Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddede bulunmasına karşın yetersizliği nedeniyle bazı bilgilerin hangi kaynaktan alındığı belirsizdir. (Nisan 2020) () |
Etik veya ahlak felsefesi, doğru davranışlarda bulunmak, iyi bir insan olmak ve insani değerler hakkında düşünme pratiğidir. Etik sözcüğü Yunanca "kişilik, karakter" anlamına gelen "ethos" sözcüğünden türemiştir.
Her ne kadar birbirlerinin yerine kullanılsalar da ahlak ve etik farklı kavramlar olarak değerlendirilebilir. Etik daha çok felsefenin bir alanı olarak, doğru bir biçimde yaşamaya dair yapılan araştırmaları ve bu alanda geliştirilmiş fikirleri kapsarken; Ahlak toplumsal kabuller, gelenekler, varsayımlar, kurallar ve yasalar üzerine kuruludur. Elbette bu kavramlara dair tartışmalar birbirlerine yönelik iddiaları da kapsamaktadır.
Etik farklı disiplinlerdeki pek çok konuyu ve tartışmayı da kapsar. Antropoloji, ekonomi, politika, sosyoloji, hukuk, kriminoloji, psikoloji, biyoloji, ekoloji gibi daha pek çok alanda var olan etik problemler bu alanların kendi etik prensiplerini oluşturmalarına temel teşkil etmektedir. Etik evrensel değerleri konu edindiği için insanların bütün pratikleri hakkında yargılar üretebilir. İyilik, kötülük, doğruluk, adalet, suçluluk, masumiyet, değer, erdem, vicdan, gibi kavramları temel alan etik farklı alt dallara ayrılmaktadır.
Tarihsel gelişimi ve farklı ahlak anlayışları
Her ne kadar etik anlayışının tam olarak ne zaman başladığı bilinmese de Dünya'nın farklı yerlerinde birçok farklı toplulukta çok eski çağlardan beri ahlaki anlayışının var olduğu bilinmektedir. Dinler târihi, felsefe tarihiyle antropolojik ve arkeolojik bulgular bunu kanıtlar nitelikte ilgiye dayalıydı. Sokrates'in etik düşüncesi bilgiye dayalı etik düşüncelerinin ilk örneklerindendir.
Platon, etik sorunlarını devlet ve toplum kavramlarıyla birlikte ele almıştır; bireysel etikten ziyade toplumsal etik üzerine yoğunlaşmıştır. Platon'un etik anlayışı da çoğu Yunan filozofu gibi soylulara, köle olmayan özgür yurttaşlara yöneliktir. Ona göre toplumun çoğunu oluşturan kitle ahlâklı olma, erdem edinme gibi yeteneklerden yoksundu. Bu nedenle bu toplumsal etikte sınıflar arasında bir ahlâksal bağ olduğu söylenemez.
Aristoteles'in etik anlayışı da yine yoğun toplumsal unsurlar barındırmış, dönemin târihsel ve toplumsal gelişmelerinden de büyük oranda etkilenmiştir. Aristoteles'in etik anlayışındaki en önemli noktalardan biri onun zoon politikon kavramıdır. Zoon politikon özgür insandır, toplumsal (sosyal) insandır. Bu, "insan" varlığının toplumsal oluşunun kabulü açısından ilk adımdı. Aslında Aristoteles de kölelerin diğer vatandaşlarla bir tutulamayacağı fikrindeydi, köleler birer cansız nesneden farksızdılar ona göre de; yine de teorik zoon politikon tanımı etiğin tarihsel gelişimi açısından önemlidir. Özünde erdem sahibi olabilme yetisine sahip insan, vasat olursa ideal etik seviyeye ulaşır. İki uç kötü davranışın ortası, vasatı, erdemdir. Örneğin kendini çok küçük görmeyle kendini çok büyük görme arasındaki orta nokta, erdemli olan durumdur.
Etik konusundaki fikirleriyle daha farklı bir anlayış ortaya çıkaran ve adından çok söz ettiren bir başka Antik Çağ filozofu da Epiküros'tur. Epiküros'un Ateist etik anlayışında, insanlığın amacı hazza ulaşmaktır. Her ne kadar genelde farklı zannedilse de Epiküros'un haz kavramı bedensel hazdan öte acının yokluğudur. Mutluluk kişinin acı, ıstırap, sefalet ve elemden kurtulmuş olduğu durumdur. Acıdan kurtulmak için önerilen hayat tarzı ise sosyal yaşamdan uzak, münzevi ve sade bir hayat tarzıdır. Epiküros'un düşüncesinde insan sosyal bir varlık değildir, sosyal bağları onun doğasından gelen doğal oluşumlar değildir.
Antik Çağ'dan sonra Hristiyanlığın Batı'daki yükselişiyle kaynağı ebedi ve ilâhî olan bir etik anlayışı yükselişe geçmiştir. Bu dönemdeki en önemli etik anlayışlarından biri Aquinolu Thomas'ın etik anlayışıdır. Bu anlayışta Skolastik felsefenin etik anlayışıyla Hristiyan ahlâk ve erdem görüşleri bir araya gelir. Akılcı bir etik anlayışı olan bu anlayışta irade konusu da irdelenir. Akla dayanan özgür bir irade fikri mevcuttur, aklî olumlu davranışlar mümkündür, kişi iyiyi seçerek mutluluğa erişme şansına sahiptir, fakat son noktada gerçek ve nihai mutluluğa ancak Tanrı'nın istemesiyle kavuşulabilir. Bundan sonra uzun bir süre etik sadece Tanrı kaynaklı görüşlere yer vermiştir.
15. yüzyıldan başlayarak bu Tanrı ve din merkezli etik anlayışından kaymalar görülmeye başlar. Örneğin Campanella'nın ütopik eseri dinî etikten öte etikle günlük bireysel ve sosyal davranışlar arasındaki bağlar vurgulanır. Giordano Bruno dogmatik din etiğine karşı çıkan isimlerdendir. Daha sonraki dönemlerde birçok yazar ve düşünürün eserlerinde din ve dogmadan soyutlanmış, kaynağı zaman zaman halâ ilâhî olsa da, pratikte ilâhiyattan uzaklaşmış, akla dayanan etik anlayışı tekrar yükselişe geçmiştir. Montaigne ve Charron'un çalışmalarında bunun izleri bulunabilir.
Bu dönemin sonlarında felsefî açıdan yerini genişleten İngiliz ampirik düşüncesi etik anlayışlarını da etkiler. Thomas Hobbes geleneksel etik görüşlerine aykırı, materyalist felsefesiyle uyumlu bir etik anlayışına sahiptir. Bireyin öncelikli hedefi kendi varlığını korumak ve sürdürmektir, bencillik insanın doğasında vardır, bu bireysel bencilliğin toplumun çıkarlarıyla örtüşmesi olumlu sonuçlar doğurur bu sebeple bireysel bencillikle toplumun çıkarının örtüştüğü noktalar erdemlerdir. Bireyin bencil yönelimiyle toplumun çıkarının örtüşmediği ve hatta toplumun çıkarının zarar gördüğü davranışlarsa kötü davranışlardır.
Doğu felsefelerindeki erdem ve ahlâk anlayışına benzer unsurlar taşıyan bir etik anlayışı da ünlü filozof Spinoza tarafından ortaya atılmıştır. Bu anlayışta kişi doğal durumunda tutkularının esiridir, aklının yardımıyla bu esaretten kurtulabilir. Bu sebeple aklî davranmakla ahlâkî davranmak aslında aynıdır. Bilgi vurgusu taşıyan bir etik fikrine sahip olmuş bir başka ünlü filozof John Locke'dir. Ampirik felsefesinden hareketle ahlâkî olguların da deneyimlerin ürünü olduğunu ortaya koymuştur.
Bir diğer ünlü filozof Kant ise etiği davranış, eylem ve tutkuların bulunduğu düzlemde değil fenomenlerin ötesindeki düzlemde tanımlar. Kant'ın etik üzerine tanınmış eserleri bulunur; Pratik Aklın Eleştirisi ve Töreler Metafiziği gibi. Alman filozof Feuerbach ise materyalist bir etik anlayışı ortaya koyar. Hümanist vurgular da taşıyan bu anlayışta birey yaşayışı ve ilerlemesi için diğer birey(ler)le ilişkiye girmek zorundadır ve bu (sosyal) ilişkiyle ahlâk oluşur. Sosyal ilişkilerin olduğu her durumda ahlâk da olur. Feuerbach'ın felsefî bencillik tanımı bu etik düşünceye farklı bir açı da katar; bireyin mutluluğu için çabalamasını bencillik olarak kabul etmez ve bireyle genelin çıkarlarının uyumunu garanti edecek genel bir sevgiyi tanımlar.
Alman filozof Schopenhauer ise çok daha karamsar bir etik görüşünü benimsemiştir. Varolmanın, yaşamanın acıdan ibaret olduğunu savunur; insan istemlerinin esiridir. Bu etik görüşü çeşitli Doğu felsefelerine ve etik görüşlerine büyük benzerlik taşır. Bu etik anlayışından çok daha farklı ve genel düşünceye karşı devrim niteliği taşıyan etik anlayışı ise ünlü Alman filozof Nietzsche'nin etik anlayışıdır. Felsefesindeki güç kavramı üzerin inşa ettiği etik anlayışında, çoğu etik anlayışında erdem olarak nitelenen birçok davranış güçsüz ve dolayısıyla da olumsuz olarak nitelendirilmiştir. Nietzsche'nin üstün insanı birçok etik anlayışta ahlâkî olarak tanımlanabilecek şekilde değildir. Nietzsche'nin ortaya koyduğu ahlâk ve erdem, geleneksel ahlâkî standartların, iyiyle kötünün ötesindedir. İyi bireyin gücüne güç katan şey, kötü ise onu güçsüz kılan şeydir. Kısacası Nietzsche'nin etik anlayışı ortaya attığı güç kavramı temellidir.
Uygulamalı etik
Uygulamalı etiğin bir şekli, normatif etik teorilerinin belirli (spesifik) tartışmalı meselelere uygulanmasıdır. Bu durumlarda, etikçi savunulabilir bir teorik yapı benimser ve sonra teoriyi uygulayarak normatif tavsiyeler türetir.
Fakat, çoğu kişiler ve durumlar, özellikle de geleneksel dindarlar ve hukukçular, bu yaklaşımı ya kabul edilmiş dînî doktrine karşı bulur ya da var olan yasa ve mahkeme kararlarına uymadığı için uygulanamaz ve pratikten yoksun bulurlar. Bunun dışında uygulamalı etikte kullanılan farklı yöntem ve yaklaşımlar da vardır. Bu yöntem ve yaklaşımlara safsatalar (veya safsatacılık) örnek olarak verilebilir.
Her ne kadar uygulamaları etikte incelenen soruların çoğu kamu politikasını içerse ve doğrudan kamusallaşmış uygulama ve olaylara dâir olsa da, uygulamalı etik başlığı altında farklı sorular da incelenebilir. Örnek vermek gerekirse: "Yalan söylemek her zaman yanlış mıdır? Eğer değilse, hangi zamanlarda izin verilebilirdir?" Bu tip etik hükümleri oluşturmak her türlü normdan önceliklidir.
Uygulamalı etiğin farklı uzmanlıklardaki etik sorunları inceleyen bazı alt dalları (disiplin) mevcuttur, örneğin: iş etiği, tıbbi etik, mühendislik etiği ve yasal etik gibi. Her alt bu uzmanlıkların etik kuralları içerisinde ortaya çıkan yaygın meseleleri karakterize eder ve bunların kamuya olan sorumluluklarını tanımlar.
- Kürtaj, yasal ve ahlâkî meseleler
- Hayvan hakları
- Biyoetik
- Meslek etiği
- Kriminal adalet
- Çevresel etik
- Feminizm
- Eşcinsel hakları
- İnsan hakları
- Gazetecilik etiği
- Tıbbi etik
- Faydacı etik
- Faydacı biyoetik
Dinî etik
- Konu hakkında daha fazla bilgi için: Dinde etik.
Dinî etik, gerek uygulamalı etik gerekse (genel) geleneksel dinî etik başlığı altında incelenebilen bir etik perspektifi ve anlayışıdır. Bu tutumda, etiğin temelleri dinîdir. Dinlerdeki ahlâk kavramının çeşitliliği ve dinlerin çeşitliliği nedeniyle, dinî etik kavramı da ayrıntılar açısından farklılık ve çeşitlilik gösterir.
Erdemler etiği
Erdemler etiği insanın nasıl birisi olması gerektiğini söylemeye çalışır. Erdemler etiği ilk olarak Eski Yunan'da ortaya çıkmıştır. Platon'un Symposium'unda insanların sahip olması gereken dört erdem olarak Basiret, Adalet, Cesaret ve İtidal gösterilmiştir. Aristoteles erdemleri ahlâkî ve aklî olarak ikiye ayırmıştır. Dokuz aklî erdemin en üstünde sophia yani teorik hikmet ve phronesis yani pratik hikmet gelmektedir. Aristoteles de ahlâkî erdemler olarak basiret, adalet, cesaret ve itidali verir. Aristoteles'e göre her ahlâkî erdem her iki uçtaki kusurun ortalamasıdır. Örneğin cesaret erdemi, korkaklık ve deli cesareti gibi kusurların ortasında yer alır.
Felsefe açısından etik
Felsefe etiği bütünlük içinde inceler. Felsefe etik kavramının olup olmadığı, etik kavramının evrensel olup olmadığı iyi ve kötünün ne olduğu, herkesçe kabul edilen evrensel ahlak yasasının olup olmadığı gibi sorulara kendi içinde tutarlı ve çelişkisiz açıklamalar yapar.
Felsefe açısından temel etik kavramları
- Özgürlük
Bireyin engellenmiş olmaması durumudur. Başka bir tanımda ise bireyi kısıtlayan iç ve dış etkilerin olmaması durumu özgürlük olarak tanımlanmıştır. Etik açısından özgürlük ise bireyin iyi ve kötüyü birbirinden ayırt edebilme yeteneğine sahip olmasıdır.
- İyi-kötü
Felsefe'de insanın ahlaki değeri olan davranışlarda bulunmasına iyi, ahlaki değeri olmayan davranışlarda bulunması ise kötü olarak nitelendirilmiştir.
- Sorumluluk
Felsefe'de kişinin kendi yetki alanlarına giren, üzerine görev olarak verilen değerleri yerine getirmesine denir.
- Erdem
Felsefe'ye göre iyi olan her şey erdemdir. İnsan iradesinin ahlaki açıdan iyiye yönelmesi de erdem olarak nitelendirilmiştir.
- Ahlaki eylem
Bireyin uyulması gereken genelgeçer ahlak kurallarına uygun davranışlar göstermesidir.
Etik felsefesinde temel teoriler
| Evrensel ahlak yasasını reddeden görüşler | Evrensel ahlak yasasını kabul eden görüşler |
|---|---|
| Egoizm | Öznel temele dayandıranlar |
| Hedonizm Temsilcileri: Aristippos, Epikür | Nesnel temele dayandıranlar |
| Anarşizm Temsilcileri: Friedrich Nietzsche, Sartre | Din ile temellendirenler Temsilcileri: Yunus Emre, Mevlana, Sühreverdi |
| Utilitarizm Temsilcileri: W.James, John Dewey |
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- Blackburn, S (1996). Dictionary of Philosophy, Oxford: Oxford University Press. .
- Cornman, James; et al (1992). Philosophical Problems and Arguments - An Introduction, 4th ed., Indianapolis: Hackett. .
- MacIntyre, A (2002). A Short History of Ethics, Routledge. .
- Singer, P. (Ed.) (1993). A Companion To Ethics, Massachusetts: Blackwell. .
- Soydan, Y. (2015). Etikrasi ve Inovasyonun Turkcesi, Sakarya: Tagem Kopisan. .
- Final Yayınları Felsefe Grubu Konu Anlatım Kitabı syf 63-69
Dış bağlantılar
- Deniz Harp Okulu Pusula Dergisi'nde Etik 12 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Türkçe)
- (Türkçe)
- Yıldız Teknik Üniversitesi Etik Kulübü 8 Mayıs 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Türkçe)
- etik kaynakları, University of San Diego'dan Lawrence Hinman tarafından] (İngilizce)
- C. D. Broad, Five Types of Ethical Theory (New York: Harcourt, Brace and Co., 1930). 10 Nisan 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- W. D. Ross, The Right and the Good (1930)11 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- Josephson Etik Enstitüsü (İngilizce)
- Paul Newall'dan, yeni başlayanlar için. (İngilizce)
- Stanford Felsefe Ansiklopedisi'nden (Stanford Encyclopedia of Philosophy)
- Ancient Ethics - Antik Etik15 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- Eviromental Ethics - Çevresel Etik1 Ağustos 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- Feminist Ethics - Feminist Etik11 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- Natural Law Tradition in Ethics - Etikte Doğal Kanun Geleneği 30 Ağustos 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- Virtue Ethics - Erdem Etiği14 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddede kaynak listesi bulunmasina karsin metin ici kaynaklarin yetersizligi nedeniyle bazi bilgilerin hangi kaynaktan alindigi belirsizdir Lutfen kaynaklari uygun bicimde metin icine yerlestirerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Nisan 2020 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Etik veya ahlak felsefesi dogru davranislarda bulunmak iyi bir insan olmak ve insani degerler hakkinda dusunme pratigidir Etik sozcugu Yunanca kisilik karakter anlamina gelen ethos sozcugunden turemistir Her ne kadar birbirlerinin yerine kullanilsalar da ahlak ve etik farkli kavramlar olarak degerlendirilebilir Etik daha cok felsefenin bir alani olarak dogru bir bicimde yasamaya dair yapilan arastirmalari ve bu alanda gelistirilmis fikirleri kapsarken Ahlak toplumsal kabuller gelenekler varsayimlar kurallar ve yasalar uzerine kuruludur Elbette bu kavramlara dair tartismalar birbirlerine yonelik iddialari da kapsamaktadir Etik farkli disiplinlerdeki pek cok konuyu ve tartismayi da kapsar Antropoloji ekonomi politika sosyoloji hukuk kriminoloji psikoloji biyoloji ekoloji gibi daha pek cok alanda var olan etik problemler bu alanlarin kendi etik prensiplerini olusturmalarina temel teskil etmektedir Etik evrensel degerleri konu edindigi icin insanlarin butun pratikleri hakkinda yargilar uretebilir Iyilik kotuluk dogruluk adalet sucluluk masumiyet deger erdem vicdan gibi kavramlari temel alan etik farkli alt dallara ayrilmaktadir Tarihsel gelisimi ve farkli ahlak anlayislariHer ne kadar etik anlayisinin tam olarak ne zaman basladigi bilinmese de Dunya nin farkli yerlerinde bircok farkli toplulukta cok eski caglardan beri ahlaki anlayisinin var oldugu bilinmektedir Dinler tarihi felsefe tarihiyle antropolojik ve arkeolojik bulgular bunu kanitlar nitelikte ilgiye dayaliydi Sokrates in etik dusuncesi bilgiye dayali etik dusuncelerinin ilk orneklerindendir Platon etik sorunlarini devlet ve toplum kavramlariyla birlikte ele almistir bireysel etikten ziyade toplumsal etik uzerine yogunlasmistir Platon un etik anlayisi da cogu Yunan filozofu gibi soylulara kole olmayan ozgur yurttaslara yoneliktir Ona gore toplumun cogunu olusturan kitle ahlakli olma erdem edinme gibi yeteneklerden yoksundu Bu nedenle bu toplumsal etikte siniflar arasinda bir ahlaksal bag oldugu soylenemez Aristoteles in etik anlayisi da yine yogun toplumsal unsurlar barindirmis donemin tarihsel ve toplumsal gelismelerinden de buyuk oranda etkilenmistir Aristoteles in etik anlayisindaki en onemli noktalardan biri onun zoon politikon kavramidir Zoon politikon ozgur insandir toplumsal sosyal insandir Bu insan varliginin toplumsal olusunun kabulu acisindan ilk adimdi Aslinda Aristoteles de kolelerin diger vatandaslarla bir tutulamayacagi fikrindeydi koleler birer cansiz nesneden farksizdilar ona gore de yine de teorik zoon politikon tanimi etigin tarihsel gelisimi acisindan onemlidir Ozunde erdem sahibi olabilme yetisine sahip insan vasat olursa ideal etik seviyeye ulasir Iki uc kotu davranisin ortasi vasati erdemdir Ornegin kendini cok kucuk gormeyle kendini cok buyuk gorme arasindaki orta nokta erdemli olan durumdur Etik konusundaki fikirleriyle daha farkli bir anlayis ortaya cikaran ve adindan cok soz ettiren bir baska Antik Cag filozofu da Epikuros tur Epikuros un Ateist etik anlayisinda insanligin amaci hazza ulasmaktir Her ne kadar genelde farkli zannedilse de Epikuros un haz kavrami bedensel hazdan ote acinin yoklugudur Mutluluk kisinin aci istirap sefalet ve elemden kurtulmus oldugu durumdur Acidan kurtulmak icin onerilen hayat tarzi ise sosyal yasamdan uzak munzevi ve sade bir hayat tarzidir Epikuros un dusuncesinde insan sosyal bir varlik degildir sosyal baglari onun dogasindan gelen dogal olusumlar degildir Antik Cag dan sonra Hristiyanligin Bati daki yukselisiyle kaynagi ebedi ve ilahi olan bir etik anlayisi yukselise gecmistir Bu donemdeki en onemli etik anlayislarindan biri Aquinolu Thomas in etik anlayisidir Bu anlayista Skolastik felsefenin etik anlayisiyla Hristiyan ahlak ve erdem gorusleri bir araya gelir Akilci bir etik anlayisi olan bu anlayista irade konusu da irdelenir Akla dayanan ozgur bir irade fikri mevcuttur akli olumlu davranislar mumkundur kisi iyiyi secerek mutluluga erisme sansina sahiptir fakat son noktada gercek ve nihai mutluluga ancak Tanri nin istemesiyle kavusulabilir Bundan sonra uzun bir sure etik sadece Tanri kaynakli goruslere yer vermistir 15 yuzyildan baslayarak bu Tanri ve din merkezli etik anlayisindan kaymalar gorulmeye baslar Ornegin Campanella nin utopik eseri dini etikten ote etikle gunluk bireysel ve sosyal davranislar arasindaki baglar vurgulanir Giordano Bruno dogmatik din etigine karsi cikan isimlerdendir Daha sonraki donemlerde bircok yazar ve dusunurun eserlerinde din ve dogmadan soyutlanmis kaynagi zaman zaman hala ilahi olsa da pratikte ilahiyattan uzaklasmis akla dayanan etik anlayisi tekrar yukselise gecmistir Montaigne ve Charron un calismalarinda bunun izleri bulunabilir Bu donemin sonlarinda felsefi acidan yerini genisleten Ingiliz ampirik dusuncesi etik anlayislarini da etkiler Thomas Hobbes geleneksel etik goruslerine aykiri materyalist felsefesiyle uyumlu bir etik anlayisina sahiptir Bireyin oncelikli hedefi kendi varligini korumak ve surdurmektir bencillik insanin dogasinda vardir bu bireysel bencilligin toplumun cikarlariyla ortusmesi olumlu sonuclar dogurur bu sebeple bireysel bencillikle toplumun cikarinin ortustugu noktalar erdemlerdir Bireyin bencil yonelimiyle toplumun cikarinin ortusmedigi ve hatta toplumun cikarinin zarar gordugu davranislarsa kotu davranislardir Dogu felsefelerindeki erdem ve ahlak anlayisina benzer unsurlar tasiyan bir etik anlayisi da unlu filozof Spinoza tarafindan ortaya atilmistir Bu anlayista kisi dogal durumunda tutkularinin esiridir aklinin yardimiyla bu esaretten kurtulabilir Bu sebeple akli davranmakla ahlaki davranmak aslinda aynidir Bilgi vurgusu tasiyan bir etik fikrine sahip olmus bir baska unlu filozof John Locke dir Ampirik felsefesinden hareketle ahlaki olgularin da deneyimlerin urunu oldugunu ortaya koymustur Bir diger unlu filozof Kant ise etigi davranis eylem ve tutkularin bulundugu duzlemde degil fenomenlerin otesindeki duzlemde tanimlar Kant in etik uzerine taninmis eserleri bulunur Pratik Aklin Elestirisi ve Toreler Metafizigi gibi Alman filozof Feuerbach ise materyalist bir etik anlayisi ortaya koyar Humanist vurgular da tasiyan bu anlayista birey yasayisi ve ilerlemesi icin diger birey ler le iliskiye girmek zorundadir ve bu sosyal iliskiyle ahlak olusur Sosyal iliskilerin oldugu her durumda ahlak da olur Feuerbach in felsefi bencillik tanimi bu etik dusunceye farkli bir aci da katar bireyin mutlulugu icin cabalamasini bencillik olarak kabul etmez ve bireyle genelin cikarlarinin uyumunu garanti edecek genel bir sevgiyi tanimlar Alman filozof Schopenhauer ise cok daha karamsar bir etik gorusunu benimsemistir Varolmanin yasamanin acidan ibaret oldugunu savunur insan istemlerinin esiridir Bu etik gorusu cesitli Dogu felsefelerine ve etik goruslerine buyuk benzerlik tasir Bu etik anlayisindan cok daha farkli ve genel dusunceye karsi devrim niteligi tasiyan etik anlayisi ise unlu Alman filozof Nietzsche nin etik anlayisidir Felsefesindeki guc kavrami uzerin insa ettigi etik anlayisinda cogu etik anlayisinda erdem olarak nitelenen bircok davranis gucsuz ve dolayisiyla da olumsuz olarak nitelendirilmistir Nietzsche nin ustun insani bircok etik anlayista ahlaki olarak tanimlanabilecek sekilde degildir Nietzsche nin ortaya koydugu ahlak ve erdem geleneksel ahlaki standartlarin iyiyle kotunun otesindedir Iyi bireyin gucune guc katan sey kotu ise onu gucsuz kilan seydir Kisacasi Nietzsche nin etik anlayisi ortaya attigi guc kavrami temellidir Uygulamali etikUygulamali etigin bir sekli normatif etik teorilerinin belirli spesifik tartismali meselelere uygulanmasidir Bu durumlarda etikci savunulabilir bir teorik yapi benimser ve sonra teoriyi uygulayarak normatif tavsiyeler turetir Fakat cogu kisiler ve durumlar ozellikle de geleneksel dindarlar ve hukukcular bu yaklasimi ya kabul edilmis dini doktrine karsi bulur ya da var olan yasa ve mahkeme kararlarina uymadigi icin uygulanamaz ve pratikten yoksun bulurlar Bunun disinda uygulamali etikte kullanilan farkli yontem ve yaklasimlar da vardir Bu yontem ve yaklasimlara safsatalar veya safsatacilik ornek olarak verilebilir Her ne kadar uygulamalari etikte incelenen sorularin cogu kamu politikasini icerse ve dogrudan kamusallasmis uygulama ve olaylara dair olsa da uygulamali etik basligi altinda farkli sorular da incelenebilir Ornek vermek gerekirse Yalan soylemek her zaman yanlis midir Eger degilse hangi zamanlarda izin verilebilirdir Bu tip etik hukumleri olusturmak her turlu normdan onceliklidir Uygulamali etigin farkli uzmanliklardaki etik sorunlari inceleyen bazi alt dallari disiplin mevcuttur ornegin is etigi tibbi etik muhendislik etigi ve yasal etik gibi Her alt bu uzmanliklarin etik kurallari icerisinde ortaya cikan yaygin meseleleri karakterize eder ve bunlarin kamuya olan sorumluluklarini tanimlar Kurtaj yasal ve ahlaki meseleler Hayvan haklari Biyoetik Meslek etigi Kriminal adalet Cevresel etik Feminizm Escinsel haklari Insan haklari Gazetecilik etigi Tibbi etik Faydaci etik Faydaci biyoetikDini etikKonu hakkinda daha fazla bilgi icin Dinde etik Dini etik gerek uygulamali etik gerekse genel geleneksel dini etik basligi altinda incelenebilen bir etik perspektifi ve anlayisidir Bu tutumda etigin temelleri dinidir Dinlerdeki ahlak kavraminin cesitliligi ve dinlerin cesitliligi nedeniyle dini etik kavrami da ayrintilar acisindan farklilik ve cesitlilik gosterir Erdemler etigiErdemler etigi insanin nasil birisi olmasi gerektigini soylemeye calisir Erdemler etigi ilk olarak Eski Yunan da ortaya cikmistir Platon un Symposium unda insanlarin sahip olmasi gereken dort erdem olarak Basiret Adalet Cesaret ve Itidal gosterilmistir Aristoteles erdemleri ahlaki ve akli olarak ikiye ayirmistir Dokuz akli erdemin en ustunde sophia yani teorik hikmet ve phronesis yani pratik hikmet gelmektedir Aristoteles de ahlaki erdemler olarak basiret adalet cesaret ve itidali verir Aristoteles e gore her ahlaki erdem her iki uctaki kusurun ortalamasidir Ornegin cesaret erdemi korkaklik ve deli cesareti gibi kusurlarin ortasinda yer alir Felsefe acisindan etikFelsefe etigi butunluk icinde inceler Felsefe etik kavraminin olup olmadigi etik kavraminin evrensel olup olmadigi iyi ve kotunun ne oldugu herkesce kabul edilen evrensel ahlak yasasinin olup olmadigi gibi sorulara kendi icinde tutarli ve celiskisiz aciklamalar yapar Felsefe acisindan temel etik kavramlari Ozgurluk Bireyin engellenmis olmamasi durumudur Baska bir tanimda ise bireyi kisitlayan ic ve dis etkilerin olmamasi durumu ozgurluk olarak tanimlanmistir Etik acisindan ozgurluk ise bireyin iyi ve kotuyu birbirinden ayirt edebilme yetenegine sahip olmasidir Iyi kotu Felsefe de insanin ahlaki degeri olan davranislarda bulunmasina iyi ahlaki degeri olmayan davranislarda bulunmasi ise kotu olarak nitelendirilmistir Sorumluluk Felsefe de kisinin kendi yetki alanlarina giren uzerine gorev olarak verilen degerleri yerine getirmesine denir Erdem Felsefe ye gore iyi olan her sey erdemdir Insan iradesinin ahlaki acidan iyiye yonelmesi de erdem olarak nitelendirilmistir Ahlaki eylem Bireyin uyulmasi gereken genelgecer ahlak kurallarina uygun davranislar gostermesidir Etik felsefesinde temel teorilerEvrensel ahlak yasasini reddeden gorusler Evrensel ahlak yasasini kabul eden goruslerEgoizm Temsilcileri Hobbes Stirner Oznel temele dayandiranlar Temsilcileri Bentham Bergson MillHedonizm Temsilcileri Aristippos Epikur Nesnel temele dayandiranlar Temsilcileri Sokrates Platon Farabi Spinoza KantAnarsizm Temsilcileri Friedrich Nietzsche Sartre Din ile temellendirenler Temsilcileri Yunus Emre Mevlana SuhreverdiUtilitarizm Temsilcileri W James John DeweyAyrica bakinizAhlak Faydacilik Deontoloji Biyoetik Insan haklari Bilisim etigi Epistemoloji OntolojiKaynakcaBlackburn S 1996 Dictionary of Philosophy Oxford Oxford University Press ISBN 0 19 283134 8 Cornman James et al 1992 Philosophical Problems and Arguments An Introduction 4th ed Indianapolis Hackett ISBN 0 87220 124 4 MacIntyre A 2002 A Short History of Ethics Routledge ISBN 0 415 28749 9 Singer P Ed 1993 A Companion To Ethics Massachusetts Blackwell ISBN 0 631 18785 5 Soydan Y 2015 Etikrasi ve Inovasyonun Turkcesi Sakarya Tagem Kopisan ISBN 978 605 4284 05 4 Final Yayinlari Felsefe Grubu Konu Anlatim Kitabi syf 63 69Dis baglantilarDeniz Harp Okulu Pusula Dergisi nde Etik 12 Mayis 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Turkce Turkce Yildiz Teknik Universitesi Etik Kulubu 8 Mayis 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Turkce etik kaynaklari University of San Diego dan Lawrence Hinman tarafindan Ingilizce C D Broad Five Types of Ethical Theory New York Harcourt Brace and Co 1930 10 Nisan 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce W D Ross The Right and the Good 1930 11 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Josephson Etik Enstitusu Ingilizce Paul Newall dan yeni baslayanlar icin Ingilizce Stanford Felsefe Ansiklopedisi nden Stanford Encyclopedia of Philosophy Ancient Ethics Antik Etik15 Mayis 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Eviromental Ethics Cevresel Etik1 Agustos 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Feminist Ethics Feminist Etik11 Eylul 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Natural Law Tradition in Ethics Etikte Dogal Kanun Gelenegi 30 Agustos 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Virtue Ethics Erdem Etigi14 Mayis 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce