Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Fetret Devri (İngilizce: Interregnum) İngiltere'de iç savaş döneminde kral I. Charles'ın 30 Ocak 1649 tarihinde idam edilmesiyle başlayan ve II. Charles'ın 29 Mayıs 1660 tarihinde Londra'ya girmesiyle başlayan Restorasyon arasında geçen süreyi anlatır. Bu devir sırasında İngiltere çeşitli farklı yönetim biçimlerine sahne olmuştur.
Siyasi hayat
Dönemin siyaseti Yeni Ordu mensubu subaylardan oluşan Grandee adlı tabaka ve onların sivil destekçileri tarafından belirlenmiştir. Bu dönemde birden fazla cumhuriyet rejimine tolere edilmiştir. 1649-1653 döneminde iktidar erki Devlet konseyindedir, yasama organı olarak da Rump Parlamentosu görev yapmaktadır. 1653 yılında başta Oliver Cromwell olmak üzere Grandeeler Rump Parlamentosunu kapatıp onun yerine atamayla oluşturdukları bir bilşeşimi getirmişlerdir. Bu bileşim 129 İngiliz, 5 İskoç ve 6 İrlandalı olmak üzere toplamda 140 atanmış kişiden oluşmuştur. Ancak bu bileşim de bir önceki parlamento gibi işlememiş ve sadece 5 ay sonrasında 12 Aralık 1653 tarihinde yine Grandeeler tarafından kapatılmıştır. Bundan sonra Oliver Cromwell Lord Protector ilan edilmiş ve yürütme erkini ele geçirmiştir. Seçilme içermeyen ve babadan oğula geçmeyen bir kurum olarak tanımlanan bu unvan, kişide ölümüne kadar kalıyordu. bu sistemde yasama organı olan parlamento üç yıllık olarak oluşturuluyor ve en az 5 ay toplanıyordu. Cromwell bu sistemdeki ilk Portectorate Parlamentosunu 1655 yılı Ocak ayında lağveder. Geçiş döneminde ordudaki generaller eliyle askeri idare denenir. Yürürlükteki hükûmet şekli 1657 yılı Mayıs ayında İngiltere'nin ikinci ve halen yürürlükteki anayasası olan The Humble Petition and Advice ile değiştirilir. Oliver Cromwell'in ölümünden sonra oğlu tarafından devam ettirilmek istenen Lord Protector sistemi siyasi ortama uygun düşmeyince sürdürülemez. Protectorate 1659 yılı Mayıs ayında Grandeeler Rump Parlametosunu toplantıya çağırınca sona erer. Düzensiz bir hükûmet deneyiminden sonra 1660 yılı Şubat ayında İskoçya askeri valisi General George Monk birlikleriyle Londra'ya girip II. Charles'ı tahta geçirmesiyle monarşi restore edilmiş olur.
Günlük hayat
İç savaşta Parlamento yanlılarının zaferinden sonra Parlamento dahilinde çoğunluğun görüşü olan Püritanlık ülkede hakim olmaya başladı. Sade ve gösterişten uzak bir yaşayış öngören bu görüş geçmiş rejimini aşırılıklarına karşı çıkıyordu. Bu kapsamda Noel ve Paskalya gibi tatiller kaldırıldı, tiyatro ve kumar yasaklandı. Erdemli olarak değerlendirilen opera gibi sanat dalları desteklendi.
Yahudilerin durumu
Haham Menasseh Ben Israel 1655 yılında Cromwell ile görüşerek Yahudilerin İngiltere'ye kabul edilmesini istemiştir. Cromwell hahamın istediği tüm istekleri kabul etmese de Cromwell döneminde Yahudilerin sinagog açmalarına ve kendilerine has mezarlıklar yapmalarına izin verilmiştir. Buna rağmen İngiltere'de Yahudiler ibadetlerini hala açıkça yerine getiremiyor ve düşmanca bir ortamla karşılaşıyorlardı. Ayrımcılık sürse de bu dönemde ibadetlerine karışılmamıştır.
Radikaller ve muhafazakârlar
İç savaş sırasında toplumsal yapı çöküntüye uğradığından dolayı bu dönemde Parlamento radikal siyasi grupların varlığına izin vermiş, onları desteklemiştir. Ayrıca yeni oluşturulan ordu da etkili bir siyasi araç haline gelmiştir. Ortaya çıkan yeni gruplar oluşmakta olan yeni devleti kendi açılarından şekillendirmek istemişlerdir.
John Lilburne öncülüğündeki Levellerlar güçlerini ordu ve Londra halkından almaktaydı. 1649 tarihli metinleri olan The Agreement of the People içerisinde halkı daha iyi temsil eden ve sorumlu, ikiyılda bir değişen bir parlamento önerilmiştir. Dini hoşgörünün de dile getirildiği metin daha demokratik bir toplum öngörse de, kadın hakları vb henüz gündemde değildi. Levellerlar parlamentoyu monarşiden daha iyi görseler de yapılan yanlışları eleştirmekten, metinler yayınlamaktan hatta ayaklanmaktan geri durmamışlardır. Takipçilerinin sayısal niceliği korkutucu olmasa da fikirleri bir dönem vatan hainliği kapsamına alınacak kadar ciddiye alınmıştır.
Gerard Winstanley önderliğindeki Diggerlar Levellerlardan daha da eşitlikçiydiler. Modern sosyalizm veya anarşizm öğretisine yakın bir toplu mülkiyet ve hukuk ve eğitim alanında tam bir kadın erkek eşitliğini savunuyorlardı. Çok az sayıda olan takipçileri oldukça baskıya maruz kalıyor, Levellerlardan bile direnç görüyorlardı.
Tarihsel değerlendirme
Fetret Devri İngiltere tarihi için kısa ama önemli bir geçiş dönemiydi. Kral I. Charles'ın idamından sonra ortaya çıkan belirsiz dönemde çok çeşitli siyasi ve dini gruplar ortaya çıkmış, istikrarlı bir yönetim arayışıyla çok çeşitli idare biçimleri denenmiştir. Püritan hareket bu dönemde İngiltere Kilisesinin Katolikleşmesine karşı durmuştur. Devlet yönetimiyle bağları kopartılan kilisenin durumu sıkça tartışılır olmuştur. Fetret Devri'nde Cromwell iç savaş sırasında kazandığı desteğin çoğunu kaybetmiş, aristokrasiye karşı olduğu için tepki almıştır. Bu dönemde İskoçya ve İrlanda'dan gelebilecek tehditlere karşı oluşturulan sürekli ordunun masrafları da yüksek vergiler olarak halka yansımıştır.
Kaynakça
- ^ Parliament of Saints (Azizler Parlamentosu) veya Barebones Parliament (İskelet Parlamentosu) gibi takma adlarla anılmıştır
- ^ Türkçesi: Manda veya himayeye bağlı idare şekli
- ^ Yasaklar çoğunlukla Cromwell'e atfedilse de aslında karar organı Parlamentoydu, hatta Cromwell'in bazı dönemlerde radikal kararları yumuşattığı görülmüştür
- ^ Bu dönemde Edward Sexby, Cromwell'in öldürülmesini savunan Killing No Murder adlı broşürü yazdığı için tutuklanmış ve hapiste hayatını kaybetmiştir
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Fetret Devri Ingilizce Interregnum Ingiltere de ic savas doneminde kral I Charles in 30 Ocak 1649 tarihinde idam edilmesiyle baslayan ve II Charles in 29 Mayis 1660 tarihinde Londra ya girmesiyle baslayan Restorasyon arasinda gecen sureyi anlatir Bu devir sirasinda Ingiltere cesitli farkli yonetim bicimlerine sahne olmustur Siyasi hayatDonemin siyaseti Yeni Ordu mensubu subaylardan olusan Grandee adli tabaka ve onlarin sivil destekcileri tarafindan belirlenmistir Bu donemde birden fazla cumhuriyet rejimine tolere edilmistir 1649 1653 doneminde iktidar erki Devlet konseyindedir yasama organi olarak da Rump Parlamentosu gorev yapmaktadir 1653 yilinda basta Oliver Cromwell olmak uzere Grandeeler Rump Parlamentosunu kapatip onun yerine atamayla olusturduklari bir bilsesimi getirmislerdir Bu bilesim 129 Ingiliz 5 Iskoc ve 6 Irlandali olmak uzere toplamda 140 atanmis kisiden olusmustur Ancak bu bilesim de bir onceki parlamento gibi islememis ve sadece 5 ay sonrasinda 12 Aralik 1653 tarihinde yine Grandeeler tarafindan kapatilmistir Bundan sonra Oliver Cromwell Lord Protector ilan edilmis ve yurutme erkini ele gecirmistir Secilme icermeyen ve babadan ogula gecmeyen bir kurum olarak tanimlanan bu unvan kiside olumune kadar kaliyordu bu sistemde yasama organi olan parlamento uc yillik olarak olusturuluyor ve en az 5 ay toplaniyordu Cromwell bu sistemdeki ilk Portectorate Parlamentosunu 1655 yili Ocak ayinda lagveder Gecis doneminde ordudaki generaller eliyle askeri idare denenir Yururlukteki hukumet sekli 1657 yili Mayis ayinda Ingiltere nin ikinci ve halen yururlukteki anayasasi olan The Humble Petition and Advice ile degistirilir Oliver Cromwell in olumunden sonra oglu tarafindan devam ettirilmek istenen Lord Protector sistemi siyasi ortama uygun dusmeyince surdurulemez Protectorate 1659 yili Mayis ayinda Grandeeler Rump Parlametosunu toplantiya cagirinca sona erer Duzensiz bir hukumet deneyiminden sonra 1660 yili Subat ayinda Iskocya askeri valisi General George Monk birlikleriyle Londra ya girip II Charles i tahta gecirmesiyle monarsi restore edilmis olur Gunluk hayatIc savasta Parlamento yanlilarinin zaferinden sonra Parlamento dahilinde cogunlugun gorusu olan Puritanlik ulkede hakim olmaya basladi Sade ve gosteristen uzak bir yasayis ongoren bu gorus gecmis rejimini asiriliklarina karsi cikiyordu Bu kapsamda Noel ve Paskalya gibi tatiller kaldirildi tiyatro ve kumar yasaklandi Erdemli olarak degerlendirilen opera gibi sanat dallari desteklendi Yahudilerin durumuHaham Menasseh Ben Israel 1655 yilinda Cromwell ile goruserek Yahudilerin Ingiltere ye kabul edilmesini istemistir Cromwell hahamin istedigi tum istekleri kabul etmese de Cromwell doneminde Yahudilerin sinagog acmalarina ve kendilerine has mezarliklar yapmalarina izin verilmistir Buna ragmen Ingiltere de Yahudiler ibadetlerini hala acikca yerine getiremiyor ve dusmanca bir ortamla karsilasiyorlardi Ayrimcilik surse de bu donemde ibadetlerine karisilmamistir Radikaller ve muhafazakarlarIc savas sirasinda toplumsal yapi cokuntuye ugradigindan dolayi bu donemde Parlamento radikal siyasi gruplarin varligina izin vermis onlari desteklemistir Ayrica yeni olusturulan ordu da etkili bir siyasi arac haline gelmistir Ortaya cikan yeni gruplar olusmakta olan yeni devleti kendi acilarindan sekillendirmek istemislerdir John Lilburne onculugundeki Levellerlar guclerini ordu ve Londra halkindan almaktaydi 1649 tarihli metinleri olan The Agreement of the People icerisinde halki daha iyi temsil eden ve sorumlu ikiyilda bir degisen bir parlamento onerilmistir Dini hosgorunun de dile getirildigi metin daha demokratik bir toplum ongorse de kadin haklari vb henuz gundemde degildi Levellerlar parlamentoyu monarsiden daha iyi gorseler de yapilan yanlislari elestirmekten metinler yayinlamaktan hatta ayaklanmaktan geri durmamislardir Takipcilerinin sayisal niceligi korkutucu olmasa da fikirleri bir donem vatan hainligi kapsamina alinacak kadar ciddiye alinmistir Gerard Winstanley onderligindeki Diggerlar Levellerlardan daha da esitlikciydiler Modern sosyalizm veya anarsizm ogretisine yakin bir toplu mulkiyet ve hukuk ve egitim alaninda tam bir kadin erkek esitligini savunuyorlardi Cok az sayida olan takipcileri oldukca baskiya maruz kaliyor Levellerlardan bile direnc goruyorlardi Tarihsel degerlendirmeFetret Devri Ingiltere tarihi icin kisa ama onemli bir gecis donemiydi Kral I Charles in idamindan sonra ortaya cikan belirsiz donemde cok cesitli siyasi ve dini gruplar ortaya cikmis istikrarli bir yonetim arayisiyla cok cesitli idare bicimleri denenmistir Puritan hareket bu donemde Ingiltere Kilisesinin Katoliklesmesine karsi durmustur Devlet yonetimiyle baglari kopartilan kilisenin durumu sikca tartisilir olmustur Fetret Devri nde Cromwell ic savas sirasinda kazandigi destegin cogunu kaybetmis aristokrasiye karsi oldugu icin tepki almistir Bu donemde Iskocya ve Irlanda dan gelebilecek tehditlere karsi olusturulan surekli ordunun masraflari da yuksek vergiler olarak halka yansimistir Kaynakca Parliament of Saints Azizler Parlamentosu veya Barebones Parliament Iskelet Parlamentosu gibi takma adlarla anilmistir Turkcesi Manda veya himayeye bagli idare sekli Yasaklar cogunlukla Cromwell e atfedilse de aslinda karar organi Parlamentoydu hatta Cromwell in bazi donemlerde radikal kararlari yumusattigi gorulmustur Bu donemde Edward Sexby Cromwell in oldurulmesini savunan Killing No Murder adli brosuru yazdigi icin tutuklanmis ve hapiste hayatini kaybetmistir