Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yeni Ordu (İngilizce: New Model Army) İngiliz İç Savaşında Parlamento yanlıları tarafından 1645 yılında kurulmuş olan ve 1660 yılındaki Restorasyon sonrasında lağvedilmiş olan silahlı kuvvettir.
Üç Krallık Savaşlarında meydana getirilen diğer ordulardan farklı olarak ülkenin herhangi bir yerinde sadık bir şekilde görev yapabilecek bir silahlı kuvvet olarak tasarlanmış ve sadece bir bölgeye has olarak kurgulanmamıştır. Mensupları sadece muharebe dönemlerinde silah altına alınan milislerden değil profesyonel askerlerden oluşmaktaydı. Subayların orduya bağlı olmaları için Lordlar Kamarası veya Avam Kamarasında herhangi bir görev almalarına izin verilmezdi.
Yeni Ordu savaş deneyimi olan ve özellikle Püriten inanca sahip olan askerlerle kurulmuştur. Sıradan askerleri toplumda radikal veya muhalif sayılabilecek görüşlere sahip olduğu için İngiltere ordularında Yeni Ordunun ayrı bir yeri vardır. İç savaş döneminde çok önemli bir iktidar aygıtı olan orduda dönem için radikal sayılabilecek Leveller fikirleri beslenecek ortam bulmuş, ordunun saygınlığı nedeniyle subaylar muhalif askerlerle tarihte pek az rastlanan Putney görüşmeleri gibi kamuya açık görüşmelerde ülkenin toplumsal yapısını tartışmıştır. Ordu özellikle başta Oliver Cromwell olmak üzere komuta heyeti tarafından ülkenin toplumsal hayatına yön verecek şekilde sayısız kez kullanılmıştır. Ordunun iç disiplini ve dini arka planı, özellikle Cromwell iktidarı döneminde belirleyici güç olmasını sağlamıştır.
Kuruluşu
Yeni Ordu, sürmekte olan iç savaş sırasında Parlamento yanlılarının mevcut silahlı kuvvetlerin durumundan memnun olmamaları üzerine 1644 yılında gündeme gelmiştir. Monarşi yanlılarına göre daha geniş mali kaynaklara ve insangücüne sahip olmalarına rağmen kurdukları milis ağırlıklı birlikler yerel muharebelerde kullanılabiliyor, uzak seferlere çıkamıyordu. 1644 yılı 2 Temmuz günü Sir William Waller komuta ettiği Londralı milislerden oluşan birliğin şehrin dışına çıkıldığında muharebelere katılmak istemediğini görür ve durumu üstlerine bildirerek sorunun çözülmemesinin yıkıcı etkileri hakkında uyarılarda bulunur. Ayrıca Parlamento ordularının komuta heyetinde de hala kralla uzlaşılmasını düşünen soyluların varlığı muharebelerde sonuç alınamamasına yol açıyordu. Kralla uzlaşılmasını savunan Manchester Earlü ile uzlaşma düşmanı olan kurmay heyeti başkanı Oliver Cromwell sürekli olarak çatışıyordu. Bu gönülsüzlük hali kralcı birliklerin pusudan kaçmasına izin verecek kadar ileriye gitmiştir.
19 Kasım 1644 günü Parlamentodaki doğu eyalet temsilcileri milis kuvvetleri bir arada tutmaya yarayacak mali külfeti daha fazla karşılayamayacaklarını ilan ederler. Bu dönemde Parlamento silahlı kuvvetlerinin neredeyse yarısı bu eyaletlerce sağlanmaktaydı. Durumu incelemek için Parlamento bünyesinde bir kurul oluşturulmasına karar verilir. Bu sırada 19 Aralık günü Avam Kamarasında kabul edilen yasaya göre Lordlar ve Avam Kamarasında vekillik görevi yapanların orduda görev alması yasaklanır. Yeni kurulmakta olan orduyla doğrudan ilgisi olmasa da bu yasa Yeni Ordu bileşimini etkilediği için ilişkilendirilmiştir. Yasanın geçmesiyle birlikte Manchester ve Essex Earlleri cephede orduyu komuta etme imkanlarını kaybederler.
6 Ocak 1645 günü Yeni Ordunun kurulduğu ilan edilir, başkomutanlığa Sir Thomas Fairfax atanır. Bu sırada Cambridge bölgesinden vekil olan Oliver Cromwell komutasındaki süvari birliğinden ayrılsa da Fairfax'ın isteğiyle, görevi bırakan Albay Bartholomew Vermuyden'in yerini alır. Cromwell ve damadı Henry Ireton toplamda dört istisnası olan bu kanunu delen iki kişi konumunda olmuştur.
Temelleri ve ilk özellikleri
Yeni Ordu kâğıt üzerinde 22 bin askerden oluşuyordu. Süvari sınıfında her birisi 600'er kişilik 11 alay, piyade sınıfında her birisi 1200'er kişilik 12 alay ve 1000 kişilik bir ağır süvari alayı bulunuyordu. Ordu için gönüllü sıkıntısı çekilmezken özellikle Parlamento denetimindeki güney ve doğu eyaletlerinden katılım olmuştur. İç savaş sırasında orduda firar olayları da yaşanmıştır. Yazılmış olan Soldier's catechism kitapçığında yeni kurallar ve eğitimler ayrıntılarıyla işlenmiştir. Orduda günlük maaş piyadeler için 8 pens, süvariler için 2 şilindi. Ordunun idaresi daha da merkezileştirilmiş, özellikle tayınlar, giyim-kuşam gibi iaşe işlerinde organizasyon üst seviyedeydi. Süvarilerin kendi atlarını tedarik etmeleri isteniyordu. Yeni Ordu kurucuları komuta heyetinin oluşturulmasında sosyal statü veya zenginlikten ziyade askeri kabiliyeti önde tutmuştur. Çok sayıda asilzade komutan diğer komutanlarla aynı kurullarda çalışmaya zorlanmış ve komuta zaafı gösterenler tasfiye edilmiştir. Cromwell orduya aldığı askerlerde ve özellikle subaylarda Protestan ideallerine bağlılığı en önemli belirleyici etken olarak değerlendirmiştir. Bu yüzden çok sayıda İskoç asıllı profesyonel asker Yeni Ordu içinde yer almayı reddetmiştir. İç savaşta monarşinin önde gelen komutanlarından Prens Rupert Yeni Ordu askerlerinin askeri becerilerini överek onlara Ironsides diyecektir.
İsmi
Günümüzdeki en kapsamlı İngilizce sözlük olan Oxford English Dictionary New Model Army tanımlamasının en eski kullanımının 1845 yılında İskoç tarihçi Thomas Carlyle tarafından yapıldığını yazar. Terim bu şekliyle 17. ve 18. yüzyıl metinlerinde yer almaz. 1646 yılı Şubat ayının kayıtları bu silahlı kuvvetlerden New modelled army olarak bahseder.
Üniforma, ekipman ve taktikleri
Süvariler
Yeni Ordu'nun gözbebeği süvari birlikleriydi. Arkebüzlerini kullanacak şekilde silahlanıp giyinirlerdi. Göğüs ve sırt bölgelerini koruyan zırhın altında deriden elbise kılıç darbelerine karşı dayanım sağlardı. Üç bölmeli görüş kısmı kalkabilen miğfer, sol el için de atın dizgininin de tutulabildiği zırhlı eldiven kullanılırdı. Her alay altı taburdan oluşurdu. Her bir taburda 100 askerin yanı sıra subaylar, astsubaylar, uzman personel bulunurdu. Her taburun ayrı flaması olurdu. Muharebe esnasında bir alay her birisi üç taburdan oluşan iki kısma ayrılır ve başında genellikle binbaşı veya albay olurdu. Süvarilerin disiplini monarşi yanlısı süvarilere göre daha iyiydi. Cromwell özellikle kaçan düşmanın ardından kovalama girişimlerini yasaklamış, muharebe sahasının kesinlikle terk edilmemesi yönünde emirler çıkartmıştı. Bu sayede Yeni Ordu süvari birlikleri cepheden saldırıp düşmanı dağıtıp yeniden toplanıp yeniden farklı bir yere saldırabilecek kabiliyetteydi. Diğer taraftan takip komutu aldıklarındaysa hiçbir ganimet veya yağma peşinde koşmadan hedefi takip edebilmeleriyle tanınırlardı.
Ağır süvariler
Yeni Ordu bünyesinde her biri 100 kişilik 12 taburdan oluşan 1 alay ağır süvari gücü bulunuyordu. Albay John Okey komutasındaki birliğin muharebedeki temel görevi piyade keskin nişancılarını öncelikli olarak bertaraf etmekti. Devriye ve keşif görevlerinde de kullanılan birlik kuşatmalarda arkebüz ve el bombalarıyla açılan gediklerden girişi zorlardı. Forlorn hope birliklerini çoğunlukla bu birlikler oluştururdu.
Piyadeler
Piyade alayları on bölükten oluşur, içlerinde tüfekli birliklerle kargı taşıyan askerler karışık olurdu. Piyadelerin kırmızı üniformaları vardı. Farklı alayların üniforma üzerindeki yaka ve manşetlerde kendi simgelerini temsilen farklı renkleri olurdu. Resmî yazışmalarda alayın adı komutanının adıyla anılırdı. Yeni Ordu bünyesinde her iki tüfekçiye karşılık bir kargıcı olurdu. Muharebe sırasında özellikle arkebüzcülerin süvarilere karşı savunmasız kalmasına karşı önlem olarak kargılı birliklerle birlikte kullanılmıştır.
Kargıcılar, miğferlerinin yanı sıra göğüs ve sırtıyla bacaklarını kapatan zırh giyerlerdi. 16 feet uzunluğunda kargı ve bir kılıç taşırlardı. Yükü oldukça ağır olan kargıcılar genel olarak ordunun sefer sırasında ilerleme hızını belirleyen bir etken olagelmiştir. Yeni Ordu özellikle İrlanda Seferinde gerilla birliklerine karşı savaşırken kargıları bırakmak durumunda kalmıştır.
Arkebüz kullanan askerler iç savaşın sonuna kadar zırh kullanmamıştır. Taşıdıkları kuşaklarında hem kurşun hem de barut taşırlardı. Seri atış sağlamak için altı kişilik derinliğe sahip sıralar hâlinde cephede yer alır, sırayla ateş ederlerdi. 1660 yılına kadar tüfeklerde süngü kullanılmamış, yakın dövüş sırasında kabza sopa olarak kullanılmıştır. Daha düşük kalite kılıç da ekipmanları arasında mevcuttur.
Topçu birlikleri
Topçu birliklerinin kurulması süreç içinde ilerlemiş monarşi yanlılarından Naseby Muharebesi ve Bristol kentinin alınmasıyla elde edilen toplarla öne çıkmıştır. Yeni Ordu kapsamında barut fıçılarının ve topçu arabalarının korunması için de özel birlikler oluşturulmuştur. Topçular özellikle kuşatmalarda piyadelerin önündeki tahkimat arasında gedik açmak için kullanılmıştır. Şehir kuşatmalarında surlara topları yaklaştırarak siper gerisinden atış yapmak çok zaman aldığından taktik olarak tercih edilmemiştir.
Lojistik
Yeni Ordu çadır kullanmayı tercih etmeyip, ahır, bina vb bulunabilen her türlü kapalı mekanı kullanmıştır. Nüfusun yoğun olmadığı İrlanda ve İskoçya bölgelerinde ise altı kişilik çadırlar kullanıldı. İskoçya seferinde askerler beraberlerinde 7 günlük erzaklarını taşırlardı.
İç savaş görevleri
Yeni Ordu 1645 yılı Nisan ayı sonlarında ilk silahlı çatışmasına girer. Ordu Oxford kentini kuşatmaya başlar. monarşi yanlılarının Leicester'ı ele geçirmelerinin ardından Fairfax Oxford'un bırakılmasını ve yaklaşan kralın ordusunun karşısına çıkılması için kuzeye doğru ilerlenmesi yönünde emir verir. 14 Haziran günü Yeni Ordu, kral I. Charles'ın daha küçük ama daha deneyimli ordusunu Naseby Muharebesinde yener. İskoç birlikleri ve yerel milisleri muharebe bölgesinde bırakılır. Ordunun ana gövdesi batıya ilerler ve monarşistlerin kılıç artıklarını Langport'da 10 Temmuz günü imha eder.
Devrimci siyaset ve Halk Sözleşmesi
İç savaşı kazandıktan sonra Yeni Ordu askerleri parlamentoyla çok sayıda konuda ters düşerler. İlk olarak maaşları düzenli şekilde ödenmemiş durumdadır ve çatışmaların sona ermesiyle birlikte muhafazakâr vekiller ya orduyu terhis etmek istemiş ya da alacaklarını ödemeden İrlanda'ya yeniden savaşmaya göndermeye çalışmıştır. İkinci olarak Uzun Parlamento askerlere savaş sırasında işlenen suçlara istinaden sorumsuz olduklarına dair bir karar vermek istemiyordu. Askerler ise muharebelerden çok sonra düzenlenen mahkemelerle bazı askerlerin çeşitli suçlardan suçlu bulunarak asıldıklarından hareketle bu konuda ısrarcı davranıyorlardı. Üçüncü olarak askerler eğer vekillerin çoğu monarşiyi yenden tesis etmek istiyorlardıysa neden hayatlarını riske edip savaştıklarını ve eğer dini reformlar dahil hiçbir şey değişmeyecekse neden ölüme gittiklerini sorgulayıp, temsilcilerine de bu yönde talimat veriyorlardı. Her alaydan iki temsilci seçilmiş ve bunlara ajitatör denmişti. Ayrıca bu temsilciler, her alaydan iki subay ve generallerden oluşan bir ordu konseyini de oluşturmaktaydı. Bu kurulun denetiminde bir araya gelen askerler yapılan toplantılarla fikirlerini parlamentoya da iletmişlerdir.
Halk Sözleşmesi
Özellikle Londra bölgesinde etkili olan Leveller fikirleriyle temas eden askerler, dönem için devrimci olarak adlandırılabilecek bir anayasa önerisinde bulunurlar. Adı Halk Sözleşmesi olan bu metin neredeyse tüm erkek vatandaşlar için genel oy hakkı, seçim yasalarında reform, iki yılda bir halk oyuyla seçilen parlamento, dinsel özgürlük ve mali borç yüzünden hapse atılmanın kaldırılmasını öngörüyordu. 1647 yılının Ekim ayında başlayan Putney görüşmelerinde bu metin ve ona karşılık Henry Ireton başta olmak üzere ordu konseyi üyeleri tarafından yazılmış olan alternatif metin tartışılır. Görüşmeler uzlaşmayla sonuçlanmayacak, süreç sonunda Leveller fikirlerini savunanlar fizik olarak tasfiye edileceklerdir.
İkinci iç savaş
İkinci İngiliz İç Savaşı olarak da adlandırılan çatışmaların yeniden alevlendiği 1648 yılı Temmuz ayına Yeni Ordu hazırlıksız yakalanmaz. Surrey, Kent ve Galler bölgelerinde monarşi yanlısı ayaklanmalar bastırılır, Ağustos ayında ise İskoçlar yenilir. Ordudaki çok sayıda asker radikal siyasal talepleri dillendirir olmuş ve kral I. Charles'ın idam edilmesini ister hale gelmişti. Orduda Grandee olarak adlandırılan kurmay heyet kralla artık uzlaşma imkanının kalmadığını, eğer kendisine bir fırsat daha verilirse yeniden bir savaş çıkartmaya çalışacağı konusunda konsensus oluşmuştu. Parlamentonun ordunun duruşuna uymaması üzerine 6 Aralık 1648 günü gerçekleştirilen Pride Darbesi sayesinde muhalif vekiller iktidardan uzaklaştırılır. Ortaya çıkan Rump Parlamentosu kralı yargılayacak yasal düzenlemeyi yaparak sürecin önünü açar. Vatana ihanetten yargılanan kral I. Charles suçlu bulunur ve 30 Ocak 1649 günü idam edilir. Ortak düşman bertaraf edilince Putney görüşmelerinde ortaya çıkmış olan fikir ayrılıkları ordu içinde yeniden belirmeye başlar. Devrimci dönüşümlere muhalefet eden Oliver Cromwell, Henry Ireton, Thomas Fairfax ve diğerleri ordudaki rahatsızlıklara kapsamlı tasfiye ile müdahale etmeyi planlar.
1649 yılı boyunca patlak veren üç ayaklanmanın sebebi ödenmeyen ücretler ve siyasi talepler olarak ortaya çıkar. Albay John Hewson Alayındaki 300 asker Leveller programı ülkede uygulanana kadar İrlanda seferine çıkmayacaklarını söylerler. Bishopgate ayaklanmasında ise Albay Edward Whalley komutasındaki alay benzer talepleri dile getirir. Bu ayaklanmalar hem ödeme yapılarak hem de vaatler verilerek geçiştirilirken Banbury'de farklı boyutta olaylar patlak verir. Yüzbaşı William Thompson komutasındaki Leveller sempatizanı 400 asker siyasi talepleri ısrarla dile getirir. Diğer alaylarla temas kurup onları da yanlarına çekmek isteyen askerlere 13 Mayıs gecesi bizzat saldıran Cromwell komutasındaki birlikler öldürülür ve esir alınır. Yüzbaşı Thompson çatışmada öldürülürken, esir tutulanlardan ibret için 3 kişi 17 Mayıs günü kurşuna dizilir. Leveller idelojisi ordu içinde varlığını korusa da Cromwell için artık bir tehdit değildir.
İrlanda
1649 yılı 15 Ağustos günü Yeni Ordu İrlanda'ya ayak basarak fetih harekâtını başlatır. Yeni Ordu daha önce de İrlanda'da savaşmıştı ancak bu kez işgal birliği ölçeği çok büyüktür. İrlanda seferlerinin zorluğu yüzünden askerler arasında yaşanan huzursuzluk sefere katılacak askerlerin kurayla belirlenmesine yol açmıştır.
İrlanda'da Yeni Ordunun karşısındaki ahenkten uzak monarşi yanlısı ve Katolik ağırlıklı koalisyon askeri açıdan iyi durumda değildir. Önceki mağlubiyetlerden morali bozulan askerler ilk fırsatta safları terk etmeye hazırlanır konumdadır. Ancak buna rağmen dini inançlarının baskı altında olduğunu hisseden ve topraklarına el konulan yerel İrlandalılardan oluşan milisler direnişe devam etmekte kararlıdır. Özellikle bu birlikler nedeniyle Yeni Ordu askeri başarı kazansa da yüksek kayıplar vermiştir. Özellikle bazı kuşatmalarda ağır kayıplar veren Yeni Ordu birlikleri soğuk ve salgın hastalıklardan da zayıflamıştır. İrlandalılar savaş sırasında gerilla taktiklerini de kullanmış, erzak ikmal hatlarına ve erzak depolarına saldırılar gerçekleştirmiştir. Yeni Ordu bu saldırılara cevaben bazı köyleri boşaltmaya kalkınca nüfus içinde yaygın olarak kıtlık yaşanmıştır. Toplamda İrlanda'da 1649-1653 yılları arasında 43 bin İngiliz askerinin yanı sıra 9 bin İrlandalı Protestan savaşmıştır. Savaşın ardından 12 bin askere İrlandalı Katoliklerden alınan ve el konulan topraklar verilmiştir. Bazıları bu haklarını yerel İrlandalılara satacak yaklaşık 7 bin dolayında asker ise İrlanda'ya yerleşecektir.
İskoçya
1650 yılında İrlanda seferi sürerken, Yeni Ordunun bazı birlikleri İskoçya'daki Covenanters adıyla anılan isyancılarla savaşmaya gönderilir. Bu grup iç savaşın ilk döneminde Parlamento yanlısı olarak savaşa dahil olmuş ancak sonradan II. Charles'ı kral olarak tanıdığını ilan etmiştir. Sayısal olarak büyük bir dezavantaja sahip olmasına rağmen Cromwell, Dunbar ve Muharebelerinde İskoçları yenmeyi başarır. Sonrasında II. Charles komutasındaki monarşi yanlılarını Worcester Muharebesinde yenen Yeni Ordu iç savaşın son çatışmasından galibiyetle ayrılmış olur.
Fetret Devri
Fetret Devrinde Yeni Ordu'nun bir kısmı George Monck komutasında İskoçya'da işgalci bir kuvvet olarak bulunur. Küçük çaplı monarşi yanlısı direnişlerle mücadele eden birlikler daha çok gerilla kuvvetleriyle çarpışmıştır. İngiltere'de ise ordu birlikleri büyük çaplı muharebelerden çok asayiş görevlerinde kullanılmıştır. Bu anlamda en büyük ayaklanma 1655 yılındaki Sealed Knot olarak bilinen ayaklanma girişimidir. Genelde daha silahlı çatışma olmadan başarısız olan ayaklanmalar bölgesinde süvariler tarafından bastırılmıştır. Bu dönemdeki en büyük dış tehdit olur. 1654 yılında İngiltere, İspanyol İmparatorluğuna savaş ilan eder. Yeni Ordunun bazı birlikleri Karayiplerdeki İspanyol sömürgesi olan Hispanyola Adasını ele geçirmek için gönderilir. Buradaki muharebelerde başarısız olan Yeni Ordu birlikleri tropikal koşullara da uyum sağlayamaz ve ağır kayıplar verir. Birlikler başarısızlğın ardından daha savunmasız konumda olan Jamaika'ya saldırır ve burayı ele geçirir. Yeni Ordu birlikleri İspanya'ya karşı savaşta Avrupa'daki Flanders cephelerinde daha başarılı olur. Özellikle 1658 yılında Cromwell'in Paris Büyükelçisi görevindeki Sir William Lockhart komutasındaki Yeni Ordu birlikleri Fransız müttefikleri ve düşman İspanyolları şaşırtan bir başarı gösterecektir. Cromwell öldüğünde kurmuş olduğu rejimle beraber Yeni Ordu da yavaş yavaş çökmeye başlar. 1659 yılına gelindiğinde Yeni Ordu bünyesinde farklı komutanlara bağlı grupların birbirleriyle savaşacağı kaygısı vardır. Monarşinin restorasyonu öncesinde İskoçya'da konuşlanmış olan General Monck komutasındaki Yeni Ordu birliklerinin Londra üzerine yürümesi ve herhangi bir direnişle karşılaşmadan II. Charles için tahtın önünü açması belirleyici olmuştur. 1660 yılındaki restorasyonun ardından Yeni Ordu dağıtılmış sadece Monck'un alayı adıyla ve bir süvari alayı da Royal Horse Guards adıyla varlığını sürdürmüştür.
Kaynakça
- ^ Firarilerden dolayı 1645 yılı Mayıs ayında orduda 4000 kişilik açık bulunuyordu
- ^ Askerin el kitabı veya Askerin soruları-cevapları olarak İngilizceden Türkçeye çevrilmesi mümkündür
- ^ Özellikle Essex Earlünün ordusundaki çok sayıda astsubay Yeni Ordu'da kendisine uygun rütbeli mevki bulamamış, orduda kalmak isteyenler er olarak görev almıştır.
- ^ Çok güçlü ve cesur anlamındadır
- ^ Yeni düzenlenmiş ordu olarak çevrilebilir
- ^ Yaklaşık 5 metre
- ^ Seferlerde genellikle erzak olarak bisküvit ve peynir verilirdi.
- ^ Agreement of the People
- ^ Bakınız Corkbush Ayaklanması
- ^ Örneğin Clonmel, Limerick, Waterford, Galway ve Charlemont Kuşatmaları
- ^ Günümüzde İngiltere'deki en eski alayın resmî internet sitesi 23 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) 6 Kasım 2014 tarihinde erişilmiştir
- ^ Coldstream kasabası İskoçya topraklarındadır. İngiltere ile İskoçya arasında tarihi bir sınır işlevi gören Tweed Nehri kıyısındaki kasabada toplanan Monck birlikleri 1 Ocak 1660 günü tarihi bir hamleyle nehri geçip Londra üzerine yürüyüş başlattıkları için alay adını bu yerleşim yerinden almıştır.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Yeni Ordu Ingilizce New Model Army Ingiliz Ic Savasinda Parlamento yanlilari tarafindan 1645 yilinda kurulmus olan ve 1660 yilindaki Restorasyon sonrasinda lagvedilmis olan silahli kuvvettir Askerin El Kitabi Uc Krallik Savaslarinda meydana getirilen diger ordulardan farkli olarak ulkenin herhangi bir yerinde sadik bir sekilde gorev yapabilecek bir silahli kuvvet olarak tasarlanmis ve sadece bir bolgeye has olarak kurgulanmamistir Mensuplari sadece muharebe donemlerinde silah altina alinan milislerden degil profesyonel askerlerden olusmaktaydi Subaylarin orduya bagli olmalari icin Lordlar Kamarasi veya Avam Kamarasinda herhangi bir gorev almalarina izin verilmezdi Yeni Ordu savas deneyimi olan ve ozellikle Puriten inanca sahip olan askerlerle kurulmustur Siradan askerleri toplumda radikal veya muhalif sayilabilecek goruslere sahip oldugu icin Ingiltere ordularinda Yeni Ordunun ayri bir yeri vardir Ic savas doneminde cok onemli bir iktidar aygiti olan orduda donem icin radikal sayilabilecek Leveller fikirleri beslenecek ortam bulmus ordunun sayginligi nedeniyle subaylar muhalif askerlerle tarihte pek az rastlanan Putney gorusmeleri gibi kamuya acik gorusmelerde ulkenin toplumsal yapisini tartismistir Ordu ozellikle basta Oliver Cromwell olmak uzere komuta heyeti tarafindan ulkenin toplumsal hayatina yon verecek sekilde sayisiz kez kullanilmistir Ordunun ic disiplini ve dini arka plani ozellikle Cromwell iktidari doneminde belirleyici guc olmasini saglamistir KurulusuYeni Ordu Baskomutani Sir Thomas Fairfax Yeni Ordu surmekte olan ic savas sirasinda Parlamento yanlilarinin mevcut silahli kuvvetlerin durumundan memnun olmamalari uzerine 1644 yilinda gundeme gelmistir Monarsi yanlilarina gore daha genis mali kaynaklara ve insangucune sahip olmalarina ragmen kurduklari milis agirlikli birlikler yerel muharebelerde kullanilabiliyor uzak seferlere cikamiyordu 1644 yili 2 Temmuz gunu Sir William Waller komuta ettigi Londrali milislerden olusan birligin sehrin disina cikildiginda muharebelere katilmak istemedigini gorur ve durumu ustlerine bildirerek sorunun cozulmemesinin yikici etkileri hakkinda uyarilarda bulunur Ayrica Parlamento ordularinin komuta heyetinde de hala kralla uzlasilmasini dusunen soylularin varligi muharebelerde sonuc alinamamasina yol aciyordu Kralla uzlasilmasini savunan Manchester Earlu ile uzlasma dusmani olan kurmay heyeti baskani Oliver Cromwell surekli olarak catisiyordu Bu gonulsuzluk hali kralci birliklerin pusudan kacmasina izin verecek kadar ileriye gitmistir 19 Kasim 1644 gunu Parlamentodaki dogu eyalet temsilcileri milis kuvvetleri bir arada tutmaya yarayacak mali kulfeti daha fazla karsilayamayacaklarini ilan ederler Bu donemde Parlamento silahli kuvvetlerinin neredeyse yarisi bu eyaletlerce saglanmaktaydi Durumu incelemek icin Parlamento bunyesinde bir kurul olusturulmasina karar verilir Bu sirada 19 Aralik gunu Avam Kamarasinda kabul edilen yasaya gore Lordlar ve Avam Kamarasinda vekillik gorevi yapanlarin orduda gorev almasi yasaklanir Yeni kurulmakta olan orduyla dogrudan ilgisi olmasa da bu yasa Yeni Ordu bilesimini etkiledigi icin iliskilendirilmistir Yasanin gecmesiyle birlikte Manchester ve Essex Earlleri cephede orduyu komuta etme imkanlarini kaybederler 6 Ocak 1645 gunu Yeni Ordunun kuruldugu ilan edilir baskomutanliga Sir Thomas Fairfax atanir Bu sirada Cambridge bolgesinden vekil olan Oliver Cromwell komutasindaki suvari birliginden ayrilsa da Fairfax in istegiyle gorevi birakan Albay Bartholomew Vermuyden in yerini alir Cromwell ve damadi Henry Ireton toplamda dort istisnasi olan bu kanunu delen iki kisi konumunda olmustur Temelleri ve ilk ozellikleri Cromwell ve suvarileri Dunbar Muharebesinde Yeni Ordu kagit uzerinde 22 bin askerden olusuyordu Suvari sinifinda her birisi 600 er kisilik 11 alay piyade sinifinda her birisi 1200 er kisilik 12 alay ve 1000 kisilik bir agir suvari alayi bulunuyordu Ordu icin gonullu sikintisi cekilmezken ozellikle Parlamento denetimindeki guney ve dogu eyaletlerinden katilim olmustur Ic savas sirasinda orduda firar olaylari da yasanmistir Yazilmis olan Soldier s catechism kitapciginda yeni kurallar ve egitimler ayrintilariyla islenmistir Orduda gunluk maas piyadeler icin 8 pens suvariler icin 2 silindi Ordunun idaresi daha da merkezilestirilmis ozellikle tayinlar giyim kusam gibi iase islerinde organizasyon ust seviyedeydi Suvarilerin kendi atlarini tedarik etmeleri isteniyordu Yeni Ordu kuruculari komuta heyetinin olusturulmasinda sosyal statu veya zenginlikten ziyade askeri kabiliyeti onde tutmustur Cok sayida asilzade komutan diger komutanlarla ayni kurullarda calismaya zorlanmis ve komuta zaafi gosterenler tasfiye edilmistir Cromwell orduya aldigi askerlerde ve ozellikle subaylarda Protestan ideallerine bagliligi en onemli belirleyici etken olarak degerlendirmistir Bu yuzden cok sayida Iskoc asilli profesyonel asker Yeni Ordu icinde yer almayi reddetmistir Ic savasta monarsinin onde gelen komutanlarindan Prens Rupert Yeni Ordu askerlerinin askeri becerilerini overek onlara Ironsides diyecektir Ismi Gunumuzdeki en kapsamli Ingilizce sozluk olan Oxford English Dictionary New Model Army tanimlamasinin en eski kullaniminin 1845 yilinda Iskoc tarihci Thomas Carlyle tarafindan yapildigini yazar Terim bu sekliyle 17 ve 18 yuzyil metinlerinde yer almaz 1646 yili Subat ayinin kayitlari bu silahli kuvvetlerden New modelled army olarak bahseder Uniforma ekipman ve taktikleriSuvariler Yeni Ordu nun gozbebegi suvari birlikleriydi Arkebuzlerini kullanacak sekilde silahlanip giyinirlerdi Gogus ve sirt bolgelerini koruyan zirhin altinda deriden elbise kilic darbelerine karsi dayanim saglardi Uc bolmeli gorus kismi kalkabilen migfer sol el icin de atin dizgininin de tutulabildigi zirhli eldiven kullanilirdi Her alay alti taburdan olusurdu Her bir taburda 100 askerin yani sira subaylar astsubaylar uzman personel bulunurdu Her taburun ayri flamasi olurdu Muharebe esnasinda bir alay her birisi uc taburdan olusan iki kisma ayrilir ve basinda genellikle binbasi veya albay olurdu Suvarilerin disiplini monarsi yanlisi suvarilere gore daha iyiydi Cromwell ozellikle kacan dusmanin ardindan kovalama girisimlerini yasaklamis muharebe sahasinin kesinlikle terk edilmemesi yonunde emirler cikartmisti Bu sayede Yeni Ordu suvari birlikleri cepheden saldirip dusmani dagitip yeniden toplanip yeniden farkli bir yere saldirabilecek kabiliyetteydi Diger taraftan takip komutu aldiklarindaysa hicbir ganimet veya yagma pesinde kosmadan hedefi takip edebilmeleriyle taninirlardi Agir suvariler Yeni Ordu bunyesinde her biri 100 kisilik 12 taburdan olusan 1 alay agir suvari gucu bulunuyordu Albay John Okey komutasindaki birligin muharebedeki temel gorevi piyade keskin nisancilarini oncelikli olarak bertaraf etmekti Devriye ve kesif gorevlerinde de kullanilan birlik kusatmalarda arkebuz ve el bombalariyla acilan gediklerden girisi zorlardi Forlorn hope birliklerini cogunlukla bu birlikler olustururdu Piyadeler Kargi ve arkebuz silahlarinin birlikte kullanildigi taktigi anlatan bir maket Isvec Piyade alaylari on bolukten olusur iclerinde tufekli birliklerle kargi tasiyan askerler karisik olurdu Piyadelerin kirmizi uniformalari vardi Farkli alaylarin uniforma uzerindeki yaka ve mansetlerde kendi simgelerini temsilen farkli renkleri olurdu Resmi yazismalarda alayin adi komutaninin adiyla anilirdi Yeni Ordu bunyesinde her iki tufekciye karsilik bir kargici olurdu Muharebe sirasinda ozellikle arkebuzculerin suvarilere karsi savunmasiz kalmasina karsi onlem olarak kargili birliklerle birlikte kullanilmistir Kargicilar migferlerinin yani sira gogus ve sirtiyla bacaklarini kapatan zirh giyerlerdi 16 feet uzunlugunda kargi ve bir kilic tasirlardi Yuku oldukca agir olan kargicilar genel olarak ordunun sefer sirasinda ilerleme hizini belirleyen bir etken olagelmistir Yeni Ordu ozellikle Irlanda Seferinde gerilla birliklerine karsi savasirken kargilari birakmak durumunda kalmistir Arkebuz kullanan askerler ic savasin sonuna kadar zirh kullanmamistir Tasidiklari kusaklarinda hem kursun hem de barut tasirlardi Seri atis saglamak icin alti kisilik derinlige sahip siralar halinde cephede yer alir sirayla ates ederlerdi 1660 yilina kadar tufeklerde sungu kullanilmamis yakin dovus sirasinda kabza sopa olarak kullanilmistir Daha dusuk kalite kilic da ekipmanlari arasinda mevcuttur Topcu birlikleri Topcu birliklerinin kurulmasi surec icinde ilerlemis monarsi yanlilarindan Naseby Muharebesi ve Bristol kentinin alinmasiyla elde edilen toplarla one cikmistir Yeni Ordu kapsaminda barut ficilarinin ve topcu arabalarinin korunmasi icin de ozel birlikler olusturulmustur Topcular ozellikle kusatmalarda piyadelerin onundeki tahkimat arasinda gedik acmak icin kullanilmistir Sehir kusatmalarinda surlara toplari yaklastirarak siper gerisinden atis yapmak cok zaman aldigindan taktik olarak tercih edilmemistir Lojistik Yeni Ordu cadir kullanmayi tercih etmeyip ahir bina vb bulunabilen her turlu kapali mekani kullanmistir Nufusun yogun olmadigi Irlanda ve Iskocya bolgelerinde ise alti kisilik cadirlar kullanildi Iskocya seferinde askerler beraberlerinde 7 gunluk erzaklarini tasirlardi Ic savas gorevleriYeni Ordu 1645 yili Nisan ayi sonlarinda ilk silahli catismasina girer Ordu Oxford kentini kusatmaya baslar monarsi yanlilarinin Leicester i ele gecirmelerinin ardindan Fairfax Oxford un birakilmasini ve yaklasan kralin ordusunun karsisina cikilmasi icin kuzeye dogru ilerlenmesi yonunde emir verir 14 Haziran gunu Yeni Ordu kral I Charles in daha kucuk ama daha deneyimli ordusunu Naseby Muharebesinde yener Iskoc birlikleri ve yerel milisleri muharebe bolgesinde birakilir Ordunun ana govdesi batiya ilerler ve monarsistlerin kilic artiklarini Langport da 10 Temmuz gunu imha eder Devrimci siyaset ve Halk Sozlesmesi Ic savasi kazandiktan sonra Yeni Ordu askerleri parlamentoyla cok sayida konuda ters duserler Ilk olarak maaslari duzenli sekilde odenmemis durumdadir ve catismalarin sona ermesiyle birlikte muhafazakar vekiller ya orduyu terhis etmek istemis ya da alacaklarini odemeden Irlanda ya yeniden savasmaya gondermeye calismistir Ikinci olarak Uzun Parlamento askerlere savas sirasinda islenen suclara istinaden sorumsuz olduklarina dair bir karar vermek istemiyordu Askerler ise muharebelerden cok sonra duzenlenen mahkemelerle bazi askerlerin cesitli suclardan suclu bulunarak asildiklarindan hareketle bu konuda israrci davraniyorlardi Ucuncu olarak askerler eger vekillerin cogu monarsiyi yenden tesis etmek istiyorlardiysa neden hayatlarini riske edip savastiklarini ve eger dini reformlar dahil hicbir sey degismeyecekse neden olume gittiklerini sorgulayip temsilcilerine de bu yonde talimat veriyorlardi Her alaydan iki temsilci secilmis ve bunlara ajitator denmisti Ayrica bu temsilciler her alaydan iki subay ve generallerden olusan bir ordu konseyini de olusturmaktaydi Bu kurulun denetiminde bir araya gelen askerler yapilan toplantilarla fikirlerini parlamentoya da iletmislerdir Halk Sozlesmesi Ozellikle Londra bolgesinde etkili olan Leveller fikirleriyle temas eden askerler donem icin devrimci olarak adlandirilabilecek bir anayasa onerisinde bulunurlar Adi Halk Sozlesmesi olan bu metin neredeyse tum erkek vatandaslar icin genel oy hakki secim yasalarinda reform iki yilda bir halk oyuyla secilen parlamento dinsel ozgurluk ve mali borc yuzunden hapse atilmanin kaldirilmasini ongoruyordu 1647 yilinin Ekim ayinda baslayan Putney gorusmelerinde bu metin ve ona karsilik Henry Ireton basta olmak uzere ordu konseyi uyeleri tarafindan yazilmis olan alternatif metin tartisilir Gorusmeler uzlasmayla sonuclanmayacak surec sonunda Leveller fikirlerini savunanlar fizik olarak tasfiye edileceklerdir Ikinci ic savas Ikinci Ingiliz Ic Savasi olarak da adlandirilan catismalarin yeniden alevlendigi 1648 yili Temmuz ayina Yeni Ordu hazirliksiz yakalanmaz Surrey Kent ve Galler bolgelerinde monarsi yanlisi ayaklanmalar bastirilir Agustos ayinda ise Iskoclar yenilir Ordudaki cok sayida asker radikal siyasal talepleri dillendirir olmus ve kral I Charles in idam edilmesini ister hale gelmisti Orduda Grandee olarak adlandirilan kurmay heyet kralla artik uzlasma imkaninin kalmadigini eger kendisine bir firsat daha verilirse yeniden bir savas cikartmaya calisacagi konusunda konsensus olusmustu Parlamentonun ordunun durusuna uymamasi uzerine 6 Aralik 1648 gunu gerceklestirilen Pride Darbesi sayesinde muhalif vekiller iktidardan uzaklastirilir Ortaya cikan Rump Parlamentosu krali yargilayacak yasal duzenlemeyi yaparak surecin onunu acar Vatana ihanetten yargilanan kral I Charles suclu bulunur ve 30 Ocak 1649 gunu idam edilir Ortak dusman bertaraf edilince Putney gorusmelerinde ortaya cikmis olan fikir ayriliklari ordu icinde yeniden belirmeye baslar Devrimci donusumlere muhalefet eden Oliver Cromwell Henry Ireton Thomas Fairfax ve digerleri ordudaki rahatsizliklara kapsamli tasfiye ile mudahale etmeyi planlar 1649 yili boyunca patlak veren uc ayaklanmanin sebebi odenmeyen ucretler ve siyasi talepler olarak ortaya cikar Albay John Hewson Alayindaki 300 asker Leveller programi ulkede uygulanana kadar Irlanda seferine cikmayacaklarini soylerler Bishopgate ayaklanmasinda ise Albay Edward Whalley komutasindaki alay benzer talepleri dile getirir Bu ayaklanmalar hem odeme yapilarak hem de vaatler verilerek gecistirilirken Banbury de farkli boyutta olaylar patlak verir Yuzbasi William Thompson komutasindaki Leveller sempatizani 400 asker siyasi talepleri israrla dile getirir Diger alaylarla temas kurup onlari da yanlarina cekmek isteyen askerlere 13 Mayis gecesi bizzat saldiran Cromwell komutasindaki birlikler oldurulur ve esir alinir Yuzbasi Thompson catismada oldurulurken esir tutulanlardan ibret icin 3 kisi 17 Mayis gunu kursuna dizilir Leveller idelojisi ordu icinde varligini korusa da Cromwell icin artik bir tehdit degildir Irlanda 1649 yili 15 Agustos gunu Yeni Ordu Irlanda ya ayak basarak fetih harekatini baslatir Yeni Ordu daha once de Irlanda da savasmisti ancak bu kez isgal birligi olcegi cok buyuktur Irlanda seferlerinin zorlugu yuzunden askerler arasinda yasanan huzursuzluk sefere katilacak askerlerin kurayla belirlenmesine yol acmistir Irlanda da Yeni Ordunun karsisindaki ahenkten uzak monarsi yanlisi ve Katolik agirlikli koalisyon askeri acidan iyi durumda degildir Onceki maglubiyetlerden morali bozulan askerler ilk firsatta saflari terk etmeye hazirlanir konumdadir Ancak buna ragmen dini inanclarinin baski altinda oldugunu hisseden ve topraklarina el konulan yerel Irlandalilardan olusan milisler direnise devam etmekte kararlidir Ozellikle bu birlikler nedeniyle Yeni Ordu askeri basari kazansa da yuksek kayiplar vermistir Ozellikle bazi kusatmalarda agir kayiplar veren Yeni Ordu birlikleri soguk ve salgin hastaliklardan da zayiflamistir Irlandalilar savas sirasinda gerilla taktiklerini de kullanmis erzak ikmal hatlarina ve erzak depolarina saldirilar gerceklestirmistir Yeni Ordu bu saldirilara cevaben bazi koyleri bosaltmaya kalkinca nufus icinde yaygin olarak kitlik yasanmistir Toplamda Irlanda da 1649 1653 yillari arasinda 43 bin Ingiliz askerinin yani sira 9 bin Irlandali Protestan savasmistir Savasin ardindan 12 bin askere Irlandali Katoliklerden alinan ve el konulan topraklar verilmistir Bazilari bu haklarini yerel Irlandalilara satacak yaklasik 7 bin dolayinda asker ise Irlanda ya yerlesecektir Iskocya 1650 yilinda Irlanda seferi surerken Yeni Ordunun bazi birlikleri Iskocya daki Covenanters adiyla anilan isyancilarla savasmaya gonderilir Bu grup ic savasin ilk doneminde Parlamento yanlisi olarak savasa dahil olmus ancak sonradan II Charles i kral olarak tanidigini ilan etmistir Sayisal olarak buyuk bir dezavantaja sahip olmasina ragmen Cromwell Dunbar ve Muharebelerinde Iskoclari yenmeyi basarir Sonrasinda II Charles komutasindaki monarsi yanlilarini Worcester Muharebesinde yenen Yeni Ordu ic savasin son catismasindan galibiyetle ayrilmis olur Fetret DevriFetret Devrinde Yeni Ordu nun bir kismi George Monck komutasinda Iskocya da isgalci bir kuvvet olarak bulunur Kucuk capli monarsi yanlisi direnislerle mucadele eden birlikler daha cok gerilla kuvvetleriyle carpismistir Ingiltere de ise ordu birlikleri buyuk capli muharebelerden cok asayis gorevlerinde kullanilmistir Bu anlamda en buyuk ayaklanma 1655 yilindaki Sealed Knot olarak bilinen ayaklanma girisimidir Genelde daha silahli catisma olmadan basarisiz olan ayaklanmalar bolgesinde suvariler tarafindan bastirilmistir Bu donemdeki en buyuk dis tehdit olur 1654 yilinda Ingiltere Ispanyol Imparatorluguna savas ilan eder Yeni Ordunun bazi birlikleri Karayiplerdeki Ispanyol somurgesi olan Hispanyola Adasini ele gecirmek icin gonderilir Buradaki muharebelerde basarisiz olan Yeni Ordu birlikleri tropikal kosullara da uyum saglayamaz ve agir kayiplar verir Birlikler basarisizlgin ardindan daha savunmasiz konumda olan Jamaika ya saldirir ve burayi ele gecirir Yeni Ordu birlikleri Ispanya ya karsi savasta Avrupa daki Flanders cephelerinde daha basarili olur Ozellikle 1658 yilinda Cromwell in Paris Buyukelcisi gorevindeki Sir William Lockhart komutasindaki Yeni Ordu birlikleri Fransiz muttefikleri ve dusman Ispanyollari sasirtan bir basari gosterecektir Cromwell oldugunde kurmus oldugu rejimle beraber Yeni Ordu da yavas yavas cokmeye baslar 1659 yilina gelindiginde Yeni Ordu bunyesinde farkli komutanlara bagli gruplarin birbirleriyle savasacagi kaygisi vardir Monarsinin restorasyonu oncesinde Iskocya da konuslanmis olan General Monck komutasindaki Yeni Ordu birliklerinin Londra uzerine yurumesi ve herhangi bir direnisle karsilasmadan II Charles icin tahtin onunu acmasi belirleyici olmustur 1660 yilindaki restorasyonun ardindan Yeni Ordu dagitilmis sadece Monck un alayi adiyla ve bir suvari alayi da Royal Horse Guards adiyla varligini surdurmustur Kaynakca Firarilerden dolayi 1645 yili Mayis ayinda orduda 4000 kisilik acik bulunuyordu Askerin el kitabi veya Askerin sorulari cevaplari olarak Ingilizceden Turkceye cevrilmesi mumkundur Ozellikle Essex Earlunun ordusundaki cok sayida astsubay Yeni Ordu da kendisine uygun rutbeli mevki bulamamis orduda kalmak isteyenler er olarak gorev almistir Cok guclu ve cesur anlamindadir Yeni duzenlenmis ordu olarak cevrilebilir Yaklasik 5 metre Seferlerde genellikle erzak olarak biskuvit ve peynir verilirdi Agreement of the People Bakiniz Corkbush Ayaklanmasi Ornegin Clonmel Limerick Waterford Galway ve Charlemont Kusatmalari Gunumuzde Ingiltere deki en eski alayin resmi internet sitesi 23 Eylul 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 6 Kasim 2014 tarihinde erisilmistir Coldstream kasabasi Iskocya topraklarindadir Ingiltere ile Iskocya arasinda tarihi bir sinir islevi goren Tweed Nehri kiyisindaki kasabada toplanan Monck birlikleri 1 Ocak 1660 gunu tarihi bir hamleyle nehri gecip Londra uzerine yuruyus baslattiklari icin alay adini bu yerlesim yerinden almistir