Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli.Ağustos 2019) () ( |
Erzincan Şûrası veya Erzincan Sovyeti,Osmanlı İmparatorluğu'nun I. Dünya Savaşı'ndaki cephelerinden biri olan Kafkasya Cephesi kapsamında gerçekleşen Erzincan Muharebesi'nden sonra Rus İmparatorluğu egemenliğine giren Erzincan bölgesinde (günümüzdeki Erzincan il sınırlarından daha büyük bölgeyi kapsar) yerel güçler tarafından 1916 yılında kurulan Sovyet hükûmeti. Savaş devam ederken Rusya'da gerçekleşen Ekim Devrimi ile birlikte hükûmetin değişmesi ve bununla paralel olarak ordu birliklerinin çekilmesi neticesinde bazı yerel güçler tarafından kurulmuştur. Osmanlı İmparatorluğu himayesindeki topraklarda kurulan ilk Sovyet hükûmeti özelliğini taşır. Erzincan Şurası, Ekim Devrimi ile birlikte Rusya'nın çeşitli bölgelerinde kurulan yeni yönetim şekline benzer bir örgütlenme girişimini temsil eder.
1916-1921 | |||||||||||
(Bayrak) | |||||||||||
Başkent | Erzincan bölgesi, daha sonra Yeşilyazı | ||||||||||
Yaygın dil(ler) | Türkçe, Ermenice ve Kürtçe | ||||||||||
Hükûmet | Sosyalist devlet | ||||||||||
| |||||||||||
Tarihçe | |||||||||||
|
1921 yılında Kuvâ-yi Milliye müdahalesi sonucunda feshedilmiştir. Bazı kaynaklar ise Osmanlı Ordusu tarafından yıkıldığını belirtir.
Arka plan
I. Dünya Savaşı sırasında Osmanlı İmparatorluğu tarafından açılan Kafkas Cephesi'nde Osmanlı Ordusu adına birçok yenilgi meydana gelmiştir. Bunun üzerine Enver Paşa komutasındaki yaklaşık yüz bin kişilik ordu, Çarlık Rusyası'na bağlı askerleri arkadan çevirip bozguna uğratmak için harekete geçti. Bu amaç doğrultusunda Enver Paşa orduyu Allahuekber Dağları'ndan geçirmek istedi. Osmanlı Ordusu'na mensup 20.000'den fazla asker daha çatışmaya giremeden donarak ölür ve bir kısmı da sakat kalır. Dağları geçen yaklaşık 40 bin civarında Osmanlı askeri Çarlık Rusyası ordusuna saldırır. Saldırıda ağır yenilgi alan Enver Paşa komutasındaki askerler İstanbul'a döner.
Rusya orduları, büyük bozguna uğrayan Osmanlı ordularının geri çekilişiyle birlikte Doğu Anadolu'nun kuzeyini ve Doğu Karadeniz'i ele geçirir. Erzincan'a gelen Rus orduları Tunceli halkı ve aşiretlerinin direnişi ile karşılaşır. Dağınık olan direniş birlikleri Rus askerlerini durdurmayı başarır. O sırada geri çekilen Osmanlı Ordusu'na bağlı 28 ve 36. tümenleri de bu direniş olayının ardından Tunceli'ye gelerek burada konuşlanırlar.
1917 yılında, Munzur dağları, Sadak Dağları ve Çardaklı Boğazı'nda bulunan Rusya orduları, Bolşevik örgütlenmeler ve disiplinsizlik nedeniyle karışıklık içerisindeydi. 23 Şubat'ta Rusya'da Şubat Devrimi ile başlayan sorunlar Rusya ordusundaki disiplini hissedilir derecede bozmuştu. Rus İmparatorluğu'nda devrimden sonra Transkafkasya'da iktidar Özel Transkafkasya Komitesi'ne geçmişti. Mart ayında yaşanan küçük çatışmalarda Rusya askerlerinin savaşmak istemedikleri ve silahlarını bıraktıkları görülüyordu. Ayrıca sivil halka karşı savaşmak istemiyorlardı. Bu karışıklık içindeki Rusya ordusu Tunceli'ye birkaç kez saldırdıysa da başarılı olamadı.
Erzincan Antlaşması
1917 yılında Rusya'da Ekim Devrimi gerçekleşti. Çarlık Rusyası'na bağlı askerler cephelerde "Devrimci asker konseyleri" kurarak ve askeri hiyerarşik yönetime el koyarak Çar yanlısı general ve subayları tutuklamıştı. Anadolu topraklarında bulunan Çarlık ordusunda da Bolşevik askerler yönetime el koymuştu. Tunceli yöresinde bulunan 1. Rusya Ordusu'nun yönetimine ise üyesi ve "İşçi Sovyetleri" üyesi Ermeni getirilmişti. 1. Kızıl Muhafız Ordusu olarak askerî birlikler oluşturuldu. Ordu yönetimi, Osmanlı savaş esirlerine komünizmin ilkelerini anlatarak onları serbest bıraktılar. Ardından, işgal edilen bölgelerde propaganda birlikleri oluşturarak halkı bölgelerinde yönetimi ele almak için teşvik ettiler.
Bolşevikler iktidara geldikten sonra Rusya'nın bütün cephelerdeki savaşı durduruldu. Çarlık ordularının girdiği Anadolu'daki halklara, Bolşevikler tarafından I. Dünya Savaşı'nın "emperyalist bir savaş" olduğunu belirterek asıl amacının Osmanlı topraklarının paylaşılması olduğunu Sykes-Picot Anlaşması'nı göstererek açıklandı. 1. Ordu, Sovyet hükûmetinin emri doğrultusunda 17–18 Aralık 1917'de Osmanlı Hükûmeti ile Erzincan Antlaşması imzalandı. Antlaşma hükümlerine göre, Kızıl Muhafızlar dahil tüm Rusya orduları Anadolu topraklarından üç ay içinde çekilecekti. Ancak boşalan bölgelere Osmanlı Ordusu giremeyecekti. Bu madde ile Sovyetler Birliği'ne sempati duyan yerel halk burada Sovyet hükûmeti kuracak ve Osmanlı kuvvetleri buraya müdahale edemeyecekti. Ancak Enver Paşa’nın amcası olan Osmanlı mütareke komisyonu başkanı "Bu mütareke kâğıt üzerinde kalmaya mahkûmdur. Bu topraklar Osmanlı idaresine geçecektir" ifadelerinde bulunmuştur.
Kuruluşu
I. Dünya Savaşı başlangıcında Osmanlı toprakları olan Erzincan, Sivas, Trabzon civarları savaş devam ettikçe Çarlık Rusyası ordusunun himayesine geçmiştir. Savaş sırasında gerçekleşen Şubat Devrimi sırasında Rusya toprağı olan bu bölgeler, Rusya’nın diğer bölgelerinde gelişen olaylardan aynı şekilde etkilenmiştir. Bolşevik askerler subaylarını tutuklamışlar, ayaklanmışlar, bununla birlikte şûralar (sovyetler) kurmuşlardır. Bunlardan biri de, savaş döneminde Rusya toprağı olan Erzincan'da bulunan Bolşevik askerlerin kurduğu Erzincan Şûra hükûmetidir.
Anlaşmadan sonra, Bolşevik komutan Arşak Cemalyan, Kürt, Türk ve Ermeni ileri gelenlerini topladı. Bununla birlikte bölgedeki aynı uluslardan işçiler de bu toplanmaya çağrıldı. Toplantıya Ermeniler adına Muradov, Kürtler adına Alişer ve Alişan beyler, Türkler adına Erzincan müftüsü katılırlar. Bölgelerdeki nüfusa göre halk temsilcileri sayısı belirlenirdi. Toplam 25 temsilci (Ermeni kaynakları 75 olduğunu belirtir) Erzincan, Bayburt ve Tunceli bölgelerinden seçilmiştir. Şûrayı daha da genişletmek için çevre bölgelere propaganda birlikleri gönderilir.
Çarlık Ordusu Erzincan Antlaşması'nın akabinde işgal ettikleri toprakları boşaltmaya başlamışlardı. Bu geri çekilme esnasında ellerindeki mevcut silahları Ermeni askerlerine teslim ederek onları da yerlerine vâris olarak bıraktıkları belirtilmiştir. Gürcü birlikleri Posof ve Adigön tarafında, Ermeni birlikleri ise Erzincan-Erzurum-Kars-Ardahan tarafında faaliyetlere başlamıştır. Bu durum bu konseylerin oluşturulmasında zemin hazırlamıştır. Bu haberler Vehip Paşa için büyük bir endişe kaynağı olmuş ve bölgedeki hareketliliği incelemek üzere bölgeye casuslar göndermiştir. Casuslar tarafından Vehip Paşa'ya aktarılan bilgiye göre; cephedeki Rus asker ve subaylarının artık savaş işleriyle meşguliyetten ziyade barış ve geri çekilme işleriyle uğraştıklarını ve kesin barış için çalıştıkları, diğer yandan Rus askerinin bu fikirde olmasına rağmen Ermeni asıllı olan askerlerin bu fikirde olmadıkları ve başka amaçlar içinde oldukları bilgisi mevcuttu.
Tunceli Delegeleri Erzincan’a gelirken, Sovyet Kızıl Ordusu ve Ermeni birlikleri askeri törenle karşılar. Erzincan’da bulunan 5 Türk delegesi karşılama törenlerine katılmamışlardır. Ermeni temsilciler heyeti başkanı Muradov Paşa, törende bir konuşma yapmıştır. Konuşmada Ekim Devrimi'nin dünyadaki ve bölgedeki etkilerini bahsetmiş ve konuşmasına “Türkler, Kürtler ve Ermeniler kardeştir. Bizi birbirimize kırdıranlar emperyalistler ve onların yerli işbirlikçileridir. Biz çektiğimiz acıları unutuyoruz ve barış elimizi uzatıyoruz. Bütün Kürt, Ermeni ve Türk emekçileri ve işçileri birleşerek kendi şûramızı kuralım. Bizim Sultanlara ihtiyacımız yoktur. Rus işçisi zalim Çarı devirerek kendi hükûmetlerini kurdular, bizde birleşerek kendi hükûmetimizi kuralım. Lenin ve Ordusu bizi destekliyor” şeklinde devam etmiştir.
Doğu ve Batı Tunceli adına toplantıya katılan Alişan ve Alişer beyler, Tunceli'ye giderek şu açıklamalarda bulunmuştur:
Rus Ordusu’nun yönetimini amele cemiyeti ele almıştır. Ordu geri çekilecektir. Şûra çalışması için Tunceli'den bir komite tez elden Erzincan’a gelsin
Batı Tunceli'den Alişan Bey iki delege ile 8 bin kişilik bir askerî güçle Erzincan'a gelirler. Tunceli delegeleri Erzincan'a gelirken, Sovyet ordusu ve Ermeniler askeri törenle karşılar.
Yönetimi ilan edenler şehirdeki yönetim binalarına kızıl bayraklar çektiler. Kısa zamanda bu hareket Erzurum, Erzincan, Bayburt ve Sivas'a yayıldı. Kurulan konsey hükûmeti Ocak 1918'de Osmanlı ordusu tarafından bastırılana kadar yaşadı.
Kuruluşundan sonra
Sovyet hükûmeti RSDP üyelerinin askeri, siyasi ve ekonomik desteği ile kısa zamanda gerçek bir iktidar oldu. İlkin, Sovyetler Birliği'ndeki Kolhozların benzeri bir kolektif üretim çiftlikleri oluşturuldu. Ardından istihbarat ve askeri örgüt ve polis teşkilatı kuruldu. Maliye kanunu çıkarıldı ve vergilerin İstanbul hükûmetine değil, Sovyetler'e ödenmesi kararlaştırılarak vergi miktarları belirlendi. Toprak kanunu çıkarıldı, topraksız köylülere toprak dağıtıldı[].
Osmanlı Ordusu geri çekildiğinde bölgedeki Müslümanlara Ermenilere karşı silah vermişti. Ayrıca bölgede bulunan Cemiyeti İslamiye'de anti-komünist propaganda yapıyordu, Kızıl Muhafızlar ise bu tür olayları engelledi. Ancak Kızıl Muhafızlar 1918 Şubat sonuna kadar hem antlaşmadan hem de Kafkaslar'da meydana gelen olaylardan dolayı Erzincan'ı boşaltması gerekiyordu. Zaten Ermeniler, başkenti Erivan olan ayrı bir devlet kurmuş ve Sovyetler Birliği'ne karşı savaşıyordu. Bu yüzden Erzincan ve çevresindeki bazı Ermenilerin Bolşevik taraftarlığı fazla inandırıcı bulunmadı. Kürtlerde ise sosyalist düşünce hakim eğilim değildi. Bu nedenle Kızıl Muhafızlar, Cemiyeti İslamiye ve İstanbul hükûmetinin işgal planlarına karşı fazla bir şey yapmadan, Sovyetler'e istenilen desteği ve güvenceyi vermeden çekildi.
1915-1916 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında, Rus birliklerinin Erzincan’dan çekilmesinden sonra, Osmanlı ordusu Cibranlı Halit Bey komutasındaki Kürt Süvari Alayı ile birlikte iki koldan harekete geçer. Ordu, Erzincan’ı Ermeniler tarafından kurulan bu şura (sovyet) örgütlenmelerini yıkmak, Cibranlı Halit ise Osmanlı adına, Ovacık’ta lağvedilen resmi yönetimi yeniden kurmak amacındaydı.
30 Nisan 1919 tarihinde, Mustafa Kemal, Erzurum, Erzincan, Bayburt ve Sivas bölgelerinde oluşmuş ve Osmanlı ordusu tarafından bastırılmış konsey hareketinin sonrasında durumun yerinde incelemesi ve gereken önlemlerin varsa bunların alınması amacıyla Damat Ferit Paşa hükûmeti tarafından, 9. Ordu Müfettişi olarak Samsun'a gönderildi.
Yeşilyazı'ya nakli
Kızıl Muhafızlar Erzincan'dan çekildiği gün Türk delegeler İstanbul Hükümetine bağlı olduklarını açıkladılar ve azınlık olmasına rağmen Şûra adına 9. Osmanlı ordusunu bölgeye davet ettiler. Bundan sonra Osmanlı Hükûmetinin Sovyetler Birliği ile yaptığı ateşkes antlaşmasına uymayacağı, bölgeyi işgal ederek Ermenileri kovacağı söylentileri yayılmaya başladı. Ayrıca Cemiyeti İslamiye artık Ermenilere açıkça savaş çağrısı yapıyordu.
Sovyetler Birliğini yıkma kampanyasına Tunceli delegelerini de kazanmak için görüşmeler yapılıyordu. Osmanlı adına görüşmeleri Azadi örgütü sorumlusu Binbaşı Cibranlı Halit Bey yapıyordu. Ancak yapılan görüşmeler sonuçsuz kalmıştı. Tunceliler "kim saldırıya geçerse ona karşı oluruz" açıklaması yaptılar.
Meydana gelen huzursuzluk eldeki silahların teslim edilmesi ile hal edilmek istendi. Ancak tanınan beş günlük süre içinde, Türkler silahları teslim etmedi. Silahlarını teslim eden Ermeniler silahlarını geri aldılar. Bu sırada Tunceliler de Tunceli'ye döneceklerini bildirilerek "Sovyet hükûmeti Erzincan'da güvenlikte değildir. Hükümet merkezini Tunceli'ye taşıyalım." dediler.
Erzincan hükûmetindeki Tunceli delegeleri, birkaç Ermeni delegesi ve Hasan Vefa Bey Sovyet hükûmetinin merkezinin Ovacık, Yeşilyazı'ya naklederek sürdürülmesi kararı aldılar. Erzincan'a kıyasla çok daha küçük olan bu merkeze taşınma kararında Türk delegelerin Osmanlı ordusunu davet etmesi etkili olmuştur. Çünkü Sovyet'in kontrolünün Ermeni kökenli Muradov Paşa'ya geçmesinden Türk delegeler rahatsızdı. İddiaya göre Muradov Paşa'nın kente girişi sırasında Türk delegelerin karşılamaya gelmemiştir.
Dağılışı
Tunceli her yönüyle kuşatılmış ve tecrit edilmişti. Kendilerini Batı Tunceli olarak tanıtan ve Yeşilyazı'daki Sovyet yönetimine bağlı olan Koçgiri halkının 1921'de kaybetmesi üzerine Yeşilyazı Sovyet yönetimi 1921'de feshedildi.
Ayrıca Bakınız
Kaynakça
- ^ a b "Ermeni Soykırımı mı, Katliam mı Yoksa Kırımı mı?". academia.edu. Academia. 28 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Ekim 2020.
- ^ . Radikal Gazetesi. radikal.com.tr. 14 Eylül 2014. 22 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2016.
- ^ a b c d e Alpaslan, Kavel (1 Temmuz 2017). . Gazeteduvar.com.tr. 22 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2017.
- ^ Kıvılcım Viyale, Kırmanciya Beleke, sayı 4, s. 17
- ^ Emirali Yağan, Kırmanciya Beleke, sayı 4, s. 31- 43
- ^ 18 Aralık 1917 – 1.Rus Ordusunun yetkilileriyle Osmanlı Hükümeti arasında Erzincan Antlaşması imzalandı 22 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., 18 Aralık 2015, Erişim tarihi: 22 Aralık 2016.
- ^ a b Metin Kayaoğlu, Oğuzhan Kayserilioğlu, Orhan Dilber (2009). . Teori ve Politika Dergisi, 51-52. ISSN 2147-0596. 22 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2016.
- ^ a b Dersim'e Giden Yol Nasıl Başladı 24 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., 19 Kasım 2009, Erişim tarihi: 24 Aralık 2016.
- ^ a b c Dilber, Orhan. "Kemalizm’in Cumhuriyetçilik Diye Bir İlkesi Var mı?" Peyama Azadi, s. 21
- ^ Left Wing of the Turkish Communist Party in Erzincan 4 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), Erişim tarihi: 24 Aralık 2016.
- ^ Turkey in the First World War - Caucasus 27 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce), Erişim tarihi: 24 Aralık 2016.
- ^ Karerli Mehmet Efendi, Yazılmayan Tarih ve Anılarım, Kalan Yan.
- ^ Serge, Victor, Yıl Bir Rus Devrimi'nin. Chicago: Holt, Rinehart and Winston, 1972, s. 193.
- ^ Stefanos Yerasimos, Türk-Sovyet İlişkileri, Ekim Devriminde Millî Mücadele'ye, İstanbul, Gözlem Yayınları, 1979. vol 7, s. 13
- ^ Mehmet Hocaoğlu, Tarihte Ermeni Mezalimi ve Ermeniler, İstanbul, 1976.
- ^ . 5 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2015.
- ^ "Копелиович Семен Израилевич" (Rusça). Ourbaku. 12 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Ağustos 2019.
- ^ “Ekim Devrimi Tartışmaları 2009: Ekim Devrimi ve İki Cumhuriyet” paneli, Köz Gazetesi, 15 Kasım 2009, Yüz Çiçek Açsın Kültür Merkezi - Okmeydanı, İstanbul.
- ^ a b Goldner, L. (2016). Revolution, Defeat and Theoretical Underdevelopment: Russia, Turkey, Spain, Bolivia. Brill 24 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) Erişim tarihi: 24 Aralık 2016,
- ^ "Erzincan Şurası: Halklar Arasında Savaşa, Sınıflar Arasındaki Barışa Son", KöZ gazetesi, 29 Aralık 2005
- ^ a b Fevzi Çakmak, Büyük Harpte Şark Cephesi Hareketleri: Şark Vilayetlerimizde, Kafkasya' da ve İran'da 1935'te Akademide Verilen Konferanslar, Ankara, 1936.
- ^ a b Yavuz, N. Erzincan Mütarekesi'nin Türk Tarihindeki Yeri ve Önemi 2 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Ankara Üniversitesi Dergisi 18(24), s. 231.
- ^ Kılıç, S. (1998). Türk-Sovyet ilişkilerinin doğuşu, Vol. 17. Dergah Yayınları.
- ^ Erdem, Hamit. “1920 Yılı ve Sol Muhalefet”. Sel Yayıncılık, Şubat 2010, İstanbul. s. 79
- ^ Metin, H. (1992). Türkiye'nin siyasi tarihinde Ermeniler ve Ermeni olayları (Vol. 32). Millı̂ Eğitim Bakanlığı.
- ^ İdris Solmaz, Dersimlilerin Rus Çarlığı ile olan savaşının Osmanlı ile ilgisi-alakası yoktur 22 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Erişim tarihi: 21 Ocak 2016.
Dış bağlantılar
- Köylü Sosyalizmi ve Kızılbaş Alevi Hareketi'nin Sorunları - Erzincan Şura (Sovyet) Hükümeti22 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- I. Dünya Savaşı'nda Erzincan18 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Kemalizme Karşı Komünizm - Komünist Hareketin Ortaya Çıkışı22 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Копелиович Семен Израилевич (Rusça)12 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Left Wing of the Turkish Communist Party in Erzincan4 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Ekim Devrimi Tartışmaları22 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Goldner, Loren - Revolution, Defeat and Theoretical Underdevelopment6 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Konuyla ilgili yayınlar
- Erzincan ve Erzurum'un kurtuluşu: Sarıkamış, Kars ve ötesi - Karabekir, K., Erzurum Ticaret ve Sanayi Odası Araştırma, Geliştirme ve Yardımlaşma Vakfı, 1990, Vol. 1
- Osmanlı ve Sovyet belgeleriyle Ermeni mezâlimi - Türközü, H. K, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, 1982
- Birinci Dünya Harbinde Erzurum ve çevresinde Ermeni hareketleri, 1914-1918 - Demirel, M. Genelkurmay Basm Evi, 1996
- 1. Dünya Savaşı’nda Erzincan Cephesi İle İlgili Yeni Belgeler, Balabanlılar ve 3. Ordu Arasındaki Bağlantı (Ocak 1916-Temmuz 1916) - Özgül, V.
- İstiklal Harbimiz (1. Cilt) - Kazım Karabekir - Yapı Kredi Yayınları,
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Erzincan Surasi haber gazete kitap akademik JSTOR Agustos 2019 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Erzincan Surasi veya Erzincan Sovyeti Osmanli Imparatorlugu nun I Dunya Savasi ndaki cephelerinden biri olan Kafkasya Cephesi kapsaminda gerceklesen Erzincan Muharebesi nden sonra Rus Imparatorlugu egemenligine giren Erzincan bolgesinde gunumuzdeki Erzincan il sinirlarindan daha buyuk bolgeyi kapsar yerel gucler tarafindan 1916 yilinda kurulan Sovyet hukumeti Savas devam ederken Rusya da gerceklesen Ekim Devrimi ile birlikte hukumetin degismesi ve bununla paralel olarak ordu birliklerinin cekilmesi neticesinde bazi yerel gucler tarafindan kurulmustur Osmanli Imparatorlugu himayesindeki topraklarda kurulan ilk Sovyet hukumeti ozelligini tasir Erzincan Surasi Ekim Devrimi ile birlikte Rusya nin cesitli bolgelerinde kurulan yeni yonetim sekline benzer bir orgutlenme girisimini temsil eder Turkce Erzincan Surasi Ermenice Erzincan Khorhrdayin Erzincan Surasi Erzincan Sovyeti1916 1921BayrakBaskentErzincan bolgesi daha sonra YesilyaziYaygin dil ler Turkce Ermenice ve KurtceHukumetSosyalist devlet 1917 1921Muradov PasaTarihce Kurulusu1916 Erzincan Sovyeti kurulusu1916 Sovyet in Yesilyazi ya nakli1918 Sovyet in yikilisi1921 Dagilisi1921 1921 yilinda Kuva yi Milliye mudahalesi sonucunda feshedilmistir Bazi kaynaklar ise Osmanli Ordusu tarafindan yikildigini belirtir Arka planI Dunya Savasi sirasinda Osmanli Imparatorlugu tarafindan acilan Kafkas Cephesi nde Osmanli Ordusu adina bircok yenilgi meydana gelmistir Bunun uzerine Enver Pasa komutasindaki yaklasik yuz bin kisilik ordu Carlik Rusyasi na bagli askerleri arkadan cevirip bozguna ugratmak icin harekete gecti Bu amac dogrultusunda Enver Pasa orduyu Allahuekber Daglari ndan gecirmek istedi Osmanli Ordusu na mensup 20 000 den fazla asker daha catismaya giremeden donarak olur ve bir kismi da sakat kalir Daglari gecen yaklasik 40 bin civarinda Osmanli askeri Carlik Rusyasi ordusuna saldirir Saldirida agir yenilgi alan Enver Pasa komutasindaki askerler Istanbul a doner Rusya ordulari buyuk bozguna ugrayan Osmanli ordularinin geri cekilisiyle birlikte Dogu Anadolu nun kuzeyini ve Dogu Karadeniz i ele gecirir Erzincan a gelen Rus ordulari Tunceli halki ve asiretlerinin direnisi ile karsilasir Daginik olan direnis birlikleri Rus askerlerini durdurmayi basarir O sirada geri cekilen Osmanli Ordusu na bagli 28 ve 36 tumenleri de bu direnis olayinin ardindan Tunceli ye gelerek burada konuslanirlar 1917 yilinda Munzur daglari Sadak Daglari ve Cardakli Bogazi nda bulunan Rusya ordulari Bolsevik orgutlenmeler ve disiplinsizlik nedeniyle karisiklik icerisindeydi 23 Subat ta Rusya da Subat Devrimi ile baslayan sorunlar Rusya ordusundaki disiplini hissedilir derecede bozmustu Rus Imparatorlugu nda devrimden sonra Transkafkasya da iktidar Ozel Transkafkasya Komitesi ne gecmisti Mart ayinda yasanan kucuk catismalarda Rusya askerlerinin savasmak istemedikleri ve silahlarini biraktiklari goruluyordu Ayrica sivil halka karsi savasmak istemiyorlardi Bu karisiklik icindeki Rusya ordusu Tunceli ye birkac kez saldirdiysa da basarili olamadi Erzincan Antlasmasi1917 yilinda Rusya da Ekim Devrimi gerceklesti Carlik Rusyasi na bagli askerler cephelerde Devrimci asker konseyleri kurarak ve askeri hiyerarsik yonetime el koyarak Car yanlisi general ve subaylari tutuklamisti Anadolu topraklarinda bulunan Carlik ordusunda da Bolsevik askerler yonetime el koymustu Tunceli yoresinde bulunan 1 Rusya Ordusu nun yonetimine ise uyesi ve Isci Sovyetleri uyesi Ermeni getirilmisti 1 Kizil Muhafiz Ordusu olarak askeri birlikler olusturuldu Ordu yonetimi Osmanli savas esirlerine komunizmin ilkelerini anlatarak onlari serbest biraktilar Ardindan isgal edilen bolgelerde propaganda birlikleri olusturarak halki bolgelerinde yonetimi ele almak icin tesvik ettiler Bolsevikler iktidara geldikten sonra Rusya nin butun cephelerdeki savasi durduruldu Carlik ordularinin girdigi Anadolu daki halklara Bolsevikler tarafindan I Dunya Savasi nin emperyalist bir savas oldugunu belirterek asil amacinin Osmanli topraklarinin paylasilmasi oldugunu Sykes Picot Anlasmasi ni gostererek aciklandi 1 Ordu Sovyet hukumetinin emri dogrultusunda 17 18 Aralik 1917 de Osmanli Hukumeti ile Erzincan Antlasmasi imzalandi Antlasma hukumlerine gore Kizil Muhafizlar dahil tum Rusya ordulari Anadolu topraklarindan uc ay icinde cekilecekti Ancak bosalan bolgelere Osmanli Ordusu giremeyecekti Bu madde ile Sovyetler Birligi ne sempati duyan yerel halk burada Sovyet hukumeti kuracak ve Osmanli kuvvetleri buraya mudahale edemeyecekti Ancak Enver Pasa nin amcasi olan Osmanli mutareke komisyonu baskani Bu mutareke kagit uzerinde kalmaya mahkumdur Bu topraklar Osmanli idaresine gececektir ifadelerinde bulunmustur Kurulusu18 Ekim 1917 tarihinde toplanan 4 ve 5 Kafkas Ordusu Birligi Askeri Birlik Temsilcileri Kongresi ne katilan Rus bir subayin arsivinden Erzincan Sovyeti doneminde cektirilen fotograf Daire icine alinan soz konusu subaydir I Dunya Savasi baslangicinda Osmanli topraklari olan Erzincan Sivas Trabzon civarlari savas devam ettikce Carlik Rusyasi ordusunun himayesine gecmistir Savas sirasinda gerceklesen Subat Devrimi sirasinda Rusya topragi olan bu bolgeler Rusya nin diger bolgelerinde gelisen olaylardan ayni sekilde etkilenmistir Bolsevik askerler subaylarini tutuklamislar ayaklanmislar bununla birlikte suralar sovyetler kurmuslardir Bunlardan biri de savas doneminde Rusya topragi olan Erzincan da bulunan Bolsevik askerlerin kurdugu Erzincan Sura hukumetidir Anlasmadan sonra Bolsevik komutan Arsak Cemalyan Kurt Turk ve Ermeni ileri gelenlerini topladi Bununla birlikte bolgedeki ayni uluslardan isciler de bu toplanmaya cagrildi Toplantiya Ermeniler adina Muradov Kurtler adina Aliser ve Alisan beyler Turkler adina Erzincan muftusu katilirlar Bolgelerdeki nufusa gore halk temsilcileri sayisi belirlenirdi Toplam 25 temsilci Ermeni kaynaklari 75 oldugunu belirtir Erzincan Bayburt ve Tunceli bolgelerinden secilmistir Surayi daha da genisletmek icin cevre bolgelere propaganda birlikleri gonderilir Carlik Ordusu Erzincan Antlasmasi nin akabinde isgal ettikleri topraklari bosaltmaya baslamislardi Bu geri cekilme esnasinda ellerindeki mevcut silahlari Ermeni askerlerine teslim ederek onlari da yerlerine varis olarak biraktiklari belirtilmistir Gurcu birlikleri Posof ve Adigon tarafinda Ermeni birlikleri ise Erzincan Erzurum Kars Ardahan tarafinda faaliyetlere baslamistir Bu durum bu konseylerin olusturulmasinda zemin hazirlamistir Bu haberler Vehip Pasa icin buyuk bir endise kaynagi olmus ve bolgedeki hareketliligi incelemek uzere bolgeye casuslar gondermistir Casuslar tarafindan Vehip Pasa ya aktarilan bilgiye gore cephedeki Rus asker ve subaylarinin artik savas isleriyle mesguliyetten ziyade baris ve geri cekilme isleriyle ugrastiklarini ve kesin baris icin calistiklari diger yandan Rus askerinin bu fikirde olmasina ragmen Ermeni asilli olan askerlerin bu fikirde olmadiklari ve baska amaclar icinde olduklari bilgisi mevcuttu Tunceli Delegeleri Erzincan a gelirken Sovyet Kizil Ordusu ve Ermeni birlikleri askeri torenle karsilar Erzincan da bulunan 5 Turk delegesi karsilama torenlerine katilmamislardir Ermeni temsilciler heyeti baskani Muradov Pasa torende bir konusma yapmistir Konusmada Ekim Devrimi nin dunyadaki ve bolgedeki etkilerini bahsetmis ve konusmasina Turkler Kurtler ve Ermeniler kardestir Bizi birbirimize kirdiranlar emperyalistler ve onlarin yerli isbirlikcileridir Biz cektigimiz acilari unutuyoruz ve baris elimizi uzatiyoruz Butun Kurt Ermeni ve Turk emekcileri ve iscileri birleserek kendi suramizi kuralim Bizim Sultanlara ihtiyacimiz yoktur Rus iscisi zalim Cari devirerek kendi hukumetlerini kurdular bizde birleserek kendi hukumetimizi kuralim Lenin ve Ordusu bizi destekliyor seklinde devam etmistir Dogu ve Bati Tunceli adina toplantiya katilan Alisan ve Aliser beyler Tunceli ye giderek su aciklamalarda bulunmustur Rus Ordusu nun yonetimini amele cemiyeti ele almistir Ordu geri cekilecektir Sura calismasi icin Tunceli den bir komite tez elden Erzincan a gelsin Bati Tunceli den Alisan Bey iki delege ile 8 bin kisilik bir askeri gucle Erzincan a gelirler Tunceli delegeleri Erzincan a gelirken Sovyet ordusu ve Ermeniler askeri torenle karsilar Yonetimi ilan edenler sehirdeki yonetim binalarina kizil bayraklar cektiler Kisa zamanda bu hareket Erzurum Erzincan Bayburt ve Sivas a yayildi Kurulan konsey hukumeti Ocak 1918 de Osmanli ordusu tarafindan bastirilana kadar yasadi Kurulusundan sonraSovyet hukumeti RSDP uyelerinin askeri siyasi ve ekonomik destegi ile kisa zamanda gercek bir iktidar oldu Ilkin Sovyetler Birligi ndeki Kolhozlarin benzeri bir kolektif uretim ciftlikleri olusturuldu Ardindan istihbarat ve askeri orgut ve polis teskilati kuruldu Maliye kanunu cikarildi ve vergilerin Istanbul hukumetine degil Sovyetler e odenmesi kararlastirilarak vergi miktarlari belirlendi Toprak kanunu cikarildi topraksiz koylulere toprak dagitildi kaynak belirtilmeli Osmanli Ordusu geri cekildiginde bolgedeki Muslumanlara Ermenilere karsi silah vermisti Ayrica bolgede bulunan Cemiyeti Islamiye de anti komunist propaganda yapiyordu Kizil Muhafizlar ise bu tur olaylari engelledi Ancak Kizil Muhafizlar 1918 Subat sonuna kadar hem antlasmadan hem de Kafkaslar da meydana gelen olaylardan dolayi Erzincan i bosaltmasi gerekiyordu Zaten Ermeniler baskenti Erivan olan ayri bir devlet kurmus ve Sovyetler Birligi ne karsi savasiyordu Bu yuzden Erzincan ve cevresindeki bazi Ermenilerin Bolsevik taraftarligi fazla inandirici bulunmadi Kurtlerde ise sosyalist dusunce hakim egilim degildi Bu nedenle Kizil Muhafizlar Cemiyeti Islamiye ve Istanbul hukumetinin isgal planlarina karsi fazla bir sey yapmadan Sovyetler e istenilen destegi ve guvenceyi vermeden cekildi 1915 1916 Osmanli Rus Savasi sirasinda Rus birliklerinin Erzincan dan cekilmesinden sonra Osmanli ordusu Cibranli Halit Bey komutasindaki Kurt Suvari Alayi ile birlikte iki koldan harekete gecer Ordu Erzincan i Ermeniler tarafindan kurulan bu sura sovyet orgutlenmelerini yikmak Cibranli Halit ise Osmanli adina Ovacik ta lagvedilen resmi yonetimi yeniden kurmak amacindaydi 30 Nisan 1919 tarihinde Mustafa Kemal Erzurum Erzincan Bayburt ve Sivas bolgelerinde olusmus ve Osmanli ordusu tarafindan bastirilmis konsey hareketinin sonrasinda durumun yerinde incelemesi ve gereken onlemlerin varsa bunlarin alinmasi amaciyla Damat Ferit Pasa hukumeti tarafindan 9 Ordu Mufettisi olarak Samsun a gonderildi Yesilyazi ya nakliKizil Muhafizlar Erzincan dan cekildigi gun Turk delegeler Istanbul Hukumetine bagli olduklarini acikladilar ve azinlik olmasina ragmen Sura adina 9 Osmanli ordusunu bolgeye davet ettiler Bundan sonra Osmanli Hukumetinin Sovyetler Birligi ile yaptigi ateskes antlasmasina uymayacagi bolgeyi isgal ederek Ermenileri kovacagi soylentileri yayilmaya basladi Ayrica Cemiyeti Islamiye artik Ermenilere acikca savas cagrisi yapiyordu Sovyetler Birligini yikma kampanyasina Tunceli delegelerini de kazanmak icin gorusmeler yapiliyordu Osmanli adina gorusmeleri Azadi orgutu sorumlusu Binbasi Cibranli Halit Bey yapiyordu Ancak yapilan gorusmeler sonucsuz kalmisti Tunceliler kim saldiriya gecerse ona karsi oluruz aciklamasi yaptilar Meydana gelen huzursuzluk eldeki silahlarin teslim edilmesi ile hal edilmek istendi Ancak taninan bes gunluk sure icinde Turkler silahlari teslim etmedi Silahlarini teslim eden Ermeniler silahlarini geri aldilar Bu sirada Tunceliler de Tunceli ye doneceklerini bildirilerek Sovyet hukumeti Erzincan da guvenlikte degildir Hukumet merkezini Tunceli ye tasiyalim dediler Erzincan hukumetindeki Tunceli delegeleri birkac Ermeni delegesi ve Hasan Vefa Bey Sovyet hukumetinin merkezinin Ovacik Yesilyazi ya naklederek surdurulmesi karari aldilar Erzincan a kiyasla cok daha kucuk olan bu merkeze tasinma kararinda Turk delegelerin Osmanli ordusunu davet etmesi etkili olmustur Cunku Sovyet in kontrolunun Ermeni kokenli Muradov Pasa ya gecmesinden Turk delegeler rahatsizdi Iddiaya gore Muradov Pasa nin kente girisi sirasinda Turk delegelerin karsilamaya gelmemistir DagilisiTunceli her yonuyle kusatilmis ve tecrit edilmisti Kendilerini Bati Tunceli olarak tanitan ve Yesilyazi daki Sovyet yonetimine bagli olan Kocgiri halkinin 1921 de kaybetmesi uzerine Yesilyazi Sovyet yonetimi 1921 de feshedildi Ayrica BakinizBaku SovyetiKaynakca a b Ermeni Soykirimi mi Katliam mi Yoksa Kirimi mi academia edu Academia 28 Subat 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Ekim 2020 Radikal Gazetesi radikal com tr 14 Eylul 2014 22 Aralik 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 22 Aralik 2016 a b c d e Alpaslan Kavel 1 Temmuz 2017 Gazeteduvar com tr 22 Temmuz 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Temmuz 2017 Kivilcim Viyale Kirmanciya Beleke sayi 4 s 17 Emirali Yagan Kirmanciya Beleke sayi 4 s 31 43 18 Aralik 1917 1 Rus Ordusunun yetkilileriyle Osmanli Hukumeti arasinda Erzincan Antlasmasi imzalandi 22 Aralik 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde 18 Aralik 2015 Erisim tarihi 22 Aralik 2016 a b Metin Kayaoglu Oguzhan Kayserilioglu Orhan Dilber 2009 Teori ve Politika Dergisi 51 52 ISSN 2147 0596 22 Aralik 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Aralik 2016 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link a b Dersim e Giden Yol Nasil Basladi 24 Aralik 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde 19 Kasim 2009 Erisim tarihi 24 Aralik 2016 a b c Dilber Orhan Kemalizm in Cumhuriyetcilik Diye Bir Ilkesi Var mi Peyama Azadi s 21 Left Wing of the Turkish Communist Party in Erzincan 4 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Erisim tarihi 24 Aralik 2016 Turkey in the First World War Caucasus 27 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Erisim tarihi 24 Aralik 2016 Karerli Mehmet Efendi Yazilmayan Tarih ve Anilarim Kalan Yan Serge Victor Yil Bir Rus Devrimi nin Chicago Holt Rinehart and Winston 1972 s 193 Stefanos Yerasimos Turk Sovyet Iliskileri Ekim Devriminde Milli Mucadele ye Istanbul Gozlem Yayinlari 1979 vol 7 s 13 Mehmet Hocaoglu Tarihte Ermeni Mezalimi ve Ermeniler Istanbul 1976 5 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Eylul 2015 Kopeliovich Semen Izrailevich Rusca Ourbaku 12 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Agustos 2019 Ekim Devrimi Tartismalari 2009 Ekim Devrimi ve Iki Cumhuriyet paneli Koz Gazetesi 15 Kasim 2009 Yuz Cicek Acsin Kultur Merkezi Okmeydani Istanbul a b Goldner L 2016 Revolution Defeat and Theoretical Underdevelopment Russia Turkey Spain Bolivia Brill 24 Aralik 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Erisim tarihi 24 Aralik 2016 ISBN 978 9004298521 Erzincan Surasi Halklar Arasinda Savasa Siniflar Arasindaki Barisa Son KoZ gazetesi 29 Aralik 2005 a b Fevzi Cakmak Buyuk Harpte Sark Cephesi Hareketleri Sark Vilayetlerimizde Kafkasya da ve Iran da 1935 te Akademide Verilen Konferanslar Ankara 1936 a b Yavuz N Erzincan Mutarekesi nin Turk Tarihindeki Yeri ve Onemi 2 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ankara Universitesi Dergisi 18 24 s 231 Kilic S 1998 Turk Sovyet iliskilerinin dogusu Vol 17 Dergah Yayinlari Erdem Hamit 1920 Yili ve Sol Muhalefet Sel Yayincilik Subat 2010 Istanbul s 79 Metin H 1992 Turkiye nin siyasi tarihinde Ermeniler ve Ermeni olaylari Vol 32 Milli Egitim Bakanligi Idris Solmaz Dersimlilerin Rus Carligi ile olan savasinin Osmanli ile ilgisi alakasi yoktur 22 Aralik 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim tarihi 21 Ocak 2016 Dis baglantilarKoylu Sosyalizmi ve Kizilbas Alevi Hareketi nin Sorunlari Erzincan Sura Sovyet Hukumeti22 Aralik 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde I Dunya Savasi nda Erzincan18 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kemalizme Karsi Komunizm Komunist Hareketin Ortaya Cikisi22 Aralik 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Kopeliovich Semen Izrailevich Rusca 12 Agustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Left Wing of the Turkish Communist Party in Erzincan4 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ekim Devrimi Tartismalari22 Aralik 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Goldner Loren Revolution Defeat and Theoretical Underdevelopment6 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Konuyla ilgili yayinlarErzincan ve Erzurum un kurtulusu Sarikamis Kars ve otesi Karabekir K Erzurum Ticaret ve Sanayi Odasi Arastirma Gelistirme ve Yardimlasma Vakfi 1990 Vol 1 Osmanli ve Sovyet belgeleriyle Ermeni mezalimi Turkozu H K Turk Kulturunu Arastirma Enstitusu 1982 Birinci Dunya Harbinde Erzurum ve cevresinde Ermeni hareketleri 1914 1918 Demirel M Genelkurmay Basm Evi 1996 1 Dunya Savasi nda Erzincan Cephesi Ile Ilgili Yeni Belgeler Balabanlilar ve 3 Ordu Arasindaki Baglanti Ocak 1916 Temmuz 1916 Ozgul V Istiklal Harbimiz 1 Cilt Kazim Karabekir Yapi Kredi Yayinlari ISBN 9789750813467