonetilen bir cumhuriyete donusturdu Kararnameye gore Libya nin Italyan ve Yahudi nufusunu sinir disi etti ve Batili askeri usleri ulkeden cikardi Islamci modernist hukuk sisteminin temeli olarak seriati ve Islami sosyalizmi tanitti Petrol endustrisini kamulastirdi ve orduyu guclendirmek yabanci devrimcilere fon saglamak ve ev insasi saglik ve egitim projelerini vurgulayan sosyal programlar uygulamak icin devletin giderek artan gelirlerini kullandi 1973 te dogrudan demokrasi sistemi olarak sunulan Temel Halk Kongrelerinin kurulmasiyla bir Populer Devrim baslatti ancak buyuk kararlar uzerinde kisisel kontrolunu ve otoriterligini surdurerek korudu O yil kendi Ucuncu Uluslararasi Teorisini ana hatlariyla acikladi ve bu fikirlerini Yesil Kitap ta yayinladi Kaddafi Libya yi 1977 de Jamahiriya kitlelerin devleti adi verilen yeni bir sosyalist devlete donusturdu Resmi olarak yonetimde sembolik bir rol ustlendi ancak muhalefetin polislik ve baskilanmasindan sorumlu askeri ve Devrim Komitelerinin basi olarak kaldi 1970 lerde ve 1980 lerde Libya nin Misir ve Cad ile basarisiz sinir catismalari yabanci militanlara destek vermesi ve Iskocya daki Lockerbie Faciasi nin sorumlulugunu aldigi icin Dunya sahnesinden gittikce izole oldugunu iddia etti Amerika Birlesik Devletleri Birlesik Krallik ve Israil ile ozellikle dusmanca bir iliski icine girdi ve 1986 da Libya nin ABD ve BM tarafindan bombalanmasiyla ekonomik yaptirimlar uygulandi 1999 dan itibaren ise Kaddafi Arap sosyalizminden kacindi ve ekonomik ozellestirmeyi Bati uluslariyla yakinlasmayi ve Pan Afrikanizmi tesvik etti 2009 2010 yillari arasinda Afrika Birligi Baskanligi yapti 2011 deki Arap Bahari nin ortasinda Libya nin dogusunda yaygin yolsuzluk ve issizlikle ilgili protestolar basladi Durum NATO nun Kaddafi karsiti Gecici Ulusal Konseyi GUK lehine askeri mudahalede bulundugu ic savasa donustu Hukumet devrildi ve Kaddafi Gecici Ulusal Konseyi militanlari tarafindan yakalanacagi ve oldurulecegi yer olan Sirte ye geri cekildi 2011 Libya Ic Savasi sonucunda kurdugu rejim devrildi ve isyancilar tarafindan linc edilerek olduruldu Oldukca bolucu bir figur olan Kaddafi Libya nin siyasetine kirk yil boyunca egemen oldu ve yaygin bir kisilik kultunun oznesi oldu Anti emperyalist durusu Arap Birligi ne ve Afrika Birligi ne verdigi destek ve petrol rezervlerinin kesfinin ardindan ulkeyi onemli olcude kalkindirdigi icin ovuldu Buna karsilik bircok Libyali Kaddafi nin sosyal ve ekonomik reformlarina siddetle karsi cikti olumunden sonra cinsel istismarla suclandi Pek cok kisi tarafindan otoriter yonetimi insan haklarini ihlal eden ve kuresel terorizmi finanse eden bir diktator olarak kinandi YasamiAskeri kariyeri ve darbe 1963 yilinda Libya Universitesi Tarih Bolumu nu bitirdi Daha sonra Bingazi deki Askeri Akademi ye girdi 1966 yilinda mezun olduktan sonra Ingiltere ye giderek askeri alanda uzmanlik egitimi gordu 1966 yilinda Arap milliyetciliginden etkilenerek anti siyonist hareketlere katildi 1969 yilinda okul arkadaslariyla birlikte ileride Ozgur Subaylar Hareketi adini alacak gizli bir orgut kurdu 1969 yilinda yuzbasi rutbesine terfi etti Bu gizli orgute dayanarak o sirada kaplica tedavisi gormek uzere Turkiye de bulunan Kral I Idris e karsi 1 Eylul 1969 tarihinde darbe yapti Albay rutbesi alarak Libya Silahli Kuvvetleri komutani oldu Devrim Komuta Konseyi DKK adina denetimi ele gecirip anayasal kuruluslari feshetti Islam ilkelerine dayanan Islami Sosyalizm kuracagini acikladi Arap Birligi icin calisacagini bagimsiz ulkelerle birlikte irkciliga somurgecilige ve toplumsal baskiya karsi cikacagini soyledi ABD nin 7 Eylul 1969 tarihinde Kaddafi yi tanimasi uzerine kral gorevini terk etti Libya Arap Birligi 1969 1977 Kral Idris i devirmesinden kisa sure sonra 1969 daki Arap Birligi toplantisinda Ortadaki sapkali ve uniformali Kaddafi solunda Birlesik Arap Cumhuriyeti Misir Cumhurbaskani Cemal Abdunnasir saginda Suriye Devlet Baskani Nureddin el Atasi Libya Arap Cumhuriyeti nin kurulmasinin ardindan Kaddafi ve ortaklari hukumetlerinin bireysel liderlige degil meslektas kararlarina dayanacaginda israr etti Ilk buyuk kabine degisikligi hukumete yapilan ilk meydan okumanin hemen ardindan gerceklesti Aralik 1969 da savunma bakani Adam Said Havvaz ve Icisleri Bakani Musa Ahmed tutuklandi ve darbe planlamakla suclandi Krizin ardindan kurulan yeni kabinede RCC baskanligini surduren Kaddafi basbakan ve savunma bakani oldu Genelde DKKde Kaddafi den sonra ikinci olarak gorulen Binbasi Abdel Salam Jallud basbakan yardimcisi ve icisleri bakani oldu Bu kabine besi DKK memuru olmak uzere toplam on uc uyeden olusuyordu Hukumete Temmuz 1970 te ikinci kez eski Kral Idris in uzak kuzenleri Abdullah Abid Sanusi ve Ahmed el Senussi ile Fezzan in Sayf an Nasr klaninin uyeleri iktidari kendileri icin ele gecirmek icin plan yapmakla suclandiginda ikinci kez meydan okundu Komplo engellendikten sonra RCC memurlari ilk kez yeni bakanlar arasinda cogunlugu olusturarak onemli bir kabine degisikligi meydana geldi Libya Sosyalist Halk Cemahiriyesi 1977 2011 Eski Libya bayragi yesil kitap ve Islam ideolojisine dayaniyordu 2 Mart 1977 de kurulan Libya Sosyalist Halk Cemahiriyesi adli yeni devlet Muammer Kaddafi yesil kitabinin ve Islam ideolojisine dayanmasina isterdi Kaddafi gerceklestirdigi devrimden sonra kendisine Libya Kardesce Lideri ve Devrim Rehberi adini verdi cunku resmi bir unvani yoktu Libya hukumeti Cemahiriye nin herhangi bir siyasi partiye sahip olmayan halki tarafindan yerel halk konseyleri ve komunler Temel Halk Kongreleri olarak adlandirilir tarafindan yonetilen dogrudan bir demokrasi oldugunu iddia etti Resmi retorik ulus devlet fikrini kucumsedi kabile baglari ulusal ordunun saflarinda bile oncelikli kaldi Izledigi siyaset Cemal Abdunnasir i ornek aldi Misir da gerceklestirilen reformlari kendi ulkesinde de uygulamaya basladi 16 Ocak 1970 tarihinde yeni anayasa hazirlaninca basbakanlik ve savunma bakanligi gorevlerini ustlendi Ingiliz askeri ustlerini ve birliklerini ulkeden cikardi Petrol sirketleri ulusallastirildi Italyan ve Yahudi azinligin mal varligina el koyarak onlari goce zorladi Cemal Abdunnasir in olumunden sonra Arap dunyasinda onun rolunu ustlenmeye calisti Kimi Afrika ulkelerindeki Muslumanlara ve Arap ulkelerindeki sol egilimli hareketlere destek oldu SSCB yle yakin iliskiler gelistirdi 1982 1983 yillari arasinda Afrika Birligi Donem Baskanligi yapti Nukleer gelistirme programi yuruttugu iddiasiyla elestirilen Kaddafi 2004 senesinde tum Nukleer projelerinin durduruldugunu dunya kamuoyuna bildirmistir Turkiye ile iliskiler Kibris Harekati sirasinda Turkiye ye askeri yardimda bulundu Ancak daha sonra Turkiye ile iliskiler bozuldu Turkiye yi ABD ve Israil ile yakinlasip beraber hareket etmekle sucladi ve 1996 yilinda Libya yi ziyaret eden donemin Turkiye Basbakani Necmettin Erbakan i sert bir dille elestirdi Kaddafi 1998 yilinda Turkiye ile Suriye nin arasinin gerilmesinden sonra Turkiye nin Kurt ayrimciligi yaptigini ve Israil in Suriye yi isgalini kolaylastirmada oncu rol oynadigini ifade etti Ayrica Turkiye nin Suriye ye saldirmasi halinde Libya daki Turk sirketlerini kapatacaklarini ve yerine Yunan sirketlerinin calismasina izin vereceklerini acikladi Son zamanlari ve olumu 15 Subat 2011 tarihinde Bingazi sehrinde Kaddafi ye karsi ilk protestolar basladi protestolar yogunlastikca ulkede genelinde yayilmaya basladi ve ardindan Trablus a yayildi Libya hukumeti gostericilere karsi olumcul guc kullanmaya basladi Guvenlik gucleri ve parali asker birlikleri gostericilerden olusan kalabaliga gercek muhimmat atesledi Gostericiler ayrica tanklar ve toplarla ve havadan savas ucaklari ve helikopter savas gemileriyle saldiriya ugradi Rejim ulke genelinde iletisimi kisitladi interneti engelledi ve telefon hizmetini kesintiye ugratti 21 Subat ta Kaddafi nin ogullarindan biri olan Sayf al Islam devlet televizyonunda meydan okuyan bir konusma yaparak huzursuzluktan disaridan ajitatorleri sorumlu tuttu ve daha fazla gosterinin ulkede ic savasa yol acabilecegini soyledi Kaddafi rejimin son kursuna kadar savasacagina soz verdi Arap Bahari nin etkisiyle ulkede bir ic savas yasandi 23 Agustos 2011 tarihinde Trablus un dusmesiyle Kaddafi rejimi yikildi 20 Ekim 2011 tarihinde Sirte de NATO destekli Ulusal Gecis Konseyi askerleri tarafindan yakalanarak feci bir sekilde linc edildi ve sonrasinda vuruldu Ulusal Gecis Konseyi askerleri Kaddafi kanalizasyon borusunun icinde saklaniyordu soylediler Linc edilerek oldurulmesi bazi cevrelerde tepkiye sebep olmustur Kaddafi nin cesedi Afrika Pazari adi verilen bir pazardaki soguk hava deposunda tutuldu Bir sure cesedi sergilendi ve isteyenler cesetle fotograf ve video cekebildi Kaddafi 25 Ekim 2011 tarihinde Sahra Colu nde saldiri ihtimaline karsi kimsenin bilmedigi bir yere Islami usullere gore defnedildi Kaddafi 2006Olumu hakkinda soylenenler Birlesik Krallik Savunma Bakani Philip Hammond acimasiz bir muameleye tabi tutulan Kaddafi nin oldurulmesinin devrimi lekeledigini soyledi ABD Disisleri Bakani Hillary Clinton Kaddafi nin olumu hakkinda BM sorusturmasi acilmasini destekleyeceklerini soyledi ve ote yandan bir televizyon programinda Kaddafi hakkinda sarfettigi Geldik gorduk ve oldu sozleri buyuk tepki buldu Muammer Kaddafi nin oglu Mutassim Kaddafi nin eski sevgilisi Vanessa Hessler Kaddafi nin olumuyle ilgili Mutassim ile gercek aski yasamistik Ona ve babasina yapilanlara inanamiyorum Libya da fakirlik falan yok Libyali muhalifler ne yaptiklarini bilmiyorlar Onlar cok iyi bir aileydi dedi Son olarak Muammer Kaddafi nin muhalifler tarafindan yakalandigi Sirte de donemin Fransa cumhurbaskani Sarkozy nin gorevlendirdigi ajan tarafindan olduruldugu iddialari ortaya atilmistir Donemin Italya Basbakani Silvio Berlusconi Ajanslar Kaddafi nin yakalandigini soyluyor Bunun anlami savas bitti Iste dunyanin ihtisami boyle geciyor Polonya Disisleri Bakanligi sozcusu Kaddafi nin oldurulmesi diger diktatorlere bir uyari teskil etmelidir Libya daki mahkemede veya Lahey de yargilanamamasindan uzuntu duyuyoruz Umariz isbirlikcileri yargilanir Libya halkini kutluyorum Ingiltere Basbakani David Cameron Libya halki artik kendisine demokratik ve guclu bir gelecek kurabilir Donemin Rusya Devlet Baskani Dimitri Medvedev Umariz Libya da artik baris olacak ve Libya modern ve demokratik bir devlet haline gelecek Ayrica bakinizBuyuk Yapay Nehir Projesi Muammer Kaddafi nin oldurulmesiKaynakcaVikisoz de Muammer Kaddafi ile ilgili sozleri bulabilirsiniz Harris 1986 s 49 Blundy amp Lycett 1987 s 122 St John 2012 s 159 Hager 1985 Volksmacht und Islam in German p 85 Welle www dw com Deutsche DW COM 6 Temmuz 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Ekim 2020 5 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Ocak 2012 Komplo teorilerinde en son basyapit 6 Ekim 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Ocak 2012 6 Ekim 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Ocak 2012 Arsivlenmis kopya 21 Eylul 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Mart 2016 Milliyet 20 Ekim 2011 Kaddafi olduruldu Milliyet Erisim tarihi 20 Ekim 2011 olu kirik baglanti Milliyet 21 Ekim 2011 Milliyet 23 Ekim 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Ekim 2011 14 Subat 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Subat 2018 Haber Mekani 24 Ekim 2011 Haber Mekani 4 Kasim 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 24 Ekim 2011 Milliyet Kaddafi aski isinden edecek Milliyet 3 Kasim 2011 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Kasim 2011 Sarkozy nin ajani Kaddafi yi oldurdu hurriyet com tr 30 Eylul 2012 23 Haziran 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Ekim 2012 Siyasi goreviOnce gelen Idris Libya Krali olarak Libya Devrim Komuta Konseyi Baskani 1969 1977 Sonra gelen Kendisi Libya Genel Halk Kongresi Genel Sekreteri olarak olarakOnce gelen Libya Basbakani 1970 1972 Sonra gelenOnce gelen Kendisi Libya Devrim Komuta Konseyi Baskani olarak Libya Genel Halk Kongresi Genel Sekreteri 1977 1979 Sonra gelenYeni makam Libya Kardesce Lideri ve Devrim Rehberi 1979 2011 Sonra gelen Mustafa Abdul Celil Ulusal Gecis Konseyi Baskani olarakDiplomatik goreviOnce gelen Jakaya Kikwete Afrika Birligi Baskani 2009 2010 Sonra gelen Bingu wa Mutharika