Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) veya posttravmatik stres bozukluğu (PTSD), travma yaratan bir olayın yaşanmasından sonra, o olayın günlük yaşamda veya rüyada tekrar yaşanması, o olayı hatırlatan durumlardan kaçınmaya yol açan bir aşırı uyarılmışlık, kaygı ve kolayca irkilmeyi içeren bir kaygı bozukluğudur.
Savaş, kaza, doğal afet, hırsızlık, tecavüz, katliam gibi şiddet olaylarını bizzat yaşayan veya bunlara tanık olan kişilerde olaydan uzun zaman geçtikten sonra bile kalıcı bir travma yaşandığı uzun süreden beri bilinmekteydi. Ancak Posttravmatik Stres Bozukluğunun bir psikolojik bozukluk olarak tanınması ABD'de 1970'lerde Vietnam Savaşı dönemine rastlar. Savaştan geri dönen askerlerde savaşta karşılaştıkları sinir bozucu olayların tekrar yaşandığı, olayları uzaktan veya yakından hatırlatan durumlardan şiddetle kaçındıkları, uyumakta zorlandıkları, eş, dost ve aile ilişkilerinde güçlüklerle karşılaştıkları, dikkat dağınıklığı, kolayca irkilme ve öfkelenme eğilimi gösterdikleri gözlenmiştir. Sonuç olarak Posttravmatik stres bozukluğu, 1980 yılında Amerikan Psikiyatri Birliğince yayınlanan Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabında bir anksiyete bozukluğu olarak tanımlanmıştır.
Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabına göre travma sonrası stres bozukluğunun 8 kriteri ve 2 alt türü vardır. Strese maruz kalma, engellenemeyen semptomlar, ısrarlı kaçınmacı davranışlar, biliş ve duygu durumlarında olumsuz değişimler kriterler arasındadır. Ayrıca hastalığın seyrine bu kriterlerin yaşandığı süre zarfları da etkilidir.
Travma türleri
Aile içi şiddet
Aile içi şiddet evin içinde tek taraflı ya da bireylerin birbirlerine zarar vermesi ya da bununla tehdit etmesi durumunda gerçekleşmektedir. Aile içi şiddette, doğası gereği; partnere karşı fiziksel, cinsel, finansal, sözlü veya duygusal olabilir. Bireyler ayrıca takip etme, terörize etme, suçlama, incitme, aşağılama, manipülasyon nedenleriyle sosyal çevreden soyutlanma yaşayabilirler. Şiddet ciddiyet ve sıklık açısından değişebilmektedir. Çocuklar genellikle aile içi şiddetin gizli veya sessiz kurbanlarıdır. Bazıları doğrudan travmatize olurken diğerleri de korku ile durumdan etkilenirler.
Cinsel saldırı geçmişi
Çocukluk çağı cinsel travması travma sonrası stres bozukluğu; gelecekte olası depresyon, intihar, alkol sorunları ve yeme bozuklukları ile ilişkilendirilmektedir. Yakın çevrenin destekleyici tutumu cinsel saldırı mağdurlarını ruh sağlığını iyileştirebileceği bilinmektedir.
Yetişkinlikte cinsel travma, kısa vadeli ve uzun vadeli psikolojik sonuçlarla ilişkilidir. Kısa vadeli etkiler arasında şok, korku, endişe, kafa karışıklığı ve geri çekilme yer alır. Hayatta kalanların birçoğu birkaç ay içinde semptomlarda bir azalma yaşarken, bazı kadınlar yıllarca sıkıntı yaşar. Uzun vadeli sonuçlar arasında TSSB, depresyon, yeme bozuklukları, cinsel işlev bozukluğu, alkol ve uyuşturucu madde kullanımı görülmektedir. Ayrıca bu bireylerin intihara eğilimli oldukları da rapor edilmiştir.
Terör saldırısı
Terörizm, toplu korku ve belirsizliği kışkırtmayı amaçlamayan saldırıları içerir. Bu korku hızla yayılır. Travma tetikleyiciliği olayı doğrudan yaşayanlarla sınırlı değildir. Etkilenen diğer kişiler arasında kurbanların ve hayatta kalanların aile üyeleri de yer alır. Ayrıca medya aracılığıyla olaydan haberdar olan bireyler de olabilir. Travma, genellikle bir terörizm olayından kaynaklanan fiziksel yaralanmalarda daha yaygındır.
Savaş geçmişi
Savaşa bağlı travmatik stres 100 yıldan fazla bir süredir "mermi şoku", "savaş yorgunluğu" veya "askerin kalbi" gibi bir dizi terimle bilinmesine rağmen, kalıcı stres reaksiyonları yalnızca 1980'lerde psikiyatrik nozolojide tanındı. Vietnam'da konuşlandırılan birçok askerde görülen ruh sağlığı sorunlarının ardından Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı, travma sonrası stres bozukluğu terimini ortaya koydu.
Tıbbî travma
Tıbbî ortamda doğrudan ya da gözlemlenen olumsuz durumlardan kaynaklanan travma türüdür. Hastanın algısına tıbbî ortamın, personelin, teşhislerin, prosedürlerin birçok etkisi vardır. Tıbbî travmanın günlük hayatından, ruhsal yaşamı etkilemesine kadar güçlü psikolojik etkileri olabilir. Hastanın tıbbî travmaya ilişkin yorumu, travmatik olayı anlamak için önemlidir. Bireyin algısı, tıbbî travma deneyiminin merkezinde yer alır.
Doğal afetler
Depremler, kasırgalar, orman yangınları, seller, volkanik patlamalar, heyelanlar veya tsunamiler gibi doğal afetlerden kaynaklanır. Bu tür olaylar travma açısından önemlidir çünkü büyük kitleleri etkileyebilir. Birçok travma nedeni gibi doğal afetler de genellikle ani gelişir. Bir felakete verilen en hızlı ve tipik tepki, ilk başta uyuşma veya inkâr olarak ortaya çıkan şoktur. Doğal afetler, çabuk - veya sonrasında - şok, genellikle yüksek düzeyde kaygı, suçluluk veya depresyon içeren aşırı duygusal bir duruma yol açabilir.
Belirtiler
Travma sonrası stres bireyde çeşitli belirtiler ile kendisini göstermektedir. Bunlardan bazıları: uykusuzluk, kâbuslar, rahatsız edici anıların sık sık akla gelmesi, olayın tekrarlanmasının kaygısı, kolayca irkilme, çabuk sinirlenme gibi durumlardır. Ayrıca hastaların uyaranlara karşı verdikleri tepkilerin değişikliğe uğradığı bilinmektedir. Travma sonrası stres bozukluğu yaşayan bireylerin zamanla sosyal çevreden kendilerini soyutladıkları bilinmektedir.
Uykusuzluk
Travma sonrası stres bozukluğu olan kişiler bir dizi uyku problemi yaşayabilir. Hastalar sağlıklı bireylere kıyasla uykuya dalmakta güçlük çeker. Aslında, Vietnam gazileri üzerine yapılan bir araştırma, travma sonrası stres bozukluğu olanların% 44'ünün geceleri uykuya dalmakta güçlük çektiklerini ortaya koymuştur. Ancak travma sonrası stres bozukluğu olmayan savaş gazilerinin sadece %10'undan azının bu sorunu yaşadıkları bildirilmiştir. TSSB'si olan kişiler gece boyunca sık sık uyandıkları bilinmektedir. Uykuya dalmakta güçlük çekebilirler. Ayrıca amaçladıklarından erken uyanabilirler. Hastalar uyusa bile bu uyku sürecinin yeterli ve sağlıklı olmadığı bilinmektedir. Ayrıca bakınız: İnsomnia.
Kâbuslar
Halk arasında, insanların yaklaşık %5'i kâbuslardan şikayetçidir. Bununla birlikte, bir travma geçirmiş olanlar, olaydan sonra daha çok şiddetli kabuslar görmektedirler. Bu durum tüm travma türleri için geçerlidir. TSSB geçiren bireylerin kâbuslardan şikayet etme oranı daha da yüksektir. Örneğin, Vietnam Gazileri'ni sivillerle karşılaştıran bir çalışma, TSSB'li savaş gazilerinin %52'sinin oldukça sık kâbus gördüğünü göstermiştir. Çalışmaya katılan sivillerin sadece %3'ü aynı düzeyde kâbus gördüğünü bildirmiştir.
Olayın tekrar tekrar anımsanması
Flashback, geriye dönüş olarak terimleştirilmiştir. Geriye dönüş, olayın bazı yönlerini yeniden yaşadığı veya şu anda oluyormuş gibi hissedilen canlı bir deneyimdir. Bu bazen ne olduğuna dair bir video izlemek gibi olabilir. Ancak geri dönüşler ille de görüntüleri görmeyi veya olayları baştan sona yeniden yaşamayı gerektirmez.
Tedavi yaklaşımları
Hastalığın tedavisine farmakolojik ve psikoterapi odaklı yaklaşımlar bulunmaktadır. Travma odaklı ve travma odaklı olmayan iki ana psikoterapi uygulaması güncel olarak kullanılmaktadır. İlaç tedavilerinde ise endokrin, nörotransmitter sistemler ve bazı proteinlerin düzenlenmesini hedef alan etkin maddeler kullanılmaktadır.
Kaynakça
- ^ Ayşe Tepeltepe İltar (2010). . AktüelPsikoloji. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2020.
- ^ Şuer, Tamer (2005). "Posttravmatik Stres Bozukluğu" (PDF). Medikal Açıdan Stres ve Çareleri Sempozsyum Dizisi, 47. İ. Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi. ss. 205-210. 10 Ocak 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 8 Mart 2020.
- ^ . The National Child Traumatic Stress Network. 27 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2021.
- ^ . VawNet, National Rescue Center on Domestic Violence. 21 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2021.
- ^ Preparing for the Psychological Consequences of Terrorism: A Public Health Strategy (İngilizce). Institute of Medicine (US) Committee on Responding to the Psychological Consequences of Terrorism; Stith Butler A, Panzer AM, Goldfrank LR, editors. 5 Mart 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Mayıs 2021.
- ^ Bryant, Richard A. “Post-traumatic stress disorder: a state-of-the-art review of evidence and challenges.” World psychiatry : official journal of the World Psychiatric Association (WPA) vol. 18,3 (2019): 259-269. doi:10.1002/wps.20656
- ^ Managing the Psychological Impact of Medical Trauma (İngilizce). Springer Publishing. Temmuz 2016. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2021.
- ^ . Amerikan Psikoloji Birliği. 11 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2021.
- ^ . Türkiye Psikiyatri Derneği, Anksiyete Bozuklukları Bilimsel Çalışma Birimi. 18 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2021.
- ^ Neylan, T C et al. “Sleep disturbances in the Vietnam generation: findings from a nationally representative sample of male Vietnam veterans.” The American journal of psychiatry vol. 155,7 (1998): 929-33. doi:10.1176/ajp.155.7.929
- ^ . Very Well Mind. 17 Eylül 2020. 24 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2021.
- ^ . National Center of PTSD. 23 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2021.
- ^ . Mind.org UK. 23 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2021.
- ^ Yehuda, Rachel et al. “Post-traumatic stress disorder.” Nature reviews. Disease primers vol. 1 15057. 8 Oct. 2015, doi:10.1038/nrdp.2015.57.
 | Psikoloji ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Travma sonrasi stres bozuklugu TSSB veya posttravmatik stres bozuklugu PTSD travma yaratan bir olayin yasanmasindan sonra o olayin gunluk yasamda veya ruyada tekrar yasanmasi o olayi hatirlatan durumlardan kacinmaya yol acan bir asiri uyarilmislik kaygi ve kolayca irkilmeyi iceren bir kaygi bozuklugudur Savas kaza dogal afet hirsizlik tecavuz katliam gibi siddet olaylarini bizzat yasayan veya bunlara tanik olan kisilerde olaydan uzun zaman gectikten sonra bile kalici bir travma yasandigi uzun sureden beri bilinmekteydi Ancak Posttravmatik Stres Bozuklugunun bir psikolojik bozukluk olarak taninmasi ABD de 1970 lerde Vietnam Savasi donemine rastlar Savastan geri donen askerlerde savasta karsilastiklari sinir bozucu olaylarin tekrar yasandigi olaylari uzaktan veya yakindan hatirlatan durumlardan siddetle kacindiklari uyumakta zorlandiklari es dost ve aile iliskilerinde gucluklerle karsilastiklari dikkat daginikligi kolayca irkilme ve ofkelenme egilimi gosterdikleri gozlenmistir Sonuc olarak Posttravmatik stres bozuklugu 1980 yilinda Amerikan Psikiyatri Birligince yayinlanan Mental Bozukluklarin Tanisal ve Sayimsal El Kitabinda bir anksiyete bozuklugu olarak tanimlanmistir Mental Bozukluklarin Tanisal ve Sayimsal El Kitabina gore travma sonrasi stres bozuklugunun 8 kriteri ve 2 alt turu vardir Strese maruz kalma engellenemeyen semptomlar israrli kacinmaci davranislar bilis ve duygu durumlarinda olumsuz degisimler kriterler arasindadir Ayrica hastaligin seyrine bu kriterlerin yasandigi sure zarflari da etkilidir Travma turleriAile ici siddet Aile ici siddet evin icinde tek tarafli ya da bireylerin birbirlerine zarar vermesi ya da bununla tehdit etmesi durumunda gerceklesmektedir Aile ici siddette dogasi geregi partnere karsi fiziksel cinsel finansal sozlu veya duygusal olabilir Bireyler ayrica takip etme terorize etme suclama incitme asagilama manipulasyon nedenleriyle sosyal cevreden soyutlanma yasayabilirler Siddet ciddiyet ve siklik acisindan degisebilmektedir Cocuklar genellikle aile ici siddetin gizli veya sessiz kurbanlaridir Bazilari dogrudan travmatize olurken digerleri de korku ile durumdan etkilenirler Cinsel saldiri gecmisi Cocukluk cagi cinsel travmasi travma sonrasi stres bozuklugu gelecekte olasi depresyon intihar alkol sorunlari ve yeme bozukluklari ile iliskilendirilmektedir Yakin cevrenin destekleyici tutumu cinsel saldiri magdurlarini ruh sagligini iyilestirebilecegi bilinmektedir Yetiskinlikte cinsel travma kisa vadeli ve uzun vadeli psikolojik sonuclarla iliskilidir Kisa vadeli etkiler arasinda sok korku endise kafa karisikligi ve geri cekilme yer alir Hayatta kalanlarin bircogu birkac ay icinde semptomlarda bir azalma yasarken bazi kadinlar yillarca sikinti yasar Uzun vadeli sonuclar arasinda TSSB depresyon yeme bozukluklari cinsel islev bozuklugu alkol ve uyusturucu madde kullanimi gorulmektedir Ayrica bu bireylerin intihara egilimli olduklari da rapor edilmistir Teror saldirisi Terorizm toplu korku ve belirsizligi kiskirtmayi amaclamayan saldirilari icerir Bu korku hizla yayilir Travma tetikleyiciligi olayi dogrudan yasayanlarla sinirli degildir Etkilenen diger kisiler arasinda kurbanlarin ve hayatta kalanlarin aile uyeleri de yer alir Ayrica medya araciligiyla olaydan haberdar olan bireyler de olabilir Travma genellikle bir terorizm olayindan kaynaklanan fiziksel yaralanmalarda daha yaygindir Savas gecmisi Savasa bagli travmatik stres 100 yildan fazla bir suredir mermi soku savas yorgunlugu veya askerin kalbi gibi bir dizi terimle bilinmesine ragmen kalici stres reaksiyonlari yalnizca 1980 lerde psikiyatrik nozolojide tanindi Vietnam da konuslandirilan bircok askerde gorulen ruh sagligi sorunlarinin ardindan Mental Bozukluklarin Tanisal ve Sayimsal El Kitabi travma sonrasi stres bozuklugu terimini ortaya koydu Tibbi travma Tibbi ortamda dogrudan ya da gozlemlenen olumsuz durumlardan kaynaklanan travma turudur Hastanin algisina tibbi ortamin personelin teshislerin prosedurlerin bircok etkisi vardir Tibbi travmanin gunluk hayatindan ruhsal yasami etkilemesine kadar guclu psikolojik etkileri olabilir Hastanin tibbi travmaya iliskin yorumu travmatik olayi anlamak icin onemlidir Bireyin algisi tibbi travma deneyiminin merkezinde yer alir Dogal afetler Depremler kasirgalar orman yanginlari seller volkanik patlamalar heyelanlar veya tsunamiler gibi dogal afetlerden kaynaklanir Bu tur olaylar travma acisindan onemlidir cunku buyuk kitleleri etkileyebilir Bircok travma nedeni gibi dogal afetler de genellikle ani gelisir Bir felakete verilen en hizli ve tipik tepki ilk basta uyusma veya inkar olarak ortaya cikan soktur Dogal afetler cabuk veya sonrasinda sok genellikle yuksek duzeyde kaygi sucluluk veya depresyon iceren asiri duygusal bir duruma yol acabilir BelirtilerTravma sonrasi stres bireyde cesitli belirtiler ile kendisini gostermektedir Bunlardan bazilari uykusuzluk kabuslar rahatsiz edici anilarin sik sik akla gelmesi olayin tekrarlanmasinin kaygisi kolayca irkilme cabuk sinirlenme gibi durumlardir Ayrica hastalarin uyaranlara karsi verdikleri tepkilerin degisiklige ugradigi bilinmektedir Travma sonrasi stres bozuklugu yasayan bireylerin zamanla sosyal cevreden kendilerini soyutladiklari bilinmektedir Uykusuzluk Travma sonrasi stres bozuklugu olan kisiler bir dizi uyku problemi yasayabilir Hastalar saglikli bireylere kiyasla uykuya dalmakta gucluk ceker Aslinda Vietnam gazileri uzerine yapilan bir arastirma travma sonrasi stres bozuklugu olanlarin 44 unun geceleri uykuya dalmakta gucluk cektiklerini ortaya koymustur Ancak travma sonrasi stres bozuklugu olmayan savas gazilerinin sadece 10 undan azinin bu sorunu yasadiklari bildirilmistir TSSB si olan kisiler gece boyunca sik sik uyandiklari bilinmektedir Uykuya dalmakta gucluk cekebilirler Ayrica amacladiklarindan erken uyanabilirler Hastalar uyusa bile bu uyku surecinin yeterli ve saglikli olmadigi bilinmektedir Ayrica bakiniz Insomnia Kabuslar Halk arasinda insanlarin yaklasik 5 i kabuslardan sikayetcidir Bununla birlikte bir travma gecirmis olanlar olaydan sonra daha cok siddetli kabuslar gormektedirler Bu durum tum travma turleri icin gecerlidir TSSB geciren bireylerin kabuslardan sikayet etme orani daha da yuksektir Ornegin Vietnam Gazileri ni sivillerle karsilastiran bir calisma TSSB li savas gazilerinin 52 sinin oldukca sik kabus gordugunu gostermistir Calismaya katilan sivillerin sadece 3 u ayni duzeyde kabus gordugunu bildirmistir Olayin tekrar tekrar animsanmasi Flashback geriye donus olarak terimlestirilmistir Geriye donus olayin bazi yonlerini yeniden yasadigi veya su anda oluyormus gibi hissedilen canli bir deneyimdir Bu bazen ne olduguna dair bir video izlemek gibi olabilir Ancak geri donusler ille de goruntuleri gormeyi veya olaylari bastan sona yeniden yasamayi gerektirmez Tedavi yaklasimlariHastaligin tedavisine farmakolojik ve psikoterapi odakli yaklasimlar bulunmaktadir Travma odakli ve travma odakli olmayan iki ana psikoterapi uygulamasi guncel olarak kullanilmaktadir Ilac tedavilerinde ise endokrin norotransmitter sistemler ve bazi proteinlerin duzenlenmesini hedef alan etkin maddeler kullanilmaktadir Kaynakca Ayse Tepeltepe Iltar 2010 AktuelPsikoloji 5 Mart 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Mart 2020 Suer Tamer 2005 Posttravmatik Stres Bozuklugu PDF Medikal Acidan Stres ve Careleri Sempozsyum Dizisi 47 I U Cerrahpasa Tip Fakultesi ss 205 210 10 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 8 Mart 2020 The National Child Traumatic Stress Network 27 Subat 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Mayis 2021 VawNet National Rescue Center on Domestic Violence 21 Ekim 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Mayis 2021 Preparing for the Psychological Consequences of Terrorism A Public Health Strategy Ingilizce Institute of Medicine US Committee on Responding to the Psychological Consequences of Terrorism Stith Butler A Panzer AM Goldfrank LR editors 5 Mart 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Mayis 2021 Bryant Richard A Post traumatic stress disorder a state of the art review of evidence and challenges World psychiatry official journal of the World Psychiatric Association WPA vol 18 3 2019 259 269 doi 10 1002 wps 20656 Managing the Psychological Impact of Medical Trauma Ingilizce Springer Publishing Temmuz 2016 Erisim tarihi 4 Mayis 2021 Amerikan Psikoloji Birligi 11 Subat 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Mayis 2021 Turkiye Psikiyatri Dernegi Anksiyete Bozukluklari Bilimsel Calisma Birimi 18 Mart 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Mayis 2021 Neylan T C et al Sleep disturbances in the Vietnam generation findings from a nationally representative sample of male Vietnam veterans The American journal of psychiatry vol 155 7 1998 929 33 doi 10 1176 ajp 155 7 929 Very Well Mind 17 Eylul 2020 24 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Mayis 2021 National Center of PTSD 23 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Mayis 2021 Mind org UK 23 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Mayis 2021 Yehuda Rachel et al Post traumatic stress disorder Nature reviews Disease primers vol 1 15057 8 Oct 2015 doi 10 1038 nrdp 2015 57 Psikoloji ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz