Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Karmatîlik, (Arapça: قرماطة Ķarāmita) Şiîliğin İsmâilîyye mezhebinin Fâtımîler'in imâmlığını kabul etmeyen ve "Yediciler" olarak da bilinen koluna ait olan köktendinci (gulat) bir mezhep.
Karmatîler hareketi
Karmatilik, İsmailliyye mezhebi içerisinde ortaya çıkmış ve her ne kadar Fatımilerin ortaya çıkışından sonra onlara bağlanmayı reddetmişse de eski İsmâ'îlî öğretiye sâdık kalmaya devam etmiş bir harekettir.
Hareket, ismini kurucusu olduğu kabul edilen Kûfeli Hamdân Karmat'tan almıştır. Hamdân; Sâbiîliğe mensup olup büyük ihtimal 877'de Abdullah bin Meymûn yahut onun oğlu Ahmed’in dâîlerinden Hüseyin el-Ahvâzî’nin telkinleriyle İsmâiliyye hareketine katılmış, onun ölümünden veya Sevâd bölgesini terkinden sonra İsmâiliyye’nin Sevâd dâ'îsi olmuştur.
Karmatîlik; Hamdân'ın dâ'îlerinden Ebû Sa'îd Hasan bin Behrâm Cennâbî'nin, İsmâ'îlî öğretilerini Zerdüştlük ve İran milliyetçiliğiyle harmanlamasıyla önceleri Ubeydullah Mehdî Billah’ın imâmet düşüncesine karşı bir tepki hareketine dönüşmüştür. Kısa bir süre sonraysa Ebû Sa'îd Cennâbî'nin oğlu Ebû Tâhir Süleyman el-Cennâbî’in devlet başkanlığı döneminde Mekke yağmalanıp Hacerü'l-esved çalınmış, hemen ardından da Ebû’l-Fađl el-İsfahânî adlı genç bir mahkûm, mehdî ilân edilip kurdukları ütopya cumhuriyetin başına geçirilmiş, yüzyıl boyunca devam edecek olan bir terörizm devresinin kıvılcımını ateşleyenlerin hareketi hâline gelmiştir.
Tarihçe
890 yılında Kûfe'de İsmailîliğin El-Sevâd (bugünkü Güney Irak) bölgesi temsilcisi "Hamdan Karmat"; daha sonra adı "Karmatîlik" olacak olan ilk örgütlenmeyi oluşturmuştur.
899'da Ubeydullah'ın; imâmetin kendisine ve dedelerine ait bir hak olduğunu ileri sürmesi üzerine, İsmâ'îlîliler'in çoğunluğu bunu kabul ettiği hâlde "Hamdân Karmat" ve taraftarları reddederek isyan etmişler ve bu yeni İsmâ'îliyye doktrinine desteklerini kesmişlerdir.
Aynı yıl Hamdân Karmat tarafından Bahreyn'e gönderilen, aslen İran'ın Buşehr Eyaleti'ne bağlı Ganaveh şehristanından olan Ebû Saʿid Hasan bin Behrâm Cennâbî; Bahreyn'in başkenti Hajr ile Doğu Arabistan'ın Lahsa kentlerini ele geçirdi.
Beklenen mehdîyi temsil iddiasında olan Ebû Sa'îd Cennâbî; İsmâ'îliyye'deki bölünmeden sonra (899) Bahreyn’de müstakil bir Karmatî devleti kurdu. Bu arada Ubeydullah el-Mehdî de 909 yılında İfrîkıye Fâtımî halîfeliğini kurdu. Karmatîlerin mehdî beklentisinin ikinci yılında, hicrî 301/mîlâdî 913-914'te Ubeydullah el-Mehdî’nin tertip ettiği bir suikast neticesi Ebû Sa'îd Cennâbî öldürüldü.
Karmatîlik, 10. yüzyılın başlarına kadar el-Sevâd ve Suriye'ye yayılmış ve 903'te Şam'ı kuşatmıştır. Ancak 907'de Abbasîler tarafından bastırılmıştır.
Bahreyn'de "Mü'miniyye" kentini inşâ eden Karmatîler; Ebû Sa'îd Cennâbî'nin oğlu Ebû Tâhir Süleyman el-Cennâbî’nin devlet başkanlığı döneminde 930 yılının hac mevsiminde Mekke'ye saldırmışlar, Kâbe baskınında 20.000 hacıyı katlederek cesetlerini zemzem kuyusuna doldurmuşlar ve Hacerü'l-esved’i de çalarak Bahreyn’deki Hecer’e götürdüler ve yirmi yıl kadar orada tuttular. Baskının üzerinden bir yıl geçtikten sonra 931'de Ebû Tâhir Cennâbî; Bahreyn'in idaresini İsfahan'dan getirttiği Ebu'l Fađl el-İsfahânî'yi adlı genç bir mahkûma devrederek aynı zamanda onu mehdî ilân etti ve kurduğu ütopya cumhuriyetin başına geçirmekle yüzyıl boyunca devam edecek bir terörizm döneminin kıvılcımını da çakmış oldu. Lâkin bu genç; eski İran kisrâlarının neslinden geldiğini ve İran dinini ıslah etmekle vazifeli olduğunu söyleyip üstüne Araplar aleyhinde görüşler de ortaya koyunca göreve getirilmesinden seksen gün sonra Ebû Tâhir tarafından öldürüldü. Bu hâdise, Bahreyn Karmatîleri arasında büyük şaşkınlığa ve dağılmaya yol açtı; birçok dâî, Ebû Tâhir’le bağını kesti. Onun 944'te ölümünden sonra kardeşleri, Abbâsîler’e karşı barışçı bir siyaset izlediler.
Karmatîler, 11. yüzyıla kadar bağımsızlıklarını korumuşlardır.
Türkiye'de Karmatîlik
Karmatîler hakkında Türkiye'deki ilk anma toplantısı; kendilerini antikapitalist Müslümanlar olarak takdim eden bir grup tarafından 10 Ekim 2018 tarihinde İstanbul'un Fatih ilçesine bağlı Balat semtinde bulunan 'nde tertip edilmiştir. Faik Bulut, Recep İhsan Eliaçık ve Emre Ergül'ün konuşmacı olarak katıldıkları programda Karmatîlik ve Karmatîler; ''İslam'ın özüne dönüş pratiği ve İslam komüncüleri'' olarak tarif edilmiştir.
Karmatîler'in imâm silsileleri
İmâmların numaralandırılması (İsnâ-aşeriyye) ile aynıdır fakat imâmet; son peygamber, Mehdi ve İmâm olarak kabul edilen Muhammed bin İsmâ'îl el-Mektûm (Yedinci Ali) ile nihâyete erdirilmektedir.
Kaynakça
- ^ "Encyclopedia Iranica, CARMATIANS". 7 Nisan 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Nisan 2014.
- ^ Taberî, Târîḫ (Ebü’l-Fazl), c:10, sh:25.
- ^ a b c d Hizmetli, Sabri, TDV İslâm Ansiklopedisi, 2001, İstanbul, c. 24, sh. 510-514
- ^ a b The Qarmatians in Bahrain (Bahreyn’deki Karmatîler) 17 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Ismaili Net
- ^ a b Mecca's History 9 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Encyclopædia Britannica’dan)
- ^ a b Magnus Thorkell, Imagining the End: Visions of Apocalypse By Abbas Amanat, Sayfa 123
- ^ a b Delia Cortese ve Simonetta Calderini, Women and the Fatimids in the World of Islam, Sayfa 26.
- ^ a b Paul Ernest Walke, Early Philosophical Shiism: The Ismaili Neoplatonism of Abū Yaʻqūb Al-Sijistānī, Sayfa 161.
- ^ a b Yuri Stoyanov, The Other God: Dualist Religions from Antiquity to the Cathar Heresy.
- ^ a b Gustave Edmund Von Grunebaum, Classical Islam: A History, Sayfa 600-1258 ve Sayfa 113.
- ^ a b Heinz Halm, 1996, The Empire of the Mahdi: The Rise of the Fatimids, Brill, sayfa 257.
- ^ a b Al-Jubūrī, I M N, "History of Islamic Philosophy", Authors Online Ltd, sayfa 172, 2004.
- ^ "Encyclopedia Iranica, ḤAMDĀN QARMAṬ". 7 Nisan 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Nisan 2014.
- ^ Encyclopedia Islamica 10 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Farsça)
- ^ ABŪ SAʿĪD JANNĀBĪ, Encyclopedia Iranica[]
- ^ "İnşâ Kültürevi'nde Öteki İslam Tarihi Anması ve İslâm Komüncüleri Karmatîler Devrimci Sûfî Hallāc-ı Mansûr (10.10.2018)". web.archive.org. 1 Mart 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Mart 2019.
- ^ a b c Defterî, Ferhad (2007). Cambridge Üniversitesi (Ed.). The Isma'ilis: Their History and Doctrines (İngilizce). Cambridge: Cambridge Üniversitesi Yayınları. s. 97. 13 Nisan 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Kasım 2017.
Bibliografya
- Ismaili Net "Karmatiler'in kökeni" 7 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- Ismaili Net "Bahreyn Karmatileri" 17 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- Kathryn Babayan 2002: Mystics, Monarchs, and Messiahs: Cultural Landscapes of Early Modern Iran,
- Slavoj Zizek 2009: First as Tragedy, Then as Farce, p. 121 references this Wikipedia page on the Qarmatians.
- Bu madde artık kamu malı olan bir yayından alınan metni içeriyor: Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "madde adı gerekli". Encyclopædia Britannica (11. bas.). Cambridge University Press.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Karmatilik Arapca قرماطة karamita Siiligin Ismailiyye mezhebinin Fatimiler in imamligini kabul etmeyen ve Yediciler olarak da bilinen koluna ait olan koktendinci gulat bir mezhep Karmatiler hareketiKarmatilik Ismailliyye mezhebi icerisinde ortaya cikmis ve her ne kadar Fatimilerin ortaya cikisindan sonra onlara baglanmayi reddetmisse de eski Isma ili ogretiye sadik kalmaya devam etmis bir harekettir Hareket ismini kurucusu oldugu kabul edilen Kufeli Hamdan Karmat tan almistir Hamdan Sabiilige mensup olup buyuk ihtimal 877 de Abdullah bin Meymun yahut onun oglu Ahmed in dailerinden Huseyin el Ahvazi nin telkinleriyle Ismailiyye hareketine katilmis onun olumunden veya Sevad bolgesini terkinden sonra Ismailiyye nin Sevad da isi olmustur Karmatilik Hamdan in da ilerinden Ebu Sa id Hasan bin Behram Cennabi nin Isma ili ogretilerini Zerdustluk ve Iran milliyetciligiyle harmanlamasiyla onceleri Ubeydullah Mehdi Billah in imamet dusuncesine karsi bir tepki hareketine donusmustur Kisa bir sure sonraysa Ebu Sa id Cennabi nin oglu Ebu Tahir Suleyman el Cennabi in devlet baskanligi doneminde Mekke yagmalanip Haceru l esved calinmis hemen ardindan da Ebu l Fađl el Isfahani adli genc bir mahkum mehdi ilan edilip kurduklari utopya cumhuriyetin basina gecirilmis yuzyil boyunca devam edecek olan bir terorizm devresinin kivilcimini atesleyenlerin hareketi haline gelmistir Tarihce890 yilinda Kufe de Ismaililigin El Sevad bugunku Guney Irak bolgesi temsilcisi Hamdan Karmat daha sonra adi Karmatilik olacak olan ilk orgutlenmeyi olusturmustur 899 da Ubeydullah in imametin kendisine ve dedelerine ait bir hak oldugunu ileri surmesi uzerine Isma ilililer in cogunlugu bunu kabul ettigi halde Hamdan Karmat ve taraftarlari reddederek isyan etmisler ve bu yeni Isma iliyye doktrinine desteklerini kesmislerdir Ayni yil Hamdan Karmat tarafindan Bahreyn e gonderilen aslen Iran in Busehr Eyaleti ne bagli Ganaveh sehristanindan olan Ebu Saʿid Hasan bin Behram Cennabi Bahreyn in baskenti Hajr ile Dogu Arabistan in Lahsa kentlerini ele gecirdi Beklenen mehdiyi temsil iddiasinda olan Ebu Sa id Cennabi Isma iliyye deki bolunmeden sonra 899 Bahreyn de mustakil bir Karmati devleti kurdu Bu arada Ubeydullah el Mehdi de 909 yilinda Ifrikiye Fatimi halifeligini kurdu Karmatilerin mehdi beklentisinin ikinci yilinda hicri 301 miladi 913 914 te Ubeydullah el Mehdi nin tertip ettigi bir suikast neticesi Ebu Sa id Cennabi olduruldu Karmatilik 10 yuzyilin baslarina kadar el Sevad ve Suriye ye yayilmis ve 903 te Sam i kusatmistir Ancak 907 de Abbasiler tarafindan bastirilmistir Bahreyn de Mu miniyye kentini insa eden Karmatiler Ebu Sa id Cennabi nin oglu Ebu Tahir Suleyman el Cennabi nin devlet baskanligi doneminde 930 yilinin hac mevsiminde Mekke ye saldirmislar Kabe baskininda 20 000 haciyi katlederek cesetlerini zemzem kuyusuna doldurmuslar ve Haceru l esved i de calarak Bahreyn deki Hecer e goturduler ve yirmi yil kadar orada tuttular Baskinin uzerinden bir yil gectikten sonra 931 de Ebu Tahir Cennabi Bahreyn in idaresini Isfahan dan getirttigi Ebu l Fađl el Isfahani yi adli genc bir mahkuma devrederek ayni zamanda onu mehdi ilan etti ve kurdugu utopya cumhuriyetin basina gecirmekle yuzyil boyunca devam edecek bir terorizm doneminin kivilcimini da cakmis oldu Lakin bu genc eski Iran kisralarinin neslinden geldigini ve Iran dinini islah etmekle vazifeli oldugunu soyleyip ustune Araplar aleyhinde gorusler de ortaya koyunca goreve getirilmesinden seksen gun sonra Ebu Tahir tarafindan olduruldu Bu hadise Bahreyn Karmatileri arasinda buyuk saskinliga ve dagilmaya yol acti bircok dai Ebu Tahir le bagini kesti Onun 944 te olumunden sonra kardesleri Abbasiler e karsi barisci bir siyaset izlediler Karmatiler 11 yuzyila kadar bagimsizliklarini korumuslardir Turkiye de KarmatilikKarmatiler hakkinda Turkiye deki ilk anma toplantisi kendilerini antikapitalist Muslumanlar olarak takdim eden bir grup tarafindan 10 Ekim 2018 tarihinde Istanbul un Fatih ilcesine bagli Balat semtinde bulunan nde tertip edilmistir Faik Bulut Recep Ihsan Eliacik ve Emre Ergul un konusmaci olarak katildiklari programda Karmatilik ve Karmatiler Islam in ozune donus pratigi ve Islam komunculeri olarak tarif edilmistir Karmatiler in imam silsileleriIslam Peygamberi Muhammed Mustafa Peygamber1 Imam Ali el Murteza Birinci Ali 1 Imam ve peygamber2 Imam Hasan el Mucteba Ikinci Ali 2 Imam3 Imam Huseyin bin Ali Ucuncu Ali 3 Imam4 Imam Ali Zeynel Abidin Dorduncu Ali 4 Imam5 Imam Muhammed el Bakir Besinci Ali 5 Imam6 Imam Ca fer i Sadik Altinci Ali 6 Imam7 Imam Muhammed bin Isma il el Mektum Yedinci Ali 7 Imam Mehdi ve son peygamber Imamlarin numaralandirilmasi Isna aseriyye ile aynidir fakat imamet son peygamber Mehdi ve Imam olarak kabul edilen Muhammed bin Isma il el Mektum Yedinci Ali ile nihayete erdirilmektedir Kaynakca Encyclopedia Iranica CARMATIANS 7 Nisan 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Nisan 2014 Taberi Tariḫ Ebu l Fazl c 10 sh 25 a b c d Hizmetli Sabri TDV Islam Ansiklopedisi 2001 Istanbul c 24 sh 510 514 a b The Qarmatians in Bahrain Bahreyn deki Karmatiler 17 Subat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ismaili Net a b Mecca s History 9 Mayis 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Encyclopaedia Britannica dan a b Magnus Thorkell Imagining the End Visions of Apocalypse By Abbas Amanat Sayfa 123 a b Delia Cortese ve Simonetta Calderini Women and the Fatimids in the World of Islam Sayfa 26 a b Paul Ernest Walke Early Philosophical Shiism The Ismaili Neoplatonism of Abu Yaʻqub Al Sijistani Sayfa 161 a b Yuri Stoyanov The Other God Dualist Religions from Antiquity to the Cathar Heresy a b Gustave Edmund Von Grunebaum Classical Islam A History Sayfa 600 1258 ve Sayfa 113 a b Heinz Halm 1996 The Empire of the Mahdi The Rise of the Fatimids Brill sayfa 257 a b Al Juburi I M N History of Islamic Philosophy Authors Online Ltd sayfa 172 2004 Encyclopedia Iranica ḤAMDAN QARMAṬ 7 Nisan 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Nisan 2014 Encyclopedia Islamica 10 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Farsca ABu SAʿiD JANNABi Encyclopedia Iranica olu kirik baglanti Insa Kulturevi nde Oteki Islam Tarihi Anmasi ve Islam Komunculeri Karmatiler Devrimci Sufi Hallac i Mansur 10 10 2018 web archive org 1 Mart 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Mart 2019 a b c Defteri Ferhad 2007 Cambridge Universitesi Ed The Isma ilis Their History and Doctrines Ingilizce Cambridge Cambridge Universitesi Yayinlari s 97 13 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Kasim 2017 Bibliografya Ismaili Net Karmatiler in kokeni 7 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Ismaili Net Bahreyn Karmatileri 17 Subat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Kathryn Babayan 2002 Mystics Monarchs and Messiahs Cultural Landscapes of Early Modern Iran ISBN 0 932885 28 4 Slavoj Zizek 2009 First as Tragedy Then as Farce p 121 references this Wikipedia page on the Qarmatians Bu madde artik kamu mali olan bir yayindan alinan metni iceriyor Chisholm Hugh Ed 1911 madde adi gerekli Encyclopaedia Britannica 11 bas Cambridge University Press