Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hişâm bin Abdülmelik (Arapça: هشام بن عبد الملك), onuncu Emevî halifesidir. Kardeşi halife II. Yezîd 724'te öldüğü zaman halife olmuş ve 18 yıllık uzun bir halifelikten sonra 6 Şubat 743'te ölmüş, yerini II. Velîd olarak anılan kardeşinin oğlu Velîd bin Yezîd bin Abdülmelik’e bırakmıştır.
| Hişâm bin Abdülmelik | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 Arapça Hüsn-ü Hatt ile "Hişâm" yazısı | |||||
| Emevî Halifesi | |||||
| Hüküm süresi | 724 – 743 | ||||
| Önce gelen | II. Yezîd | ||||
| Sonra gelen | II. Velîd | ||||
| Doğum | 691 | ||||
| Ölüm | 6 Şubat 743 | ||||
| Çocuk(lar)ı | Muaviye Said Süleyman Yezid el-Afkam | ||||
| |||||
| Hanedan | Emevî Hanedanı | ||||
| Babası | Abdülmelik | ||||
| Dini | Sünni İslam | ||||
Halifelik dönemi olayları
Hazarlara Karşı Seferler
Cerrah el-Hakami ordusuyla o kışı Seki'de geçirdi ve Ocak 724'te II. Yezid'in ölüm haberini bu kış kampında aldı. Komutanları ve ordusu burada Hişam'a biat etti. Hazarlara karşı savaşa devam edebilmek için oraya takviye kuvvetler gönderildi.
730'da Hazar kağanı 300.000 kişilik bir ordu toplamıştı. Kağan'ın oğlu () komutasındaki Hazar ordusu Terek Irmağı vadisinin boğazlarından geçti. Vartham kalesini kuşatmaya aldılar. Cerrah bu kuşatmayı kırmayı başaramadı. İki taraf arasında Erdebil civarındaki ovalarda (veya Marj Erdebil Muharebesi) adıyla anılan ve üç gün süren bir muharebe yapıldı. Cerrah bu muharebe sırasında öldürüldü. Hazar ordusu komutanı Cerrah'ın kafatasını harp arabasına bir süs olarak astı. Hazar ordusu Erdebil'e girdi ve Hazarlar askerlik çağında olan bütün erkekleri öldürdüler ve kadınları köle olarak esir aldılar. Hazar ordusu Kafkasların güneyinde bir Hazar Krallığı kurmak amacıyla Gilan, Azerbaycan, Mezopotamya'nın kuzeydoğusunu işgal altına aldı.
Cerrah'in yenilip öldürülmesinden sonra Hişam yeni Ermenistan valisi olarak Amr bin Said el-Haraci'yi atadı. El-Haraci yeni ordusuyla durumu kontrol altına alabildi. Bir şans eseri olarak Hazar Kağanı'nı küçük bir köyde yapılan bir baskında sarhoş bir halde yakalayıp öldürüldü. Bundan hemen sonra Hazarların asıl ordu kampına bir gece baskını yapıp çok büyük sayıda uykulu Hazar askerini elimine etti. Böylece Haraci'nin seferi Hazarların yenilgisi ile sona erdi. Hazarlar komutanı Barçık'ın sonu iki değişik kaynakta değişik olarak verilmektedir:
- Baskından kaçarken kendi savaş arabasından düştü ve bu düşüşte yaralandı, ama Araplara yakalanmadan muhafızları tarafından kaçırıldı.
- Muhammed bin Cerîr Taberî'ye göre ise Arap baskıncılar tarafından öldürüldü ve kesik başı Şam'da halife Hişam'a gönderildi.
731'de Halife Hişam Haraci'yi Ermenistan valilik görevinden aldı; yerine kendi kardeşi Mesleme bin Abdülmelik'i vali yaptı. Mesleme Şirvan bölgesinde Haraci'ye yetişti. Fakat Meseleme ile Haraci arasında büyük bir anlaşmazlık çıktı ve Mesleme Haraci'yi hapse attırdı. Bunun haberi Hişam'a erişince, halife Haraci'nin serbest bakılmasını emretti.
Mesleme'nin hayata yaklaşımını açıklamak için şu hikâye söylenir: Mesleme Şirvan'da bir şehri kuşatmaya almış ve şehrin elçileri ile müzakereler başlamıştı. Meseleme "şehrin askerlerinin de tek birinin öldürülmeyeceğine" söz verdi. Şehrin kapıları açılınca Meseleme şehrin bütün askerlerinin ve şehir halkının hepsinin yakalanıp öldürülmesini, ancak seçilmiş tek bir askerin öldürülmeyip hayatının bağışlanmasını emretti. Böylece Mesleme sözünü tutmuş oldu.
731'de yeniden kurulan Hazar ordusu Arapların Bâb el-Abvâb adını verdikleri şimdiki Dağıstan'da Derbent geçidinin kuzeyinde toplanmaya başladı.
Bunun haberini alan Mesleme kuzeye ilerledi; Bab kapısında küçük bir birlik bırakarak Hazar ülkesine girdi ve Balanjar'a kadar ilerledi. Arapların bu beklenmedik hücumu daha yeni toplanmakta olan büyük Hazar ordusu içinde önce bir panik yarattı. Fakat hemen toplanan büyük Hazar ordusu Araplarla yakın çarpışmaya girişti. Meseleme'nin Arap ordusu o günkü uzun zorlamalı yürüyüş ile bu mevkiye gelmiş olmasına rağmen bu büyük Hazar ordusuyla bütün gün süren bir muharebeye girişti. Bu muharebede Hazar Kaganı yaralandı ve bu da Hazar ordusunun moralini yıkmaya bir faktör oldu. Hazar ordusu askerleri Volga Irmağı'nın bir kıyısına yığıldılar ve karşı kıyıya geçmeye yeltendiler. Mesleme bu ırmak kenarında sıkışan Hazar ordusuna iki alternatif tanıdı: Ya Arap süvarileri tarafında kılıçlanıp öldürülme ya da İslam'ı kabul etme. Hazarların çoğunun İslam dinini kabulü bu muharebeye atfedilir. Mesleme sonra güneye dönüp hala Hazarlar tarafından ellerinde bulundurulan Bab Kalesi önüne geldi. Bu şehrin suyunu sağlayan sarnıçlar içine ölü hayvan leşleri attırdı ve suları böylece zehirlenen Bab halkı hemen teslim oldu.
Meseleme sonra Hişam'ın gözünden düştü ve 732'de Ermenistan Valiliği görevine Şam'dan gelen Mervan bin Muhammed atandı. 732'de Emevilerin gösterdiği gayretler çok şiddetli yağmur yağışları nedeniyle hiç görünür sonuç yaratmadı.
Hazarlara karşı ikinci savaş 737'ye kadar devam etti. Mervan iki alternatifi olan bir strateji uygulamaya koyuldu. Bir taraftan Hazar Kağanı ile barış müzakerelerini açtı ve bu uzun müzakereler devam etti. Diğer taraftan Hazar arazilerine Arap askerî birlikleri sokmaya başladı. Bunların askerî birlik girişlerinin en büyüklerinde Arap süvari birliği önce iki koldan ilerlemeye başladı; Samandar şehri civarında bu iki kol birleşti ve birlikte Samandar şehrini ellerine geçirdiler. Arapların Samandar şehrini ellerine geçirmeleri Hazarların başşehrinin İtil'e nakledilmesine neden oldu.
Mervan Samandar'ı ele geçirme ile kazandığı avantajı kullanmamayı tercih etti. Kendinin Kağan'ın bir Arap vasalı olarak bir Arap yarı özerk eyaleti olan Hazar eyaletinin valiliğine atanmasını yeterli başarı olarak kabul etti. Orduyu dağıtarak Irak'a çekildi.
Fransa'ya ilerleme ve Puvatiye (Poitiers) Muharebesi
Endülüs'teki Emevi orduları 718 yılında Pireneler'i geçmişlerdir. Endülüs'teki Emevi valisi "Abdurrahman bin Abdullah el-Refiki" önce Akitanya'nın güneyini eline geçirip Kuzey Akitanya'ya hücumlara başladı. Güney Fransa'daki Narbon ve civarı Emeviler'in eline geçti. 721'de Toulouse'da yapılan bir muharebe ile Gaskon Eudes büyük bir Emevi hücumunu durdurdu. Fakat 725'te bir başka Emevi Endülüs ordusu Rhône Nehri vadisinden kuzeye çıkıp 'a kadar olan bölgeyi talan etti.
732'de Abdurrahman bin Abdullah el-Refiki ordusu ile yaptığı bir hücumda Poitiers'e kadar ilerledi. Burada Frank Kralı'nın vekilharcı unvanı ile bir Frank ordusu komutanları Sarl Martel ile bu Arap hücumunu durdurmayı başardığı iddia edilir. 25 Ekim 732'de yapılan ve Frankların Puvatya Muharebesi adını verdikleri bu çarpışma Fransız tarihçiler tarafından Avrupa'nın Müslüman Arap ordularından kurtulması olarak büyük önemle anılır.
Araplar Güney Fransa'ya, Languedoc bölgesine yerleşmişler ve 780'e kadar bu bölgede kalmışlardır.
Horasan'da Çarpışmalar
Hişam Halid bin Abdülkasrı her iki Irak eyaletinin valisi olarak atadı. Bu vali Irak'tan büyük bir Arap ordusu ile Türklerle çarpışmak için kuzey doğuya doğru ayrıldı. Bu ordu Amuderya Irmağı'nı geçerek Sugd'da Buhara, Semerkand, Kocand şehirlerine doğru yöneldi. Fakat Türk hakanının direnişi dolayısıyla Araplara kalıcı fetih yapamadan geriye dönüp tekrar Horasan'a gelmek zorunda kaldılar. Sonraki iki yıl da aynı şekilde hücuma geçen Arap orduları aynı şekilde başarısızlığa uğrayıp geri döndüler. Bu orduların komutanlarına şiddetle sinirlenen Halid bin Abdülkasrı bu komutanların saç sakallarını kestirdi, giysilerini çıkarttırıp iç çamaşırları ile zincirlerle bağlı olarak onları Irak'ta tutukladı.
Bunun haberini Şam'da alan ve bu haberden hiç hoşlanmayan Hişam hemen Asras bin Abdullah'ı Horasan valisi tayin etti. Yeni Horasan valisi sefere çıkıp Buhara üzerine doğru yürüdü. Fakat Buhara'nın Türk hakanı bu Arap ordusunu büyük (bazı kaynaklar gere 100.000 kişilik) bir Türk ordusu ile karşıladı. Yapılan muharebede 1.000 kadar Arap öldürüldü, ama Türkler Semerkand'te doğru geri çekildiler. Bunu bir başarısızlık sayan Halife Hişam bu sefer Asras bin Abdullah'ı Horasan valiliğinden alıp yerine Cüneyd bin Abdulrahman'ı atadı.
Yeni bir Arap ordusuyla Cüneyd Amu Derya'yı geçti ve hemen Türk hakanının 70.000 kişilik orduyla çarpışmaya girişti. Araplara bu çarpışmadan galip ayrıldılar ve Türklerden 3.000 kişi öldürdüler. O kış Asras bin Abdullah bir başka orduyla Amu Derya'yı geçerek Merv yakınlarına hücuma geçti.
İlkbaharda Semerkand Cüneyd komutasındaki Arapların eline geçti. Fakat Türk orduları tekrar gelip Semerkand'ı kuşattılar ve Buhara ile Semerkand arasında düzlükleri Araplara geçilmez hale getirdiler. Semerkand'ı kuşatmasını kırmak için gönderilen takviye Arap orduları bu düzlüklerde pusuya düşürüldü. 20.000'den fazla Arap askeri bu pusularda öldürülüp diğerleri yüksek araziye kaçmak zorunda kaldılar. Bu sefer Araplar Merv üzerinden yeni 40.000 kişilik bir orduyu Semerkand'in kuşatmasını kırmak için gönderdiler ve başarı kazanıp Semarkand'da kuşatılmış Cüneyd'in ordusunu kurtardılar. Cüneyd Merv'e döndükten hemen sonra oldu. Cüneyd'in yardımcı komutanlarından biri Şam aleyhinde bir isyan başlattı. Hişam bu isyanı bastırmak için Yusaf bin Ömer'i Horasan valisi olarak atadı ve onu bir ordu ile isyankar komutan üzerine gönderdi.
Kuzey Afrika'da Berberilerin İsyanı
Hişam da kendinden önceki Emevi halifelerin gibi İslamlığı yeni olarak kabul etmiş kişilerden tıpkı gayrimüslim halk gibi cizye vergisi almayı prensip edinmişti. Buna neden devletin vergi hasılatının İslamiyeti kabul edenlerin artması ile azalmasını önlemekti. Fakat İslamiyeti yeni kabul edenler tarafından cizye ödemek bir adaletsizlik sayılmakta ve bu hoşnutsuzluk yaratmakta idi. Hişam zamanında daha yeni Arap hakimiyetine girmiş olan ve birçoğu İslamı kabul edip çoğunluğu Berberi olan ahalinin bulunduğu Tanca ve Sus emirliklerinde Hişam döneminde bu hoşnutsuzluk isyana dönüştü. Bu gelişmeye katkıda bulunan diğer faktör ise Maysara el-Matgari adli bir Hariciliği kabul etmiş olan su taşıyıcısının 739-740'ta giriştiği efektif propaganda kampanyası idi. İsyancılar Tanca'da idareyi ellerine aldılar ve Harici danışmanlar tarafından idare edilen isyancı orduları Arapların karşı koymalarını eriterek İfrakiyye'de merkezleri olan Keyrevan'a doğru ilerlemeye başladı.
Kuzey Afrika'daki Arap orduları bu yeni İslam'a dönmüş ve çoğu Berberilerden oluşan isyancı ordulara karşı koyamamaktaydı. Halife Hişam bu sefer Suriye'de bulunan en iyi Arap ordusunu İfrakiyye'deki orduları takviye için gönderdi. Fakat bu ordu da Sebu Irmağı kıyılarında isyankar Berberi orduları tarafından mağlup edildi. Bu sefer yeni orduları ile Emevilerin Mısır Eyaleti valisi Handhala bin Safwan İfrakiyye'ye getirildi. Bu Mısır'dan gelen Arap ordusu İfrakiyye'de Arapların merkezi olan Keyrevan'ı tehdit eden, Hariciler tarafından desteklenen, Berber ordusunu Nisan-Mayıs 742'de El-Karn ve simdi Cezayir'de bulunan El-Asnam muharebelerinde yenerek Arapların İfrikiyye'den Berberiler tarafından atılmasını önledi.
Zeyd Bin Ali isyanı
MS 740 yılında Irak valisi , Kufe'deki Şiiler arasında idaresinden hoşnutsuzluğun arttığını ve bunun bir eyleme döneceğinden korkarak Hüseyin bin Ali'nin torunu olan Zeyd bin Ali'nin Kufe'den ayrılmasını istedi. Zeyd, bu nedenle Medine'ye gidermiş gibi şehirden ayrıldı ama sonradan tekrar Kufe'ye döndü ve değişik evlerde saklanıp orada gizlice yaşamaya başladı. Kufe'den Zeyd bütün eyaletlerde bulunan Şiilere gönderilen genel bir mektup yazarak onları Emeviler'e karşı kendi safına gelmeye çağırdı. Şiilerin devamlı hürmetlerini ve kendine bağlılık mesajlarını almaya başladı. Halife Ebu Bekir ile Ömer'i halife saymayan aşırı Şiilerden kendini uzak tuttu ama Şiiler yeterce sayıda mücahit bulup toplanırlarsa Emevi halifelerinin hükmünden kurtulabileceklerine inanmaktaydı.
Şiilerin bir fitne çıkarmasını önlemek için Irak valisi Yusuf bin Ömer Zeyd'i yakalamaya karar verdi. Bunun için bütün Küfe halkını şehrin büyük camiisine gelmeye zorladı, onları orada kilitleyip şehirde Zeyd'i aramaya koyuldu. Zeyd etrafına biraz mücahit asker toplayarak büyük camiye gelmeyi başardı. Orada cami içindeki halka camiyi boşaltmalarını istedi. Sonra etrafında bulunan mücahitleri ile Yusuf bin Ömer'in emri altında bulunan askerleri cami etrafından püskürtüp atmayı denedi ve bunda biraz başarı kazandı. Ancak onların attıkları bir okla öldürüldü.
Küfe halkı, Zeyd'in cesedini kaçırıp bir gizli mezara gömdüler. Fakat sonradan halktan birisi imamın mezarını Irak valisine ifşa etti. Yusuf bin Ömer, Zeyd'in mezarını açtırdı; ölünün kafasını kestirip Hişam'a gönderdi. Sonradan Zeyd'in kesik kafası Medine'ye götürülmüştür. Zeyd isyanının diğer elebaşları da yakalanıp öldürüldü ve cesetleri yakıldı.
Yaşayış tarzı, ölümü ve değerlendirilmesi
Hişam etrafındakileri basitliği ve dürüstlüğü ile çok etkilemiştir. Hiç şatafatlı giyinmeyi sevmezdi. Halife olduktan sonra bütün halifeliği boyunca aynı yeşil pelerini giymişti. Basit hayat yaşamayı kendi örneği ile herkese göstermiştir. Halifeliğinin döneminde şehirlerde ortaya çıkan veba salgınlarından kaçınmak için devamlı olarak bir bedevî gibi çölde yaşamıştır. Ekmek yapmasını bildiğini ve keçi sağıp süt bulabildiğini ve ekmek süt ile yaşanabileceğini gelen her misafirine gösterirdi. Çok büyük bir araziye hüküm edip hepsinden vergi toplayabilmesi imkânı olmasına rağmen zamanında devlet maliyesinin adaletinden ve dürüstlüğünden devamlı bahis edilmiştir. Emeviler halifeleri arasında, eğer sefere iştirak etmediyse, devletten askerî maaş almayan tek halifedir.
Hişam 6 Şubat 743'te bir Çarşamba günü difteri hastalığından ölmüştür. Yerine halife olarak kardeşi II. Yezid'in oğlu Velid bin Yezid bin Abdülmelik II. Velid olarak halife olmuştur.
Hişam halifeliğe geldiği zaman politik şartları değişmiş buldu ve saltanatında karşılaştığı sorunlar kardeşi II. Yezid'in karşılaştığı sorunlardan çok değişik oldu. Hişam bu sorunlarla başarılı olarak uğraştı ve çok büyük ve yaygın arazisi olan bir devlet olan Emevilerin parçalanmadan idare edilmesini sağladı. Bu arada Ömer bin Abdülaziz tarafından uygulanmaya başlanan reformları da tekrar siyasi alana soktu. Bu nedenle Hişam'ın uzun saltanat yılları tarihçilerce başarılı sayılmaktadır.
Hişam kardeşi I. Velid gibi sanata ve edebiyata önem vermiş ve ülkesinde bu alanlarda çalışanları korumuştur. Emevi ülkelerinde eğitimin yayılması için çok sayıda mektep ve medrese açtırmıştır. Kültürel alanda en büyük eseri birçok edebî ve bilimsel eserin Arapçaya tercüme edilmesine amil olmasındandır.
Hukuk alanına gelince Hişam ikinci halife Ömer devrindeki gibi Şeriat'ın çok daha sıkı uygulanmasına sebep olmuş ve hatta kendi aile ve sülalesine bile bu sıkı şeriat kurallarını tatbik ettirmiştir.
Kendinde önceki I. Yezid'in Emevi Ümeyye sülalesine karşı gelmeyi bilmesi ve onları sülalesinin hareketlerini kontrol edememesi nedeniyle başarısız olmasına karşılık, bu sülale mensuplarının ifrata kaçan kibirli tavırlarına karşı gelmesi Hişam'ın başarılarından sayılır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Seki şehrinin nerede olduğu bilinmemektedir.
- ^ Bu boğazlar bugünkü Kuzey Osetya veya İnguşya'dan Gürcistan'a geçişi sağlar.
- ^ a b c d e f g Muhammed bin Cerîr Taberî (ed. Ehsan Yar-Shater çev. David Stephan Powers)(1989-2007) The History of al-Ţabarī 40 Cilt, Albany: State University of New York Press (Cilt 24) (İngilizce)
- ^ Şirvan'da bu buluşmanın mevki için değişik kaynaklar değişik isim vermektedirler.
- ^ Bu geçide Araplar Bâb el-Abvâb (Kapıların kapısı) adı verirler; bu geçidin diğer adları "İskender kapısı", "Demirkapı", "Hazar kapısı"'dır. Sasaniler döneminde bu geçide kuzeyden gelen hücumları önlemek için uzun sur duvarları inşa edilmiştir.
- ^ 'in bugün hangi şehir olduğu katî olarak bilinmemektedir. Ama günümüzde Dağistan'ın merkezi olan Mahaçkala olmasının çok muhtemel olması kabul edilmektedir.
- ^ Samandar şehrinin tam mevki bilinmemektedir ve şimdiki Kızılyar şehri ile Hazar Denizi arasında bir mevkide bulunduğu kabul edilmektedir.
- ^ İtil şehrinin Volga Irmağı deltasında şimdiki Astrakhan şehri olduğu kabul edilmektedir.
Dış bağlantılar
- Hitti, Philip H. (çev. Salih Tuğ), (1968) Siyasi ve Kültürel İslam Tarihi (IV Cilt), İstanbul:Boğaziçi Yayınları.
- Çağatay, Neşet (1993),Başlangıcından Abbasilere Kadar (Dinî-İçtimaî-İktisadî-Siyasî Açıdan) İslam Tarihi: , Ankara:Türk Tarih Kurumu
- Üçok, Bahriye (1979) İslam Tarihi Emeviler- Abbasiler, Devlet Kitapları, Ankara: Milli Eğitim Basımevi (1.Basım:1968)
- Muir, William (1924), The Caliphate; Its Rise, Decline and Fall, Edinburgh, Bölüm 55. Websitesi: http://www.answering-islam.org/Books/Muir/Caliphate/index.htm13 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) (Erişim tarihi: 30.8.2009)
- Muhammed bin Cerîr Taberî (ed. Ehsan Yar-Shater çev. David Stephan Powers)(1989-2007) The History of al-Ţabarī 40 Cilt, Albany: State University of New York Press (Cilt 24) (İngilizce)
- Fransızca Wikipedia Hicham ben Abd al-Malik maddesi13 Eylül 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Fransızca) (Erişim tarihi: 30.8.2009)
- İngilizce Wikipedia Hisham ibn Abd al-Malik maddesi7 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) (Erişim tarihi: 30.8.2009)
Hişâm bin Abdülmelik | ||
| Resmî unvanlar | ||
|---|---|---|
| Önce gelen II. Yezid | Emevî Halifesi 724 - 743 | Sonra gelen II. Velid |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Hisam bin Abdulmelik Arapca هشام بن عبد الملك onuncu Emevi halifesidir Kardesi halife II Yezid 724 te oldugu zaman halife olmus ve 18 yillik uzun bir halifelikten sonra 6 Subat 743 te olmus yerini II Velid olarak anilan kardesinin oglu Velid bin Yezid bin Abdulmelik e birakmistir Hisam bin AbdulmelikArapca Husn u Hatt ile Hisam yazisiEmevi HalifesiHukum suresi724 743Once gelenII YezidSonra gelenII VelidDogum691Olum6 Subat 743Cocuk lar iMuaviye Said Suleyman Yezid el AfkamTam adiHisam bin AbdulmelikHanedanEmevi HanedaniBabasiAbdulmelikDiniSunni IslamHisam bin Abdulmelik doneminde bastirilan paraHalifelik donemi olaylariHazarlara Karsi Seferler Cerrah el Hakami ordusuyla o kisi Seki de gecirdi ve Ocak 724 te II Yezid in olum haberini bu kis kampinda aldi Komutanlari ve ordusu burada Hisam a biat etti Hazarlara karsi savasa devam edebilmek icin oraya takviye kuvvetler gonderildi 730 da Hazar kagani 300 000 kisilik bir ordu toplamisti Kagan in oglu komutasindaki Hazar ordusu Terek Irmagi vadisinin bogazlarindan gecti Vartham kalesini kusatmaya aldilar Cerrah bu kusatmayi kirmayi basaramadi Iki taraf arasinda Erdebil civarindaki ovalarda veya Marj Erdebil Muharebesi adiyla anilan ve uc gun suren bir muharebe yapildi Cerrah bu muharebe sirasinda olduruldu Hazar ordusu komutani Cerrah in kafatasini harp arabasina bir sus olarak asti Hazar ordusu Erdebil e girdi ve Hazarlar askerlik caginda olan butun erkekleri oldurduler ve kadinlari kole olarak esir aldilar Hazar ordusu Kafkaslarin guneyinde bir Hazar Kralligi kurmak amaciyla Gilan Azerbaycan Mezopotamya nin kuzeydogusunu isgal altina aldi Cerrah in yenilip oldurulmesinden sonra Hisam yeni Ermenistan valisi olarak Amr bin Said el Haraci yi atadi El Haraci yeni ordusuyla durumu kontrol altina alabildi Bir sans eseri olarak Hazar Kagani ni kucuk bir koyde yapilan bir baskinda sarhos bir halde yakalayip olduruldu Bundan hemen sonra Hazarlarin asil ordu kampina bir gece baskini yapip cok buyuk sayida uykulu Hazar askerini elimine etti Boylece Haraci nin seferi Hazarlarin yenilgisi ile sona erdi Hazarlar komutani Barcik in sonu iki degisik kaynakta degisik olarak verilmektedir Baskindan kacarken kendi savas arabasindan dustu ve bu dususte yaralandi ama Araplara yakalanmadan muhafizlari tarafindan kacirildi Muhammed bin Cerir Taberi ye gore ise Arap baskincilar tarafindan olduruldu ve kesik basi Sam da halife Hisam a gonderildi 731 de Halife Hisam Haraci yi Ermenistan valilik gorevinden aldi yerine kendi kardesi Mesleme bin Abdulmelik i vali yapti Mesleme Sirvan bolgesinde Haraci ye yetisti Fakat Meseleme ile Haraci arasinda buyuk bir anlasmazlik cikti ve Mesleme Haraci yi hapse attirdi Bunun haberi Hisam a erisince halife Haraci nin serbest bakilmasini emretti Mesleme nin hayata yaklasimini aciklamak icin su hikaye soylenir Mesleme Sirvan da bir sehri kusatmaya almis ve sehrin elcileri ile muzakereler baslamisti Meseleme sehrin askerlerinin de tek birinin oldurulmeyecegine soz verdi Sehrin kapilari acilinca Meseleme sehrin butun askerlerinin ve sehir halkinin hepsinin yakalanip oldurulmesini ancak secilmis tek bir askerin oldurulmeyip hayatinin bagislanmasini emretti Boylece Mesleme sozunu tutmus oldu 731 de yeniden kurulan Hazar ordusu Araplarin Bab el Abvab adini verdikleri simdiki Dagistan da Derbent gecidinin kuzeyinde toplanmaya basladi Bunun haberini alan Mesleme kuzeye ilerledi Bab kapisinda kucuk bir birlik birakarak Hazar ulkesine girdi ve Balanjar a kadar ilerledi Araplarin bu beklenmedik hucumu daha yeni toplanmakta olan buyuk Hazar ordusu icinde once bir panik yaratti Fakat hemen toplanan buyuk Hazar ordusu Araplarla yakin carpismaya giristi Meseleme nin Arap ordusu o gunku uzun zorlamali yuruyus ile bu mevkiye gelmis olmasina ragmen bu buyuk Hazar ordusuyla butun gun suren bir muharebeye giristi Bu muharebede Hazar Kagani yaralandi ve bu da Hazar ordusunun moralini yikmaya bir faktor oldu Hazar ordusu askerleri Volga Irmagi nin bir kiyisina yigildilar ve karsi kiyiya gecmeye yeltendiler Mesleme bu irmak kenarinda sikisan Hazar ordusuna iki alternatif tanidi Ya Arap suvarileri tarafinda kiliclanip oldurulme ya da Islam i kabul etme Hazarlarin cogunun Islam dinini kabulu bu muharebeye atfedilir Mesleme sonra guneye donup hala Hazarlar tarafindan ellerinde bulundurulan Bab Kalesi onune geldi Bu sehrin suyunu saglayan sarniclar icine olu hayvan lesleri attirdi ve sulari boylece zehirlenen Bab halki hemen teslim oldu Emevi Devleti Meseleme sonra Hisam in gozunden dustu ve 732 de Ermenistan Valiligi gorevine Sam dan gelen Mervan bin Muhammed atandi 732 de Emevilerin gosterdigi gayretler cok siddetli yagmur yagislari nedeniyle hic gorunur sonuc yaratmadi Hazarlara karsi ikinci savas 737 ye kadar devam etti Mervan iki alternatifi olan bir strateji uygulamaya koyuldu Bir taraftan Hazar Kagani ile baris muzakerelerini acti ve bu uzun muzakereler devam etti Diger taraftan Hazar arazilerine Arap askeri birlikleri sokmaya basladi Bunlarin askeri birlik girislerinin en buyuklerinde Arap suvari birligi once iki koldan ilerlemeye basladi Samandar sehri civarinda bu iki kol birlesti ve birlikte Samandar sehrini ellerine gecirdiler Araplarin Samandar sehrini ellerine gecirmeleri Hazarlarin bassehrinin Itil e nakledilmesine neden oldu Mervan Samandar i ele gecirme ile kazandigi avantaji kullanmamayi tercih etti Kendinin Kagan in bir Arap vasali olarak bir Arap yari ozerk eyaleti olan Hazar eyaletinin valiligine atanmasini yeterli basari olarak kabul etti Orduyu dagitarak Irak a cekildi Fransa ya ilerleme ve Puvatiye Poitiers Muharebesi Endulus teki Emevi ordulari 718 yilinda Pireneler i gecmislerdir Endulus teki Emevi valisi Abdurrahman bin Abdullah el Refiki once Akitanya nin guneyini eline gecirip Kuzey Akitanya ya hucumlara basladi Guney Fransa daki Narbon ve civari Emeviler in eline gecti 721 de Toulouse da yapilan bir muharebe ile Gaskon Eudes buyuk bir Emevi hucumunu durdurdu Fakat 725 te bir baska Emevi Endulus ordusu Rhone Nehri vadisinden kuzeye cikip a kadar olan bolgeyi talan etti 732 de Abdurrahman bin Abdullah el Refiki ordusu ile yaptigi bir hucumda Poitiers e kadar ilerledi Burada Frank Krali nin vekilharci unvani ile bir Frank ordusu komutanlari Sarl Martel ile bu Arap hucumunu durdurmayi basardigi iddia edilir 25 Ekim 732 de yapilan ve Franklarin Puvatya Muharebesi adini verdikleri bu carpisma Fransiz tarihciler tarafindan Avrupa nin Musluman Arap ordularindan kurtulmasi olarak buyuk onemle anilir Araplar Guney Fransa ya Languedoc bolgesine yerlesmisler ve 780 e kadar bu bolgede kalmislardir Horasan da Carpismalar Hisam Halid bin Abdulkasri her iki Irak eyaletinin valisi olarak atadi Bu vali Irak tan buyuk bir Arap ordusu ile Turklerle carpismak icin kuzey doguya dogru ayrildi Bu ordu Amuderya Irmagi ni gecerek Sugd da Buhara Semerkand Kocand sehirlerine dogru yoneldi Fakat Turk hakaninin direnisi dolayisiyla Araplara kalici fetih yapamadan geriye donup tekrar Horasan a gelmek zorunda kaldilar Sonraki iki yil da ayni sekilde hucuma gecen Arap ordulari ayni sekilde basarisizliga ugrayip geri donduler Bu ordularin komutanlarina siddetle sinirlenen Halid bin Abdulkasri bu komutanlarin sac sakallarini kestirdi giysilerini cikarttirip ic camasirlari ile zincirlerle bagli olarak onlari Irak ta tutukladi Bunun haberini Sam da alan ve bu haberden hic hoslanmayan Hisam hemen Asras bin Abdullah i Horasan valisi tayin etti Yeni Horasan valisi sefere cikip Buhara uzerine dogru yurudu Fakat Buhara nin Turk hakani bu Arap ordusunu buyuk bazi kaynaklar gere 100 000 kisilik bir Turk ordusu ile karsiladi Yapilan muharebede 1 000 kadar Arap olduruldu ama Turkler Semerkand te dogru geri cekildiler Bunu bir basarisizlik sayan Halife Hisam bu sefer Asras bin Abdullah i Horasan valiliginden alip yerine Cuneyd bin Abdulrahman i atadi Yeni bir Arap ordusuyla Cuneyd Amu Derya yi gecti ve hemen Turk hakaninin 70 000 kisilik orduyla carpismaya giristi Araplara bu carpismadan galip ayrildilar ve Turklerden 3 000 kisi oldurduler O kis Asras bin Abdullah bir baska orduyla Amu Derya yi gecerek Merv yakinlarina hucuma gecti Ilkbaharda Semerkand Cuneyd komutasindaki Araplarin eline gecti Fakat Turk ordulari tekrar gelip Semerkand i kusattilar ve Buhara ile Semerkand arasinda duzlukleri Araplara gecilmez hale getirdiler Semerkand i kusatmasini kirmak icin gonderilen takviye Arap ordulari bu duzluklerde pusuya dusuruldu 20 000 den fazla Arap askeri bu pusularda oldurulup digerleri yuksek araziye kacmak zorunda kaldilar Bu sefer Araplar Merv uzerinden yeni 40 000 kisilik bir orduyu Semerkand in kusatmasini kirmak icin gonderdiler ve basari kazanip Semarkand da kusatilmis Cuneyd in ordusunu kurtardilar Cuneyd Merv e dondukten hemen sonra oldu Cuneyd in yardimci komutanlarindan biri Sam aleyhinde bir isyan baslatti Hisam bu isyani bastirmak icin Yusaf bin Omer i Horasan valisi olarak atadi ve onu bir ordu ile isyankar komutan uzerine gonderdi Kuzey Afrika da Berberilerin Isyani Hisam da kendinden onceki Emevi halifelerin gibi Islamligi yeni olarak kabul etmis kisilerden tipki gayrimuslim halk gibi cizye vergisi almayi prensip edinmisti Buna neden devletin vergi hasilatinin Islamiyeti kabul edenlerin artmasi ile azalmasini onlemekti Fakat Islamiyeti yeni kabul edenler tarafindan cizye odemek bir adaletsizlik sayilmakta ve bu hosnutsuzluk yaratmakta idi Hisam zamaninda daha yeni Arap hakimiyetine girmis olan ve bircogu Islami kabul edip cogunlugu Berberi olan ahalinin bulundugu Tanca ve Sus emirliklerinde Hisam doneminde bu hosnutsuzluk isyana donustu Bu gelismeye katkida bulunan diger faktor ise Maysara el Matgari adli bir Hariciligi kabul etmis olan su tasiyicisinin 739 740 ta giristigi efektif propaganda kampanyasi idi Isyancilar Tanca da idareyi ellerine aldilar ve Harici danismanlar tarafindan idare edilen isyanci ordulari Araplarin karsi koymalarini eriterek Ifrakiyye de merkezleri olan Keyrevan a dogru ilerlemeye basladi Kuzey Afrika daki Arap ordulari bu yeni Islam a donmus ve cogu Berberilerden olusan isyanci ordulara karsi koyamamaktaydi Halife Hisam bu sefer Suriye de bulunan en iyi Arap ordusunu Ifrakiyye deki ordulari takviye icin gonderdi Fakat bu ordu da Sebu Irmagi kiyilarinda isyankar Berberi ordulari tarafindan maglup edildi Bu sefer yeni ordulari ile Emevilerin Misir Eyaleti valisi Handhala bin Safwan Ifrakiyye ye getirildi Bu Misir dan gelen Arap ordusu Ifrakiyye de Araplarin merkezi olan Keyrevan i tehdit eden Hariciler tarafindan desteklenen Berber ordusunu Nisan Mayis 742 de El Karn ve simdi Cezayir de bulunan El Asnam muharebelerinde yenerek Araplarin Ifrikiyye den Berberiler tarafindan atilmasini onledi Zeyd Bin Ali isyani MS 740 yilinda Irak valisi Kufe deki Siiler arasinda idaresinden hosnutsuzlugun arttigini ve bunun bir eyleme doneceginden korkarak Huseyin bin Ali nin torunu olan Zeyd bin Ali nin Kufe den ayrilmasini istedi Zeyd bu nedenle Medine ye gidermis gibi sehirden ayrildi ama sonradan tekrar Kufe ye dondu ve degisik evlerde saklanip orada gizlice yasamaya basladi Kufe den Zeyd butun eyaletlerde bulunan Siilere gonderilen genel bir mektup yazarak onlari Emeviler e karsi kendi safina gelmeye cagirdi Siilerin devamli hurmetlerini ve kendine baglilik mesajlarini almaya basladi Halife Ebu Bekir ile Omer i halife saymayan asiri Siilerden kendini uzak tuttu ama Siiler yeterce sayida mucahit bulup toplanirlarsa Emevi halifelerinin hukmunden kurtulabileceklerine inanmaktaydi Siilerin bir fitne cikarmasini onlemek icin Irak valisi Yusuf bin Omer Zeyd i yakalamaya karar verdi Bunun icin butun Kufe halkini sehrin buyuk camiisine gelmeye zorladi onlari orada kilitleyip sehirde Zeyd i aramaya koyuldu Zeyd etrafina biraz mucahit asker toplayarak buyuk camiye gelmeyi basardi Orada cami icindeki halka camiyi bosaltmalarini istedi Sonra etrafinda bulunan mucahitleri ile Yusuf bin Omer in emri altinda bulunan askerleri cami etrafindan puskurtup atmayi denedi ve bunda biraz basari kazandi Ancak onlarin attiklari bir okla olduruldu Kufe halki Zeyd in cesedini kacirip bir gizli mezara gomduler Fakat sonradan halktan birisi imamin mezarini Irak valisine ifsa etti Yusuf bin Omer Zeyd in mezarini actirdi olunun kafasini kestirip Hisam a gonderdi Sonradan Zeyd in kesik kafasi Medine ye goturulmustur Zeyd isyaninin diger elebaslari da yakalanip olduruldu ve cesetleri yakildi Yasayis tarzi olumu ve degerlendirilmesiHisam etrafindakileri basitligi ve durustlugu ile cok etkilemistir Hic satafatli giyinmeyi sevmezdi Halife olduktan sonra butun halifeligi boyunca ayni yesil pelerini giymisti Basit hayat yasamayi kendi ornegi ile herkese gostermistir Halifeliginin doneminde sehirlerde ortaya cikan veba salginlarindan kacinmak icin devamli olarak bir bedevi gibi colde yasamistir Ekmek yapmasini bildigini ve keci sagip sut bulabildigini ve ekmek sut ile yasanabilecegini gelen her misafirine gosterirdi Cok buyuk bir araziye hukum edip hepsinden vergi toplayabilmesi imkani olmasina ragmen zamaninda devlet maliyesinin adaletinden ve durustlugunden devamli bahis edilmistir Emeviler halifeleri arasinda eger sefere istirak etmediyse devletten askeri maas almayan tek halifedir Hisam 6 Subat 743 te bir Carsamba gunu difteri hastaligindan olmustur Yerine halife olarak kardesi II Yezid in oglu Velid bin Yezid bin Abdulmelik II Velid olarak halife olmustur Hisam halifelige geldigi zaman politik sartlari degismis buldu ve saltanatinda karsilastigi sorunlar kardesi II Yezid in karsilastigi sorunlardan cok degisik oldu Hisam bu sorunlarla basarili olarak ugrasti ve cok buyuk ve yaygin arazisi olan bir devlet olan Emevilerin parcalanmadan idare edilmesini sagladi Bu arada Omer bin Abdulaziz tarafindan uygulanmaya baslanan reformlari da tekrar siyasi alana soktu Bu nedenle Hisam in uzun saltanat yillari tarihcilerce basarili sayilmaktadir Hisam kardesi I Velid gibi sanata ve edebiyata onem vermis ve ulkesinde bu alanlarda calisanlari korumustur Emevi ulkelerinde egitimin yayilmasi icin cok sayida mektep ve medrese actirmistir Kulturel alanda en buyuk eseri bircok edebi ve bilimsel eserin Arapcaya tercume edilmesine amil olmasindandir Hukuk alanina gelince Hisam ikinci halife Omer devrindeki gibi Seriat in cok daha siki uygulanmasina sebep olmus ve hatta kendi aile ve sulalesine bile bu siki seriat kurallarini tatbik ettirmistir Kendinde onceki I Yezid in Emevi Umeyye sulalesine karsi gelmeyi bilmesi ve onlari sulalesinin hareketlerini kontrol edememesi nedeniyle basarisiz olmasina karsilik bu sulale mensuplarinin ifrata kacan kibirli tavirlarina karsi gelmesi Hisam in basarilarindan sayilir Eriha da nda bulunan bir mozaik Ayrica bakinizEmeviler Emevi Halifeler listesiKaynakca Seki sehrinin nerede oldugu bilinmemektedir Bu bogazlar bugunku Kuzey Osetya veya Ingusya dan Gurcistan a gecisi saglar a b c d e f g Muhammed bin Cerir Taberi ed Ehsan Yar Shater cev David Stephan Powers 1989 2007 The History of al Ţabari 40 Cilt Albany State University of New York Press ISBN 0 88706 563 5 Cilt 24 Ingilizce Sirvan da bu bulusmanin mevki icin degisik kaynaklar degisik isim vermektedirler Bu gecide Araplar Bab el Abvab Kapilarin kapisi adi verirler bu gecidin diger adlari Iskender kapisi Demirkapi Hazar kapisi dir Sasaniler doneminde bu gecide kuzeyden gelen hucumlari onlemek icin uzun sur duvarlari insa edilmistir in bugun hangi sehir oldugu kati olarak bilinmemektedir Ama gunumuzde Dagistan in merkezi olan Mahackala olmasinin cok muhtemel olmasi kabul edilmektedir Samandar sehrinin tam mevki bilinmemektedir ve simdiki Kizilyar sehri ile Hazar Denizi arasinda bir mevkide bulundugu kabul edilmektedir Itil sehrinin Volga Irmagi deltasinda simdiki Astrakhan sehri oldugu kabul edilmektedir Dis baglantilarHitti Philip H cev Salih Tug 1968 Siyasi ve Kulturel Islam Tarihi IV Cilt Istanbul Bogazici Yayinlari Cagatay Neset 1993 Baslangicindan Abbasilere Kadar Dini Ictimai Iktisadi Siyasi Acidan Islam Tarihi Ankara Turk Tarih Kurumu ISBN 9751605342 Ucok Bahriye 1979 Islam Tarihi Emeviler Abbasiler Devlet Kitaplari Ankara Milli Egitim Basimevi 1 Basim 1968 Muir William 1924 The Caliphate Its Rise Decline and Fall Edinburgh Bolum 55 Websitesi http www answering islam org Books Muir Caliphate index htm13 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Erisim tarihi 30 8 2009 Muhammed bin Cerir Taberi ed Ehsan Yar Shater cev David Stephan Powers 1989 2007 The History of al Ţabari 40 Cilt Albany State University of New York Press ISBN 0 88706 563 5 Cilt 24 Ingilizce Fransizca Wikipedia Hicham ben Abd al Malik maddesi13 Eylul 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Fransizca Erisim tarihi 30 8 2009 Ingilizce Wikipedia Hisham ibn Abd al Malik maddesi7 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Ingilizce Erisim tarihi 30 8 2009 Hisam bin AbdulmelikEmevilerResmi unvanlarOnce gelen II Yezid Emevi Halifesi 724 743 Sonra gelen II Velid