Yunanistan'da Holokost, II. Dünya Savaşı boyunca çoğu Auschwitz toplama kampına tehcir edilmek üzere Yunanistan Yahudilerinin toplu katliâmını kapsar. 1945 yılına gelindiğinde, Yunanistan Yahudilerinin %83 ilâ %87'si öldürülmüştü. Bu, Avrupa'da Holokost kapsamında katledilmiş Yahudi toplulukların en büyük ölüm oranlarından biridir.
Savaş öncesinde Yunanistan çapında 27 farklı yörede yaşayan 72 bin ilâ 77 bin Yahudi vardı. Bunların çoğu, yani yaklaşık 50 bini, eskiden Osmanlı'ya ait lâkin 1912 yılında fethedilen ve Yunanistan'a ilhâk edilen Selanik şehrinde yaşıyordu. Yunanistan Yahudilerinin çoğu, Yahudi İspanyolcasını konuşan Sefaradlar (ataları İber Yarımadası'ndan gelmiş Yahudiler) iken, bazıları ise Yunanca konuşan Romanyotlar (Yunanistan'ın yerli kadim bir Yahudi topluluğu) idi. Nisan 1941'de Almanya, İtalya ile Bulgaristan, Yunanistan'ı istila edip işgâl altına aldı. İşgâlin ilk yılı boyunca yetkililer, Yahudileri bizatihi olarak hedef alan sistematik tedbirler uygulamadı.
Mart 1943'te 4 binden fazla Yahudi, Bulgar işgâl bölgesinden Treblinka imha kampına . 15 Mart'tan Ağustos'a kadar hem Selânik Yahudilerinin neredeyse tümü hem de Alman işgâl bölgesi içerisindeki komşu topluluklardan Yahudiler, Auschwitz toplama kampına tehcir edildi. Eylül 1943'teki İtalya ateşkesinin ardından Almanya, İtalyan işgâl bölgesini kendi kontrolü altına aldı. Bu zamana kadar İtalyan işgâl yetkilileri, Yahudilerin tehcir edilmesine karşı çıkmıştı. Mart 1944'te Yahudi topluluklarının toplu tehciri Atina, Yanya ve eski İtalyan işgâl bölgesindeki diğer yerlerde yaşanmış oldu. 1944 yılının ortasında Yunan adalarındaki Yahudiler de hedef alındı. Yaklaşık 10 bin Yahudi saklanarak, Yunan Direnişi'nin yanında savaşarak veya tehcirden sağ kalarak Holokost'un sonuna kadar hayatta kalabildi.
İkinci Dünya Savaşı'nın ardından hayatta kalmış Yahudiler, savaş sırasında gayrı-Yahudiler tarafından ele geçirilmiş mülklerini geri kazanmakta engellerle yüzleşmeye zorunda kaldı. Savaş sonrasındaki ilk on yıl boyunca bu Yahudilerin yarısı İsrail ve diğer ülkelere göç etti. Holokost, uzun zaman boyunca, işgâl dönemi boyunca yer almış diğer hadiselerin gölgesinde kalmış, fakat 21. yüzyılda kamuoyunun dikkatini daha fazla çekmeye başlamıştır.
Arka plan
Yunanca konuşan Romanyotlar, MÖ 6. yüzyıla kadar uzadığı düşünülen bir tarihe sahip olup Avrupa'daki en eski Yahudi topluluğudur.Yahudi İspanyolcasını konuşan birçok Sefarad Yahudisi ise, 15. yüzyılın sonunda ile sonra günümüz Yunanistan devletine ait topraklar dâhil olmak üzere Osmanlı'nın farklı yerlerine yerleşti. Hem nüfus sayısı hem de kültür açısından Yunanistan'da önceden bulunan Romanyot topluluğuyla kıyasla ön plana çıkmış oldular. Savaş öncesinde Yunanistan'ın güneyi, batısı ve bulunan Yahudi topluluklarının her biri farklı bir geçmişe sahipti:
- 1820'lerdeki Yunan İsyanı sırasında Mora Yarımadası'yla Orta Yunanistan'daki Yahudiler, Yunan isyancılara karşı çıkmakla itham edildi; bu sebeple, bu Yahudilerin birçoğu katledildi, diğerleri ise Osmanlı'ya kaçtı.Bağımsızlığa yeni kavuşmuş Yunan devleti, Doğu Ortodoks Yunanistan Kilisesi'ni, sakinlerinin birçoğu tarafından paylaşılan devlet dini olarak belirledi. Bağımsız Yunanistan'da neredeyse hiç Yahudi kalmamıştı; Halkida'da elli Romanyot ailesinden oluşan bir topluluk, geriye kalmış en büyük Yahudi topluluğuydu. Bağımsızlık sonrasında bir az sayıda Aşkenaz Yahudisi (Orta Avrupalı Yahudi) ile Osmanlı'dan gelmiş Sefarad Yahudileri, çoğunlukla yeni kral Bavyeralı Otto'ya hizmette bulunmak maksadıyla Atina'ya gelip yerleşti. Bu insanlar, kendilerini Yahudi dinine mensup Yunanlar olarak görüp oradaki sosyal ve politik hayata entegre oldu.
- Batı Yunanistan ve özellikle Epir, Millattan Sonra'daki ilk yüzyıllar boyunca başta Egnatia Yolu olmak üzere bölgenin farklı ticaret yollarına yerleşmiş bir Romanyot topluluğuna ev sahipliği yaptı. 19. yüzyıl ile 20. yüzyılın başında Yanya'daki Yahudi topluluğunun dış göçüyle burada birkaç bin Yahudi geriye kaldı. 1912-1913 Balkan Savaşları'nda Yunanistan tarafından ele geçirilene dek, Batı Yunanistan, Osmanlı hakimiyeti altında kaldı.
- 1455'te Trakyalı, Makedonyalı ve Orta Yunanistanlı Yahudilerin Fatih Sultan Mehmed tarafından İstanbul'a yerleştirilmesi nedeniyle bu bölgelerdeki Romanyot toplulukları neredeyse tümüyle yok oldu. 15. yüzyılın sonunda, Osmanlı Devleti, Sefarad Yahudilerinin Ege Denizi kıyısına yerleşmesine izin verdi; bundan sonra Aşkenaz Yahudileri de buraya yerleşmeye başladı, ancak Sefaradlar en büyük Yahudi topluluğunu teşkil etmeye devam etti. II. Dünya Savaşı'ndan önce, Sefarad kültürünün önemli bir merkezi olup ve tarihî olarak Sefarad çoğunluğuna sahip olup "Balkanların Kudüs'ü" lakabıyla bilinenSelânik şehrinde 50 bin Yahudi yaşıyordu.1917 Selanik Yangını nedeniyle şehir, ağır oranda Helenleşti, lâkin 1922'de Doğu Trakya'yla Anadolu'dan gelmiş Rum mültecilerin varmasına dek, Yahudiler, şehirdeki en büyük etnik grubu teşkil etmeye devam etti.
- Başta Korfu, Rodos ve Girit olmak üzere Yunan adaları, birçok sene boyunca Venediklilerin hakimiyeti veya etkisi altında yaşamış hem Sefarad hem de Romanyot topluluklarına ev sahipliği yaptı. Bu Yahudilerin birçoğu, Venedik etkisinden dolayı İtalyanca konuşurdu.
Balkan Savaşları öncesinde Yunanistan'da yaşayan 10 binden az Yahudi vardı, lâkin Yunanistan'ın gitgide daha fazla toprak kazanmasıyla bu sayı sekiz kat arttı. Yahudiler ara sıra antisemit şiddete maruz kalırdı; örneğin, veya 1931'de I. Dünya Savaşı'ndan sonra Yunanistan'ı terk etti. İlk başta birçok zengin tüccar, Avrupa, Latin Amerika ve ABD'ye göç etti. Nispeten fakir Yahudilerin birçoğu ise 1930'larda Selânik'ten Filistin Mandası'na göç etti. Helenleşme geçirme baskısıyla yüzleşmekte olan Selânik Yahudileri, Yunan çoğunluğuna gitgide asimile oldu; bazı genç Yahudiler de Yunancayı ilk dilleri olarak öğrenmeye başladı. Tarihçi 'a göre, Yunanistan Yahudilerinin fizikî imhası 1943 ile 1945 yılları arasında gerçekleşse de, "II. Dünya Savaşı'nda şartların kötüye gitmesinden önce, [Yahudilere yönelik] ekonomik, sosyal ve politik bir saldırı yer almıştı." Selânik Yahudilerinin politik olarak birbirlerine karşıt olan muhafazakâr asimilasyoncu, Siyonist ve Komünist gruplar şeklinde bölünmüş olması, Yahudi topluluğunun bulunduğu zor durumla başa çıkmasında engelleyici bir etken hâline geldi. 1936 yılında darbeyle başa gelmiş Metaksas diktatörlüğü, istikrarsız meclis siyasetini devirdi.II. Dünya Savaşı'nın başlangıcında, çoğu Selânik'te bulunmak üzere Yunanistan çapında 27 farklı toplulukta yaşayan 72 bin ilâ 77 bin Yahudi yaşamakta idi.
'nin Selânik'ın dışında işlediği . Ekonomik gerileme nedeniyle birçok Yahudi,İşgal
28 Ekim 1940 tarihinde faşist İtalyan birlikleri, daha önceden işgal ettikleri Arnavutluk toprakları üzerinden Yunanistan'a saldırmış ancak püskürtülmüşlerdi. 6 Nisan 1941 tarihinde Nazi Almanyası savaşa İtalya'nın safında katılmış ve dengeler değişmiştir. 29 Nisana gelindiğinde bütün Yunan anakarası işgal edilmiş durumdaydı, Girit ise Mayıs ayında ele geçirilmiştir.
Yunan Ordusu saflarında yaklaşık 13 bin Yahudi savaşmıştır. 1940-41 süresince 3500 Yahudi Yunan askeri yaralanmış, 613 tanesi de öldürülmüştür. Bunlardan en tanınmışı 5 Aralık 1940 günü İtalyanlara karşı savaşırken hayatını kaybeden Albay 'dir. Ayrıca 50. Makedonya Tugayı da çoğunlukla Selanikli Yahudilerden oluştuğu için "Cohen Birliği" olarak bilinirdi.
Yunanistan Krallığının teslim olmasının ardından ülke Almanya, İtalya ve Bulgaristan tarafından yönetilen üç ayrı işgal bölgesine ayrılır. Almanlar, Atina, Selanik, Makedonya, bazı adalar ve Girit'in önemli kesimlerini alır. Yunan topraklarının üçte ikisi İtalyanların denetimine girer. Topraklarından saldırıya izin veren Bulgar rejimine de yardımlarından dolayı Trakya ve Doğu Makedonya toprakları verilmiştir.
Yahudilerin yakalanması
Nazilerin denetimi altındaki bölgelerde Yahudilerin tutuklanması 1941 yılı Nisan ayında başlar. Yaz boyunca Yahudilere ait tüm taşınmazlara el konmuştur. 11 Temmuz 1941 ise Selanikli Yahudi erkekler kentin merkezinde toplanmış, tüm gün boyunca ayakta bekletildikten sonra madenlere çalıştırılmaya gönderilmiştir. İtalyan denetimindeki Yahudilerin durumu Alman veya Bulgar denetimindeki bölgelere göre daha iyi durumdaydı. İtalyan bölgesindeki Yahudiler, takibata uğramamış, ırkçı yasalar uygulanmamıştır. Ayrıca Nazi denetimindeki bölgede İtalyan vatandaşlığı bulunan 350 Yunan Yahudisi bu bölgeden çıkartılarak Nazi toplama kamplarında muhtemel bir ölümden kurtulmuştur.
Toplama kampları
İşgal edilen diğer Avrupa ülkelerinde olduğu gibi işgal edilen bölgedeki Yahudilerin toplama kamplarına sevk edilmesi işlemi ülkedeki SS şefi tarafından yürütülüyordu. 8 Eylül - 4 Ekim 1943 arasında bu görevi Jürgen Stroop yürütmüş, 18 Ekim 1943 - 24 Eylül 1944 arasında ise SS Gruppenführer görev yapmıştır. Polis teşkilâtının başında ise bulunuyordu.
Yunan Yahudilerinin Auschwitz'e ilk sevkiyatı 8 Şubat 1942 tarihinde gerçekleşti. Kitlesel tehcirler ise yaklaşık bir yıl sonra başladı. 1943 yılı Mart ayında Nazi işgal bölgesindeki tüm Yahudiler gettoya gönderildikten sonra Polonya'daki ölüm kamplarına transfer edildi. Toplam 49.285 Yunan Yahudisi, Atina yakınlarındaki Haydari transit kampında tutulduktan sonra Polonya'ya ölüme gönderilmiştir.
Eylül 1943'te İtalya ve Müttefikler arasında ateşkes imzalanmasıyla İtalya savaşın dışına düşünce Yunanistan'daki İtalyan işgal bölgesi de Nazilerin denetimine girer. Naziler, eski İtalyan işgal bölgesi olan Atina, Korfu ve Rodos'tan toplamda yaklaşık 5 bin Yahudiyi Auschwitz'e gönderir.
Bulgar denetimindeki Trakya bölgesinde yaklaşık 6 bin Yunan Yahudisi yaşamaktaydı. Nazilerle anlaşan Bulgar yöneticiler bu Yahudilerin neredeyse tamamının ölüm kamplarına sevkini gerçekleştirmiştir. Bu faaliyet Bulgar İçişleri Bakanı ve Yahudi işlerinden sorumlu Aleksandr Belev tarafından yürütülmüştür. Toplama kamplarında Makedonya ve Trakya asıllı 11 binden çok Yahudinin katledildiği düşünülmektedir.
Savaşın sonunda tüm Yunanistan'daki Yahudi sayısı 10 bin seviyesine düşmüştür.
Direniş
1941 yılındaki işgalin ardından yaklaşık 1300 ila 2000 Yunan Yahudisinin Yunan Direnişi bünyesindeki partizanlara katılmış, işgalcilere karşı savaşmıştır. Atina ve diğer kentlerde Yahudi yeraltı teşkilatı kurulmuş ve başta İngilizler olmak üzere Müttefiklerden destek almıştır. Ayrıca Auschwitz'deki 135 Yunan Yahudi ayaklanmış ve iki krematoryum havaya uçurulmuştur. Naziler bu ayaklanmayı bastırmak için Luftwaffe'den destek istemek zorunda kalmıştır. Bu ve benzeri şekilde toplama kamplarından kaçan Yunan Yahudiler 1944 yılındaki Varşova Gettosu Ayaklanması'nda yer almıştır.
Yahudi olmayan çok sayıda Yunan vatandaşı Yahudileri saklamak için hayatlarını riske atmışlardır. 2016 yılında açıklanan listeye göre 328 Yunan vatandaşı Uluslararası Dürüst olarak ilan edilip onurlandırılmıştır.
Rodos'taki Türkiye Cumhuriyeti Başkonsolosu Selahattin Ülkümen ve İspanya Krallığı Büyükelçisi Sebastián Romero Radigales Türk ve İspanyol asıllı çok sayıda Yahudiyi Nazilerin elinden kurtarmıştır.
Anma
Yunanistan, International Holocaust Remembrance Alliance adlı oluşuma üyedir ve Holokost hakkında eğitim, araştırma ve incelemelerde yeralmaktadır. Holokost tarihi Yunan eğitim sisteminde 6. sınıftan itibaren anlatılmaktadır. Ancak buna rağmen özellikle son dönemde ülkede Antisemitizmin yükseldiği görülmektedir.Selanik'teki Yunanistan Holokost Müzesi henüz inşa aşamasındadır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b Bowman 2009, s. 11.
- ^ Bowman 2009, s. 1.
- ^ Bowman 2009, ss. 1–2.
- ^ Fleming 2008, ss. 8–9.
- ^ Fleming 2008, ss. 2, 9.
- ^ Bowman 2009, ss. 11–12.
- ^ Fleming 2008, ss. 15–17.
- ^ Bowman 2009, s. 12.
- ^ Fleming 2008, s. 17.
- ^ Bowman 2009, s. 15.
- ^ Fleming 2008, ss. 22–23.
- ^ Bowman 2009, ss. 12–13.
- ^ Bowman 2009, ss. 13–14.
- ^ Fleming 2008, s. 1.
- ^ Bowman 2009, ss. 14–15.
- ^ Bowman 2009, ss. 15–16.
- ^ Bowman 2009, s. 16.
- ^ Bowman 2009, ss. 17–18.
- ^ Naar 2016, s. 280.
- ^ a b Antoniou & Moses 2018, s. 1.
- ^ Mazower 2004, ss. 301, 306.
- ^ Mazower 2004, ss. 322–323.
- ^ Fleming 2008, s. 58.
- ^ Bowman 2009, ss. 11, 16, 18.
- ^ Fleming 2008, ss. 6, 8, 42–43.
- ^ Fleming 2008, s. 47.
- ^ Chandrinos & Droumpouki 2018, s. 16.
- ^ Fleming 2008, s. 98.
- ^ Bowman 2009, s. 17.
- ^ Bowman 2009, ss. 28–29.
- ^ Bowman 2009, s. 23.
- ^ Fleming 2008, s. 93.
- ^ Bowman 2009, s. 10.
- ^ Bowman 2009, s. 29.
- ^ Fleming 2008, s. 100.
- ^ Bowman 2009, ss. 31–32.
- ^ Fleming 2008, s. 101.
- ^ Yadvashem.org sitesindeki ilgili makale 18 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) 2 Haziran 2021 tarihinde erişilmiştir
- ^ Yadvashem.org sitesindeki ilgili makale 28 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İspanyolca) 2 Haziran 2021 tarihinde erişilmiştir
- ^ Bakınız: Altın Şafak
Bibliyografya
- Antoniou, Giorgos; (2018). "Introduction". The Holocaust in Greece (İngilizce). Cambridge University Press. ss. 1-12. ISBN .
- (2009). The Agony of Greek Jews, 1940–1945 (İngilizce). . ISBN .
- Chandrinos, Iason; Droumpouki, Anna Maria (2018). "The German Occupation and the Holocaust in Greece: A Survey". The Holocaust in Greece (İngilizce). Cambridge University Press. ss. 15-35. ISBN .
- (2008). Greece: A Jewish History. Princeton University Press. ISBN .
- Mazower, Mark (2004). Salonica, City of Ghosts: Christians, Muslims and Jews 1430-1950 (İngilizce). . ISBN .
- (2016). Jewish Salonica: Between the Ottoman Empire and Modern Greece (İngilizce). Stanford University Press. ISBN .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Yunanistan da Holokost II Dunya Savasi boyunca cogu Auschwitz toplama kampina tehcir edilmek uzere Yunanistan Yahudilerinin toplu katliamini kapsar 1945 yilina gelindiginde Yunanistan Yahudilerinin 83 ila 87 si oldurulmustu Bu Avrupa da Holokost kapsaminda katledilmis Yahudi topluluklarin en buyuk olum oranlarindan biridir 25 Mart 1944 te Yanyali Romanyot Yahudilerinin tehciri sirasinda aglayan genc bir kadin Bu Yahudilerin neredeyse tumu Auschwitz Birkenau da katledildi Savas oncesinde Yunanistan capinda 27 farkli yorede yasayan 72 bin ila 77 bin Yahudi vardi Bunlarin cogu yani yaklasik 50 bini eskiden Osmanli ya ait lakin 1912 yilinda fethedilen ve Yunanistan a ilhak edilen Selanik sehrinde yasiyordu Yunanistan Yahudilerinin cogu Yahudi Ispanyolcasini konusan Sefaradlar atalari Iber Yarimadasi ndan gelmis Yahudiler iken bazilari ise Yunanca konusan Romanyotlar Yunanistan in yerli kadim bir Yahudi toplulugu idi Nisan 1941 de Almanya Italya ile Bulgaristan Yunanistan i istila edip isgal altina aldi Isgalin ilk yili boyunca yetkililer Yahudileri bizatihi olarak hedef alan sistematik tedbirler uygulamadi Mart 1943 te 4 binden fazla Yahudi Bulgar isgal bolgesinden Treblinka imha kampina en 15 Mart tan Agustos a kadar hem Selanik Yahudilerinin neredeyse tumu hem de Alman isgal bolgesi icerisindeki komsu topluluklardan Yahudiler Auschwitz toplama kampina tehcir edildi Eylul 1943 teki Italya ateskesinin ardindan Almanya Italyan isgal bolgesini kendi kontrolu altina aldi Bu zamana kadar Italyan isgal yetkilileri Yahudilerin tehcir edilmesine karsi cikmisti Mart 1944 te Yahudi topluluklarinin toplu tehciri Atina Yanya ve eski Italyan isgal bolgesindeki diger yerlerde yasanmis oldu 1944 yilinin ortasinda Yunan adalarindaki Yahudiler de hedef alindi Yaklasik 10 bin Yahudi saklanarak Yunan Direnisi nin yaninda savasarak veya tehcirden sag kalarak Holokost un sonuna kadar hayatta kalabildi Ikinci Dunya Savasi nin ardindan hayatta kalmis Yahudiler savas sirasinda gayri Yahudiler tarafindan ele gecirilmis mulklerini geri kazanmakta engellerle yuzlesmeye zorunda kaldi Savas sonrasindaki ilk on yil boyunca bu Yahudilerin yarisi Israil ve diger ulkelere goc etti Holokost uzun zaman boyunca isgal donemi boyunca yer almis diger hadiselerin golgesinde kalmis fakat 21 yuzyilda kamuoyunun dikkatini daha fazla cekmeye baslamistir Arka planYunanca konusan Romanyotlar MO 6 yuzyila kadar uzadigi dusunulen bir tarihe sahip olup Avrupa daki en eski Yahudi toplulugudur Yahudi Ispanyolcasini konusan bircok Sefarad Yahudisi ise 15 yuzyilin sonunda en ile en sonra gunumuz Yunanistan devletine ait topraklar dahil olmak uzere Osmanli nin farkli yerlerine yerlesti Hem nufus sayisi hem de kultur acisindan Yunanistan da onceden bulunan Romanyot topluluguyla kiyasla on plana cikmis oldular Savas oncesinde Yunanistan in guneyi batisi ve en bulunan Yahudi topluluklarinin her biri farkli bir gecmise sahipti 1820 lerdeki Yunan Isyani sirasinda Mora Yarimadasi yla Orta Yunanistan daki Yahudiler Yunan isyancilara karsi cikmakla itham edildi bu sebeple bu Yahudilerin bircogu katledildi digerleri ise Osmanli ya kacti Bagimsizliga yeni kavusmus Yunan devleti Dogu Ortodoks Yunanistan Kilisesi ni sakinlerinin bircogu tarafindan paylasilan devlet dini olarak belirledi Bagimsiz Yunanistan da neredeyse hic Yahudi kalmamisti Halkida da elli Romanyot ailesinden olusan bir topluluk geriye kalmis en buyuk Yahudi topluluguydu Bagimsizlik sonrasinda bir en az sayida Askenaz Yahudisi Orta Avrupali Yahudi ile Osmanli dan gelmis Sefarad Yahudileri cogunlukla yeni kral Bavyerali Otto ya hizmette bulunmak maksadiyla Atina ya gelip yerlesti Bu insanlar kendilerini Yahudi dinine mensup Yunanlar olarak gorup oradaki sosyal ve politik hayata entegre oldu Bati Yunanistan ve ozellikle Epir Millattan Sonra daki ilk yuzyillar boyunca basta Egnatia Yolu olmak uzere bolgenin farkli ticaret yollarina yerlesmis bir Romanyot topluluguna ev sahipligi yapti 19 yuzyil ile 20 yuzyilin basinda Yanya daki Yahudi toplulugunun dis gocuyle burada birkac bin Yahudi geriye kaldi 1912 1913 Balkan Savaslari nda Yunanistan tarafindan ele gecirilene dek Bati Yunanistan Osmanli hakimiyeti altinda kaldi 1455 te Trakyali Makedonyali ve Orta Yunanistanli Yahudilerin Fatih Sultan Mehmed tarafindan Istanbul a yerlestirilmesi nedeniyle bu bolgelerdeki Romanyot topluluklari neredeyse tumuyle yok oldu 15 yuzyilin sonunda Osmanli Devleti Sefarad Yahudilerinin Ege Denizi kiyisina yerlesmesine izin verdi bundan sonra Askenaz Yahudileri de buraya yerlesmeye basladi ancak Sefaradlar en buyuk Yahudi toplulugunu teskil etmeye devam etti II Dunya Savasi ndan once Sefarad kulturunun onemli bir merkezi olup ve tarihi olarak Sefarad cogunluguna sahip olup Balkanlarin Kudus u lakabiyla bilinenSelanik sehrinde 50 bin Yahudi yasiyordu 1917 Selanik Yangini nedeniyle sehir agir oranda Helenlesti lakin 1922 de Dogu Trakya yla Anadolu dan gelmis Rum multecilerin varmasina dek Yahudiler sehirdeki en buyuk etnik grubu teskil etmeye devam etti Basta Korfu Rodos ve Girit olmak uzere Yunan adalari bircok sene boyunca Venediklilerin hakimiyeti veya etkisi altinda yasamis hem Sefarad hem de Romanyot topluluklarina ev sahipligi yapti Bu Yahudilerin bircogu Venedik etkisinden dolayi Italyanca konusurdu Balkan Savaslari oncesinde Yunanistan da yasayan 10 binden az Yahudi vardi lakin Yunanistan in gitgide daha fazla toprak kazanmasiyla bu sayi sekiz kat artti Yahudiler ara sira antisemit siddete maruz kalirdi ornegin veya 1931 de en nin Selanik in disinda isledigi el Ekonomik gerileme nedeniyle bircok Yahudi I Dunya Savasi ndan sonra Yunanistan i terk etti Ilk basta bircok zengin tuccar Avrupa Latin Amerika ve ABD ye goc etti Nispeten fakir Yahudilerin bircogu ise 1930 larda Selanik ten Filistin Mandasi na goc etti Helenlesme gecirme baskisiyla yuzlesmekte olan Selanik Yahudileri Yunan cogunluguna gitgide asimile oldu bazi genc Yahudiler de Yunancayi ilk dilleri olarak ogrenmeye basladi Tarihci en a gore Yunanistan Yahudilerinin fiziki imhasi 1943 ile 1945 yillari arasinda gerceklesse de II Dunya Savasi nda sartlarin kotuye gitmesinden once Yahudilere yonelik ekonomik sosyal ve politik bir saldiri yer almisti Selanik Yahudilerinin politik olarak birbirlerine karsit olan muhafazakar asimilasyoncu Siyonist ve Komunist gruplar seklinde bolunmus olmasi Yahudi toplulugunun bulundugu zor durumla basa cikmasinda engelleyici bir etken haline geldi 1936 yilinda darbeyle basa gelmis Metaksas diktatorlugu istikrarsiz meclis siyasetini devirdi II Dunya Savasi nin baslangicinda cogu Selanik te bulunmak uzere Yunanistan capinda 27 farkli toplulukta yasayan 72 bin ila 77 bin Yahudi yasamakta idi IsgalYunanistan Kralliginin isgal bolgelerine ayrilmasi Almanya Kirmizi Italya Turuncu Bulgaristan Yesil 28 Ekim 1940 tarihinde fasist Italyan birlikleri daha onceden isgal ettikleri Arnavutluk topraklari uzerinden Yunanistan a saldirmis ancak puskurtulmuslerdi 6 Nisan 1941 tarihinde Nazi Almanyasi savasa Italya nin safinda katilmis ve dengeler degismistir 29 Nisana gelindiginde butun Yunan anakarasi isgal edilmis durumdaydi Girit ise Mayis ayinda ele gecirilmistir Yunan Ordusu saflarinda yaklasik 13 bin Yahudi savasmistir 1940 41 suresince 3500 Yahudi Yunan askeri yaralanmis 613 tanesi de oldurulmustur Bunlardan en taninmisi 5 Aralik 1940 gunu Italyanlara karsi savasirken hayatini kaybeden Albay dir Ayrica 50 Makedonya Tugayi da cogunlukla Selanikli Yahudilerden olustugu icin Cohen Birligi olarak bilinirdi Yunanistan Kralliginin teslim olmasinin ardindan ulke Almanya Italya ve Bulgaristan tarafindan yonetilen uc ayri isgal bolgesine ayrilir Almanlar Atina Selanik Makedonya bazi adalar ve Girit in onemli kesimlerini alir Yunan topraklarinin ucte ikisi Italyanlarin denetimine girer Topraklarindan saldiriya izin veren Bulgar rejimine de yardimlarindan dolayi Trakya ve Dogu Makedonya topraklari verilmistir Yahudilerin yakalanmasiSelanik merkezinde toplanan Yahudi erkeklerine yapilan iskence Nazilerin denetimi altindaki bolgelerde Yahudilerin tutuklanmasi 1941 yili Nisan ayinda baslar Yaz boyunca Yahudilere ait tum tasinmazlara el konmustur 11 Temmuz 1941 ise Selanikli Yahudi erkekler kentin merkezinde toplanmis tum gun boyunca ayakta bekletildikten sonra madenlere calistirilmaya gonderilmistir Italyan denetimindeki Yahudilerin durumu Alman veya Bulgar denetimindeki bolgelere gore daha iyi durumdaydi Italyan bolgesindeki Yahudiler takibata ugramamis irkci yasalar uygulanmamistir Ayrica Nazi denetimindeki bolgede Italyan vatandasligi bulunan 350 Yunan Yahudisi bu bolgeden cikartilarak Nazi toplama kamplarinda muhtemel bir olumden kurtulmustur Toplama kamplariRodos ve Kos da bulunan Yahudilerin toplama kamplarina gidis guzergahiAuschwitz Toplama Kampinda yakilan cesetler Isgal edilen diger Avrupa ulkelerinde oldugu gibi isgal edilen bolgedeki Yahudilerin toplama kamplarina sevk edilmesi islemi ulkedeki SS sefi tarafindan yurutuluyordu 8 Eylul 4 Ekim 1943 arasinda bu gorevi Jurgen Stroop yurutmus 18 Ekim 1943 24 Eylul 1944 arasinda ise SS Gruppenfuhrer gorev yapmistir Polis teskilatinin basinda ise bulunuyordu Yunan Yahudilerinin Auschwitz e ilk sevkiyati 8 Subat 1942 tarihinde gerceklesti Kitlesel tehcirler ise yaklasik bir yil sonra basladi 1943 yili Mart ayinda Nazi isgal bolgesindeki tum Yahudiler gettoya gonderildikten sonra Polonya daki olum kamplarina transfer edildi Toplam 49 285 Yunan Yahudisi Atina yakinlarindaki Haydari transit kampinda tutulduktan sonra Polonya ya olume gonderilmistir Eylul 1943 te Italya ve Muttefikler arasinda ateskes imzalanmasiyla Italya savasin disina dusunce Yunanistan daki Italyan isgal bolgesi de Nazilerin denetimine girer Naziler eski Italyan isgal bolgesi olan Atina Korfu ve Rodos tan toplamda yaklasik 5 bin Yahudiyi Auschwitz e gonderir Bulgar denetimindeki Trakya bolgesinde yaklasik 6 bin Yunan Yahudisi yasamaktaydi Nazilerle anlasan Bulgar yoneticiler bu Yahudilerin neredeyse tamaminin olum kamplarina sevkini gerceklestirmistir Bu faaliyet Bulgar Icisleri Bakani ve Yahudi islerinden sorumlu Aleksandr Belev tarafindan yurutulmustur Toplama kamplarinda Makedonya ve Trakya asilli 11 binden cok Yahudinin katledildigi dusunulmektedir Savasin sonunda tum Yunanistan daki Yahudi sayisi 10 bin seviyesine dusmustur Direnis1941 yilindaki isgalin ardindan yaklasik 1300 ila 2000 Yunan Yahudisinin Yunan Direnisi bunyesindeki partizanlara katilmis isgalcilere karsi savasmistir Atina ve diger kentlerde Yahudi yeralti teskilati kurulmus ve basta Ingilizler olmak uzere Muttefiklerden destek almistir Ayrica Auschwitz deki 135 Yunan Yahudi ayaklanmis ve iki krematoryum havaya ucurulmustur Naziler bu ayaklanmayi bastirmak icin Luftwaffe den destek istemek zorunda kalmistir Bu ve benzeri sekilde toplama kamplarindan kacan Yunan Yahudiler 1944 yilindaki Varsova Gettosu Ayaklanmasi nda yer almistir Yahudi olmayan cok sayida Yunan vatandasi Yahudileri saklamak icin hayatlarini riske atmislardir 2016 yilinda aciklanan listeye gore 328 Yunan vatandasi Uluslararasi Durust olarak ilan edilip onurlandirilmistir Rodos taki Turkiye Cumhuriyeti Baskonsolosu Selahattin Ulkumen ve Ispanya Kralligi Buyukelcisi Sebastian Romero Radigales Turk ve Ispanyol asilli cok sayida Yahudiyi Nazilerin elinden kurtarmistir AnmaYunanistan International Holocaust Remembrance Alliance adli olusuma uyedir ve Holokost hakkinda egitim arastirma ve incelemelerde yeralmaktadir Holokost tarihi Yunan egitim sisteminde 6 siniftan itibaren anlatilmaktadir Ancak buna ragmen ozellikle son donemde ulkede Antisemitizmin yukseldigi gorulmektedir Selanik teki Yunanistan Holokost Muzesi henuz insa asamasindadir Ayrica bakinizSelanik teki Yahudilerin tarihiKaynakca a b Bowman 2009 s 11 Bowman 2009 s 1 Bowman 2009 ss 1 2 Fleming 2008 ss 8 9 Fleming 2008 ss 2 9 Bowman 2009 ss 11 12 Fleming 2008 ss 15 17 Bowman 2009 s 12 Fleming 2008 s 17 Bowman 2009 s 15 Fleming 2008 ss 22 23 Bowman 2009 ss 12 13 Bowman 2009 ss 13 14 Fleming 2008 s 1 Bowman 2009 ss 14 15 Bowman 2009 ss 15 16 Bowman 2009 s 16 Bowman 2009 ss 17 18 Naar 2016 s 280 a b Antoniou amp Moses 2018 s 1 Mazower 2004 ss 301 306 Mazower 2004 ss 322 323 Fleming 2008 s 58 Bowman 2009 ss 11 16 18 Fleming 2008 ss 6 8 42 43 Fleming 2008 s 47 Chandrinos amp Droumpouki 2018 s 16 Fleming 2008 s 98 Bowman 2009 s 17 Bowman 2009 ss 28 29 Bowman 2009 s 23 Fleming 2008 s 93 Bowman 2009 s 10 Bowman 2009 s 29 Fleming 2008 s 100 Bowman 2009 ss 31 32 Fleming 2008 s 101 Yadvashem org sitesindeki ilgili makale 18 Aralik 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 2 Haziran 2021 tarihinde erisilmistir Yadvashem org sitesindeki ilgili makale 28 Aralik 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ispanyolca 2 Haziran 2021 tarihinde erisilmistir Bakiniz Altin SafakBibliyografyaAntoniou Giorgos 2018 Introduction The Holocaust in Greece Ingilizce Cambridge University Press ss 1 12 ISBN 978 1 108 47467 2 2009 The Agony of Greek Jews 1940 1945 Ingilizce ISBN 978 0 8047 7249 5 Chandrinos Iason Droumpouki Anna Maria 2018 The German Occupation and the Holocaust in Greece A Survey The Holocaust in Greece Ingilizce Cambridge University Press ss 15 35 ISBN 978 1 108 47467 2 2008 Greece A Jewish History Princeton University Press ISBN 978 0 691 10272 6 Mazower Mark 2004 Salonica City of Ghosts Christians Muslims and Jews 1430 1950 Ingilizce ISBN 978 0 307 42757 1 2016 Jewish Salonica Between the Ottoman Empire and Modern Greece Ingilizce Stanford University Press ISBN 978 0 8047 9887 7