Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Marcus Annaeus Lucanus (3 Kasım 39, Corduba - 30 Nisan 65, Roma), Latin edebiyatının gümüş çağının önemli kişiliklerinden olan Romalı şair.
| Marcus Annaeus Lucanus | |
|---|---|
 Doğduğu şehir Córdoba'daki büstü. | |
| Doğum | 3 Kasım 39 Corduba, Hispania Baetica, Roma İmparatorluğu |
| Ölüm | 30 Nisan 65 (25 yaşında) Roma, Italia, Roma İmparatorluğu |
| Meslek | Şair |
| Dönem | Gümüş Çağ |
| Evlilik | Polla Argentaria |
Günümüzde kendisi hakkındaki bilgilerin kaynağı Antik Çağ'da yazılmış biyografilerdir. Bunlardan birisini Suetonius adlı yapıtında kaleme almıştır. Bir diğerini 'nın yazdığı düşünülmekte olup üçüncüsü ve daha kısası Codex Vossianus II'de yer alır ve yazarı belli değildir. Lucanus'a dair bilgilerin diğer kaynaklarıysa Persius hakkında yazılmış bir kitap, Tacitus'un Annales'inin Piso tertibini anlattığı 15. kitabı ve Lucanus hakkında yazılmış uzunca bir anonim yazarlı övgü. Ayrıca Antik Çağ'ın geç dönemlerine ait olup Orta Çağ'da çoğaltılarak günümüze ulaşan çok sayıda önemli yorum notları da bulunmaktadır.
Hayatı
3 Kasım 39'da Hispania Baetica'nın Corduba kentinde doğmuştur. Babası, filozof Seneca'nın erkek kardeşidir. 40 yılında yedi aylıkken ailesiyle birlikte Roma'ya gelmiş ve eğitimine burada başlamıştır. Erken yaşta şiir ve retorik konusundaki yetenekleriyle göze batmıştır. Öğretmenlerinden biri olan Stoacı 'un okulunda şiirlerine hayran olduğu Aulus Persius Flaccus ile karşılaşmıştır. Eğitimini tamamlamak için gittiği Atina'dan Neron'un çağırması üzerine dönmüş ve saraya atanmıştır. Yasanın öngördüğü yaştan daha önce quaestor olmuş, ayrıca augur'ların collegium'una girmiştir. Bir süre imparator ile iyi ilişkilerini sürdürmüştür. 60 yılında Quinquennial Neronia festivalinde önderi öven Laudes adlı yapıtıyla adını duyurmuştur. Günümüze ulaşamayan çalışmalarından sonra Pharsalia'nın ilk üç kitabını yayınlamıştır. Bundan sonra bilinmeyen nedenlerle imparatorla arası açılmıştır. Kaynaklara göre yeteneğini kıskanan imparator onun çalışmalarını yayınlamasını ve forumdaki mahkeme davalarında görev almasını yasaklamıştır. Buna dizelerinde özlem duyulan bir cumhuriyeti açıkça belirtmesinin Neron'un hoşuna gitmemesinin neden olduğu sanılmaktadır. İmparatorla arası açılan ve saraydan kovulan Lucanus, Piso]'nun Neron'a kurduğu suikast tertibine katılmıştır. Bu tertip ortaya çıkarılınca suç ortaklarının, hatta annesinin bile adını vermiştir. Pek çokları gibi imparator ona da kendisini öldürmesini buyurmuştur. 30 Nisan 65'te, 25 yaşındayken imparatorun buyruğuna uyup damarlarını keserek kendisini öldürmüştür. Ölümünden sonra Lucanus'un anısını karısı Polla Argentaria yaşatmıştır.
Edebî kişiliği
Başyapıtı Pharsalia ya da bir diğer adıyla Bellum Civile günümüze ulaşmıştır. Bellum Civile adı eski çağdaki biyografilerden ve el yazmalarından elde edilmiştir. Lucanus ise yapıtından 9. kitap 985. dizesinde Pharsalia diye söz etmektedir. Jül Sezar ile Gnaeus Pompeius Magnus arasındaki iç savaşta kazanan tarafı belirleyen savaşın yapıldığı yer olan Pharsalus'tan yola çıkarak yapıtına bu adı vermiştir. On kitaptan oluşan yapıt 8.060 altılı dizeden oluşmuştur. Yazarın ölümü yüzünden tamamlanamamıştır. Öbürlerinden daha kısa olan 10. kitap birdenbire kesilmiştir. İlk üç kitabını ilk Neronia festivalinden sonra yayınlamıştır, tüm yapıt ise yaklaşık olarak 59 ile 65 yılları arasında ortaya çıkmıştır. Amcası Seneca'nın 62 ve 63 yıllarında yazdığı adlı yapıtıyla ilk kitaplarının arasında bulunan benzerlikler amcayla yeğen arasındaki tartışmaları yansıttığını akla getirmektedir. Kimi araştırmacıların on kitabı sekiz ay gibi kısa bir sürede yazdığına ilişkin öne sürülen savlar eski Roma'daki bir destan yazarı için düşünülemeyecek bir şeydir.
Pharsalia'dan önceki yapıtlarının adları ve bazılarından tek tük dizeler günümüze ulaşmıştır. Bunlar Truva Savaşı üzerine bir şiir olan Iliacon, yeraltı dünyasına inişi konu alan Catachthonion, De incendio urbis, yarım kalmış bir trajedi olan Medea, Saturnalia, çeşitli türden şiirlerin yer aldığı Silvae'dan on kitap, Laudes Neronis ve çeşitli epigramlar, pandomim metinleri ile declamatio'lardır.
Eleştiriler
gibi dilbilimciler, Marcus Fabius Quintilianus, gibi hatipler vardıkları yargılarında Lucanus'un yapıtını eleştirmekten kendilerini alamamışlardır. Bu eleştirilerden birine göre ince ince işlenmiş ‘ların kötü kullanımı Pharsalia'nın üslubunun hitabete benzemesine neden olmuştur. Tanrısal gücün olaylara karışmaması ve anlatımda neredeyse şiirden çok tarihî yapıtlar için uygun olan annalistik anlatıma yani yıllara göre düzenlenmiş resmî kayıt tutma biçimine yaklaşması da bu eleştirilerden biridir. Petronius ise "İşte koca iç savaş konusunu kim ele alıp işlemeye kalktıysa, edebiyat bilgisi iyi olmadıkça bu denli ağır yükün altında ezilmiştir. Yaşanmış olaylar şiir biçiminde anlatılmamalıdır, çünkü tarihçiler bu işi çok daha iyi yaparlar. Bağımsız bir zeka çeşitli sanatlar kullanıp sözü uzatarak, tanrıların yardımıyla düşünce zinciri oluşturarak hızla ileri atılmalıdır ki tanıkların önünde tanrısal söylevin yaratmış olduğu güvenden çok ozanlara özgü çılgınca esinlenme yeteneği açığa çıksın." cümleleriyle Lucanus'un edebî dilini eleştirmektedir. Quintilianus'a göreyse Lucanus'un tarzı ozanlar için değil, hatipler için örnek alınacak modeldir.
Lucanus dünyanın büyük epik ozanları arasında sayılamaz. Tarihi iyi anlatmamaktadır. Peş peşe gelen kısımlar ne hünerli bir biçimde birbirleriyle bağlantılıdır ne de uygundur. Durmadan konudan sapmasının çoğu kez konuyla bağlantısı yoktur ve çok uzundur. Coğrafi tanımları karanlık ve sıkıcıdır. Askerî operasyonları izlemek zordur. Detayın gerekli olduğu yerde kısa ve öz anlatır, ilgisiz olaylar üzerinde uzun uzadıya durur. Onun için anlatım ikinci plandadır. Gücü ve etkisi yadsınamazsa da büyük bir epik ozanın sahip olması gereken becerilerden yoksun olduğu kabul edilir.
Quintilianus, Lucanus hakkında düştüğü kısa notta onun becerilerini şöyle özetlemektedir: "Lucanus'un şiiri ateş ve enerji ile doludur, sententia'ları bakımından ünlüdür. Düşünceme göre bir ozandan çok hatip için daha güvenilir bir modeldir. Lucanus'un Lucretius ve Vergilius'un ozan oldukları anlamda bir ozan olmadığı gerçektir. Şiirsel kalitesi için değil, hitap saldırıları ve iğneleyici nükteleri için okunmuştur. Anlatısı ve ritmi monotondur. Vergilius'un ustalıklı ahengini taklit etmeye kalkışmamıştır. Amacının okuyucularını cezbetmekten çok ürpertmek ve yerlerinden sıçratmak olduğu ortadadır."
Kaynakça
- Conte, Gian Bagio (1994). Latin Literature: A History (İngilizce). Joseph B. Solodow, çev. Londra: Johns Hopkins University Press.
- Erim, Müzehher (1987). Latin Edebiyatı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
- (1969). La Letteratura Latina dell'Eta Imperiale (İtalyanca). Milano: Sansoni/Academia.
- (1973). Storia della Letteratura Latina (İtalyanca). Roma: Societa Editrice Dante Aligieri.
- (1966). A Handbook of Latin Literature (University Paperbacks) (İngilizce). Londra: Methuen & Co.
- (1997). A History of Roman Literature (İngilizce). 2. New York: E. J. Brill.
İşbu madde Fatma Gül Özaktürk tarafından CC BY-SA 3.0 lisansı altında yayımlanan metin içermektedir.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Marcus Annaeus Lucanus 3 Kasim 39 Corduba 30 Nisan 65 Roma Latin edebiyatinin gumus caginin onemli kisiliklerinden olan Romali sair Marcus Annaeus LucanusDogdugu sehir Cordoba daki bustu Dogum3 Kasim 39 39 11 03 Corduba Hispania Baetica Roma ImparatorluguOlum30 Nisan 65 25 yasinda Roma Italia Roma ImparatorluguMeslekSairDonemGumus CagEvlilikPolla Argentaria Gunumuzde kendisi hakkindaki bilgilerin kaynagi Antik Cag da yazilmis biyografilerdir Bunlardan birisini Suetonius adli yapitinda kaleme almistir Bir digerini nin yazdigi dusunulmekte olup ucuncusu ve daha kisasi Codex Vossianus II de yer alir ve yazari belli degildir Lucanus a dair bilgilerin diger kaynaklariysa Persius hakkinda yazilmis bir kitap Tacitus un Annales inin Piso tertibini anlattigi 15 kitabi ve Lucanus hakkinda yazilmis uzunca bir anonim yazarli ovgu Ayrica Antik Cag in gec donemlerine ait olup Orta Cag da cogaltilarak gunumuze ulasan cok sayida onemli yorum notlari da bulunmaktadir Hayati3 Kasim 39 da Hispania Baetica nin Corduba kentinde dogmustur Babasi filozof Seneca nin erkek kardesidir 40 yilinda yedi aylikken ailesiyle birlikte Roma ya gelmis ve egitimine burada baslamistir Erken yasta siir ve retorik konusundaki yetenekleriyle goze batmistir Ogretmenlerinden biri olan Stoaci un okulunda siirlerine hayran oldugu Aulus Persius Flaccus ile karsilasmistir Egitimini tamamlamak icin gittigi Atina dan Neron un cagirmasi uzerine donmus ve saraya atanmistir Yasanin ongordugu yastan daha once quaestor olmus ayrica augur larin collegium una girmistir Bir sure imparator ile iyi iliskilerini surdurmustur 60 yilinda Quinquennial Neronia festivalinde onderi oven Laudes adli yapitiyla adini duyurmustur Gunumuze ulasamayan calismalarindan sonra Pharsalia nin ilk uc kitabini yayinlamistir Bundan sonra bilinmeyen nedenlerle imparatorla arasi acilmistir Kaynaklara gore yetenegini kiskanan imparator onun calismalarini yayinlamasini ve forumdaki mahkeme davalarinda gorev almasini yasaklamistir Buna dizelerinde ozlem duyulan bir cumhuriyeti acikca belirtmesinin Neron un hosuna gitmemesinin neden oldugu sanilmaktadir Imparatorla arasi acilan ve saraydan kovulan Lucanus Piso nun Neron a kurdugu suikast tertibine katilmistir Bu tertip ortaya cikarilinca suc ortaklarinin hatta annesinin bile adini vermistir Pek coklari gibi imparator ona da kendisini oldurmesini buyurmustur 30 Nisan 65 te 25 yasindayken imparatorun buyruguna uyup damarlarini keserek kendisini oldurmustur Olumunden sonra Lucanus un anisini karisi Polla Argentaria yasatmistir Edebi kisiligiBasyapiti Pharsalia ya da bir diger adiyla Bellum Civile gunumuze ulasmistir Bellum Civile adi eski cagdaki biyografilerden ve el yazmalarindan elde edilmistir Lucanus ise yapitindan 9 kitap 985 dizesinde Pharsalia diye soz etmektedir Jul Sezar ile Gnaeus Pompeius Magnus arasindaki ic savasta kazanan tarafi belirleyen savasin yapildigi yer olan Pharsalus tan yola cikarak yapitina bu adi vermistir On kitaptan olusan yapit 8 060 altili dizeden olusmustur Yazarin olumu yuzunden tamamlanamamistir Oburlerinden daha kisa olan 10 kitap birdenbire kesilmistir Ilk uc kitabini ilk Neronia festivalinden sonra yayinlamistir tum yapit ise yaklasik olarak 59 ile 65 yillari arasinda ortaya cikmistir Amcasi Seneca nin 62 ve 63 yillarinda yazdigi adli yapitiyla ilk kitaplarinin arasinda bulunan benzerlikler amcayla yegen arasindaki tartismalari yansittigini akla getirmektedir Kimi arastirmacilarin on kitabi sekiz ay gibi kisa bir surede yazdigina iliskin one surulen savlar eski Roma daki bir destan yazari icin dusunulemeyecek bir seydir Pharsalia dan onceki yapitlarinin adlari ve bazilarindan tek tuk dizeler gunumuze ulasmistir Bunlar Truva Savasi uzerine bir siir olan Iliacon yeralti dunyasina inisi konu alan Catachthonion De incendio urbis yarim kalmis bir trajedi olan Medea Saturnalia cesitli turden siirlerin yer aldigi Silvae dan on kitap Laudes Neronis ve cesitli epigramlar pandomim metinleri ile declamatio lardir Elestiriler gibi dilbilimciler Marcus Fabius Quintilianus gibi hatipler vardiklari yargilarinda Lucanus un yapitini elestirmekten kendilerini alamamislardir Bu elestirilerden birine gore ince ince islenmis larin kotu kullanimi Pharsalia nin uslubunun hitabete benzemesine neden olmustur Tanrisal gucun olaylara karismamasi ve anlatimda neredeyse siirden cok tarihi yapitlar icin uygun olan annalistik anlatima yani yillara gore duzenlenmis resmi kayit tutma bicimine yaklasmasi da bu elestirilerden biridir Petronius ise Iste koca ic savas konusunu kim ele alip islemeye kalktiysa edebiyat bilgisi iyi olmadikca bu denli agir yukun altinda ezilmistir Yasanmis olaylar siir biciminde anlatilmamalidir cunku tarihciler bu isi cok daha iyi yaparlar Bagimsiz bir zeka cesitli sanatlar kullanip sozu uzatarak tanrilarin yardimiyla dusunce zinciri olusturarak hizla ileri atilmalidir ki taniklarin onunde tanrisal soylevin yaratmis oldugu guvenden cok ozanlara ozgu cilginca esinlenme yetenegi aciga ciksin cumleleriyle Lucanus un edebi dilini elestirmektedir Quintilianus a goreyse Lucanus un tarzi ozanlar icin degil hatipler icin ornek alinacak modeldir Lucanus dunyanin buyuk epik ozanlari arasinda sayilamaz Tarihi iyi anlatmamaktadir Pes pese gelen kisimlar ne hunerli bir bicimde birbirleriyle baglantilidir ne de uygundur Durmadan konudan sapmasinin cogu kez konuyla baglantisi yoktur ve cok uzundur Cografi tanimlari karanlik ve sikicidir Askeri operasyonlari izlemek zordur Detayin gerekli oldugu yerde kisa ve oz anlatir ilgisiz olaylar uzerinde uzun uzadiya durur Onun icin anlatim ikinci plandadir Gucu ve etkisi yadsinamazsa da buyuk bir epik ozanin sahip olmasi gereken becerilerden yoksun oldugu kabul edilir Quintilianus Lucanus hakkinda dustugu kisa notta onun becerilerini soyle ozetlemektedir Lucanus un siiri ates ve enerji ile doludur sententia lari bakimindan unludur Dusunceme gore bir ozandan cok hatip icin daha guvenilir bir modeldir Lucanus un Lucretius ve Vergilius un ozan olduklari anlamda bir ozan olmadigi gercektir Siirsel kalitesi icin degil hitap saldirilari ve igneleyici nukteleri icin okunmustur Anlatisi ve ritmi monotondur Vergilius un ustalikli ahengini taklit etmeye kalkismamistir Amacinin okuyucularini cezbetmekten cok urpertmek ve yerlerinden sicratmak oldugu ortadadir KaynakcaConte Gian Bagio 1994 Latin Literature A History Ingilizce Joseph B Solodow cev Londra Johns Hopkins University Press Erim Muzehher 1987 Latin Edebiyati Istanbul Remzi Kitabevi 1969 La Letteratura Latina dell Eta Imperiale Italyanca Milano Sansoni Academia 1973 Storia della Letteratura Latina Italyanca Roma Societa Editrice Dante Aligieri 1966 A Handbook of Latin Literature University Paperbacks Ingilizce Londra Methuen amp Co 1997 A History of Roman Literature Ingilizce 2 New York E J Brill Isbu madde Fatma Gul Ozakturk tarafindan CC BY SA 3 0 lisansi altinda yayimlanan metin icermektedir