Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sayram, (Kazakça: Сайрам; Farsça: اسپیجاب), Saryam, Saryom, İsbicâb veya Beyza şu anda Şımkent eyaletinin merkezi olan Şımkent şehri sınırları içinde kalan Siri Derya (Seyhun) havzasında Kazakistan'nın güney doğusunda Sayram Su nehri kıyısında ve aynı isimdeki Sayram Su dağlarının yamaçında yerleşik olan ülkenin en eski bir tarihi şehridir. Kazakistan'da ilk Cami burada yapılmıştır.
| Sayram Сайрам | |
|---|---|
 | |
 Sayram'ın Kazakistan'daki konumu | |
| Ülke |  Kazakistan |
| Vilayet | Güney Kazakistan vilayeti |
| Kuruluş | Milâttan önce 10.yüzyılda |
| İdare | |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 10 km² |
| Rakım | 676 m |
| Nüfus (2007) | |
| • Toplam | 41,000 |
| Zaman dilimi | ( +7) |
| • Yaz (YSU) | UTC |
| Posta kodu | 160812 |
| Alan kodu | +7 72531 |
Konumu
Sayram, Maveraünnehir (Arapça: ما وراء النهر, mā warā'a n-nahr, Farsça: فرارود, Farārood) bölgesinin en eski yerleşim yeridir. Sayram ayrıca şehirden geçen nehrin de adıdır. Nehrin kaynağı aynı isimde dağda 4000 metrede, yerel kamp alanı ve elma bahçeleri olan bir yerdedir. Dağın adı atlas (harita kitabı)'larda Sayram Su'dur, ki Türkçede Sayram su veya Sayram nehri anlamındadır. Farslı tarihçi Reşideddin Fazlullah (1247 - 1318) Sayram'a Kary Sailam denildiğini, kırk kapılı büyük bir şehir olduğunu ve şehri geçmek bütün bir gün aldını yazmıştır.
Tarih
Ön Tarihi
1999 yılında çağdaş şehir Sayram, kuruluşunun 3000. yılını kutlamıştır.
7. yüzyılda, beş Tu-lu ve beş Nu-shih-pi boylarından oluşan batı Türk birliği, Çinlilerin de Shih Hsing (on boy) dediği gibi, toplu olarak On-ok bilinirdi. 642 yılında Tu-lu Türk boyunun Hakanı Nu-shih-pi boyundan Sayrama sığınmıştı.
Arap fetihi
Sayram Arap fetihinden önceki yüzyıllarda zaten önemli bir ticaret bir yeri idi.İslam Sayram'a ve onun yakınındaki şehirlere, önceden müslüman olmuş güneydeki ülkelerden Arap ve Arapça-konuşan müslüman-askerler tarafından getirilmiştir. Araplar kente İsfijab adını vermişler. Sayram, İslami ülke ile çok tanrılı (payen) Türkler arasında bir sınır kent görevini yapmıştır. Sayram'da İshak Baba olarak anılan, Arap fetihini idare eden İshak'tır. Sayram ahalisi İslâm dinini benimsedikten sonra İshak Baba'nın yaptırdığı ilk cami'de cuma namazından sonra İsbicâb (İsfijab) adı verilmiştir. Müslüman askerlerin sancağını taşıyan Abd al Aziz-baba'dır. Günümüze kadar ulaşan Nasabname adındaki bir el yazmasında, İshak Baba komutasındaki Müslüman savaşçıların Sayram'a nasıl geldiğini anlatır.
Sayram'da Samanîler ve Karahanlılar
Samanî hanedanlığı 840 yılında Sayram şehrini ele geçirdiler. Sayram ayrıca İslami Samanîler ile Turfan, Kaşgar ve Koçu'da ki Türk Kağanlığı arasında önemli ilişki kurmuştur. Farab ve Sayram üzerinden doğuya doğru ana güzergâha, yedek güney güzergâhı hasım taraflar tarafından kontrol edilmektedir.Karahanlılar Sayram'ı Samanî hanedanı 'un saltanatı sırasında 980 yılında ele geçirdiler.
Kaşgarlı Mahmud, Divân-ı Lügati't-Türk'te;
"سيرم Sayram" "اسپیجاب İsbicâb" dahi denen" "بأيزَ Beyza şehrinin adı.", "سيرم سوڤ sayram suw" "topuktan yukarı çıkmıyan su, sığ." ve "ساى say" "kara taşlık yer." olarak tanımlamıştır. Türkler eskiden küçük taşlı kayalık nehir yataklarına, dağ derelerine say adını kullanırlardı, ki çoğunlukla bugünkü coğrafi adlar dizini ile kuru nehiryatağı, çakıl, sığ yer anlamındadır.
Ahmet Yesevi
Etkileri günümüze kadar ulaşan Ahmet Yesevi (Ahmet bin İbrahim bin İlyas Yesevi), 11. Yüzyılın ikinci yarısında bugünkü Kazakistan'ın Çimkent şehrinin doğusundaki Sayram kasabasında doğmuştur. Sayram, o dönemde önemli bir kültür ve ticaret merkezidir. Babasının ölümünden sonra, ablası ile birlikte Sayram yakınlarındaki Yesi'ye yerleşen Yesevi, burada "Arslan Baba" adlı bir Türk şeyhinden ilk eğitimini almaya başlamıştır. Türbesi Yesi yakınındaki Otrar'da bulunan Arslan Baba, rivayete göre; Muhammed'in emanet ettiği hurmayı Ahmet Yesevi'ye ulaştırmak görevini üstlenmiştir. Mezar-ı Şerif'te bulunduğu bir dönem, İmam Rıza'nın öğrencisi olduğu belirtilen Arslan Babanın, Yesevi'nin manevi yücelmesinde önemli bir yeri vardır.
Eğitiminin ilk aşamasını tamamladıktan sonra dönemin en önemli merkezi olan ve değişik bölgelerden binlerce öğrencinin akınına uğrayan Buhara'ya giden Yesevi, burada dönemin önde gelen din bilginlerinden olan Şeyh Yusuf Hemedani'ye (Abu Yaqub Yusuf Hamdani) bağlanmıştır. Türbesi Merv'de bulunan Hemedani'den yoğun bir tasavvuf eğitimi alan Yesevi, Şeyhin dört halifesinden üçüncüsü olmuş ve ilk iki halifeden sonra şeyhinin yerine geçmiştir.
Hamedani'den aldığı bir işaretle buradaki irşad makamını Şeyh Adülhalik Gücdûvani(Arapça: اپدُل خهَلِق گَجَدوَنِ; Abdul Khaliq Gajadwani)'ye bırakarak Yesi'ye dönen Yesevi, büyük bir etki alanına ulaşacak olan Yeseviye Ocağı'nı kurmuştur. Abdülhalik Gücdüvani ise öğrencisi Muhammed Bahaüddin Nakşbend'i (Arapça: بَهَ ُد ضِن نَقسهبَند بُكهَرِ; Baha-ud-Din Naqshband Bukhari) yetiştirerek, o dönemde Yeseviye Ocağı dışında ortaya çıkan iki büyük tarikattan birinin öncülüğünü yapmıştır. Buhara'da kurulan Nakşibendiye (Arapça: النقشبندية, Farsça: نقشبندی, Osmanlıca: ﻪﻴﺪﻨﺒﺸﻘﻧ) tarikatı, zamanla Afganistan, Hindistan ve Anadolu'ya yayılmıştır.
Yesevi, öğretisini hocası Arslan Baba'dan aldığı "ehl-i beyt" sevgisi ve bu doğrultudaki tasavvuf anlayışı üzerine kurmuştur. Bir Türk sufi tarafından kurulan bu ilk büyük "Türk tarikatı", önce Maveraünnehir, Taşkent ve çevresi ile batı Türkistan'da etkili olmuştur. Daha sonra Horasan, İran ve Azerbaycan'da yaşayan Türkler arasında yayılan Yesevi tarikatı, 13 yüz yıldan başlayarak göçlerle Anadolu'ya, oradan da Balkanlara ulaşmıştır.
Notlar
- ^ Kazakhstan: Coming of Age Michael Fergus and Zhanar Zhandosova, Stacey International Publishers, March 2004 (ISBN - 1900988615)
- ^ Sayram Region, 75th Anniversary. Yerkin Nurazxan, editor 2003. Published independently.
- ^ The Cambridge history of early Inner Asia. By Denis Sinor. Published by Cambridge University Press, 1990. , 9780521243049.
- ^ Early mystics in Turkish literature. By Mehmet Fuat Köprülü, Gary Leiser, Robert Dankoff. Published by Routledge, 2006. , 9780415366861.
- ^ History of civilizations of Central Asia Published by Motilal Banarsidass Publ. , 9788120815407.
- ^ A history of inner Asia, by Svatopluk Soucek. Published by Cambridge University Press, 2000.
- ^ The Ghaznavids: their empire in Afghanistan and eastern Iran, 994 : 1040. By Clifford Edmund Bosworth. Published by University Press, 1963.
- ^ The passion of Al-Hallaj: mystic and martyr of Islam. By Louis Massignon, Herbert Mason. Published by Princeton University Press, 1994. , 9780691019192.
- ^ Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. , Cilt III, sayfa 176.
- ^ É. M. Murzaev, the Elected Türkic geographical lexicon - Onomastika the East. М., 1980, p. 81.
- ^ A. N. Baskakov, geographical the nomenclature in toponyms of Mountain Altai - Toponyms of the East. Researches and materials. M, Science, 1969. sayfa 66.
- ^ I.G. Donidze, Hydronimiche terms in Türkic languages - Onomastika. M, Science, 1969. sayfa 166.
- ^ Y. N. Öztürk: The Eye of the Heart (Redhouse Press Istanbul 1988), p.49
- ^ . 28 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2008.
Kaynakça
- Nurazxan, Yerkin (yazar), Sayram Region, 75th Anniversary, 2003
Dış bağlantılar
- Sayram için uzaydan görüntü siteleri: Google, Yahoo, Microsoft
Resimler
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sayram Kazakca Sajram Farsca اسپیجاب Saryam Saryom Isbicab veya Beyza su anda Simkent eyaletinin merkezi olan Simkent sehri sinirlari icinde kalan Siri Derya Seyhun havzasinda Kazakistan nin guney dogusunda Sayram Su nehri kiyisinda ve ayni isimdeki Sayram Su daglarinin yamacinda yerlesik olan ulkenin en eski bir tarihi sehridir Kazakistan da ilk Cami burada yapilmistir Sayram SajramSayram in Kazakistan daki konumuUlkeKazakistanVilayetGuney Kazakistan vilayetiKurulusMilattan once 10 yuzyildaIdareYuzolcumu Toplam10 km Rakim676 mNufus 2007 Toplam41 000Zaman dilimiUTC 06 00 7 Yaz YSU UTCPosta kodu160812Alan kodu 7 72531KonumuSayram Maveraunnehir Arapca ما وراء النهر ma wara a n nahr Farsca فرارود Fararood bolgesinin en eski yerlesim yeridir Sayram ayrica sehirden gecen nehrin de adidir Nehrin kaynagi ayni isimde dagda 4000 metrede yerel kamp alani ve elma bahceleri olan bir yerdedir Dagin adi atlas harita kitabi larda Sayram Su dur ki Turkcede Sayram su veya Sayram nehri anlamindadir Farsli tarihci Resideddin Fazlullah 1247 1318 Sayram a Kary Sailam denildigini kirk kapili buyuk bir sehir oldugunu ve sehri gecmek butun bir gun aldini yazmistir TarihOn Tarihi 1999 yilinda cagdas sehir Sayram kurulusunun 3000 yilini kutlamistir 7 yuzyilda bes Tu lu ve bes Nu shih pi boylarindan olusan bati Turk birligi Cinlilerin de Shih Hsing on boy dedigi gibi toplu olarak On ok bilinirdi 642 yilinda Tu lu Turk boyunun Hakani Nu shih pi boyundan Sayrama siginmisti Arap fetihi Sayram in ana kapisi Sayram Arap fetihinden onceki yuzyillarda zaten onemli bir ticaret bir yeri idi Islam Sayram a ve onun yakinindaki sehirlere onceden musluman olmus guneydeki ulkelerden Arap ve Arapca konusan musluman askerler tarafindan getirilmistir Araplar kente Isfijab adini vermisler Sayram Islami ulke ile cok tanrili payen Turkler arasinda bir sinir kent gorevini yapmistir Sayram da Ishak Baba olarak anilan Arap fetihini idare eden Ishak tir Sayram ahalisi Islam dinini benimsedikten sonra Ishak Baba nin yaptirdigi ilk cami de cuma namazindan sonra Isbicab Isfijab adi verilmistir Musluman askerlerin sancagini tasiyan Abd al Aziz baba dir Gunumuze kadar ulasan Nasabname adindaki bir el yazmasinda Ishak Baba komutasindaki Musluman savascilarin Sayram a nasil geldigini anlatir Sayram da Samaniler ve Karahanlilar Samani hanedanligi 840 yilinda Sayram sehrini ele gecirdiler Sayram ayrica Islami Samaniler ile Turfan Kasgar ve Kocu da ki Turk Kaganligi arasinda onemli iliski kurmustur Farab ve Sayram uzerinden doguya dogru ana guzergaha yedek guney guzergahi hasim taraflar tarafindan kontrol edilmektedir Karahanlilar Sayram i Samani hanedani un saltanati sirasinda 980 yilinda ele gecirdiler Kasgarli Mahmud Divan i Lugati t Turk te سيرم Sayram اسپیجاب Isbicab dahi denen بأيز Beyza sehrinin adi سيرم سوڤ sayram suw topuktan yukari cikmiyan su sig ve ساى say kara taslik yer olarak tanimlamistir Turkler eskiden kucuk tasli kayalik nehir yataklarina dag derelerine say adini kullanirlardi ki cogunlukla bugunku cografi adlar dizini ile kuru nehiryatagi cakil sig yer anlamindadir Ahmet Yesevi Etkileri gunumuze kadar ulasan Ahmet Yesevi Ahmet bin Ibrahim bin Ilyas Yesevi 11 Yuzyilin ikinci yarisinda bugunku Kazakistan in Cimkent sehrinin dogusundaki Sayram kasabasinda dogmustur Sayram o donemde onemli bir kultur ve ticaret merkezidir Babasinin olumunden sonra ablasi ile birlikte Sayram yakinlarindaki Yesi ye yerlesen Yesevi burada Arslan Baba adli bir Turk seyhinden ilk egitimini almaya baslamistir Turbesi Yesi yakinindaki Otrar da bulunan Arslan Baba rivayete gore Muhammed in emanet ettigi hurmayi Ahmet Yesevi ye ulastirmak gorevini ustlenmistir Mezar i Serif te bulundugu bir donem Imam Riza nin ogrencisi oldugu belirtilen Arslan Babanin Yesevi nin manevi yucelmesinde onemli bir yeri vardir Egitiminin ilk asamasini tamamladiktan sonra donemin en onemli merkezi olan ve degisik bolgelerden binlerce ogrencinin akinina ugrayan Buhara ya giden Yesevi burada donemin onde gelen din bilginlerinden olan Seyh Yusuf Hemedani ye Abu Yaqub Yusuf Hamdani baglanmistir Turbesi Merv de bulunan Hemedani den yogun bir tasavvuf egitimi alan Yesevi Seyhin dort halifesinden ucuncusu olmus ve ilk iki halifeden sonra seyhinin yerine gecmistir Hamedani den aldigi bir isaretle buradaki irsad makamini Seyh Adulhalik Gucduvani Arapca اپد ل خه ل ق گ ج دو ن Abdul Khaliq Gajadwani ye birakarak Yesi ye donen Yesevi buyuk bir etki alanina ulasacak olan Yeseviye Ocagi ni kurmustur Abdulhalik Gucduvani ise ogrencisi Muhammed Bahauddin Naksbend i Arapca ب ه د ض ن ن قسهب ند ب كه ر Baha ud Din Naqshband Bukhari yetistirerek o donemde Yeseviye Ocagi disinda ortaya cikan iki buyuk tarikattan birinin onculugunu yapmistir Buhara da kurulan Naksibendiye Arapca النقشبندية Farsca نقشبندی Osmanlica ﻪﻴﺪﻨﺒﺸﻘﻧ tarikati zamanla Afganistan Hindistan ve Anadolu ya yayilmistir Yesevi ogretisini hocasi Arslan Baba dan aldigi ehl i beyt sevgisi ve bu dogrultudaki tasavvuf anlayisi uzerine kurmustur Bir Turk sufi tarafindan kurulan bu ilk buyuk Turk tarikati once Maveraunnehir Taskent ve cevresi ile bati Turkistan da etkili olmustur Daha sonra Horasan Iran ve Azerbaycan da yasayan Turkler arasinda yayilan Yesevi tarikati 13 yuz yildan baslayarak goclerle Anadolu ya oradan da Balkanlara ulasmistir Notlar Kazakhstan Coming of Age Michael Fergus and Zhanar Zhandosova Stacey International Publishers March 2004 ISBN 1900988615 Sayram Region 75th Anniversary Yerkin Nurazxan editor 2003 Published independently The Cambridge history of early Inner Asia By Denis Sinor Published by Cambridge University Press 1990 ISBN 0 521 24304 1 9780521243049 Early mystics in Turkish literature By Mehmet Fuat Koprulu Gary Leiser Robert Dankoff Published by Routledge 2006 ISBN 0 415 36686 0 9780415366861 History of civilizations of Central Asia Published by Motilal Banarsidass Publ ISBN 81 208 1540 8 9788120815407 A history of inner Asia by Svatopluk Soucek Published by Cambridge University Press 2000 The Ghaznavids their empire in Afghanistan and eastern Iran 994 1040 By Clifford Edmund Bosworth Published by University Press 1963 The passion of Al Hallaj mystic and martyr of Islam By Louis Massignon Herbert Mason Published by Princeton University Press 1994 ISBN 0 691 01919 3 9780691019192 Atalay Besim 2006 Divanu Lugati t Turk Ankara Turk Tarih Kurumu Basimevi ISBN 975 16 0405 2 Cilt III sayfa 176 E M Murzaev the Elected Turkic geographical lexicon Onomastika the East M 1980 p 81 A N Baskakov geographical the nomenclature in toponyms of Mountain Altai Toponyms of the East Researches and materials M Science 1969 sayfa 66 I G Donidze Hydronimiche terms in Turkic languages Onomastika M Science 1969 sayfa 166 Y N Ozturk The Eye of the Heart Redhouse Press Istanbul 1988 p 49 28 Aralik 2008 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Temmuz 2008 KaynakcaNurazxan Yerkin yazar Sayram Region 75th Anniversary 2003Dis baglantilarSayram icin uzaydan goruntu siteleri Google Yahoo MicrosoftResimlerKoordinatlar 42 18 N 69 46 E