Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Diyap Yıldırım, bilinen adıyla Diyap Ağa kimlikteki tam adı Dersimli Diyap Ağa (d. 1846, Çemişgezek, Tunceli - ö. 1935, Divriği, Sivas), Zaza asıllı Türk siyasetçi ve aşiret reisi, I. TBMM Tunceli milletvekili.
| Diyap Yıldırım | |
|---|---|
| Türkiye Büyük Millet Meclisi 1. Dönem Milletvekili | |
| Görev süresi 23 Nisan 1920 - 16 Nisan 1923 | |
| Seçim bölgesi | 1920 – Dersim |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 1846 Çemişgezek, Tunceli, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 1935 (88-89 yaşlarında) Divriği, Sivas, Türkiye |
| Vatandaşlığı |  Osmanlı İmparatorluğu (1846-1922) Türkiye (1923-1935) |
| Yaşadığı yer | Tunceli Diyarbakır Divriği Elazığ (Sivas) |
| Dini | İslam, Alevilik |
Tunceli yılları
Diyap Yıldırım, 1846 yılında Tunceli'nin Çemişgezek ilçesinde Hozatlı Seyithan Ağa ve Elif Hanım'ın oğlu olarak dünyaya geldi. Ovacık-Hozat aşiretlerinden Ferhatuşağı aşiretine mensuptur. 2 kez evlilik yaptı.
Birinci Dünya Savaşı
Diyap Ağa, I. Dünya Savaşı'nda Hamidiye milislerinde milis komutanı oldu. Bitlis ve Siirt'in Rus işgalinden kurtulması için aşireti ile savaşa katıldı ve bu savaşlarda milislere komutanlık yaptı. Bu sıralarda ordu komutanı Mustafa Kemal Atatürk ile sıkı bir dostluk kurdu.
Sivas yılları
1854 yılında Koçgiri bölgesi kaza haline getirilirken Kaza ve nahiye müdürlükleri Koçgirililerden alınıp, Zara Kaza müdürlüğüne Çemişgezek'ten Ferhatuşağı aşireti reisi Diyap Ağa getirildi. Zara kazasındaki Abaş ve Çat bucaklarının başına Ovacık'tan Şamuşaklı Ali Ağa getirildi. 1920 yılındaki Koçgiri İsyanı'na şiddetle karşı çıktı. Mustafa Kemal Atatürk, Diyap Ağa ve Dersimli Binbaşı Hasan Hayri'nin 1. Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı'ndaki mücadelesini takdir edip Diyap Ağa ve Dersim'in ileri gelenlerine milletvekilliği önermiştir. Hozatlı Mustafa Öztürk, Diyap Ağa, Dersimli Binbaşı Hasan Hayri Bey, Ahmet Ramiz Tan bu teklifi kabul etmiştir. Diyap Ağa, Dersimli Binbaşı Hasan Hayri Bey tarafından meclise getirildi.
Kurtuluş Savaşı
Erzurum Kongresi'ne Dersimli Binbaşı Hasan Hayri Bey ile katılarak Tunceli'yi Erzurum Kongresi'nde temsil etti. O dönemdeki Koçgiri İsyanı ve Şeyh Said İsyanı'na karşı çıktı.Şeyh Said'i bela olarak niteledi. Yunan işgali sırasında meclis'in Kayseri'ye taşınması fikrine karşı çıktı ve meclis kürsüsünde "Biz buraya kaçmaya mı geldik, yoksa kavga edip ölmeye mi? Eğer meclisi taşımak istiyorsanız buyurun gidin. Ama ben gidemem. Tek başıma bile olsam, bayrağım, dinim ve vatanım için son kurşunuma kadar savaşırım. Son kurşunu da kafama sıkarım. Bu böyle biline..." 1922 yılında Dersim'in vilayet olması için dilekçe verdi. Bu teklif Mustafa Kemal Atatürk desteği ile kabul edildi. Dersim ismini benimsediği için isminin değiştirilmemesini Mustafa Kemal Atatürk'ten rica etti ve isim değiştirilmedi.
Tunceli'ye dönüş
Diyap Ağa, Dersim mebusluğu bittikten sonra memleketi Tunceli'ye geri döndü. Mustafa Kemal Atatürk tarafından Diyap Ağa'ya maaş bağlatıldı. 1935'te Divriği'de öldü. Diyap Ağa'nın mezarı bugünkü Hozat sınırındaki Gözlüçayır köyünde yer almaktadır.
Hakkında
Dersim yöresindeki Ferhatuşağı aşiretinin reisi olarak özel öğrenim gördü. Hamidiye Alayları'nda milis komutan oldu. I. Dünya Savaşı'nda Siirt ve Bitlis'in Rus işgalinden kurtarılması savaşlarına katıldı. Ordu komutanı Mustafa Kemal Paşa ile dost oldu. Türk Kurtuluş Savaşı başladığında Erzurum ve Sivas kongrelerini destekledi (1919). Ankara'da toplanan ilk TBMM'ye Dersim milletvekili olarak katıldı (1920-23).
Sakarya Meydan Muharebesi sırasında Yunan ordusunun Ankara yakınlarına kadar gelmesi üzerine meclisin Kayseri'ye taşınması söz konusu olmuş, tartışmalar sırasında söz alan Diyap Ağa, "Buraya savaşmaya mı yoksa kaçmaya mı geldik!" diyerek Millî Mücadele'ye verdiği destek ve cesareti ile takdir toplamıştır. Doğu ve güneydoğu bölgelerinde halk yerel milis güçleri şeklinde Fransız ve İngiliz ordularına karşı koymuşlardır. Daha sonra Seyit Rıza'yla ilişki kurduğu gerekçesiyle (kızını Seyit Rıza ile evlendirmiştir) Diyarbakır'a sürülmüştür. Aşiretteki diğer kişiler de Divriği'ye zorunlu göç yapmışlardır.
| Wikimedia Commons'ta Diyap Yıldırım ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
Kaynakça
- ^ "Ali Rıza Özdemir yazdı: Şeyh Hasan Ocağı/ Aşireti bize ne anlatıyor?". VeryansınTV. 20 Eylül 2022. 16 Kasım 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 22 Ocak 2024.
- ^ Kayıp Türkler : Etnik Coğrafya Bakımından Kürtleşen Türkmen Aşiretleri. Ali Rıza Özdemir. ss. 269, 270.
- ^ şeyh hasan ocağı ve aşireti. İsmail Onarlı. s. 41.
- ^ Diyap Ağa Kimdir,Gürsel Erol Röportajı
- ^ a b Akademik Tarih Ve Düşünce Dergisi,Millî Mücadele Yıllarında Koçgiri Aşireti Reisi Alişan Bey’in Faaliyetleri,Bayram Ayna
- ^ a b c d Enver Behnan,İlk Meclisin Yüz Yaşındaki Mebusu,Yeni Gün Gazetesi,1931
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Diyap Yildirim bilinen adiyla Diyap Aga kimlikteki tam adi Dersimli Diyap Aga d 1846 Cemisgezek Tunceli o 1935 Divrigi Sivas Zaza asilli Turk siyasetci ve asiret reisi I TBMM Tunceli milletvekili Diyap YildirimTurkiye Buyuk Millet Meclisi 1 Donem MilletvekiliGorev suresi 23 Nisan 1920 16 Nisan 1923Secim bolgesi 1920 DersimKisisel bilgilerDogum 1846 Cemisgezek Tunceli Osmanli ImparatorluguOlum 1935 88 89 yaslarinda Divrigi Sivas TurkiyeVatandasligi Osmanli Imparatorlugu 1846 1922 Turkiye 1923 1935 Yasadigi yer Tunceli Diyarbakir Divrigi Elazig Sivas Dini Islam AlevilikDiyap Aga Mustafa Kemal Pasa ile birlikteTunceli yillariDiyap Yildirim 1846 yilinda Tunceli nin Cemisgezek ilcesinde Hozatli Seyithan Aga ve Elif Hanim in oglu olarak dunyaya geldi Ovacik Hozat asiretlerinden Ferhatusagi asiretine mensuptur 2 kez evlilik yapti Birinci Dunya SavasiDiyap Aga I Dunya Savasi nda Hamidiye milislerinde milis komutani oldu Bitlis ve Siirt in Rus isgalinden kurtulmasi icin asireti ile savasa katildi ve bu savaslarda milislere komutanlik yapti Bu siralarda ordu komutani Mustafa Kemal Ataturk ile siki bir dostluk kurdu Sivas yillari1854 yilinda Kocgiri bolgesi kaza haline getirilirken Kaza ve nahiye mudurlukleri Kocgirililerden alinip Zara Kaza mudurlugune Cemisgezek ten Ferhatusagi asireti reisi Diyap Aga getirildi Zara kazasindaki Abas ve Cat bucaklarinin basina Ovacik tan Samusakli Ali Aga getirildi 1920 yilindaki Kocgiri Isyani na siddetle karsi cikti Mustafa Kemal Ataturk Diyap Aga ve Dersimli Binbasi Hasan Hayri nin 1 Dunya Savasi ve Kurtulus Savasi ndaki mucadelesini takdir edip Diyap Aga ve Dersim in ileri gelenlerine milletvekilligi onermistir Hozatli Mustafa Ozturk Diyap Aga Dersimli Binbasi Hasan Hayri Bey Ahmet Ramiz Tan bu teklifi kabul etmistir Diyap Aga Dersimli Binbasi Hasan Hayri Bey tarafindan meclise getirildi Kurtulus SavasiErzurum Kongresi ne Dersimli Binbasi Hasan Hayri Bey ile katilarak Tunceli yi Erzurum Kongresi nde temsil etti O donemdeki Kocgiri Isyani ve Seyh Said Isyani na karsi cikti Seyh Said i bela olarak niteledi Yunan isgali sirasinda meclis in Kayseri ye tasinmasi fikrine karsi cikti ve meclis kursusunde Biz buraya kacmaya mi geldik yoksa kavga edip olmeye mi Eger meclisi tasimak istiyorsaniz buyurun gidin Ama ben gidemem Tek basima bile olsam bayragim dinim ve vatanim icin son kursunuma kadar savasirim Son kursunu da kafama sikarim Bu boyle biline 1922 yilinda Dersim in vilayet olmasi icin dilekce verdi Bu teklif Mustafa Kemal Ataturk destegi ile kabul edildi Dersim ismini benimsedigi icin isminin degistirilmemesini Mustafa Kemal Ataturk ten rica etti ve isim degistirilmedi Tunceli ye donusDiyap Aga Dersim mebuslugu bittikten sonra memleketi Tunceli ye geri dondu Mustafa Kemal Ataturk tarafindan Diyap Aga ya maas baglatildi 1935 te Divrigi de oldu Diyap Aga nin mezari bugunku Hozat sinirindaki Gozlucayir koyunde yer almaktadir HakkindaDersim yoresindeki Ferhatusagi asiretinin reisi olarak ozel ogrenim gordu Hamidiye Alaylari nda milis komutan oldu I Dunya Savasi nda Siirt ve Bitlis in Rus isgalinden kurtarilmasi savaslarina katildi Ordu komutani Mustafa Kemal Pasa ile dost oldu Turk Kurtulus Savasi basladiginda Erzurum ve Sivas kongrelerini destekledi 1919 Ankara da toplanan ilk TBMM ye Dersim milletvekili olarak katildi 1920 23 Sakarya Meydan Muharebesi sirasinda Yunan ordusunun Ankara yakinlarina kadar gelmesi uzerine meclisin Kayseri ye tasinmasi soz konusu olmus tartismalar sirasinda soz alan Diyap Aga Buraya savasmaya mi yoksa kacmaya mi geldik diyerek Milli Mucadele ye verdigi destek ve cesareti ile takdir toplamistir Dogu ve guneydogu bolgelerinde halk yerel milis gucleri seklinde Fransiz ve Ingiliz ordularina karsi koymuslardir Daha sonra Seyit Riza yla iliski kurdugu gerekcesiyle kizini Seyit Riza ile evlendirmistir Diyarbakir a surulmustur Asiretteki diger kisiler de Divrigi ye zorunlu goc yapmislardir Wikimedia Commons ta Diyap Yildirim ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Kaynakca Ali Riza Ozdemir yazdi Seyh Hasan Ocagi Asireti bize ne anlatiyor VeryansinTV 20 Eylul 2022 16 Kasim 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 22 Ocak 2024 Kayip Turkler Etnik Cografya Bakimindan Kurtlesen Turkmen Asiretleri Ali Riza Ozdemir ss 269 270 seyh hasan ocagi ve asireti Ismail Onarli s 41 Diyap Aga Kimdir Gursel Erol Roportaji a b Akademik Tarih Ve Dusunce Dergisi Milli Mucadele Yillarinda Kocgiri Asireti Reisi Alisan Bey in Faaliyetleri Bayram Ayna a b c d Enver Behnan Ilk Meclisin Yuz Yasindaki Mebusu Yeni Gun Gazetesi 1931