Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddede bulunmasına karşın yetersizliği nedeniyle bazı bilgilerin hangi kaynaktan alındığı belirsizdir. (Nisan 2020) () |
Bu maddedeki üslubun, ansiklopedik bir yazıdan beklenen resmî ve ciddi üsluba uygun olmadığı düşünülmektedir. |
Doğu Asya Mali Krizi Temmuz 1997'nin ikinci yarısından itibaren ortaya çıkan ve Tayland'da başlayan bir domino etkisi ile tüm Asya'yı sarmış ve Güneydoğu Asya krizi adını almış finans krizidir.Asya Kaplanları olarak bilinen birçok Doğu Asya ülkesinin para birimleri, borsaları ve diğer kıymetleri ekonomik krizden etkilenmiştir. Yerel olarak IMF Krizi olarak da bilinir ama bu isim tartışmalıdır. Krizin varlığı ve sonuçları üzerinde görüş birliği olsa da nedenleri, kapsamı ve çözümleri tartışmalıdır. Uluslararası fon akımlarının yön değiştirmesine sebep olan ekonomik bir krizdir.
Doğu Asya Mali Krizi hakkındaki tartışmaların bir kaynağı kriz tanımından kaynaklanmaktadır. Kriz, önceden bilinemeyen, etkisi öngörülemeyen ya da hangi noktaların kriz olarak adlandırılması gerektiğiyle karşı karşıya kalınmadan fark edilemeyen bir olaydır. Krizlerin etkisi kişiden kişiye, ülkeden ülkeye değişiklik gösterse de krizler kötü sonuçlar doğurur. Bazı durumlar ortamın krize daha açık bir hale gelmesine neden olabilir; küreselleşme, dış ticarette serbestleşme, büyük yeni pazarların oluşması, işsizlik, üretim, istihdam ve fiyat dalgalanmaları, enflasyon, vergi politikaları ekonomik krizlere neden olmaktadır. Ekonomik kriz ülkeleri doğrudan ya da dolaylı bir şekilde etkilemektedir. Böyle bir durumdan üçüncü ülkeler de olumsuz etkilenebilir. Doğu Asya mali krizinin gerçekleştiği ülkelerin krizleri atlatamamasının birçok sebebi vardır. Örneğin ekonomiyi doğru kullanamamak, kriz sırasında yanlış yollar izlemek, ekonomi içerisindeki orantısızlık ve daha birçok sebep krizin önünü açan mali sıkıntıları artırır.
Endonezya, Güney Kore ve Tayland krizden en çok etkilenen ülkelerdir. Asya ülkelerinin ve bu ülkelere yatırım yapan, borç veren ülkeler ve şirketlerin hataları bu krizde önemli rol üstlenmiştir. Krizden en çok etkilenen ve krizin başladığı ülke olan Tayland sıkı ekonomik ilişkileri olduğu çevre ülkelerden çıkmaya çalışması tüm bölge ülkelere krizin dağılmasına sebebiyet vermiştir. Tayland'ın Asya krizini tetiklemesinin birkaç sebebi vardır. Tayland'ın para birimi bahttaki değer kaybı ve Tayland'daki siyasi kriz, ekonomik krizi çıkmasına neden olan iki büyük sorundur. Hong Kong, Malezya, Laos ve Filipinler de bu krizden oldukça etkilenmiştir. Çin, Tayvan, Singapur ve Vietnam ise görece az etkilenen ülkelerdendir. Japonya bu krizden fazla etkilenmemiştir ama kendi içinde uzun dönem sürecek olan mali zorluklarla karşı karşıyaydı. Bütün bunlara rağmen tüm bu ülkelerin para birimleri dolara karşı oldukça fazla değer yitirdiler. Etkilenen tüm ülkeler arasında Güney Kore en fazla zarar gördü. Bazıları, Güney Kore'nin bu krizden çıkarak dünyanın en büyük 9. ekonomisi olmasını bir mucize olarak görür. Krizin daha iyi anlaşılabilmesi için kriz patlak vermeden önceki dönemde ülkelerin ekonomik yapıları incelenmelidir. Bu kriz dünya mal ve finans dengesini bozmuştur. 1997 yılına kadar Asya ülkeleri hiç beklenmedik, çok yüksek büyüme oranları kaydettiler. Asya ülkelerinin, her ne kadar farklı ülkeler olsalar da, ekonomilerinde kullandıkları faktörler çoğunlukla aynıdır. İhracat bu ülkelerin ekonomilerinin büyümesindeki kilit unsurdur. Ucuz iş gücü, nispeten eğitimli işçi, ihracat odaklı ekonomiler, uluslararası ticarette sınırları kaldırma ve özellikle Malezya’ya yabancı yatırımcıların ağır sanayi yatırımları yapması gibi tüm unsurlar bir araya geldiğinde Asya ülkelerine ‘ihracat santrali’ ülkeler adı verildi. 1990-1996 yılları arasındaki dönemde ihracat oranı Malezya’da yıllık yüzde 18, Tayland’da yüzde 16, Singapur’da yüzde 15, Hong Kong’da yüzde 14 ve Güney Kore’de yüzde 12 büyüme gerçekleştirdi.
Kriz daha çok "Doğu Asya" krizi olarak bilinip adlandırılsa da etkileri tüm dünyada hissedildi ve küresel bir mali krize neden oldu. Bu etkiler Rusya ve Brezilya gibi ülkelerde hissedildi, yatırımcılar güvenlerini yitirdi. Yatırımcı olarak Birleşik Devletler bu krizden bir miktar etkilendi. 1997'de meydana gelen bu kriz birçok ülkeyi etkilemesinin yanı sıra Türkiye'yi de etkilemiştir. Sanayi üretimi ve ihracat azalıp işsizlik artmış, kapasite olarak talep ve büyüme daralmıştır.
Tarihi ve nedenler
1997 yılına kadar Asya, gelişmekte olan ülkelere akan sermayenin neredeyse yarısına yakınını çekmekteydi. Özellikle Güney Asya ekonomileri yüksek faiz politikası izleyerek yüksek kar elde etmek isteyen yabancı yatırımcıları kendilerine çektiler. Bunun sonucu olarak bu ekonomiler yüksek miktarda sıcak para çektiler ve değerli kıymetlerin fiyatları yükseldi. Bu yıllarda, yani 1980'lerin sonları ve 1990'ların başlarında, Tayland, Malezya, Endonezya, Filipinler, Singapur ve Güney Kore ekonomileri %8 ile %12 arasında yüksek büyüme gerçekleştirdiler. Bu başarı IMF ve Dünya Bankası gibi çeşitli uluslararası kurumlar tarafından sahiplenildi ve bir parçası olarak görüldü. 1990'ların belli bir döneminden sonra ticaretin dışa dönük kısmında ve cari açıklarda büyüme yaşandı. Cari açıklar finanse edilmeye başlandığında kontrol altına alındığı düşünülmüş olsa da açıklar büyüdükçe kontrolü zorlaşmaktaydı. Ülkeye giren yabancı fonlar nedeniyle kısa vadeli borçlar krizi çıkmaza sürüklemişti. Kriz sürecinde yeterince güçlü finans sektörü gözetimi olmaması, sektörün yeterince şeffaf olmaması ve kuralların uygulanmamasından dolayı durum daha da kötüleşmiştir.
Nedenleri ne olursa olsun, Asya krizi 1997'nin ortalarında başladı ve çeşitli Doğu Asya ülkelerinin para birimi, borsa ve diğer kıymetlerinin büyük miktarda değer kaybetmesine yol açtı. 1997'nin başından itibaren iç ve dış spekülatörlerde Tayland bahtının aşırı değerlendiği, ülkenin ihracat olanaklarını arttırmak için bahtın değerinin düşürüleceği beklentisi hakim olmaya başlamıştı. Güney Amerika'daki olaylar, özellikle 1994 Meksika peso krizi yüzünden güvenlerini kaybeden batılı yatırımcılar Doğu Asya ülkelerinde tuttukları portföy yatırımlarını çekmeye başladılar. Oluşan domino etkisi sayesinde bir süre sonra küresel bir kriz oluştu.
1994 yılında, Princeton Üniversitesi'nden (daha sonra MIT'e geçecektir) ekonomist Paul Krugman, Asya mucizesini eleştiren bir makale yayınladı [1] 26 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Krugman'a göre Doğu Asya ekonomileri yüksek büyüme hızlarını verimlilik artışına yol açan sermaye yatırımlarına borçluydular. Ancak, çok az artmıştı. Krugman'a göre sermaye yatırımları değil, toplam faktör verimliliğindeki artış sağlayabilirdi. Krizden sonra Krugman iyi bir gelecek tahmincisi olarak görüldü ancak kendisi krizi ve büyüklüğünü önceden tahmin etmediğini belirtti.
Bu yıllarda Tayland, Endonezya ve Güney Kore'nin büyük miktarda özel sektör cari hesap açığı vardı ve borç almayı teşvik ederek sektörlerin dış dünyaya karşı kırılganlıkları arttırdı. 1990'ların ortalarında iki olay ekonomideki konjonktürün değişmesine yol açtı.ABD ekonomisi 1990'ların başlarındaki durgunluğun etkilerinden kurtulmaya başlayınca Alan Greenspan'ın başkanlığındaki Federal Rezerv faizleri yükselterek enflasyonu düşürme fırsatını ele geçirmiş oldu. Bunun üzerine ABD, yüksek kısa vadeli faiz oranları sayesinde sıcak para çeken Doğu Asya ekonomilerine göre daha çekici bir yatırım hedefi haline geldi, ABD doları değer kazandı ve ABD dolarına bağlı olan Doğu Asya para birimleri de bunun sonucunda değerlendi. Değerlenen Doğu Asya para birimleri yüzünden bu ülkelerden ihracat yapmanın maliyeti arttı ve bu ülkelerin rekabet güçleri azaldı. 1996 ilkbaharında Doğu Asya ihracatı büyük bir düşüş gösterdi. Bu bölgedeki ülkelerin cari açıkları daha da kötüleşti.
Bazı ekonomistler krizin asıl nedeninin gayrimenkul spekülasyonu olduğunu belirtseler de Kıta Çin'inin ASEAN ülkeleri ihracatlarının yavaşlamasında büyük rolü olduğunu belirtmektedirler. Çin, özellikle 1990'larda ihracatı destekleyen çeşitli reformların uygulanması ile birlikte diğer Asya ekonomileri ile rahat rekabet edebilir hale gelmişti. Daha önemli bir neden de dolara bağlı olan Tayland ve Endonezya para birimleri doların değer kazanması ile birlikte değer kazandı. Batılı ithalatçılar daha ucuz üreticiler aramaya yöneldiler ve para birimi Yuan'ı dolara karşı düşük değerde tutan Çin'de ucuz üreticileri buldular. Başka ekonomistler bu iddiayı desteklemeyerek 1990'larda hem Çin'in hem de ASEAN ülkelerinin ihracatlarının çok hızlı miktarda yükseldiğini belirtmektedirler.
Bazı ekonomistler, örneğin 'ndekiler, Asya krizinin piyasa psikolojisi (sürünün yaptığını yapmak) veya teknoloji (daha doğrusu kapitalizmin daha verimli bir biçimi, daha hızlı ve ucuz bir şekilde bilgi edinme ve hızlı tepki süresi) yüzünden değil de bilgiyi çarpıtan ve bunun sonucu olarak kırılganlık yaratıp spekülatörleri çeken yanlış makroekonomi politikaları yüzünden çıktığını öne sürmektedirler. "Sürü psikolojisi" olarak gösterilen hareketler spekülatörlerin mantıklı hareketlerinin sonuçlarıydı ve hükûmetin uyguladığı sabit döviz kuru merkezli para politikasının sürdürülemez olduğunun yatırımcılar tarafından görülmesi sonucunda oluşmuştu. Bu tür ekonomistlere göre krizin nedeni, piyasa bozukluklarını düzeltmek için uygulanan sürdürülemez makroekonomik/korumacı politikaların düzeltmek istenilen bozuklukları bizzat yaratmasıdır.
Joseph Stiglitz ve Jeffrey Sachs gibi diğer ekonomistlere göre reel ekonominin krizdeki etkisi finansal piyasaların etkisine göre sınırlı kalmıştı. Bu iddiaya temel olarak krizin hızı gösterilmektedir. Sachs ve diğerleri krizin oldukça hızlı gelişmesini ani sonucu oluşan klasik benzettiler. Sachs bu iddiayı temellendirmek için krizin hemen sonrasında IMF önerisi ile uygulanan sıkı para politikasını, Frederic Mishkin ise piyasalardaki yatırımcılarda "sürü psikolojisi"ne yol açtığını ve reel ekonomideki küçük riski büyüttüğünü öne sürmektedir. Kriz aynı zamanda "piyasa psikolojisi"ne ilgi duyan davranış ekonomistlerinin de ilgisini çekmiştir.
10 ASEAN ülkesinin dışişleri bakanlarına göre para birimlerinin koordineli manipülasyonu ASEAN ekonomilerini destabilize etmek için yapılan kasıtlı bir plandı. Eski Malezya Başbakanı Mahathir Mohamad ünlü borsa spekülatörü George Soros'u Malezya ekonomisini spekülasyonlarla krize sokmakla suçladı. Malezya'daki Subang Jaya'da toplanan 30. ASEAN Toplantısı'nda 25 Temmuz 1997'de ASEAN ülkelerinin işbirliğinin arttırılması ve ASEAN çıkarlarının korunmasına dair ortak bir bildiri yayınlandı. ASEAN ülkeleri kriz öncesinde yeterli finansal birikimi sağlama konusunda görüş birliğine varmalarına rağmen bunu başaramamışlardı. Bu açıdan Asya krizinin, yeterli kaynağın zamanında biriktirilip manipülasyonların önlenememesi sonucu ortaya çıktığı söylenebilir.
Krizin önemli nedenlerinden biri bölge ekonomilerindeki yabancı sermayedir. Tüm bu ülkelerin krizden önceki durumları ve krize yönelik yaklaşımları göz önünde bulundurulduğunda krizin nedenini tek bir başlık altında toplamak mümkün değildir. Bundan dolayı Asya krizinin nedenlerini açıklamak için pek çok noktaya değinilmelidir. İlk olarak kambiyo ve borçlanma politikalarının niteliği incelendiğinde Asya ülkelerinin bu konuda yanlış politikalar izlediği görülebilir. Güney Doğu Asya ülkeleri kriz başlamadan önceki yıllarda yabancı sermaye girişine dayalı büyüme politikası izledikleri ve bunun sürekliliğini sağlamak istedikleri için kendi yerel para birimlerini uzun bir süre sabit kur ile ABD dolarına bağladılar. Ancak 1990'ların ikinci yarısında doların değer kazanmasıyla bu durum sorun yaratmaya başladı. Tayland'ın en büyük sorunu para biriminin değer kaybetmesiydi. Bu gidişat fark edildiğinde para biriminin değerini korumak ve krizi atlatmak için IMF'e başvurdu. Malezya'da büyüme ve enflasyon oranları her yıl hesaplanmamış, hesaplansa da göz ardı edilmiştir. Bir ülkede büyümeyle birlikte enflasyon oluşması genel kabul görmüş bir görüştür. Buna bağlı olarak büyüme ve enflasyon arasındaki denge korunmalıdır. Malezya'daki önemli bir sorun, toplam nüfusun iş hacmiyle dengede olmamasıdır. Bu da iş gücü açığına yol açmıştır. Güney Kore, Kore Savaşı'ndan sonraki 30 yıl içerisinde ekonomik olarak önemli ölçüde büyüyerek dünyanın en büyük 11. ekonomisi olmuştur. 1997 krizinin bu kadar derinden ve çok hissedilmesinin sebebi krizin merkezinde bankaların yer almasıdır. Endonezya'da krizin oluşmasındaki en büyük neden bankalarda yaşanan hatalardır ve bu hatalar Endonezya'yı krizden en çok etkilenen 4. ülke yapmıştır. Endonezya'nın para birimi rupi %35, borsa %50 değer kaybına uğramıştır. 1997 Doğu Asya Mali Krizinin Tayland'da başlaması tıpkı bir bulaşıcı hastalık gibi diğer ülkelere de yayılmış onları krizden en çok etkilenenler sırasına koymuştur. Başlangıç noktasının Tayland olduğu bu krizde en önemli nokta kriz patlak verince yabancı yatırımcılar paralarını Asya'dan çektiler.
IMF ve tartışmalar
IMF'in kriz sırasındaki tutumu oldukça tartışma yarattı ve yerel ülkelerde bu krizin "IMF krizi" olarak adlandırılmasına yol açtı. IMF gelişmekte olan ülkelerin hızlı bir kapitalistleşme yolunda gitmesini teşvik etmişti. Bunun sonucu olarak mali sektör liberalleşti (para üzerindeki sınırlamalar kaldırıldı ve sıcak para serbestleşti), yüksek faiz politikası ile portfolyo ve banka yatırımları arttı, para birimleri dolara sabitlenerek yabancı yatırımcının para birimi riski azaltıldı.
Kriz öncesi tutumun yanında krizin çıkması ile birlikte IMF'in tutumu da çok tartışıldı. IMF'in, bu krize hızlı müdahale etmesine rağmen beklenen sonuçların alınamaması, IMF yöntemlerini de tartışmaya açtı. IMF'in borçlarını ödeyemeyen şirketlerin kapatılmasını şart koşması ülkelerdeki halkta hoşnutsuzluk yarattı. 1997'deki kriz dünyadaki çoğu ülkelerin ekonomik dengelerini değiştirdi, gelir dağılımında yüksek derecede farklılıklar meydana geldi. Tek başına ayakta durmaya çalışan ülkeler, bireyler birleşmek zorunda kaldılar ya da finansal olarak borca girip ekonomilerini daha kötü hale getirdiler ve IMF'in kriz sırasındaki durumu da krizin çıkmasına, tartışılmasına ve sonuçların olumlu olmamasına neden oldu. 1997 Doğu Asya mali krizi Dünya ekonomisi üzerinde olumsuz etkiler yaratmıştır. Gelişmiş veya gelişmekte olan ülkelerde benzer şekilde krizden finansal olarak etkilenmiştir. Bu bölgede yaşanan kriz yabancı yatırımcılar tarafından farkına varıldığını ve finansal eksikliklerin gün yüzüne çıktığı söylenebilir. Bu tür krizler IMF ve Dünya Bankası tarafından desteklenir ve çözüme kavuşturulmaya çalışılmaktadır. Bu kriz ülkelerin de mikro ve makro dengesizlikler ortaya çıkmıştır. Bunların dışında bu kriz beraberinde birçok şeyi ortaya çıkartmıştır. Örneğin; Bütçe açığı, işsizlik, enflasyon, cari açık, dış borç, para ve maliye politika farklılıkları, uluslararası rezervler beraberinde gelen sorunlardır. 1997 Doğu Asya Mali Krizi finansal bir panikten ibarettir.
Krizin çıkması ile çok araştırma yapılmış ancak özellikle küreselleşme nedeniyle artan dinamik uluslararası ticaret ve mali sistemin, kötü yönetilen yerel mali kurumların çatışması üzerinde durulmuştur.
IMF bu krizi 4 temel başlık üzerinde özetlemiştir:
- Ülkeye gelen yabancı sermayenin verimli alanlara yönlendirilmesinde yaşanan zorluk
- Kısa vadeli borçlarda artış
- Dış faktörler ve tutarsız makro ekonomik politikalar
- Uygulanan döviz kuru politikaları ile finans kesimindeki yapısal zayıflıklar
Kaynakça
- ^ https://www.paragaranti.com/detay-kutuphane-asya-krizi 7 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .20.04.2020
- ^ Dündar SAĞLAM, (1998), Meksika, Asya ve Rusya Ekonomik Krizlerinin Mukayeseli Bir Analizi, İktisat, İşletme ve Finans Dergisi, Sayı: 152, Kasım.
- ^ Yamazawa, Ippei (Eylül 1998). (PDF). The Developing Economies. 36 (3). ss. 332-351. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2015.
- ^ "Asian Financial Crisis: When the World Started to Melt". EuroMoney. 8 Haziran 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Kasım 2015.
- ^ Hill,C.(1998),“The Asian Financial Crisis’’ http://www.wright.edu/~tdung/asiancrisishill.htm (Erişim Tarihi:21,04,2020
- ^ "Key Indicators of Developing Asian and Pacific Countries 2003". Asian Development Bank. Ağustos 2003. 19 Kasım 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Kasım 2015.
- ^ Blustein: p. 73
- ^ Kawai, Masahiro; Morgan, Peter J. (2012). (PDF). ADBI Working Paper 377. Tokyo: Asian Development Bank Institute. 18 Ekim 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2020.
- ^ https://prezi.com/4avezcyrdk9d/guneydogu-asya-krizi/ 13 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .20.04.2020
- ^ The Three Routes to Financial Crises: The Need for Capital Controls 17 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Gabriel Palma (Cambridge Üniversitesi). Ekonomi Politikası Analiz Merkezi. Kasım 2000.
- ^ Bernard Eccleston; Michael Dawson; Deborah J. McNamara (1998). The Asia-Pacific Profile. Routledge (UK). ISBN . 24 Nisan 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Şubat 2020.
- ^ "Tayland Ekonomik Monitörü, Kasım 2005" (PDF). World Bank Bangkok Office. 20 Kasım 2019 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 15 Ocak 2019.
- ^ Goel, Suresh (2009). Crisis management : master the skills to prevent disasters. New Delhi: Global India Publications. s. 101. ISBN .
- ^ Journal, Michael SchumanStaff Reporter of The Wall Street. "Hanbo Scandal Highlights Failings of Kim's Crusade". WSJ (İngilizce). 28 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Ağustos 2018.
- ^ Jon S. T. Quah (21 Temmuz 2011). Curbing Corruption in Asian Countries: An Impossible Dream?. Emerald Group Publishing. ss. 307-308. ISBN . 20 Mart 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Şubat 2020.
- ^ Khor, Martin. . Henciclopedia. 30 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2015.
- ^ "INTERNATIONAL BUSINESS; Malaysia Extends Deadline in Singapore Exchange Dispute". The New York Times. 1 Ocak 2000. 2 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Aralık 2012.
- ^ "Malaysia's stockmarket; Daylight Robbery". The Economist. 10 Temmuz 1999. 16 Mart 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Aralık 2012.
- ^ (PDF). 10 Mart 2011. 20 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2015.
- ^ "The CLOB Revisted". CNN. 26 Ekim 1999. 3 Aralık 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Temmuz 2015.
- ^ Dunn,M.(2001).“The Asian Financial Crisis - Causes and Consequence”, A Critical Comment on the Current Debate. In: R. Eisen (Ed.), Supranational Cooperation and Integration: Goods and Services vs. Information, Frankfurt, Berlin (Peter Lang), ss. 29-44.20.04.2020
- ^ "The World Factbook - Malaysia". CIA Factbook. The United States. 13 Haziran 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Kasım 2015.
- ^ (PDF). 15 Aralık 2010. 3 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2018. Chicago Üniversitesi
- ^ Balaam, D. ve B. Dillman (2015), Uluslararası Ekonomi Politiğe Giriş, çev. Nasuh Uslu, Adres Yayınları 26/04/2020
- ^ https://www.paragaranti.com/detay-kutuphane-asya-krizi 7 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .20,04,2020
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddede kaynak listesi bulunmasina karsin metin ici kaynaklarin yetersizligi nedeniyle bazi bilgilerin hangi kaynaktan alindigi belirsizdir Lutfen kaynaklari uygun bicimde metin icine yerlestirerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Nisan 2020 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Bu maddedeki uslubun ansiklopedik bir yazidan beklenen resmi ve ciddi usluba uygun olmadigi dusunulmektedir Maddeyi gelistirerek ya da konuyla ilgili tartismaya katilarak Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Dogu Asya Mali Krizi Temmuz 1997 nin ikinci yarisindan itibaren ortaya cikan ve Tayland da baslayan bir domino etkisi ile tum Asya yi sarmis ve Guneydogu Asya krizi adini almis finans krizidir Asya Kaplanlari olarak bilinen bircok Dogu Asya ulkesinin para birimleri borsalari ve diger kiymetleri ekonomik krizden etkilenmistir Yerel olarak IMF Krizi olarak da bilinir ama bu isim tartismalidir Krizin varligi ve sonuclari uzerinde gorus birligi olsa da nedenleri kapsami ve cozumleri tartismalidir Uluslararasi fon akimlarinin yon degistirmesine sebep olan ekonomik bir krizdir Dogu Asya Mali Krizi hakkindaki tartismalarin bir kaynagi kriz tanimindan kaynaklanmaktadir Kriz onceden bilinemeyen etkisi ongorulemeyen ya da hangi noktalarin kriz olarak adlandirilmasi gerektigiyle karsi karsiya kalinmadan fark edilemeyen bir olaydir Krizlerin etkisi kisiden kisiye ulkeden ulkeye degisiklik gosterse de krizler kotu sonuclar dogurur Bazi durumlar ortamin krize daha acik bir hale gelmesine neden olabilir kuresellesme dis ticarette serbestlesme buyuk yeni pazarlarin olusmasi issizlik uretim istihdam ve fiyat dalgalanmalari enflasyon vergi politikalari ekonomik krizlere neden olmaktadir Ekonomik kriz ulkeleri dogrudan ya da dolayli bir sekilde etkilemektedir Boyle bir durumdan ucuncu ulkeler de olumsuz etkilenebilir Dogu Asya mali krizinin gerceklestigi ulkelerin krizleri atlatamamasinin bircok sebebi vardir Ornegin ekonomiyi dogru kullanamamak kriz sirasinda yanlis yollar izlemek ekonomi icerisindeki orantisizlik ve daha bircok sebep krizin onunu acan mali sikintilari artirir Endonezya Guney Kore ve Tayland krizden en cok etkilenen ulkelerdir Asya ulkelerinin ve bu ulkelere yatirim yapan borc veren ulkeler ve sirketlerin hatalari bu krizde onemli rol ustlenmistir Krizden en cok etkilenen ve krizin basladigi ulke olan Tayland siki ekonomik iliskileri oldugu cevre ulkelerden cikmaya calismasi tum bolge ulkelere krizin dagilmasina sebebiyet vermistir Tayland in Asya krizini tetiklemesinin birkac sebebi vardir Tayland in para birimi bahttaki deger kaybi ve Tayland daki siyasi kriz ekonomik krizi cikmasina neden olan iki buyuk sorundur Hong Kong Malezya Laos ve Filipinler de bu krizden oldukca etkilenmistir Cin Tayvan Singapur ve Vietnam ise gorece az etkilenen ulkelerdendir Japonya bu krizden fazla etkilenmemistir ama kendi icinde uzun donem surecek olan mali zorluklarla karsi karsiyaydi Butun bunlara ragmen tum bu ulkelerin para birimleri dolara karsi oldukca fazla deger yitirdiler Etkilenen tum ulkeler arasinda Guney Kore en fazla zarar gordu Bazilari Guney Kore nin bu krizden cikarak dunyanin en buyuk 9 ekonomisi olmasini bir mucize olarak gorur Krizin daha iyi anlasilabilmesi icin kriz patlak vermeden onceki donemde ulkelerin ekonomik yapilari incelenmelidir Bu kriz dunya mal ve finans dengesini bozmustur 1997 yilina kadar Asya ulkeleri hic beklenmedik cok yuksek buyume oranlari kaydettiler Asya ulkelerinin her ne kadar farkli ulkeler olsalar da ekonomilerinde kullandiklari faktorler cogunlukla aynidir Ihracat bu ulkelerin ekonomilerinin buyumesindeki kilit unsurdur Ucuz is gucu nispeten egitimli isci ihracat odakli ekonomiler uluslararasi ticarette sinirlari kaldirma ve ozellikle Malezya ya yabanci yatirimcilarin agir sanayi yatirimlari yapmasi gibi tum unsurlar bir araya geldiginde Asya ulkelerine ihracat santrali ulkeler adi verildi 1990 1996 yillari arasindaki donemde ihracat orani Malezya da yillik yuzde 18 Tayland da yuzde 16 Singapur da yuzde 15 Hong Kong da yuzde 14 ve Guney Kore de yuzde 12 buyume gerceklestirdi Kriz daha cok Dogu Asya krizi olarak bilinip adlandirilsa da etkileri tum dunyada hissedildi ve kuresel bir mali krize neden oldu Bu etkiler Rusya ve Brezilya gibi ulkelerde hissedildi yatirimcilar guvenlerini yitirdi Yatirimci olarak Birlesik Devletler bu krizden bir miktar etkilendi 1997 de meydana gelen bu kriz bircok ulkeyi etkilemesinin yani sira Turkiye yi de etkilemistir Sanayi uretimi ve ihracat azalip issizlik artmis kapasite olarak talep ve buyume daralmistir Tarihi ve nedenler1997 yilina kadar Asya gelismekte olan ulkelere akan sermayenin neredeyse yarisina yakinini cekmekteydi Ozellikle Guney Asya ekonomileri yuksek faiz politikasi izleyerek yuksek kar elde etmek isteyen yabanci yatirimcilari kendilerine cektiler Bunun sonucu olarak bu ekonomiler yuksek miktarda sicak para cektiler ve degerli kiymetlerin fiyatlari yukseldi Bu yillarda yani 1980 lerin sonlari ve 1990 larin baslarinda Tayland Malezya Endonezya Filipinler Singapur ve Guney Kore ekonomileri 8 ile 12 arasinda yuksek buyume gerceklestirdiler Bu basari IMF ve Dunya Bankasi gibi cesitli uluslararasi kurumlar tarafindan sahiplenildi ve bir parcasi olarak goruldu 1990 larin belli bir doneminden sonra ticaretin disa donuk kisminda ve cari aciklarda buyume yasandi Cari aciklar finanse edilmeye baslandiginda kontrol altina alindigi dusunulmus olsa da aciklar buyudukce kontrolu zorlasmaktaydi Ulkeye giren yabanci fonlar nedeniyle kisa vadeli borclar krizi cikmaza suruklemisti Kriz surecinde yeterince guclu finans sektoru gozetimi olmamasi sektorun yeterince seffaf olmamasi ve kurallarin uygulanmamasindan dolayi durum daha da kotulesmistir Nedenleri ne olursa olsun Asya krizi 1997 nin ortalarinda basladi ve cesitli Dogu Asya ulkelerinin para birimi borsa ve diger kiymetlerinin buyuk miktarda deger kaybetmesine yol acti 1997 nin basindan itibaren ic ve dis spekulatorlerde Tayland bahtinin asiri degerlendigi ulkenin ihracat olanaklarini arttirmak icin bahtin degerinin dusurulecegi beklentisi hakim olmaya baslamisti Guney Amerika daki olaylar ozellikle 1994 Meksika peso krizi yuzunden guvenlerini kaybeden batili yatirimcilar Dogu Asya ulkelerinde tuttuklari portfoy yatirimlarini cekmeye basladilar Olusan domino etkisi sayesinde bir sure sonra kuresel bir kriz olustu 1994 yilinda Princeton Universitesi nden daha sonra MIT e gececektir ekonomist Paul Krugman Asya mucizesini elestiren bir makale yayinladi 1 26 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Krugman a gore Dogu Asya ekonomileri yuksek buyume hizlarini verimlilik artisina yol acan sermaye yatirimlarina borcluydular Ancak cok az artmisti Krugman a gore sermaye yatirimlari degil toplam faktor verimliligindeki artis saglayabilirdi Krizden sonra Krugman iyi bir gelecek tahmincisi olarak goruldu ancak kendisi krizi ve buyuklugunu onceden tahmin etmedigini belirtti Bu yillarda Tayland Endonezya ve Guney Kore nin buyuk miktarda ozel sektor cari hesap acigi vardi ve borc almayi tesvik ederek sektorlerin dis dunyaya karsi kirilganliklari arttirdi 1990 larin ortalarinda iki olay ekonomideki konjonkturun degismesine yol acti ABD ekonomisi 1990 larin baslarindaki durgunlugun etkilerinden kurtulmaya baslayinca Alan Greenspan in baskanligindaki Federal Rezerv faizleri yukselterek enflasyonu dusurme firsatini ele gecirmis oldu Bunun uzerine ABD yuksek kisa vadeli faiz oranlari sayesinde sicak para ceken Dogu Asya ekonomilerine gore daha cekici bir yatirim hedefi haline geldi ABD dolari deger kazandi ve ABD dolarina bagli olan Dogu Asya para birimleri de bunun sonucunda degerlendi Degerlenen Dogu Asya para birimleri yuzunden bu ulkelerden ihracat yapmanin maliyeti artti ve bu ulkelerin rekabet gucleri azaldi 1996 ilkbaharinda Dogu Asya ihracati buyuk bir dusus gosterdi Bu bolgedeki ulkelerin cari aciklari daha da kotulesti Bazi ekonomistler krizin asil nedeninin gayrimenkul spekulasyonu oldugunu belirtseler de Kita Cin inin ASEAN ulkeleri ihracatlarinin yavaslamasinda buyuk rolu oldugunu belirtmektedirler Cin ozellikle 1990 larda ihracati destekleyen cesitli reformlarin uygulanmasi ile birlikte diger Asya ekonomileri ile rahat rekabet edebilir hale gelmisti Daha onemli bir neden de dolara bagli olan Tayland ve Endonezya para birimleri dolarin deger kazanmasi ile birlikte deger kazandi Batili ithalatcilar daha ucuz ureticiler aramaya yoneldiler ve para birimi Yuan i dolara karsi dusuk degerde tutan Cin de ucuz ureticileri buldular Baska ekonomistler bu iddiayi desteklemeyerek 1990 larda hem Cin in hem de ASEAN ulkelerinin ihracatlarinin cok hizli miktarda yukseldigini belirtmektedirler Bazi ekonomistler ornegin ndekiler Asya krizinin piyasa psikolojisi surunun yaptigini yapmak veya teknoloji daha dogrusu kapitalizmin daha verimli bir bicimi daha hizli ve ucuz bir sekilde bilgi edinme ve hizli tepki suresi yuzunden degil de bilgiyi carpitan ve bunun sonucu olarak kirilganlik yaratip spekulatorleri ceken yanlis makroekonomi politikalari yuzunden ciktigini one surmektedirler Suru psikolojisi olarak gosterilen hareketler spekulatorlerin mantikli hareketlerinin sonuclariydi ve hukumetin uyguladigi sabit doviz kuru merkezli para politikasinin surdurulemez oldugunun yatirimcilar tarafindan gorulmesi sonucunda olusmustu Bu tur ekonomistlere gore krizin nedeni piyasa bozukluklarini duzeltmek icin uygulanan surdurulemez makroekonomik korumaci politikalarin duzeltmek istenilen bozukluklari bizzat yaratmasidir Joseph Stiglitz ve Jeffrey Sachs gibi diger ekonomistlere gore reel ekonominin krizdeki etkisi finansal piyasalarin etkisine gore sinirli kalmisti Bu iddiaya temel olarak krizin hizi gosterilmektedir Sachs ve digerleri krizin oldukca hizli gelismesini ani sonucu olusan klasik benzettiler Sachs bu iddiayi temellendirmek icin krizin hemen sonrasinda IMF onerisi ile uygulanan siki para politikasini Frederic Mishkin ise piyasalardaki yatirimcilarda suru psikolojisi ne yol actigini ve reel ekonomideki kucuk riski buyuttugunu one surmektedir Kriz ayni zamanda piyasa psikolojisi ne ilgi duyan davranis ekonomistlerinin de ilgisini cekmistir 10 ASEAN ulkesinin disisleri bakanlarina gore para birimlerinin koordineli manipulasyonu ASEAN ekonomilerini destabilize etmek icin yapilan kasitli bir plandi Eski Malezya Basbakani Mahathir Mohamad unlu borsa spekulatoru George Soros u Malezya ekonomisini spekulasyonlarla krize sokmakla sucladi Malezya daki Subang Jaya da toplanan 30 ASEAN Toplantisi nda 25 Temmuz 1997 de ASEAN ulkelerinin isbirliginin arttirilmasi ve ASEAN cikarlarinin korunmasina dair ortak bir bildiri yayinlandi ASEAN ulkeleri kriz oncesinde yeterli finansal birikimi saglama konusunda gorus birligine varmalarina ragmen bunu basaramamislardi Bu acidan Asya krizinin yeterli kaynagin zamaninda biriktirilip manipulasyonlarin onlenememesi sonucu ortaya ciktigi soylenebilir Krizin onemli nedenlerinden biri bolge ekonomilerindeki yabanci sermayedir Tum bu ulkelerin krizden onceki durumlari ve krize yonelik yaklasimlari goz onunde bulunduruldugunda krizin nedenini tek bir baslik altinda toplamak mumkun degildir Bundan dolayi Asya krizinin nedenlerini aciklamak icin pek cok noktaya deginilmelidir Ilk olarak kambiyo ve borclanma politikalarinin niteligi incelendiginde Asya ulkelerinin bu konuda yanlis politikalar izledigi gorulebilir Guney Dogu Asya ulkeleri kriz baslamadan onceki yillarda yabanci sermaye girisine dayali buyume politikasi izledikleri ve bunun surekliligini saglamak istedikleri icin kendi yerel para birimlerini uzun bir sure sabit kur ile ABD dolarina bagladilar Ancak 1990 larin ikinci yarisinda dolarin deger kazanmasiyla bu durum sorun yaratmaya basladi Tayland in en buyuk sorunu para biriminin deger kaybetmesiydi Bu gidisat fark edildiginde para biriminin degerini korumak ve krizi atlatmak icin IMF e basvurdu Malezya da buyume ve enflasyon oranlari her yil hesaplanmamis hesaplansa da goz ardi edilmistir Bir ulkede buyumeyle birlikte enflasyon olusmasi genel kabul gormus bir gorustur Buna bagli olarak buyume ve enflasyon arasindaki denge korunmalidir Malezya daki onemli bir sorun toplam nufusun is hacmiyle dengede olmamasidir Bu da is gucu acigina yol acmistir Guney Kore Kore Savasi ndan sonraki 30 yil icerisinde ekonomik olarak onemli olcude buyuyerek dunyanin en buyuk 11 ekonomisi olmustur 1997 krizinin bu kadar derinden ve cok hissedilmesinin sebebi krizin merkezinde bankalarin yer almasidir Endonezya da krizin olusmasindaki en buyuk neden bankalarda yasanan hatalardir ve bu hatalar Endonezya yi krizden en cok etkilenen 4 ulke yapmistir Endonezya nin para birimi rupi 35 borsa 50 deger kaybina ugramistir 1997 Dogu Asya Mali Krizinin Tayland da baslamasi tipki bir bulasici hastalik gibi diger ulkelere de yayilmis onlari krizden en cok etkilenenler sirasina koymustur Baslangic noktasinin Tayland oldugu bu krizde en onemli nokta kriz patlak verince yabanci yatirimcilar paralarini Asya dan cektiler IMF ve tartismalarIMF in kriz sirasindaki tutumu oldukca tartisma yaratti ve yerel ulkelerde bu krizin IMF krizi olarak adlandirilmasina yol acti IMF gelismekte olan ulkelerin hizli bir kapitalistlesme yolunda gitmesini tesvik etmisti Bunun sonucu olarak mali sektor liberallesti para uzerindeki sinirlamalar kaldirildi ve sicak para serbestlesti yuksek faiz politikasi ile portfolyo ve banka yatirimlari artti para birimleri dolara sabitlenerek yabanci yatirimcinin para birimi riski azaltildi Kriz oncesi tutumun yaninda krizin cikmasi ile birlikte IMF in tutumu da cok tartisildi IMF in bu krize hizli mudahale etmesine ragmen beklenen sonuclarin alinamamasi IMF yontemlerini de tartismaya acti IMF in borclarini odeyemeyen sirketlerin kapatilmasini sart kosmasi ulkelerdeki halkta hosnutsuzluk yaratti 1997 deki kriz dunyadaki cogu ulkelerin ekonomik dengelerini degistirdi gelir dagiliminda yuksek derecede farkliliklar meydana geldi Tek basina ayakta durmaya calisan ulkeler bireyler birlesmek zorunda kaldilar ya da finansal olarak borca girip ekonomilerini daha kotu hale getirdiler ve IMF in kriz sirasindaki durumu da krizin cikmasina tartisilmasina ve sonuclarin olumlu olmamasina neden oldu 1997 Dogu Asya mali krizi Dunya ekonomisi uzerinde olumsuz etkiler yaratmistir Gelismis veya gelismekte olan ulkelerde benzer sekilde krizden finansal olarak etkilenmistir Bu bolgede yasanan kriz yabanci yatirimcilar tarafindan farkina varildigini ve finansal eksikliklerin gun yuzune ciktigi soylenebilir Bu tur krizler IMF ve Dunya Bankasi tarafindan desteklenir ve cozume kavusturulmaya calisilmaktadir Bu kriz ulkelerin de mikro ve makro dengesizlikler ortaya cikmistir Bunlarin disinda bu kriz beraberinde bircok seyi ortaya cikartmistir Ornegin Butce acigi issizlik enflasyon cari acik dis borc para ve maliye politika farkliliklari uluslararasi rezervler beraberinde gelen sorunlardir 1997 Dogu Asya Mali Krizi finansal bir panikten ibarettir Krizin cikmasi ile cok arastirma yapilmis ancak ozellikle kuresellesme nedeniyle artan dinamik uluslararasi ticaret ve mali sistemin kotu yonetilen yerel mali kurumlarin catismasi uzerinde durulmustur IMF bu krizi 4 temel baslik uzerinde ozetlemistir Ulkeye gelen yabanci sermayenin verimli alanlara yonlendirilmesinde yasanan zorluk Kisa vadeli borclarda artis Dis faktorler ve tutarsiz makro ekonomik politikalar Uygulanan doviz kuru politikalari ile finans kesimindeki yapisal zayifliklarKaynakca https www paragaranti com detay kutuphane asya krizi 7 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde 20 04 2020 Dundar SAGLAM 1998 Meksika Asya ve Rusya Ekonomik Krizlerinin Mukayeseli Bir Analizi Iktisat Isletme ve Finans Dergisi Sayi 152 Kasim Yamazawa Ippei Eylul 1998 PDF The Developing Economies 36 3 ss 332 351 24 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 16 Kasim 2015 Asian Financial Crisis When the World Started to Melt EuroMoney 8 Haziran 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Kasim 2015 Hill C 1998 The Asian Financial Crisis http www wright edu tdung asiancrisishill htm Erisim Tarihi 21 04 2020 Key Indicators of Developing Asian and Pacific Countries 2003 Asian Development Bank Agustos 2003 19 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Kasim 2015 Blustein p 73 Kawai Masahiro Morgan Peter J 2012 PDF ADBI Working Paper 377 Tokyo Asian Development Bank Institute 18 Ekim 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 26 Subat 2020 https prezi com 4avezcyrdk9d guneydogu asya krizi 13 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde 20 04 2020 The Three Routes to Financial Crises The Need for Capital Controls 17 Kasim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Gabriel Palma Cambridge Universitesi Ekonomi Politikasi Analiz Merkezi Kasim 2000 Bernard Eccleston Michael Dawson Deborah J McNamara 1998 The Asia Pacific Profile Routledge UK ISBN 978 0 415 17279 0 24 Nisan 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Subat 2020 Tayland Ekonomik Monitoru Kasim 2005 PDF World Bank Bangkok Office 20 Kasim 2019 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 15 Ocak 2019 Goel Suresh 2009 Crisis management master the skills to prevent disasters New Delhi Global India Publications s 101 ISBN 9789380228082 Journal Michael SchumanStaff Reporter of The Wall Street Hanbo Scandal Highlights Failings of Kim s Crusade WSJ Ingilizce 28 Agustos 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Agustos 2018 Jon S T Quah 21 Temmuz 2011 Curbing Corruption in Asian Countries An Impossible Dream Emerald Group Publishing ss 307 308 ISBN 978 0 85724 820 6 20 Mart 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Subat 2020 Khor Martin Henciclopedia 30 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 16 Kasim 2015 INTERNATIONAL BUSINESS Malaysia Extends Deadline in Singapore Exchange Dispute The New York Times 1 Ocak 2000 2 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Aralik 2012 Malaysia s stockmarket Daylight Robbery The Economist 10 Temmuz 1999 16 Mart 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Aralik 2012 PDF 10 Mart 2011 20 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 8 Aralik 2015 The CLOB Revisted CNN 26 Ekim 1999 3 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Temmuz 2015 Dunn M 2001 The Asian Financial Crisis Causes and Consequence A Critical Comment on the Current Debate In R Eisen Ed Supranational Cooperation and Integration Goods and Services vs Information Frankfurt Berlin Peter Lang ss 29 44 20 04 2020 The World Factbook Malaysia CIA Factbook The United States 13 Haziran 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Kasim 2015 PDF 15 Aralik 2010 3 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 15 Ocak 2018 Chicago Universitesi Balaam D ve B Dillman 2015 Uluslararasi Ekonomi Politige Giris cev Nasuh Uslu Adres Yayinlari 26 04 2020 https www paragaranti com detay kutuphane asya krizi 7 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde 20 04 2020