Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
2002 Türkiye genel seçimleri, 3 Kasım 2002 günü Türkiye genelinde yapılan erken genel seçimdir. Bu genel seçim ile Türkiye Büyük Millet Meclisi 22. dönem milletvekilleri seçilmiştir. Yüzde 10 ülke barajlı d'Hondt sistemi uygulanan seçimde, yalnızca Adalet ve Kalkınma Partisi ve Cumhuriyet Halk Partisi bu barajı aşarak meclise milletvekili sokmayı başarmışlardır. Oyların yüzde 34,3'ünü alarak kazandığı 363 milletvekilliği ile tek başına iktidar olan AK Parti, TBMM'nin üyelik sayısının yaklaşık yüzde 66'sını alarak liste usulü çoğunluk sisteminin uygulandığı 1950'li yıllardan sonra TBMM'deki en büyük temsil gücünü elde eden siyasi parti oldu.
 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin 550 sandalyesi için Çoğunluk için gereken 276 sandalye | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Kayıtlı | 41.407.027 | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Katılım | %79,14 ( %7,95) | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Seçimden sonra Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin sandalye dağılımı | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Seçimler sonrasında parlamentoya sadece iki siyasi parti girebildi. 550 mevcut milletvekilinin büyük bir kısmı tekrar seçilemedi. Türkiye'nin siyasetini temelinden sarsan büyük bir değişim olarak nitelendirildi.[] 1999'da seçim barajını aşan tüm siyasi partiler, bu kez %10'luk seçim barajını aşamadı: DYP %9,55, MHP %8,34, GENÇPARTİ %7,25, DEHAP %6,23, ANAP %5,13, SAADET %2,48 ve DSP %1,22 oy oranına sahip oldu. Seçim barajı nedeniyle temsil edilemeyen oy sayısı tarihte eşi benzeri görülmemiş bir şekilde %46,33 oranla 14.545.438 oldu. Sonuç olarak, Erdoğan liderliğinde AK Parti, oyların yalnızca %34,28'ini alarak TBMM'de koltukların üçte ikisinden fazlasını kazandı. 1999'da kendisi de seçim barajını aşamayan Baykal liderliğindeki CHP ise oyların yüzde 19,39'u ile ana muhalefet partisi oldu.
Arka plan
4 Mayıs 2002'de Başbakan Bülent Ecevit'in rahatsızlanarak hastaneye kaldırılması üzerine, ilerleyen yaşının da etkisiyle görevine devam edip edemeyeceği yönünde tartışmalar başladı. Tartışmalar Demokratik Sol Parti'nin (DSP) içine de yansıdı; 8 Temmuz'da Hüsamettin Özkan'ın Başbakan Yardımcılığı ve DSP'den ayrılmasıyla başlayan istifa dalgasıyla temmuz ayı içinde DSP meclis grubunun sayısı yarı yarıya düştü.
Bu gelişmeler sırasında koalisyon hükûmetinin ikinci büyük ortağı Milliyetçi Hareket Partisi'nin (MHP) Genel Başkanı Devlet Bahçeli, 7 Temmuz 2002 günü, partisinin Bursa İl teşkilatının Keles ilçesinde düzenlediği 11. Kocayayla Türkmen Kurultayı'nda yaptığı açıklamada 3 Kasım 2002 tarihinde erken seçim yapılmasını istedi. 16 Temmuz 2002'de koalisyon hükûmetini oluşturan üç partinin genel başkanları arasında yapılan zirve toplantısında 3 Kasım'da erken seçim yapılması kararı alındı. 31 Temmuz 2002'de TBMM Genel Kurulunda yapılan oylamada, erken seçim önergesi oylamaya katılan 514 milletvekilinden 449'unun kabul oyuyla kabul edildi.
Siyasi istikrarsızlık ve ekonomik kriz
1990-2002 yılları arasında yaşanan ekonomik bunalımların temel nedeni, siyasi istikrarsızlık ve dolayısıyla orta ve uzun vadeli ekonomik politikalara sahip olamamaktır. Bu dönemde Türkiye'de 6 farklı başbakan tarafından 11 farklı hükümet kurulmuş, bu hükümetlerin ortalama ömürleri ise yaklaşık 1 yıl olmuştur. 1994, 2000 ve 2001 yıllarında ekonomik bunalımların yerel krizlere dönüştüğü gözlemlenmiştir. Ancak, bu dönem haricindeki hükümetlerin devamlılığı ise ortalama 295 gün sürmüştür. Sık sık değişen hükümetler, siyasi karar alıcıların ekonomideki yapısal sorunlara odaklanmalarını zorlaştırmış ve kısa vadeli politikalar yürütmelerine sebep olmuştur.
| Hükûmet | Kuruluş | Sona erme | Süre (gün) | Başbakan |
|---|---|---|---|---|
| 47 | 9 Kasım 1989 | 23 Haziran 1991 | 591 | Yıldırım Akbulut |
| 48 | 23 Haziran 1991 | 20 Kasım 1991 | 150 | Mesut Yılmaz |
| 49 | 20 Kasım 1991 | 25 Haziran 1993 | 583 | Süleyman Demirel |
| 50 | 25 Haziran 1993 | 5 Ekim 1995 | 832 | Tansu Çiller |
| 51 | 5 Ekim 1995 | 30 Ekim 1995 | 25 | |
| 52 | 30 Ekim 1995 | 6 Mart 1996 | 128 | |
| 53 | 6 Mart 1996 | 28 Haziran 1996 | 114 | Mesut Yılmaz |
| 54 | 28 Haziran 1996 | 30 Haziran 1997 | 367 | Necmettin Erbakan |
| 55 | 30 Haziran 1997 | 11 Ocak 1999 | 560 | Mesut Yılmaz |
| 56 | 11 Ocak 1999 | 28 Mayıs 1999 | 137 | Bülent Ecevit |
| 57 | 28 Mayıs 1999 | 18 Kasım 2002 | 1270 |
1996 yılında siyasi bunalımlar, doğrudan bir yönetim krizine dönüştü. Mart 1996'da Anavatan Partisi ile Doğru Yol Partisi arasında kurulan koalisyon hükümeti, Refah Partisi lideri Necmettin Erbakan'ın Tansu Çiller'i yolsuzlukla suçlaması nedeniyle büyük zarar gördü ve sadece 90 gün sürdü. 29 Haziran 1996'da Refah Partisi ile Doğru Yol Partisi arasında kurulan yeni koalisyon sürecinde ise 28 Şubat Süreci olarak bilinen müdahaleyle sonuçlandı. Bu olay, ülkede siyasi istikrarın sağlanmasını imkansız hale getirdi.
Türkiye, 1994 yılında en derin ekonomik krizlerinden birini yaşadı. 1991 Körfez Krizi'nin olumsuz etkileri ve kamu açıklarının kontrol altına alınamaması, 1994 öncesinde ihracatın sabit kalmasına rağmen ithalatın artmasına neden oldu. Bu dönemde kamu harcamaları kamu gelirlerinden daha fazla oldu ve 1994 yılında bütçe ve dış ticaret açıkları sürdürülemez hale geldi. Türk lirası'nın değeri %13,6 oranında düşürüldü ve Merkez Bankası rezervleri 4 milyar dolar azaldı. 5 Nisan 1994'te "Ekonomik İstikrar Tedbirleri" yürürlüğe kondu ve Uluslararası Para Fonu (IMF) ile yapılan 750 milyon dolarlık Stand-By anlaşması imzalandı.
1997-1998 yılında Asya ekonomilerinde meydana gelen ekonomik kriz, Türkiye'yi de etkiledi ve Uzak Doğu sermayeli şirketler ülkeyi terk etmeye başladı. Rusya'daki ekonomik bunalım Türkiye'nin en önemli ihracat ve turizm partnerlerinden birini kaybetmesine neden oldu. Bu durum, bavul ticaretinin azalmasına ve cari gelirlerde düşüşe yol açtı.
2000 yılı, Türkiye için hem ekonomik canlanma hem de çöküş yılı oldu.1999 depreminden sonra Türkiye, IMF'nin stand-by desteği ile "Enflasyonu Düşürme Programı" uygulamaya koydu. Ancak, programın temel hedefi olan enflasyonda düşüş beklenen hızda gerçekleşmedi ve reel kur değerlenmeye başladı. 2000 sonunda likidite krizi yaşandı ve gecelik faizler %1000'in üzerine çıktı.
2001'de yaşanan siyasi gerginlikler, ekonomik beklentilerin olumsuzlaşmasına neden oldu. Milli Güvenlik Kurulu toplantısında yaşanan tartışma, mali piyasalarda paniğe yol açtı ve Merkez Bankası 5 milyar dolar döviz sattı. 21 Şubat 2001'de TL'nin değeri dalgalanmaya bırakıldı ve yabancı yatırımcılar borsadan kaçtı.
Mayıs 2001'de Kemal Derviş'in açıkladığı "Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı" ile IMF ve Dünya Bankası kredileriyle desteklenen program, ekonominin stabilizasyon sürecine girmesine yardımcı oldu. Ekonomi yönetimi Kemal Derviş'e bırakıldı ve pek çok yapısal reform hayata geçirildi.
Bu dönemde yaşanan krizler, 2002 seçimlerinde ekonomik ve siyasi istikrarsızlığın temel nedenleri olarak öne çıktı ve Türkiye'nin yeni bir ekonomik ve siyasi yol haritası arayışına girmesine neden oldu.
1999 Marmara depremleri
17 Ağustos 1999'da meydana gelen Gölcük Depremi, Türkiye'nin yakın tarihindeki en yıkıcı depremlerden biri olarak kayıtlara geçti. Marmara Bölgesi'nde geniş bir alanda hissedilen deprem, Ankara'dan İzmir'e kadar etkisini gösterdi. Resmî raporlara göre 17.480 kişi hayatını kaybetti, 23.781 kişi yaralandı, 505 kişi ise sakat kaldı. Meclis araştırma raporlarına göre ise ölü sayısı 18.373, yaralı sayısı ise 48.901 olarak belirtildi. Yaklaşık 16 milyon insan, depremden çeşitli düzeylerde etkilendi.
Deprem, Türkiye'nin önemli sanayi bölgesi olan Marmara Bölgesi'nde meydana geldiği için, hem ekonomik hem de sosyal alanda büyük sıkıntılara yol açtı. 285.211 ev ve 42.902 iş yeri hasar gördü. Yapım hataları nedeniyle çöken binaların müteahhitlerine yaklaşık 2.100 dava açıldı. Bu davaların büyük bir kısmı, kamuoyunda "Rahşan Affı" olarak bilinen Şartlı Salıverme ve Erteleme Yasası ile cezasız sonuçlandı. Geriye kalan davaların birçoğu ise zaman aşımına uğrayarak düştü. Sadece 110 davada ceza verildi, ancak bu cezaların çoğu ertelendi.
Deprem, dünya genelinde büyük yankı uyandırdı ve birçok ülkeden acil yardım ekipleri, araç gereçler ve insani yardım malzemeleri gönderildi. Dönemin Sağlık Bakanı Osman Durmuş'un Yunanistan ve Ermenistan'ın yardımlarını kabul etmemesi büyük tepki çekti ve Durmuş'un istifası istendi. Dönemin ABD Başkanı Bill Clinton, eşi ve kızı ile birlikte İzmit'e gelerek Doğukışla'daki çadır kentini ziyaret etti.
17 Ağustos Depremi, Türkiye siyasetini derinden etkiledi ve 2002 seçimlerinde alışılmış siyasi partilerin tasfiyesine zemin hazırladı. Depremin ardından yaşanan ekonomik ve sosyal zorluklar, halkın mevcut siyasi partilere olan güvenini sarstı. Deprem sonrası hükümetin yetersiz müdahaleleri ve kriz yönetimindeki eksiklikler, seçmenlerin yeni siyasi alternatifler arayışına girmesine neden oldu. Bu durum, 2002 seçimlerinde köklü değişimlere yol açtı ve yeni bir siyasi partinin tek başına iktidara gelmesinin önünü açtı.
Seçim süreci
Demokrat Türkiye Partisi ve Aydınlık Türkiye Partisi, Doğru Yol Partisi listelerinden, Halkın Demokrasi Partisi, Emek Partisi ve Sosyalist Demokrasi Partisi de Demokratik Halk Partisi listelerinden seçime girdiler. Türkiye Komünist Partisi'nin katılmasıyla Türkiye tarihinde ilk kez adında komünist kelimesi geçen bir parti seçimlere katıldı. Adalet ve Kalkınma Partisi Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan siyasi yasağı nedeniyle seçimlere katılamadı. Erdoğan ile birlikte kapatılan Refah Partisi (RP) Genel Başkanı Necmettin Erbakan, Sosyalist Demokrasi Partisi (SDP) Lideri Akın Birdal ve Halkın Demokrasi Partisi (HADEP) eski Genel Başkanı Murat Bozlak'ın da aralarında bulunduğu 60 kişinin adaylığı YSK tarafından reddedildi.
Seçim takviminin 7 Ağustos tarihinde başladığı 2002 seçimlerinde, gümrüklerde oy verme işlemi 2 Ekim tarihinde başlayıp 3 Kasım tarihinde sona erdi.
3 Kasım 2002 tarihinde 81 ildeki 85 seçim çevresinde düzenlenen seçimlere katılım oranı yüzde 79,13 olarak gerçekleşti. Yüzde 10'luk ülke barajı nedeniyle geçerli oyların yaklaşık yüzde 45'i TBMM'ye yansıyamadı; seçimlere katılan 18 siyasi partiden yalnızca Adalet ve Kalkınma Partisi ile Cumhuriyet Halk Partisi yüzde 10'luk ülke barajını aşarak TBMM'de temsil edilmeyi başardı, böylece 1946'dan sonra ikinci kez TBMM'de yalnızca iki parti temsil edildi. Geçerli oyların yüzde 34,29'unu alan Adalet ve Kalkınma Partisi elde ettiği 363 milletvekilliği ile (9 Mart 2003'te düzenlenen ara seçimlerden sonra 365'e yükseldi) tek başına hükûmeti kuracak çoğunluğu sağlarken, oyların yüzde 19,38'ini alan Cumhuriyet Halk Partisi ise kazandığı 178 milletvekilliği ile mecliste temsil edilen tek muhalefet partisi oldu. Ayrıca 9 bağımsız aday da TBMM'ye girdi. Seçilen 550 milletvekilinden yalnızca 24'ü (%4,36) kadın olan 22. Dönem'de bir önceki dönemden yalnızca 60 milletvekili (%11) yeni dönemde yer alabildi.
1999 genel seçimlerinden sonra kurulup 2002 seçimlerine kadar ülkeyi yöneten koalisyon hükûmetinin ortaklarından Demokratik Sol Parti, Milliyetçi Hareket Partisi ve Anavatan Partisi'nin yanı sıra muhalefetteki Doğru Yol Partisi, Saadet Partisi ve Yeni Türkiye Partisi barajı aşamayarak TBMM dışında kaldı. Milliyetçi Hareket Partisi lideri Devlet Bahçeli aday olduğu Osmaniye'den %29,19 (58.622), ANAP lideri Mesut Yılmaz aday olduğu Rize'den %28,58 (46.577), Genç Parti lideri Cem Uzan aday olduğu Sakarya'dan %25,21 (108.822) ve Doğru Yol Partisi lideri Tansu Çiller aday olduğu Muğla'dan %22,66 (87.454) oy almalarına rağmen partileri baraja takıldığından milletvekili seçilemediler. Yenilgiyle ayrılan partilerden ANAP'ın lideri Yılmaz ve DYP'nin lideri Çiller görevlerinden istifa ettiler. Elazığ'dan bağımsız milletvekili seçilerek TBMM'ye giren Mehmet Ağar, aralık ayında yapılan kongrede DYP Genel Başkanlığına seçildi. Seçimlerden kısa süre önce iş insanı Cem Uzan tarafından kurulan ve hemen hemen hiçbir siyasi geleneğe dayanmayan Genç Parti ise aldığı 7,25 oy oranıyla, yoğun propaganda faaliyetine rağmen yine de sürpriz sayılabilecek bir başarı kazandı.
14 Kasım 2002 tarihinde Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer ile Adalet ve Kalkınma Partisi Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan arasındaki görüşmeden sonra, Erdoğan'ın milletvekili olmaması nedeniyle, 16 Kasım 2002 tarihinde Adalet ve Kalkınma Partisi genel başkan yardımcısı Abdullah Gül, Sezer tarafından hükûmeti kurmakla görevlendirildi. 58. Hükûmetin 18 Kasım'da Ahmet Necdet Sezer tarafından onaylanmasıyla ilk Adalet ve Kalkınma Partisi hükûmeti göreve başladı.
Adalet ve Kalkınma Partisi, Siirt'in Pervari ilçesine bağlı Doğanköy'de sandık kurullarının oluşturulmaması ve bir sandığın kırılması nedeniyle Siirt'teki seçimlerin iptali için Yüksek Seçim Kuruluna başvurdu. Başvuruyu haklı bulan YSK 2 Aralık 2002 tarihinde, Siirt'teki seçim sonuçları iptal ederek bu seçim çevresindeki seçimlerin yenilenmesine karar verdi. İptal kararıyla, 3 Kasım'daki seçimde Siirt'ten milletvekili seçilen, AK Parti'den Mervan Gül, CHP'den ile bağımsız Fadıl Akgündüz'ün üyelikleri düştü. Siirt'te yapılacak ara seçim öncesinde Deniz Baykal liderliğindeki CHP'nin desteğiyle yapılan anayasa değişikliğiyle Erdoğan’ın milletvekili seçilmesinin önündeki engel kaldırdı. 9 Mart 2003'te yenilenen ve yalnızca 4 partinin katıldığı seçimler sonucunda Adalet ve Kalkınma Partisi 3 milletvekilliğini de kazandı, böylece Adalet ve Kalkınma Partisi'nin milletvekili sayısı 365'e yükselirken, Cumhuriyet Halk Partisi'nin milletvekili sayısı 177'e, bağımsızların sayısı ise 8'e geriledi. Aynı seçimde Recep Tayyip Erdoğan da Siirt'ten TBMM'ye seçildi.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Seçim sonuçları
3 Kasım 2002 genel seçimlerinin kesin sonuçları aşağıdaki gibidir:
| Yurt içi | Gümrük kapıları | Toplam | |
|---|---|---|---|
| Kayıtlı seçmen sayısı | 41.291.568 | - | 41.407.027 |
| Kullanılan oy | 32.652.702 | 115.459 | 32.768.161 |
| Geçerli oy | 31.414.748 | 114.035 | 31.528.783 |
| Geçersiz oy | 1.237.954 | 1.424 | 1.239.378 |
| Katılım oranı (%) | 79,08 | - | 79,14 |
İllere göre sonuçlar
Bu bölümün daha doğru ve güvenilir bilgi sunması için güncellenmesi gerekmektedir. Daha fazla bilgi için bakınız. (Nisan 2024) |
İllere göre 3 Kasım 2002 milletvekili seçimlerinin sonuçları:
| İl | MV | AK Parti | CHP | DYP | MHP | GP | Diğer | Toplam |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Adana | 14 | 228.931 | 181.653 | 98.273 | 97.279 | 75.252 | 172.700 | 856.469 |
| Adıyaman | 5 | 88.831 | 28.710 | 20.935 | 10.238 | 4.518 | 61.241 | 214.473 |
| Afyon | 7 | 149.518 | 43.488 | 48.075 | 49.177 | 18.947 | 41.493 | 350.698 |
| Ağrı | 5 | 26.219 | 14.230 | 11.550 | 7.835 | 2.177 | 86.140 | 148.151 |
| Aksaray | 4 | 74.784 | 17.527 | 15.195 | 17.784 | 6.364 | 23.851 | 155.505 |
| Amasya | 3 | 75.080 | 43.864 | 20.383 | 19.100 | 5.362 | 25.732 | 189.521 |
| Ankara | 29 | 820.260 | 603.385 | 116.611 | 184.826 | 146.163 | 281.006 | 2.152.251 |
| Antalya | 13 | 159.733 | 233.463 | 110.696 | 78.264 | 41.523 | 131.185 | 754.864 |
| Ardahan | 2 | 6.746 | 12.561 | 10.308 | 5.053 | 1.203 | 21.501 | 57.372 |
| Artvin | 2 | 23.979 | 26.243 | 21.493 | 10.582 | 1.599 | 19.415 | 103.311 |
| Aydın | 8 | 89.713 | 101.830 | 97.232 | 58.815 | 47.789 | 95.769 | 491.148 |
| Balıkesir | 8 | 213.569 | 125.095 | 94.728 | 50.500 | 56.729 | 95.353 | 635.974 |
| Bartın | 2 | 29.670 | 14.268 | 14.740 | 13.697 | 6.313 | 25.091 | 103.779 |
| Batman | 4 | 30.654 | 10.229 | 14.255 | 2.942 | 1.169 | 89.416 | 148.665 |
| Bayburt | 2 | 10.162 | 946 | 5.557 | 4.642 | 399 | 16.301 | 38.007 |
| Bilecik | 2 | 27.453 | 20.279 | 24.055 | 11.009 | 10.629 | 16.896 | 110.321 |
| Bingöl | 3 | 28.198 | 6.998 | 5.796 | 7.801 | 886 | 39.183 | 88.862 |
| Bitlis | 4 | 18.151 | 4.644 | 9.549 | 6.615 | 945 | 62.801 | 102.705 |
| Bolu | 3 | 66.842 | 18.099 | 18.637 | 11.902 | 10.845 | 28.829 | 155.154 |
| Burdur | 3 | 40.773 | 29.359 | 30.005 | 18.998 | 9.218 | 21.243 | 149.596 |
| Bursa | 16 | 469.280 | 173.299 | 130.414 | 73.717 | 98.740 | 190.694 | 1.136.144 |
| Çanakkale | 4 | 71.358 | 63.191 | 46.738 | 27.304 | 24.707 | 42.846 | 276.144 |
| Çankırı | 3 | 52.858 | 6.737 | 15.993 | 14.950 | 2.994 | 12.337 | 105.869 |
| Çorum | 5 | 153.533 | 70.243 | 24.917 | 27.524 | 9.514 | 31.313 | 317.044 |
| Denizli | 7 | 107.842 | 92.614 | 80.286 | 45.551 | 45.639 | 74.315 | 446.247 |
| Diyarbakır | 10 | 67.298 | 24.963 | 30.330 | 6.415 | 7.323 | 285.351 | 421.680 |
| Düzce | 3 | 85.194 | 13.933 | 19.618 | 6.392 | 12.091 | 25.181 | 162.409 |
| Edirne | 4 | 20.257 | 66.877 | 38.250 | 21.889 | 43.109 | 41.670 | 232.052 |
| Elazığ | 5 | 102.474 | 21.613 | 4.387 | 16.165 | 3.931 | 95.486 | 244.056 |
| Erzincan | 3 | 44.377 | 30.358 | 11.075 | 7.937 | 2.505 | 13.179 | 109.431 |
| Erzurum | 7 | 184.870 | 19.495 | 21.269 | 36.749 | 7.578 | 68.325 | 338.286 |
| Eskişehir | 6 | 119.410 | 91.163 | 56.673 | 35.740 | 46.122 | 54.456 | 403.564 |
| Gaziantep | 10 | 193.995 | 93.033 | 30.781 | 33.617 | 34.839 | 98.184 | 484.449 |
| Giresun | 5 | 99.078 | 30.724 | 21.718 | 14.970 | 6.877 | 44.591 | 217.958 |
| Gümüşhane | 2 | 27.538 | 5.701 | 8.626 | 10.759 | 775 | 11.445 | 64.844 |
| Hakkâri | 3 | 5.115 | 6.121 | 1.134 | 2.994 | 515 | 59.250 | 75.129 |
| Hatay | 10 | 166.403 | 143.792 | 47.557 | 60.643 | 31.944 | 106.505 | 556.844 |
| Iğdır | 2 | 4.015 | 9.175 | 6.123 | 8.204 | 468 | 33.821 | 61.806 |
| Isparta | 5 | 90.272 | 28.570 | 41.056 | 24.950 | 9.853 | 22.027 | 216.728 |
| İstanbul | 70 | 1.943.776 | 1.257.330 | 189.373 | 263.208 | 429.475 | 1.141.864 | 5.225.026 |
| İzmir | 24 | 321.865 | 544.862 | 174.838 | 146.155 | 328.338 | 358.761 | 1.874.819 |
| Kahramanmaraş | 8 | 216.388 | 45.123 | 36.163 | 34.456 | 8.695 | 60.752 | 401.577 |
| Karabük | 3 | 57.026 | 13.617 | 17.805 | 8.150 | 5.959 | 23.633 | 126.190 |
| Karaman | 3 | 42.994 | 20.433 | 8.532 | 14.828 | 3.866 | 21.924 | 112.577 |
| Kars | 3 | 20.831 | 20.227 | 12.875 | 14.257 | 3.719 | 48.928 | 120.837 |
| Kastamonu | 4 | 65.228 | 24.076 | 42.786 | 27.720 | 11.997 | 39.289 | 211.096 |
| Kayseri | 8 | 272.762 | 56.965 | 26.318 | 57.367 | 24.902 | 63.631 | 501.945 |
| Kırıkkale | 4 | 74.813 | 19.574 | 15.030 | 21.478 | 6.800 | 14.623 | 152.318 |
| Kırklareli | 3 | 23.555 | 61.619 | 26.561 | 13.668 | 24.100 | 38.313 | 187.816 |
| Kırşehir | 3 | 36.082 | 25.200 | 4.068 | 24.700 | 6.481 | 19.254 | 115.785 |
| Kilis | 2 | 18.308 | 3.290 | 7.637 | 5.027 | 1.058 | 14.986 | 50.306 |
| Kocaeli | 9 | 277.461 | 120.719 | 40.370 | 39.146 | 43.250 | 126.498 | 647.444 |
| Konya | 16 | 487.700 | 76.314 | 64.660 | 83.944 | 26.122 | 148.895 | 887.635 |
| Kütahya | 6 | 167.299 | 26.530 | 43.468 | 23.757 | 19.709 | 60.883 | 341.646 |
| Malatya | 7 | 161.658 | 57.681 | 23.133 | 19.227 | 7.507 | 49.965 | 319.171 |
| Manisa | 10 | 216.455 | 126.511 | 137.619 | 62.015 | 68.011 | 107.542 | 718.153 |
| Mardin | 6 | 34.746 | 26.151 | 18.509 | 6.241 | 3.475 | 135.998 | 225.120 |
| Mersin | 12 | 122.995 | 168.372 | 59.462 | 125.370 | 46.905 | 157.583 | 680.687 |
| Muğla | 6 | 50.816 | 106.937 | 87.454 | 43.675 | 39.890 | 57.161 | 385.933 |
| Muş | 4 | 21.876 | 8.067 | 15.009 | 3.999 | 1.236 | 79.264 | 129.451 |
| Nevşehir | 3 | 64.415 | 21.252 | 15.160 | 18.318 | 5.271 | 23.233 | 147.649 |
| Niğde | 3 | 64.415 | 28.815 | 17.150 | 14.791 | 4.627 | 22.960 | 152.758 |
| Ordu | 7 | 142.198 | 53.970 | 43.253 | 27.076 | 21.824 | 54.333 | 342.654 |
| Osmaniye | 4 | 62.623 | 27.640 | 19.179 | 58.622 | 5.569 | 27.220 | 200.853 |
| Rize | 3 | 72.005 | 12.102 | 12.058 | 5.158 | 1.228 | 60.408 | 162.959 |
| Sakarya | 6 | 189.246 | 29.668 | 26.581 | 20.866 | 108.822 | 56.470 | 431.653 |
| Samsun | 9 | 269.209 | 88.761 | 77.850 | 41.748 | 36.686 | 86.074 | 600.328 |
| Siirt | 3 | 14.728 | 7.481 | 3.993 | 5.979 | 954 | 50.720 | 83.855 |
| Sinop | 3 | 35.888 | 20.389 | 12.448 | 10.440 | 6.899 | 24.505 | 110.569 |
| Sivas | 6 | 138.851 | 49.267 | 12.992 | 28.194 | 7.269 | 71.559 | 308.132 |
| Şanlıurfa | 11 | 99.331 | 42.946 | 71.507 | 34.442 | 7.406 | 178.046 | 433.678 |
| Şırnak | 3 | 14.512 | 4.876 | 5.356 | 2.979 | 1.300 | 74.515 | 103.538 |
| Tekirdağ | 5 | 55.935 | 89.159 | 40.088 | 28.567 | 43.022 | 72.116 | 328.887 |
| Tokat | 7 | 136.288 | 61.081 | 27.795 | 34.780 | 8.968 | 41.014 | 309.926 |
| Trabzon | 8 | 164.094 | 54.668 | 40.049 | 31.364 | 6.191 | 77.175 | 373.541 |
| Tunceli | 2 | 2.759 | 10.188 | 5.477 | 4.075 | 315 | 18.573 | 41.387 |
| Uşak | 3 | 48.197 | 43.712 | 19.360 | 18.782 | 20.115 | 28.676 | 178.842 |
| Van | 7 | 66.797 | 13.307 | 16.743 | 8.297 | 5.578 | 147.565 | 258.287 |
| Yalova | 2 | 31.681 | 16.506 | 7.247 | 13.891 | 6.437 | 15.881 | 91.643 |
| Yozgat | 6 | 123.540 | 29.130 | 15.885 | 31.183 | 6.805 | 35.057 | 241.600 |
| Zonguldak | 5 | 101.652 | 69.580 | 41.916 | 13.897 | 31.051 | 74.906 | 333.002 |
| Toplam | 550 | 10.808.229 | 6.113.352 | 3.008.942 | 2.635.787 | 2.285.598 | 6.676.875 | 31.528.783 |
Kaynakça
- ^ TBMM, 3 Kasım'da seçim kararı aldı 24 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Radikal, 31 Temmuz 2002.
- ^ KARAVAR ÖZ, Hilal (26 Aralık 2018). "Türkiye Cumhuriyeti nin Üçüncü Büyük Devalüasyonu 10 Ağustos 1970 Kararları ve Etkileri". Mediterranean Journal of Humanities. 8 (2): 379-391. doi:10.13114/mjh.2018.429. ISSN 2146-4812.
- ^ . 27 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2024. 53. harf sırasında bulunan
|başlık=parametresi line feed character içeriyor () - ^ "Bohlen, Celestine (1996-07-09). "Islamic-Secular Coalition Cabinet Is Approved in Turkey"". The New York Times. 21 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından .
- ^ "1994 Ekonomik İstikrar Tedbirleri". Gokhan Korkmazer, TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI (TCMB) GELİŞİMİ: KASIM 2000 VE ŞUBAT 2001 KRİZLERİ. Ekonomi Maliye İşletme Dergisi -2018- Cilt:1-Sayı:2 Araştırma Makalesi/Researh Article. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Şubat 2024.
- ^ (Doğançay, 2013: s. 74-76)
- ^ "Merih Celasun; 2001 Krizi, Öncesi ve Sonrası; S:13" (PDF). 7 Şubat 2023 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 7 Şubat 2023.
- ^ TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu, Merkez Bankası Sunuşu, Kasım 2001
- ^ Merih Celasun; 2001 Krizi, Öncesi ve Sonrası; S:16
- ^ Hazine, 2001; IMF, 2002c
- ^ "17 AĞUSTOS 1999 MARMARA DEPREMİ YILDÖNÜMÜ BASIN AÇIKLAMASI".
- ^ . 12 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . 21 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2009.
- ^ . 10 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Turkey: Izmit: Earthqukae - Clinton Visits Camp (2)". Youtube aracılığıyla Associated Press. 21 Temmuz 2015. 23 Kasım 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Ağustos 2015.
- ^ "3 Kasım 2002 seçimleri: Erdoğan, Gül ve Derviş BBC'de". BBC Türkçe. 2 Kasım 2018. 29 Kasım 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Kasım 2018.
- ^ . bianet.org. 15 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2022.
- ^ Siirt seçimleri iptal 14 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., radikal.com.tr, 2/12/2002.
- ^ Portre: Recep Tayyip Erdoğan 27 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., aljazeera.com.tr, 14 Ağustos 2014.
- ^ . biruni.tuik.gov.tr. 3 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2023.
- ^ "Gümrük Kapıları Hariç Seçim Çevrelerinde Partilerin ve Bağımsız Adayların Aldıkları Oylar" (PDF). 6 Kasım 2015 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 15 Şubat 2015.
- ^ Gümrük Kapılarında Seçime Katılan Siyasi Partilerin Aldıkları Oylar
- ^ "Gümrük Oyları Dahil Geçerli Oyların Seçime Katılan Siyasi Partilere ve Bağımsız Adaylara Dağılımı ve Bu Dağılımım Oranları" (PDF). 9 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 4 Şubat 2015.
- ^ (PDF). 3 Nisan 2024 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2024.
Dış bağlantılar
- BBC Türkçe servisinden interaktif seçim sonuçları haritası 29 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
2002 Turkiye genel secimleri 3 Kasim 2002 gunu Turkiye genelinde yapilan erken genel secimdir Bu genel secim ile Turkiye Buyuk Millet Meclisi 22 donem milletvekilleri secilmistir Yuzde 10 ulke barajli d Hondt sistemi uygulanan secimde yalnizca Adalet ve Kalkinma Partisi ve Cumhuriyet Halk Partisi bu baraji asarak meclise milletvekili sokmayi basarmislardir Oylarin yuzde 34 3 unu alarak kazandigi 363 milletvekilligi ile tek basina iktidar olan AK Parti TBMM nin uyelik sayisinin yaklasik yuzde 66 sini alarak liste usulu cogunluk sisteminin uygulandigi 1950 li yillardan sonra TBMM deki en buyuk temsil gucunu elde eden siyasi parti oldu 2002 Turkiye genel secimleri 1999 3 Kasim 2002 21 yil once 2002 11 03 2007 onceki uyelersecilen uyeler Turkiye Buyuk Millet Meclisi nin 550 sandalyesi icin Cogunluk icin gereken 276 sandalyeKayitli41 407 027Katilim 79 14 7 95 Birinci parti Ikinci parti Lider Recep Tayyip Erdogan Deniz BaykalParti Adalet ve Kalkinma Partisi Cumhuriyet Halk PartisiLiderin bolgesi Siirt AntalyaSon secim Yeni parti 0 sandalye 8 70Sandalye 363 178Degisim 363 178Aldigi oy 10 808 229 6 113 352Oran 34 28 19 39Degisim Yeni Parti 10 68Illere gore kazanan partileri gosteren harita AK Parti CHPSecimden sonra Turkiye Buyuk Millet Meclisi nin sandalye dagilimiOnceki Basbakan Bulent Ecevit Demokratik Sol Parti Secilen Basbakan Abdullah Gul Adalet ve Kalkinma Partisi Secimler sonrasinda parlamentoya sadece iki siyasi parti girebildi 550 mevcut milletvekilinin buyuk bir kismi tekrar secilemedi Turkiye nin siyasetini temelinden sarsan buyuk bir degisim olarak nitelendirildi kaynak belirtilmeli 1999 da secim barajini asan tum siyasi partiler bu kez 10 luk secim barajini asamadi DYP 9 55 MHP 8 34 GENCPARTI 7 25 DEHAP 6 23 ANAP 5 13 SAADET 2 48 ve DSP 1 22 oy oranina sahip oldu Secim baraji nedeniyle temsil edilemeyen oy sayisi tarihte esi benzeri gorulmemis bir sekilde 46 33 oranla 14 545 438 oldu Sonuc olarak Erdogan liderliginde AK Parti oylarin yalnizca 34 28 ini alarak TBMM de koltuklarin ucte ikisinden fazlasini kazandi 1999 da kendisi de secim barajini asamayan Baykal liderligindeki CHP ise oylarin yuzde 19 39 u ile ana muhalefet partisi oldu Arka plan4 Mayis 2002 de Basbakan Bulent Ecevit in rahatsizlanarak hastaneye kaldirilmasi uzerine ilerleyen yasinin da etkisiyle gorevine devam edip edemeyecegi yonunde tartismalar basladi Tartismalar Demokratik Sol Parti nin DSP icine de yansidi 8 Temmuz da Husamettin Ozkan in Basbakan Yardimciligi ve DSP den ayrilmasiyla baslayan istifa dalgasiyla temmuz ayi icinde DSP meclis grubunun sayisi yari yariya dustu Bu gelismeler sirasinda koalisyon hukumetinin ikinci buyuk ortagi Milliyetci Hareket Partisi nin MHP Genel Baskani Devlet Bahceli 7 Temmuz 2002 gunu partisinin Bursa Il teskilatinin Keles ilcesinde duzenledigi 11 Kocayayla Turkmen Kurultayi nda yaptigi aciklamada 3 Kasim 2002 tarihinde erken secim yapilmasini istedi 16 Temmuz 2002 de koalisyon hukumetini olusturan uc partinin genel baskanlari arasinda yapilan zirve toplantisinda 3 Kasim da erken secim yapilmasi karari alindi 31 Temmuz 2002 de TBMM Genel Kurulunda yapilan oylamada erken secim onergesi oylamaya katilan 514 milletvekilinden 449 unun kabul oyuyla kabul edildi Siyasi istikrarsizlik ve ekonomik kriz Anavatan Partisi nin lideri Mesut Yilmaz 1989Dogru Yol Partisi nin lideri Tansu Ciller 1994Demokratik Sol Parti nin lideri Bulent Ecevit 2000 1990 2002 yillari arasinda yasanan ekonomik bunalimlarin temel nedeni siyasi istikrarsizlik ve dolayisiyla orta ve uzun vadeli ekonomik politikalara sahip olamamaktir Bu donemde Turkiye de 6 farkli basbakan tarafindan 11 farkli hukumet kurulmus bu hukumetlerin ortalama omurleri ise yaklasik 1 yil olmustur 1994 2000 ve 2001 yillarinda ekonomik bunalimlarin yerel krizlere donustugu gozlemlenmistir Ancak bu donem haricindeki hukumetlerin devamliligi ise ortalama 295 gun surmustur Sik sik degisen hukumetler siyasi karar alicilarin ekonomideki yapisal sorunlara odaklanmalarini zorlastirmis ve kisa vadeli politikalar yurutmelerine sebep olmustur Hukumet Kurulus Sona erme Sure gun Basbakan47 9 Kasim 1989 23 Haziran 1991 591 Yildirim Akbulut48 23 Haziran 1991 20 Kasim 1991 150 Mesut Yilmaz49 20 Kasim 1991 25 Haziran 1993 583 Suleyman Demirel50 25 Haziran 1993 5 Ekim 1995 832 Tansu Ciller51 5 Ekim 1995 30 Ekim 1995 2552 30 Ekim 1995 6 Mart 1996 12853 6 Mart 1996 28 Haziran 1996 114 Mesut Yilmaz54 28 Haziran 1996 30 Haziran 1997 367 Necmettin Erbakan55 30 Haziran 1997 11 Ocak 1999 560 Mesut Yilmaz56 11 Ocak 1999 28 Mayis 1999 137 Bulent Ecevit57 28 Mayis 1999 18 Kasim 2002 1270Refah Partisi nin lideri Necmettin Erbakan 2006 1996 yilinda siyasi bunalimlar dogrudan bir yonetim krizine donustu Mart 1996 da Anavatan Partisi ile Dogru Yol Partisi arasinda kurulan koalisyon hukumeti Refah Partisi lideri Necmettin Erbakan in Tansu Ciller i yolsuzlukla suclamasi nedeniyle buyuk zarar gordu ve sadece 90 gun surdu 29 Haziran 1996 da Refah Partisi ile Dogru Yol Partisi arasinda kurulan yeni koalisyon surecinde ise 28 Subat Sureci olarak bilinen mudahaleyle sonuclandi Bu olay ulkede siyasi istikrarin saglanmasini imkansiz hale getirdi Turkiye 1994 yilinda en derin ekonomik krizlerinden birini yasadi 1991 Korfez Krizi nin olumsuz etkileri ve kamu aciklarinin kontrol altina alinamamasi 1994 oncesinde ihracatin sabit kalmasina ragmen ithalatin artmasina neden oldu Bu donemde kamu harcamalari kamu gelirlerinden daha fazla oldu ve 1994 yilinda butce ve dis ticaret aciklari surdurulemez hale geldi Turk lirasi nin degeri 13 6 oraninda dusuruldu ve Merkez Bankasi rezervleri 4 milyar dolar azaldi 5 Nisan 1994 te Ekonomik Istikrar Tedbirleri yururluge kondu ve Uluslararasi Para Fonu IMF ile yapilan 750 milyon dolarlik Stand By anlasmasi imzalandi 1997 1998 yilinda Asya ekonomilerinde meydana gelen ekonomik kriz Turkiye yi de etkiledi ve Uzak Dogu sermayeli sirketler ulkeyi terk etmeye basladi Rusya daki ekonomik bunalim Turkiye nin en onemli ihracat ve turizm partnerlerinden birini kaybetmesine neden oldu Bu durum bavul ticaretinin azalmasina ve cari gelirlerde dususe yol acti 2000 yili Turkiye icin hem ekonomik canlanma hem de cokus yili oldu 1999 depreminden sonra Turkiye IMF nin stand by destegi ile Enflasyonu Dusurme Programi uygulamaya koydu Ancak programin temel hedefi olan enflasyonda dusus beklenen hizda gerceklesmedi ve reel kur degerlenmeye basladi 2000 sonunda likidite krizi yasandi ve gecelik faizler 1000 in uzerine cikti 2001 de yasanan siyasi gerginlikler ekonomik beklentilerin olumsuzlasmasina neden oldu Milli Guvenlik Kurulu toplantisinda yasanan tartisma mali piyasalarda panige yol acti ve Merkez Bankasi 5 milyar dolar doviz satti 21 Subat 2001 de TL nin degeri dalgalanmaya birakildi ve yabanci yatirimcilar borsadan kacti Mayis 2001 de Kemal Dervis in acikladigi Guclu Ekonomiye Gecis Programi ile IMF ve Dunya Bankasi kredileriyle desteklenen program ekonominin stabilizasyon surecine girmesine yardimci oldu Ekonomi yonetimi Kemal Dervis e birakildi ve pek cok yapisal reform hayata gecirildi Bu donemde yasanan krizler 2002 secimlerinde ekonomik ve siyasi istikrarsizligin temel nedenleri olarak one cikti ve Turkiye nin yeni bir ekonomik ve siyasi yol haritasi arayisina girmesine neden oldu 1999 Marmara depremleri 17 Agustos 1999 da meydana gelen Golcuk Depremi Turkiye nin yakin tarihindeki en yikici depremlerden biri olarak kayitlara gecti Marmara Bolgesi nde genis bir alanda hissedilen deprem Ankara dan Izmir e kadar etkisini gosterdi Resmi raporlara gore 17 480 kisi hayatini kaybetti 23 781 kisi yaralandi 505 kisi ise sakat kaldi Meclis arastirma raporlarina gore ise olu sayisi 18 373 yarali sayisi ise 48 901 olarak belirtildi Yaklasik 16 milyon insan depremden cesitli duzeylerde etkilendi Deprem Turkiye nin onemli sanayi bolgesi olan Marmara Bolgesi nde meydana geldigi icin hem ekonomik hem de sosyal alanda buyuk sikintilara yol acti 285 211 ev ve 42 902 is yeri hasar gordu Yapim hatalari nedeniyle coken binalarin muteahhitlerine yaklasik 2 100 dava acildi Bu davalarin buyuk bir kismi kamuoyunda Rahsan Affi olarak bilinen Sartli Saliverme ve Erteleme Yasasi ile cezasiz sonuclandi Geriye kalan davalarin bircogu ise zaman asimina ugrayarak dustu Sadece 110 davada ceza verildi ancak bu cezalarin cogu ertelendi Deprem dunya genelinde buyuk yanki uyandirdi ve bircok ulkeden acil yardim ekipleri arac gerecler ve insani yardim malzemeleri gonderildi Donemin Saglik Bakani Osman Durmus un Yunanistan ve Ermenistan in yardimlarini kabul etmemesi buyuk tepki cekti ve Durmus un istifasi istendi Donemin ABD Baskani Bill Clinton esi ve kizi ile birlikte Izmit e gelerek Dogukisla daki cadir kentini ziyaret etti 17 Agustos Depremi Turkiye siyasetini derinden etkiledi ve 2002 secimlerinde alisilmis siyasi partilerin tasfiyesine zemin hazirladi Depremin ardindan yasanan ekonomik ve sosyal zorluklar halkin mevcut siyasi partilere olan guvenini sarsti Deprem sonrasi hukumetin yetersiz mudahaleleri ve kriz yonetimindeki eksiklikler secmenlerin yeni siyasi alternatifler arayisina girmesine neden oldu Bu durum 2002 secimlerinde koklu degisimlere yol acti ve yeni bir siyasi partinin tek basina iktidara gelmesinin onunu acti Secim sureciDemokrat Turkiye Partisi ve Aydinlik Turkiye Partisi Dogru Yol Partisi listelerinden Halkin Demokrasi Partisi Emek Partisi ve Sosyalist Demokrasi Partisi de Demokratik Halk Partisi listelerinden secime girdiler Turkiye Komunist Partisi nin katilmasiyla Turkiye tarihinde ilk kez adinda komunist kelimesi gecen bir parti secimlere katildi Adalet ve Kalkinma Partisi Genel Baskani Recep Tayyip Erdogan siyasi yasagi nedeniyle secimlere katilamadi Erdogan ile birlikte kapatilan Refah Partisi RP Genel Baskani Necmettin Erbakan Sosyalist Demokrasi Partisi SDP Lideri Akin Birdal ve Halkin Demokrasi Partisi HADEP eski Genel Baskani Murat Bozlak in da aralarinda bulundugu 60 kisinin adayligi YSK tarafindan reddedildi Secim takviminin 7 Agustos tarihinde basladigi 2002 secimlerinde gumruklerde oy verme islemi 2 Ekim tarihinde baslayip 3 Kasim tarihinde sona erdi Meclise giren siyasi partilerin pasta grafiginde oy dagilimi 3 Kasim 2002 tarihinde 81 ildeki 85 secim cevresinde duzenlenen secimlere katilim orani yuzde 79 13 olarak gerceklesti Yuzde 10 luk ulke baraji nedeniyle gecerli oylarin yaklasik yuzde 45 i TBMM ye yansiyamadi secimlere katilan 18 siyasi partiden yalnizca Adalet ve Kalkinma Partisi ile Cumhuriyet Halk Partisi yuzde 10 luk ulke barajini asarak TBMM de temsil edilmeyi basardi boylece 1946 dan sonra ikinci kez TBMM de yalnizca iki parti temsil edildi Gecerli oylarin yuzde 34 29 unu alan Adalet ve Kalkinma Partisi elde ettigi 363 milletvekilligi ile 9 Mart 2003 te duzenlenen ara secimlerden sonra 365 e yukseldi tek basina hukumeti kuracak cogunlugu saglarken oylarin yuzde 19 38 ini alan Cumhuriyet Halk Partisi ise kazandigi 178 milletvekilligi ile mecliste temsil edilen tek muhalefet partisi oldu Ayrica 9 bagimsiz aday da TBMM ye girdi Secilen 550 milletvekilinden yalnizca 24 u 4 36 kadin olan 22 Donem de bir onceki donemden yalnizca 60 milletvekili 11 yeni donemde yer alabildi 1999 genel secimlerinden sonra kurulup 2002 secimlerine kadar ulkeyi yoneten koalisyon hukumetinin ortaklarindan Demokratik Sol Parti Milliyetci Hareket Partisi ve Anavatan Partisi nin yani sira muhalefetteki Dogru Yol Partisi Saadet Partisi ve Yeni Turkiye Partisi baraji asamayarak TBMM disinda kaldi Milliyetci Hareket Partisi lideri Devlet Bahceli aday oldugu Osmaniye den 29 19 58 622 ANAP lideri Mesut Yilmaz aday oldugu Rize den 28 58 46 577 Genc Parti lideri Cem Uzan aday oldugu Sakarya dan 25 21 108 822 ve Dogru Yol Partisi lideri Tansu Ciller aday oldugu Mugla dan 22 66 87 454 oy almalarina ragmen partileri baraja takildigindan milletvekili secilemediler Yenilgiyle ayrilan partilerden ANAP in lideri Yilmaz ve DYP nin lideri Ciller gorevlerinden istifa ettiler Elazig dan bagimsiz milletvekili secilerek TBMM ye giren Mehmet Agar aralik ayinda yapilan kongrede DYP Genel Baskanligina secildi Secimlerden kisa sure once is insani Cem Uzan tarafindan kurulan ve hemen hemen hicbir siyasi gelenege dayanmayan Genc Parti ise aldigi 7 25 oy oraniyla yogun propaganda faaliyetine ragmen yine de surpriz sayilabilecek bir basari kazandi 14 Kasim 2002 tarihinde Cumhurbaskani Ahmet Necdet Sezer ile Adalet ve Kalkinma Partisi Genel Baskani Recep Tayyip Erdogan arasindaki gorusmeden sonra Erdogan in milletvekili olmamasi nedeniyle 16 Kasim 2002 tarihinde Adalet ve Kalkinma Partisi genel baskan yardimcisi Abdullah Gul Sezer tarafindan hukumeti kurmakla gorevlendirildi 58 Hukumetin 18 Kasim da Ahmet Necdet Sezer tarafindan onaylanmasiyla ilk Adalet ve Kalkinma Partisi hukumeti goreve basladi Adalet ve Kalkinma Partisi Siirt in Pervari ilcesine bagli Dogankoy de sandik kurullarinin olusturulmamasi ve bir sandigin kirilmasi nedeniyle Siirt teki secimlerin iptali icin Yuksek Secim Kuruluna basvurdu Basvuruyu hakli bulan YSK 2 Aralik 2002 tarihinde Siirt teki secim sonuclari iptal ederek bu secim cevresindeki secimlerin yenilenmesine karar verdi Iptal karariyla 3 Kasim daki secimde Siirt ten milletvekili secilen AK Parti den Mervan Gul CHP den ile bagimsiz Fadil Akgunduz un uyelikleri dustu Siirt te yapilacak ara secim oncesinde Deniz Baykal liderligindeki CHP nin destegiyle yapilan anayasa degisikligiyle Erdogan in milletvekili secilmesinin onundeki engel kaldirdi 9 Mart 2003 te yenilenen ve yalnizca 4 partinin katildigi secimler sonucunda Adalet ve Kalkinma Partisi 3 milletvekilligini de kazandi boylece Adalet ve Kalkinma Partisi nin milletvekili sayisi 365 e yukselirken Cumhuriyet Halk Partisi nin milletvekili sayisi 177 e bagimsizlarin sayisi ise 8 e geriledi Ayni secimde Recep Tayyip Erdogan da Siirt ten TBMM ye secildi Secime ayrica asagidaki 64 secim bolgesinden 189 bagimsiz aday katilmistir Bolge Bolge Bolge Bolge Bolge Adana 5 Erzurum 1 Kutahya 3 Bayburt 1 Kars 6Adiyaman 1 Eskisehir 2 Malatya 7 Bingol 2 Kayseri 2Afyon 1 Gaziantep 3 Manisa 1 Bitlis 2 Kirikkale 1Agri 3 Giresun 1 Mardin 2 Burdur 1 Kirklareli 2Aksaray 1 Hakkari 4 Mersin 3 Bursa 7 Kirsehir 3Ankara 10 Hatay 6 Mus 3 Canakkale 2 Kilis 5Ankara 1 4 Igdir 2 Ordu 1 Denizli 2 Kocaeli 4Ankara 2 6 Isparta 1 Osmaniye 2 Diyarbakir 5 Sanliurfa 3Antalya 4 Istanbul 25 Rize 2 Edirne 1 Sirnak 1Ardahan 1 Istanbul 1 8 Samsun 7 Elazig 2 Tekirdag 1Aydin 2 Istanbul 2 8 Sinop 1 Izmir 3 Tokat 4Balikesir 3 Istanbul 3 9 Sivas 1 Izmir 1 1 Trabzon 5Usak 1 Van 1 Yalova 1 Izmir 2 2 Tunceli 4Konya 6 Zonguldak 2Toplam 189Secim sonuclari3 Kasim 2002 genel secimlerinin kesin sonuclari asagidaki gibidir Yurt ici Gumruk kapilari ToplamKayitli secmen sayisi 41 291 568 41 407 027Kullanilan oy 32 652 702 115 459 32 768 161Gecerli oy 31 414 748 114 035 31 528 783Gecersiz oy 1 237 954 1 424 1 239 378Katilim orani 79 08 79 14Parti Genel Baskan Oy Sandalye Adalet ve Kalkinma Partisi Recep Tayyip Erdogan 10 808 229 34 28 Yok 363 YokCumhuriyet Halk Partisi Deniz Baykal 6 113 352 19 39 10 68 178 178Dogru Yol Partisi Tansu Ciller 3 008 942 9 54 2 47 0 85Milliyetci Hareket Partisi Devlet Bahceli 2 635 787 8 36 9 62 0 129Genc Parti Cem Uzan 2 285 598 7 25 Yok 0 YokDemokratik Halk Partisi Mehmet Abbasoglu 1 960 660 6 22 1 47 0Anavatan Partisi Mesut Yilmaz 1 618 465 5 13 8 09 0 86Saadet Partisi Recai Kutan 785 489 2 49 12 92 0 105Demokratik Sol Parti Bulent Ecevit 384 009 1 22 20 97 0 136Yeni Turkiye Partisi Ismail Cem 363 869 1 15 Yok 0 YokBuyuk Birlik Partisi Muhsin Yazicioglu 322 093 1 02 0 44 0Bagimsizlar 314 251 1 00 0 13 9 6Yurt Partisi Sadettin Tantan 294 909 0 94 Yok 0 YokIsci Partisi Dogu Perincek 159 843 0 51 0 33 0Bagimsiz Turkiye Partisi Haydar Bas 150 482 0 48 Yok 0 YokOzgurluk ve Dayanisma Partisi Ufuk Uras 106 023 0 34 0 46 0Liberal Demokrat Parti Besim Tibuk 89 331 0 28 0 13 0Millet Partisi Aykut Edibali 68 271 0 22 0 03 0Turkiye Komunist Partisi Aydemir Guler 59 180 0 19 Yok 0 YokToplam 31 528 783 100 550 Illere gore sonuclar Bu bolumun daha dogru ve guvenilir bilgi sunmasi icin guncellenmesi gerekmektedir Daha fazla bilgi icin tartisma sayfasina bakiniz Nisan 2024 Illere gore 3 Kasim 2002 milletvekili secimlerinin sonuclari Il MV AK Parti CHP DYP MHP GP Diger ToplamAdana 14 228 931 181 653 98 273 97 279 75 252 172 700 856 469Adiyaman 5 88 831 28 710 20 935 10 238 4 518 61 241 214 473Afyon 7 149 518 43 488 48 075 49 177 18 947 41 493 350 698Agri 5 26 219 14 230 11 550 7 835 2 177 86 140 148 151Aksaray 4 74 784 17 527 15 195 17 784 6 364 23 851 155 505Amasya 3 75 080 43 864 20 383 19 100 5 362 25 732 189 521Ankara 29 820 260 603 385 116 611 184 826 146 163 281 006 2 152 251Antalya 13 159 733 233 463 110 696 78 264 41 523 131 185 754 864Ardahan 2 6 746 12 561 10 308 5 053 1 203 21 501 57 372Artvin 2 23 979 26 243 21 493 10 582 1 599 19 415 103 311Aydin 8 89 713 101 830 97 232 58 815 47 789 95 769 491 148Balikesir 8 213 569 125 095 94 728 50 500 56 729 95 353 635 974Bartin 2 29 670 14 268 14 740 13 697 6 313 25 091 103 779Batman 4 30 654 10 229 14 255 2 942 1 169 89 416 148 665Bayburt 2 10 162 946 5 557 4 642 399 16 301 38 007Bilecik 2 27 453 20 279 24 055 11 009 10 629 16 896 110 321Bingol 3 28 198 6 998 5 796 7 801 886 39 183 88 862Bitlis 4 18 151 4 644 9 549 6 615 945 62 801 102 705Bolu 3 66 842 18 099 18 637 11 902 10 845 28 829 155 154Burdur 3 40 773 29 359 30 005 18 998 9 218 21 243 149 596Bursa 16 469 280 173 299 130 414 73 717 98 740 190 694 1 136 144Canakkale 4 71 358 63 191 46 738 27 304 24 707 42 846 276 144Cankiri 3 52 858 6 737 15 993 14 950 2 994 12 337 105 869Corum 5 153 533 70 243 24 917 27 524 9 514 31 313 317 044Denizli 7 107 842 92 614 80 286 45 551 45 639 74 315 446 247Diyarbakir 10 67 298 24 963 30 330 6 415 7 323 285 351 421 680Duzce 3 85 194 13 933 19 618 6 392 12 091 25 181 162 409Edirne 4 20 257 66 877 38 250 21 889 43 109 41 670 232 052Elazig 5 102 474 21 613 4 387 16 165 3 931 95 486 244 056Erzincan 3 44 377 30 358 11 075 7 937 2 505 13 179 109 431Erzurum 7 184 870 19 495 21 269 36 749 7 578 68 325 338 286Eskisehir 6 119 410 91 163 56 673 35 740 46 122 54 456 403 564Gaziantep 10 193 995 93 033 30 781 33 617 34 839 98 184 484 449Giresun 5 99 078 30 724 21 718 14 970 6 877 44 591 217 958Gumushane 2 27 538 5 701 8 626 10 759 775 11 445 64 844Hakkari 3 5 115 6 121 1 134 2 994 515 59 250 75 129Hatay 10 166 403 143 792 47 557 60 643 31 944 106 505 556 844Igdir 2 4 015 9 175 6 123 8 204 468 33 821 61 806Isparta 5 90 272 28 570 41 056 24 950 9 853 22 027 216 728Istanbul 70 1 943 776 1 257 330 189 373 263 208 429 475 1 141 864 5 225 026Izmir 24 321 865 544 862 174 838 146 155 328 338 358 761 1 874 819Kahramanmaras 8 216 388 45 123 36 163 34 456 8 695 60 752 401 577Karabuk 3 57 026 13 617 17 805 8 150 5 959 23 633 126 190Karaman 3 42 994 20 433 8 532 14 828 3 866 21 924 112 577Kars 3 20 831 20 227 12 875 14 257 3 719 48 928 120 837Kastamonu 4 65 228 24 076 42 786 27 720 11 997 39 289 211 096Kayseri 8 272 762 56 965 26 318 57 367 24 902 63 631 501 945Kirikkale 4 74 813 19 574 15 030 21 478 6 800 14 623 152 318Kirklareli 3 23 555 61 619 26 561 13 668 24 100 38 313 187 816Kirsehir 3 36 082 25 200 4 068 24 700 6 481 19 254 115 785Kilis 2 18 308 3 290 7 637 5 027 1 058 14 986 50 306Kocaeli 9 277 461 120 719 40 370 39 146 43 250 126 498 647 444Konya 16 487 700 76 314 64 660 83 944 26 122 148 895 887 635Kutahya 6 167 299 26 530 43 468 23 757 19 709 60 883 341 646Malatya 7 161 658 57 681 23 133 19 227 7 507 49 965 319 171Manisa 10 216 455 126 511 137 619 62 015 68 011 107 542 718 153Mardin 6 34 746 26 151 18 509 6 241 3 475 135 998 225 120Mersin 12 122 995 168 372 59 462 125 370 46 905 157 583 680 687Mugla 6 50 816 106 937 87 454 43 675 39 890 57 161 385 933Mus 4 21 876 8 067 15 009 3 999 1 236 79 264 129 451Nevsehir 3 64 415 21 252 15 160 18 318 5 271 23 233 147 649Nigde 3 64 415 28 815 17 150 14 791 4 627 22 960 152 758Ordu 7 142 198 53 970 43 253 27 076 21 824 54 333 342 654Osmaniye 4 62 623 27 640 19 179 58 622 5 569 27 220 200 853Rize 3 72 005 12 102 12 058 5 158 1 228 60 408 162 959Sakarya 6 189 246 29 668 26 581 20 866 108 822 56 470 431 653Samsun 9 269 209 88 761 77 850 41 748 36 686 86 074 600 328Siirt 3 14 728 7 481 3 993 5 979 954 50 720 83 855Sinop 3 35 888 20 389 12 448 10 440 6 899 24 505 110 569Sivas 6 138 851 49 267 12 992 28 194 7 269 71 559 308 132Sanliurfa 11 99 331 42 946 71 507 34 442 7 406 178 046 433 678Sirnak 3 14 512 4 876 5 356 2 979 1 300 74 515 103 538Tekirdag 5 55 935 89 159 40 088 28 567 43 022 72 116 328 887Tokat 7 136 288 61 081 27 795 34 780 8 968 41 014 309 926Trabzon 8 164 094 54 668 40 049 31 364 6 191 77 175 373 541Tunceli 2 2 759 10 188 5 477 4 075 315 18 573 41 387Usak 3 48 197 43 712 19 360 18 782 20 115 28 676 178 842Van 7 66 797 13 307 16 743 8 297 5 578 147 565 258 287Yalova 2 31 681 16 506 7 247 13 891 6 437 15 881 91 643Yozgat 6 123 540 29 130 15 885 31 183 6 805 35 057 241 600Zonguldak 5 101 652 69 580 41 916 13 897 31 051 74 906 333 002Toplam 550 10 808 229 6 113 352 3 008 942 2 635 787 2 285 598 6 676 875 31 528 783Kaynakca TBMM 3 Kasim da secim karari aldi 24 Eylul 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Radikal 31 Temmuz 2002 KARAVAR OZ Hilal 26 Aralik 2018 Turkiye Cumhuriyeti nin Ucuncu Buyuk Devaluasyonu 10 Agustos 1970 Kararlari ve Etkileri Mediterranean Journal of Humanities 8 2 379 391 doi 10 13114 mjh 2018 429 ISSN 2146 4812 27 Agustos 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Subat 2024 53 harf sirasinda bulunan baslik parametresi line feed character iceriyor yardim Bohlen Celestine 1996 07 09 Islamic Secular Coalition Cabinet Is Approved in Turkey The New York Times 21 Temmuz 2016 tarihinde kaynagindan 1994 Ekonomik Istikrar Tedbirleri Gokhan Korkmazer TURKIYE CUMHURIYET MERKEZ BANKASI TCMB GELISIMI KASIM 2000 VE SUBAT 2001 KRIZLERI Ekonomi Maliye Isletme Dergisi 2018 Cilt 1 Sayi 2 Arastirma Makalesi Researh Article 25 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Subat 2024 Dogancay 2013 s 74 76 Merih Celasun 2001 Krizi Oncesi ve Sonrasi S 13 PDF 7 Subat 2023 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 7 Subat 2023 TBMM Plan ve Butce Komisyonu Merkez Bankasi Sunusu Kasim 2001 Merih Celasun 2001 Krizi Oncesi ve Sonrasi S 16 Hazine 2001 IMF 2002c 17 AGUSTOS 1999 MARMARA DEPREMI YILDONUMU BASIN ACIKLAMASI 12 Eylul 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi 21 Agustos 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Agustos 2009 10 Subat 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Turkey Izmit Earthqukae Clinton Visits Camp 2 Youtube araciligiyla Associated Press 21 Temmuz 2015 23 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Agustos 2015 3 Kasim 2002 secimleri Erdogan Gul ve Dervis BBC de BBC Turkce 2 Kasim 2018 29 Kasim 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Kasim 2018 bianet org 15 Ekim 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Mart 2022 Siirt secimleri iptal 14 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde radikal com tr 2 12 2002 Portre Recep Tayyip Erdogan 27 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde aljazeera com tr 14 Agustos 2014 biruni tuik gov tr 3 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Nisan 2023 Gumruk Kapilari Haric Secim Cevrelerinde Partilerin ve Bagimsiz Adaylarin Aldiklari Oylar PDF 6 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 15 Subat 2015 Gumruk Kapilarinda Secime Katilan Siyasi Partilerin Aldiklari Oylar Gumruk Oylari Dahil Gecerli Oylarin Secime Katilan Siyasi Partilere ve Bagimsiz Adaylara Dagilimi ve Bu Dagilimim Oranlari PDF 9 Subat 2015 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 4 Subat 2015 PDF 3 Nisan 2024 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 3 Nisan 2024 Dis baglantilarBBC Turkce servisinden interaktif secim sonuclari haritasi 29 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde