IAR 330, Fransız havacılık firması Aérospatiale ile 30 Temmuz 1974 tarihinde imzalanan bir lisans anlaşması kapsamında üretilmiştir. 22 Ekim 1975'te Romanya yapımı ilk Puma ilk uçuşunu gerçekleştirdi. Kısa bir süre sonra müşterilere teslimatlar başladı; 1980 yılına kadar hem yurtiçi hem de yurtdışı müşteriler için yaklaşık 25 adet IAR 330 üretildi. Aralarında Pakistan, Fildişi Sahili, Birleşik Arap Emirlikleri ve Sudan'ın da bulunduğu çeşitli denizaşırı ülkeler IAR 330 tedarik etmeyi tercih etti. Tipin en büyük operatörü, başlangıçta onu öncelikle bir yardımcı nakliye aracı olarak kullanan Romanya Hava Kuvvetleri olacaktı.
1990'larda, Romanya'nın savunma teçhizatını NATO ile entegre etmenin yanı sıra döner bir tanksavar kabiliyeti arzusu vardı. Bu doğrultuda 2000'li yıllarda IAR, İsrailli savunma şirketi Elbit Systems ile işbirliği yaparak tanksavar ve savaş alanı destek operasyonları için tasarlanmış yirmi dört adet IAR 330 SOCAT helikopteri üretti. SOCAT'tan türetilen ve IAR 330M olarak adlandırılan NATO uyumlu aviyoniklerle donatılmış modernize edilmiş bir yardımcı nakliye modeli de bu dönemde üretildi. Arama-kurtarma, tıbbi tahliye ve deniz gözetleme kabiliyetine sahip bir deniz modeli de geliştirildi. Son IAR 330 2008 yılında üretildi; programın yerini aldı ve bu uçağın üretimi Airbus Helicopters ile IAR arasındaki bir ortak girişim olan Eurocopter Romania kapsamında Braşov'a aktarıldı.
Tasarım ve geliştirme
Arka plan
Soğuk Savaş'ın büyük bölümünde Romanya hem COMECON'un hem de Varşova Paktı'nın bir üyesiydi. Buna rağmen Çavuşesku hükûmeti Sovyetler Birliği'nin desteğine aşırı bağımlı hâle gelmekten kaçınmaya ve bağımsızlığını korumaya çalıştı. Buna göre, ülkenin kendine güvenini desteklemek için askerî teçhizatın tamamen veya kısmen Romanya'da geliştirilmesi arzu edilirken, büyük kalemlerin tedariki için üçüncü taraf ülkelerle ortaklıklar da arandı. 1970'lerin başında, aralarında Fransız havacılık firması Aérospatiale ve Amerikan helikopter üreticisi Sikorsky Aircraft'ın da bulunduğu çok sayıda şirket, tercih ettikleri rotorlu uçakları üretmek için lisans alma niyetinde olan Romanya hükûmetine helikopterlerini göstermeye davet edildi.
Bu doğrultuda, 11 Ekim 1973 tarihinde Sikorsky S-61, 'nda gerçekleştirilen bir test uçuşunu da içeren bir grup Romen temsilciye resmen tanıtıldı. Aynı ayın 13 ve 15 Ekim tarihleri arasında, Romen havacılık ve uzay üreticisi 'in (IAR) 'daki tesisinde bir sunum yapıldı. Puma 20 Ekim'de gösterildi. 30 Temmuz 1974'te Romanya'nın IAR tarafından Puma'nın yerel üretimini kapsayan bir lisans anlaşması imzaladığı duyuruldu. Ayrıca, tipe güç veren turboşaft motorlarının lisanslı üretimini üstlenmek için ayrı bir anlaşma imzalandı.
İlk üretim
22 Ekim 1975 tarihinde, yerel olarak IAR 330H olarak adlandırılan ilk Romanya yapımı Puma ilk uçuşunu gerçekleştirdi. Tipin seri üretimi kısa bir süre sonra devam etti; 1980 yılına kadar, teslimatların yurtiçi ve yurtdışı müşteriler arasında eşit olarak bölündüğü yaklaşık 25 IAR 330 üretildiği bildirildi. 2010 yılına gelindiğinde bu helikopterlerden yaklaşık 163 adet üretildiği, bunlardan 104 tanesinin Romanya ordusunun hava kanatlarına teslim edildiği, ikisinin üretici tarafından alıkonulduğu ve 57 tanesinin de çeşitli ihracat operatörleri için üretildiği bildirilmiştir. IAR 330'u tedarik eden denizaşırı ülkeler arasında Pakistan, Fildişi Sahili, Birleşik Arap Emirlikleri ve Sudan bulunmaktadır.
Soğuk Savaş sona erdiğinde IAR 330 Romanya'nın başlıca rotorlu hava aracı olarak iyice yerleşmişti. Ayrıca helikopterin deniz savaşı, arama-kurtarma (SAR), komuta ve kontrol ve tıbbi tahliye operasyonları gibi roller için özel varyantları geliştirildi ve tipik olarak sınırlı sayıda üretildi. SAR modeli denizde acil iniş için şişirilebilir şamandıralarla donatılmıştı. IAR 330'un üretimi 21. yüzyıla kadar Industria Aeronautică Română (günümüzde IAR S.A. Brașov olarak bilinmektedir) tarafından Brașov dıșındaki tesislerinde devam etmiștir. 2008 yılında Romanya yapımı son helikopterin üretildiği ve aynı yıl șirketin özelleștirildiği bildirilmiștir. Kasım 2015'te Airbus Helicopters, orijinal Puma'nın halefi olan Airbus Helicopters H215 Super Puma'nın tüm nihai montajının, Airbus Helicopters ve IAR arasındaki bir ortak girişim olan Eurocopter Romania altında Braşov'daki bir nihai montaj hattına aktarılacağını duyurdu; bu nedenle, bu girişim etkili bir şekilde IAR 330 programının yerini aldı.
Operasyonel geçmiş
1990'lı yıllarda Romanya Hava Kuvvetleri, IAR 330L filosunun muharebe kabiliyetlerini geliştirerek onu evrensel bir tanksavar ve destek helikopteri hâline getirmeye çalıştı. Bu dönemde Romanyaİsrail ile çeşitli askerî programlarda işbirliği yapmaya başladı. İsrailli Elbit Systems şirketi seçildi ve Eylül 1995'te Romanya Hava Kuvvetleri 24 helikopteri SOCAT sistemi (Sistem Optronic de Cercetare și Anti-Tanc) ile yükseltmek için şirketle bir sözleşme imzaladı. 26 Mayıs 1998'de ilk IAR 330L SOCAT, IAR'ın Braşov yakınlarındaki 'daki havaalanından uçuruldu. 23 Ekim 1999'da ikinci prototip ilk uçuşunu yaptı. 2001 yılında ilk IAR 330L SOCAT bir muharip birliğe teslim edildi. Toplamda, 2005 yılında üretim standardına göre yeniden inşa edilen prototipler de dahil olmak üzere 25 SOCAT üretildi.
IAR 330M NATO, SOCAT versiyonunun aviyoniklerine sahip, ancak silah ve optronik sistemleri olmayan modernize edilmiş bir nakliye versiyonudur. Diğer özelliklerinin yanı sıra bir meteoroloji radarına sahiptir. 2005 ve 2008 yılları arasında on iki IAR 330L, IAR 330M standardına modernize edildi. 2020'lerin başında, IAR 330 SOCAT'ların birçoğu orijinal operasyonel sınırlarına yaklaşıyordu, bu nedenle Romanya Hava Kuvvetleri, kullanım ömrü dolan unsurları değiştirmek ve böylece tipin hizmete devam etmesini kolaylaştırmak için IAR ile sözleşme yapmaya başladı.
30 Ocak 2007 tarihinde ilk IAR 330 NAVAL helikopteri Ghimbav'da resmî olarak tanıtıldı. Romanya Deniz Kuvvetleri bu varyanttan üç adet sipariş etti. Helikopter, SOCAT yükseltme paketi de dahil olmak üzere Romanya Hava Kuvvetleri varyantına benzer bir konfigürasyona sahiptir; ancak Donanma rotorlu uçağı, burun ve ana alt takım kaplamalarının altına yerleştirilmiş yüzdürme dişlisi ile donatılmıştır. Göreve özel aviyoniklerin çoğu Fransız savunma şirketi Thales Group tarafından tedarik edilmektedir. Tipik olarak Donanma'nın fırkateynlerinden işletilirler ve arama-kurtarma, tıbbi tahliye ve deniz gözetleme görevleri gibi görevleri üstlenirler.
Varyantlar
IAR 330 Puma NAVAL varyantı.IAR 330H - ilk model (1975-1977). 15 adet üretildi.
IAR 330L - geliştirilmiş model (1977-günümüz). Üretilen 165 uçaktan 112'si Romanya Silahlı Kuvvetlerinde hizmete girmiştir.
IAR 330M - SOCAT modelinden türetilen NATO uyumlu aviyoniklere sahip modernize edilmiş varyant, 2005 ve 2008 yılları arasında bu şekilde yeniden inşa edilen 12 IAR 330L.
IAR 330L SOCAT - saldırı helikopteri, 2000'lerin başından ortalarına kadar toplam 25 adet üretildi.
IAR 330 NAVAL - deniz helikopteri. 2005 ve 2008 yılları arasında 3 adet üretildi, 2015 yılına kadar başka denemeler ve yükseltmeler yapıldı.
Birleşik Arap Emirlikleri Hava Kuvvetleri - 20. İlk 10 IAR-330L 1993 ve 1994 yılları arasında teslim edilmiş, 2006 ve 2007 yılları arasında 10 IAR-330SM daha tedarik edilmiştir. En az 7 SM 2009 ve 2011 yılları arasında Lübnan Hava Kuvvetlerine transfer edilmiştir.
Kayda değer olayları
23 Aralık 1989'da bir IAR 330 uçağı Alba Julia yakınlarında bir nakliye uçuşu sırasında muhtemelen vurulduktan sonra yere çakıldı ve üç kişilik mürettebat ile iki yolcu öldü.
16 Ağustos 2001 tarihinde, bir IAR 330 SOCAT kalkışından kısa bir süre sonra eğitim uçuşu sırasında düşmüştür. Kaza 50 metre (165 ft.) yükseklikte meydana gelmiş ve mürettebat yaralanmıştır.
7 Kasım 2007 tarihinde, 'ne ait bir IAR 330 SOCAT, bir gece eğitim görevi sırasında Piteşti'nin 30 km güneyindeki Ungheni'de düşmüş ve üç mürettebat da ölmüştür
7 Mart 2013 tarihinde, bir IAR 330 SOCAT eğitim uçuşu sırasında Bakio yakınlarındaki 'da düşmüş, iki mürettebat ölmüş ve diğer üç mürettebat yaralanmıştır. Romanya Hava Kuvvetleri ve Romanya Deniz Kuvvetleri, kazayla ilgili soruşturma başlatılana kadar IAR 330 SOCAT filosunun tamamını yere indirdi.
21 Kasım 2014 tarihinde bir IAR-330 MEDEVAC, eğitim uçuşu sırasında Sibin yakınlarındaki 'da düşmüş ve sekiz askerî personel hayatını kaybederken iki askerî personel de yaralanmıştır.
22 Mart 2022 tarihinde bir IAR 330, bölgede düşen bir MiG-21 Lancer'ı ararken olumsuz hava koşulları nedeniyle Komünü, Gura Dobrogei köyü yakınlarında düşmüş ve yedi askerî personel ölmüştür.
Teknik Özellikler (IAR-330L)
Orthographically projected diagram of the SA330 Puma Line DrawingBir çift IAR 330 uçuştaBir IAR-330L Puma'dan suya doğru inen dalgıç, 1992
Veri kaynağıJane's All The World's Aircraft 1992–1993
Genel özellikler
Mürettebat: 1–3
Kapasite: 16 tam teçhizatlı birlik
Uzunluk: 1.815 m (5.954 ft 9 in) (genel), 1.406 m (4.612 ft 10 in)
Yükseklik: 514 m (1.686 ft 4 in)
Boş ağırlık: 3,615 kg (8 lb)
Maksimum kalkış ağırlığı: 7,400 kg (16 lb)
Güç kaynağı: 2 × turboşaft motorları, her biri 1,175 kW (1,576 hp)
8 (Spike-ER) Tanksavar güdümlü füzeler (sadece dış iki sabit nokta)
Nexter NC-621 180 mermili 20 mm top podu (dış iki hardpoint, sadece denemelerde kullanıldı)
Kaynakça
^abcdefghMarnix Sap, Carlo Brummer: Fortele Aeriene Romane in: Lotnictwo Nr. 4/2010, pp. 40–41 (Lehçe)
^. roaf.ro. 7 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^abcTurturică, Sorin (14 Aralık 2020). "Cum a început România să construiască elicoptere". Trustul de presă al Ministerului aparării naționale. Erişim tarihi: 22 Haziran 2022.
^abBowie, David C. (1981). "Romania open to Western Help in carrying out ambitious plans to expand its aircraft industry". Business America: Volume 4. U.S. Department of Commerce. s. 12.
^Jeziorski, Andrzej; Egozi, Arie (10 Haziran 1998). . flightglobal.com. 28 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^Goagă, Gabriel (2017). "Avionics System of the Combat Helicopter in Romanian Air Force". International Scientific Conference "Strategies XXI", Suppl. Command and Staff Faculty; Bucharest.
^"Romania to replace parts on two Pumas". shephardmedia.com. 12 Ocak 2021.
^Hoyle, Craig (17 Haziran 2013). "PARIS: Thales gets Romanian Puma equipment contract". flightglobal.com.
^Pavel, P. Booij; Boer, J. (2007). "First Steps towards the certification of IAR-330 Puma naval for helicopter-ship operations". semanticscholar.org.
^First IAR 330 Puma Naval helicopter enters Romanian Naval Forces service 23 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., , 12 July 2007. Retrieved on 20 July 2008.
^"Lebanon takes delivery of three more IAR 330 Pumas". Janes-Defence-Weekly-2010. 11 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2013.
^van Veenendaal, Jeroen (17 Ocak 2019). "A force on the rise". Key Military.
^Harsan, Carol (18 Aralık 2007). "Oameni-cheie ai Revoluției au murit suspect". (Rumence).
^. . 7 Kasım 2007. 9 Kasım 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2007.
^"Helicopter crashed near Bacău killing two and wounding three crew". hotnews.ro.
^"8 Military Dead in Helicopter Crash in Romania". abcnews.go.com.
^"Un avion MiG 21 LanceR a dispărut de pe radar în județul Constanța. Elicopterul care a plecat în căutarea avionului s-a prăbușit. Șapte militari au decedat. Avionul MiG s-a prăbușit" (Rumence). . 2 Mart 2022.
^abcIAR-330 Puma 26 Mart 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . at Romanian Air Forces official page [retrieved 18 May 2011]
Bibliyografya
Brooks, Michael G.; Gott, Kendall D. (2006). Security Assistance, U.S. and International Historical Perspectives. Proceedings of the Combat Studies Institute 2006 Military History Symposium. ISBN .
Lake, Jon (Sonbahar 2001). "Variant File: Aérospatiale SA 330 Puma". International Air Power Review. Cilt 2. Norwalk, Connecticut USA: AIRtime Publishing. ss. 96-107. ISBN . ISSN 1473-9917.
Lambert, Mark, (Ed.) (1992). Jane's All The World's Aircraft 1992–93. Coulsdon, UK: Jane's Defence Data. ISBN .
Romania Army, National Security and Defense Policy Handbook: Volume 1. 1438739923. 2009. ISBN .
Dış bağlantılar
Üreticinin Ana Sayfası
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
IAR 330 Romen havacilik ureticisi Industria Aeronautică Romană IAR tarafindan uretilen Aerospatiale SA 330 Puma helikopterinin lisansli bir versiyonudur IAR 330Romanya Hava Kuvvetlerine ait bir IAR 330 Puma tibbi tahliye gorevini yerine getiriyorTuruGenel maksat helikopteri gunship deniz helikopteriUreticiIndustria Aeronautică RomanăIlk ucus22 Ekim 1975DurumuHizmetteAna kullaniciRomanya Hava Kuvvetleri Romanya Deniz Kuvvetleri Birlesik Arap Emirlikleri Hava Kuvvetleri Sudan Hava KuvvetleriUretim araligi1975 2008Uretim sayisi163GelisimiAerospatiale SA 330 Puma IAR 330 Fransiz havacilik firmasi Aerospatiale ile 30 Temmuz 1974 tarihinde imzalanan bir lisans anlasmasi kapsaminda uretilmistir 22 Ekim 1975 te Romanya yapimi ilk Puma ilk ucusunu gerceklestirdi Kisa bir sure sonra musterilere teslimatlar basladi 1980 yilina kadar hem yurtici hem de yurtdisi musteriler icin yaklasik 25 adet IAR 330 uretildi Aralarinda Pakistan Fildisi Sahili Birlesik Arap Emirlikleri ve Sudan in da bulundugu cesitli denizasiri ulkeler IAR 330 tedarik etmeyi tercih etti Tipin en buyuk operatoru baslangicta onu oncelikle bir yardimci nakliye araci olarak kullanan Romanya Hava Kuvvetleri olacakti 1990 larda Romanya nin savunma techizatini NATO ile entegre etmenin yani sira doner bir tanksavar kabiliyeti arzusu vardi Bu dogrultuda 2000 li yillarda IAR Israilli savunma sirketi Elbit Systems ile isbirligi yaparak tanksavar ve savas alani destek operasyonlari icin tasarlanmis yirmi dort adet IAR 330 SOCAT helikopteri uretti SOCAT tan turetilen ve IAR 330M olarak adlandirilan NATO uyumlu aviyoniklerle donatilmis modernize edilmis bir yardimci nakliye modeli de bu donemde uretildi Arama kurtarma tibbi tahliye ve deniz gozetleme kabiliyetine sahip bir deniz modeli de gelistirildi Son IAR 330 2008 yilinda uretildi programin yerini aldi ve bu ucagin uretimi Airbus Helicopters ile IAR arasindaki bir ortak girisim olan Eurocopter Romania kapsaminda Brasov a aktarildi Tasarim ve gelistirmeArka plan Soguk Savas in buyuk bolumunde Romanya hem COMECON un hem de Varsova Pakti nin bir uyesiydi Buna ragmen Cavusesku hukumeti Sovyetler Birligi nin destegine asiri bagimli hale gelmekten kacinmaya ve bagimsizligini korumaya calisti Buna gore ulkenin kendine guvenini desteklemek icin askeri techizatin tamamen veya kismen Romanya da gelistirilmesi arzu edilirken buyuk kalemlerin tedariki icin ucuncu taraf ulkelerle ortakliklar da arandi 1970 lerin basinda aralarinda Fransiz havacilik firmasi Aerospatiale ve Amerikan helikopter ureticisi Sikorsky Aircraft in da bulundugu cok sayida sirket tercih ettikleri rotorlu ucaklari uretmek icin lisans alma niyetinde olan Romanya hukumetine helikopterlerini gostermeye davet edildi Bu dogrultuda 11 Ekim 1973 tarihinde Sikorsky S 61 nda gerceklestirilen bir test ucusunu da iceren bir grup Romen temsilciye resmen tanitildi Ayni ayin 13 ve 15 Ekim tarihleri arasinda Romen havacilik ve uzay ureticisi in IAR daki tesisinde bir sunum yapildi Puma 20 Ekim de gosterildi 30 Temmuz 1974 te Romanya nin IAR tarafindan Puma nin yerel uretimini kapsayan bir lisans anlasmasi imzaladigi duyuruldu Ayrica tipe guc veren turbosaft motorlarinin lisansli uretimini ustlenmek icin ayri bir anlasma imzalandi Ilk uretim 22 Ekim 1975 tarihinde yerel olarak IAR 330H olarak adlandirilan ilk Romanya yapimi Puma ilk ucusunu gerceklestirdi Tipin seri uretimi kisa bir sure sonra devam etti 1980 yilina kadar teslimatlarin yurtici ve yurtdisi musteriler arasinda esit olarak bolundugu yaklasik 25 IAR 330 uretildigi bildirildi 2010 yilina gelindiginde bu helikopterlerden yaklasik 163 adet uretildigi bunlardan 104 tanesinin Romanya ordusunun hava kanatlarina teslim edildigi ikisinin uretici tarafindan alikonuldugu ve 57 tanesinin de cesitli ihracat operatorleri icin uretildigi bildirilmistir IAR 330 u tedarik eden denizasiri ulkeler arasinda Pakistan Fildisi Sahili Birlesik Arap Emirlikleri ve Sudan bulunmaktadir Soguk Savas sona erdiginde IAR 330 Romanya nin baslica rotorlu hava araci olarak iyice yerlesmisti Ayrica helikopterin deniz savasi arama kurtarma SAR komuta ve kontrol ve tibbi tahliye operasyonlari gibi roller icin ozel varyantlari gelistirildi ve tipik olarak sinirli sayida uretildi SAR modeli denizde acil inis icin sisirilebilir samandiralarla donatilmisti IAR 330 un uretimi 21 yuzyila kadar Industria Aeronautică Romană gunumuzde IAR S A Brașov olarak bilinmektedir tarafindan Brașov dișindaki tesislerinde devam etmiștir 2008 yilinda Romanya yapimi son helikopterin uretildigi ve ayni yil șirketin ozelleștirildigi bildirilmiștir Kasim 2015 te Airbus Helicopters orijinal Puma nin halefi olan Airbus Helicopters H215 Super Puma nin tum nihai montajinin Airbus Helicopters ve IAR arasindaki bir ortak girisim olan Eurocopter Romania altinda Brasov daki bir nihai montaj hattina aktarilacagini duyurdu bu nedenle bu girisim etkili bir sekilde IAR 330 programinin yerini aldi Operasyonel gecmis1990 li yillarda Romanya Hava Kuvvetleri IAR 330L filosunun muharebe kabiliyetlerini gelistirerek onu evrensel bir tanksavar ve destek helikopteri haline getirmeye calisti Bu donemde Romanya Israil ile cesitli askeri programlarda isbirligi yapmaya basladi Israilli Elbit Systems sirketi secildi ve Eylul 1995 te Romanya Hava Kuvvetleri 24 helikopteri SOCAT sistemi Sistem Optronic de Cercetare și Anti Tanc ile yukseltmek icin sirketle bir sozlesme imzaladi 26 Mayis 1998 de ilk IAR 330L SOCAT IAR in Brasov yakinlarindaki daki havaalanindan ucuruldu 23 Ekim 1999 da ikinci prototip ilk ucusunu yapti 2001 yilinda ilk IAR 330L SOCAT bir muharip birlige teslim edildi Toplamda 2005 yilinda uretim standardina gore yeniden insa edilen prototipler de dahil olmak uzere 25 SOCAT uretildi IAR 330M NATO SOCAT versiyonunun aviyoniklerine sahip ancak silah ve optronik sistemleri olmayan modernize edilmis bir nakliye versiyonudur Diger ozelliklerinin yani sira bir meteoroloji radarina sahiptir 2005 ve 2008 yillari arasinda on iki IAR 330L IAR 330M standardina modernize edildi 2020 lerin basinda IAR 330 SOCAT larin bircogu orijinal operasyonel sinirlarina yaklasiyordu bu nedenle Romanya Hava Kuvvetleri kullanim omru dolan unsurlari degistirmek ve boylece tipin hizmete devam etmesini kolaylastirmak icin IAR ile sozlesme yapmaya basladi 30 Ocak 2007 tarihinde ilk IAR 330 NAVAL helikopteri Ghimbav da resmi olarak tanitildi Romanya Deniz Kuvvetleri bu varyanttan uc adet siparis etti Helikopter SOCAT yukseltme paketi de dahil olmak uzere Romanya Hava Kuvvetleri varyantina benzer bir konfigurasyona sahiptir ancak Donanma rotorlu ucagi burun ve ana alt takim kaplamalarinin altina yerlestirilmis yuzdurme dislisi ile donatilmistir Goreve ozel aviyoniklerin cogu Fransiz savunma sirketi Thales Group tarafindan tedarik edilmektedir Tipik olarak Donanma nin firkateynlerinden isletilirler ve arama kurtarma tibbi tahliye ve deniz gozetleme gorevleri gibi gorevleri ustlenirler VaryantlarIAR 330 Puma NAVAL varyanti IAR 330H ilk model 1975 1977 15 adet uretildi IAR 330L gelistirilmis model 1977 gunumuz Uretilen 165 ucaktan 112 si Romanya Silahli Kuvvetlerinde hizmete girmistir IAR 330M SOCAT modelinden turetilen NATO uyumlu aviyoniklere sahip modernize edilmis varyant 2005 ve 2008 yillari arasinda bu sekilde yeniden insa edilen 12 IAR 330L IAR 330L SOCAT saldiri helikopteri 2000 lerin basindan ortalarina kadar toplam 25 adet uretildi IAR 330 NAVAL deniz helikopteri 2005 ve 2008 yillari arasinda 3 adet uretildi 2015 yilina kadar baska denemeler ve yukseltmeler yapildi IAR 330 SM motorlari ile donatilmistir Birlesik Arap Emirlikleri icin ihracat konfigurasyonu Operatorler Kongo DC 1 1971 yilinda teslim edildi Fildisi Sahili 4 tanesi 2003 yilinda teslim edildi bunlardan 2 tanesi VIP tasimaciligi icin Kenya 9 16 1978 ve 1984 yillari arasinda teslim edilmistir LubnanLubnan Hava Kuvvetleri 6 1984 yilinda teslim edildi PakistanPakistan Ordusu 4 1984 yilinda teslim edildi RomanyaRomanya Hava Kuvvetleri 56 Romanya Deniz Kuvvetleri 3 SudanSudan Hava Kuvvetleri 15 1984 ve 1985 yillari arasinda teslim edildi Birlesik Arap EmirlikleriBirlesik Arap Emirlikleri Hava Kuvvetleri 20 Ilk 10 IAR 330L 1993 ve 1994 yillari arasinda teslim edilmis 2006 ve 2007 yillari arasinda 10 IAR 330SM daha tedarik edilmistir En az 7 SM 2009 ve 2011 yillari arasinda Lubnan Hava Kuvvetlerine transfer edilmistir Kayda deger olaylari23 Aralik 1989 da bir IAR 330 ucagi Alba Julia yakinlarinda bir nakliye ucusu sirasinda muhtemelen vurulduktan sonra yere cakildi ve uc kisilik murettebat ile iki yolcu oldu 16 Agustos 2001 tarihinde bir IAR 330 SOCAT kalkisindan kisa bir sure sonra egitim ucusu sirasinda dusmustur Kaza 50 metre 165 ft yukseklikte meydana gelmis ve murettebat yaralanmistir 7 Kasim 2007 tarihinde ne ait bir IAR 330 SOCAT bir gece egitim gorevi sirasinda Pitesti nin 30 km guneyindeki Ungheni de dusmus ve uc murettebat da olmustur 7 Mart 2013 tarihinde bir IAR 330 SOCAT egitim ucusu sirasinda Bakio yakinlarindaki da dusmus iki murettebat olmus ve diger uc murettebat yaralanmistir Romanya Hava Kuvvetleri ve Romanya Deniz Kuvvetleri kazayla ilgili sorusturma baslatilana kadar IAR 330 SOCAT filosunun tamamini yere indirdi 21 Kasim 2014 tarihinde bir IAR 330 MEDEVAC egitim ucusu sirasinda Sibin yakinlarindaki da dusmus ve sekiz askeri personel hayatini kaybederken iki askeri personel de yaralanmistir 22 Mart 2022 tarihinde bir IAR 330 bolgede dusen bir MiG 21 Lancer i ararken olumsuz hava kosullari nedeniyle Komunu Gura Dobrogei koyu yakinlarinda dusmus ve yedi askeri personel olmustur Teknik Ozellikler IAR 330L Orthographically projected diagram of the SA330 Puma Line DrawingBir cift IAR 330 ucustaBir IAR 330L Puma dan suya dogru inen dalgic 1992 Veri kaynagi Jane s All The World s Aircraft 1992 1993 Genel ozelliklerMurettebat 1 3 Kapasite 16 tam techizatli birlik Uzunluk 1 815 m 5 954 ft 9 in genel 1 406 m 4 612 ft 10 in Yukseklik 514 m 1 686 ft 4 in Bos agirlik 3 615 kg 8 lb Maksimum kalkis agirligi 7 400 kg 16 lb Guc kaynagi 2 turbosaft motorlari her biri 1 175 kW 1 576 hp Ana rotor capi 1 500 m 4 921 ft 3 in Ana rotor alani 1 767 m2 19 020 ft2 Performans Seyir surati 271 km sa 168 mph 146 kn maksimum seyir Asla asilmamasi gereken surat VNE 294 km sa 183 mph 159 kn Menzil 572 km 355 mi 309 nmi Azami irtifa 6 000 m 19 685 ft Tirmanma orani 92 m s 18 100 ft dak Muhimmat 2 x 23 mm tek namlulu NR 23 Her biri 400 mermi iceren burnun yanlarinda istege bagli gudumsuz roketatar istege bagli dort sabit nokta uzerinde 2 x 7 62 mm kalibre kapiya monte makineli tufekler genellikle sadece bir tanesi sancak tarafina monte edilir Malyutka tel gudumlu ATGM sert noktalarin uzerinde dort ray sadece denemelerde kullanildi 50 veya 100 kg bombalar dort hardpoint sadece denemelerde kullanilir Puma SOCAT ceneye monte 750 mermi ile gudumsuz roketatar ic iki sabit nokta 8 Spike ER Tanksavar gudumlu fuzeler sadece dis iki sabit nokta Nexter NC 621 180 mermili 20 mm top podu dis iki hardpoint sadece denemelerde kullanildi Kaynakca a b c d e f g h Marnix Sap Carlo Brummer Fortele Aeriene Romane in Lotnictwo Nr 4 2010 pp 40 41 Lehce roaf ro 7 Ekim 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi a b c Turturică Sorin 14 Aralik 2020 Cum a inceput Romania să construiască elicoptere Trustul de presă al Ministerului aparării naționale Erisim tarihi 22 Haziran 2022 a b Bowie David C 1981 Romania open to Western Help in carrying out ambitious plans to expand its aircraft industry Business America Volume 4 U S Department of Commerce s 12 Brooks and Gott 2006 p 574 a b Iacob Mădălin 17 Aralik 2015 Al treilea elicopter IAR 330 Puma Naval livrat MApN Romania Actualități Erisim tarihi 29 Haziran 2022 flightglobal com 11 Nisan 2008 28 Agustos 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Romania to host production of new robust and cost effective H215 heavy helicopter Airbus Helicopters 17 November 2015 EC ROMANIA EUROCOPTER ROMANIA SA 18 Eylul 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde Eurocopter Eurocopter com Accessed 9 July 2011 flightglobal com 18 Haziran 1997 15 Nisan 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Romania 2009 p 77 Jeziorski Andrzej Egozi Arie 10 Haziran 1998 flightglobal com 28 Agustos 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Goagă Gabriel 2017 Avionics System of the Combat Helicopter in Romanian Air Force International Scientific Conference Strategies XXI Suppl Command and Staff Faculty Bucharest Romania to replace parts on two Pumas shephardmedia com 12 Ocak 2021 Hoyle Craig 17 Haziran 2013 PARIS Thales gets Romanian Puma equipment contract flightglobal com Pavel P Booij Boer J 2007 First Steps towards the certification of IAR 330 Puma naval for helicopter ship operations semanticscholar org First IAR 330 Puma Naval helicopter enters Romanian Naval Forces service 23 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde 12 July 2007 Retrieved on 20 July 2008 Romania 2009 p 74 Manole Gabriel 4 Nisan 2017 IAR 330 PUMA Vanătorul de submarine Auto Test Magazin IAR S A Annual Report PDF bvb ro 29 Nisan 2021 s 2 a b c d e f g Arms Transfers Database Stockholm International Peace Research Institute Erisim tarihi 19 Subat 2013 UNROCA original report Romania 2003 United Nations Register of Conventional Arms IAR 330 Puma airforce technology com Erisim tarihi 17 Subat 2013 iiss org 19 Ocak 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Mart 2011 a b c World Air Forces 2013 PDF Flightglobal Insight 2013 Erisim tarihi 15 Subat 2013 Romania 2009 pp 78 79 Lebanon takes delivery of three more IAR 330 Pumas Janes Defence Weekly 2010 11 Nisan 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 17 Subat 2013 van Veenendaal Jeroen 17 Ocak 2019 A force on the rise Key Military Harsan Carol 18 Aralik 2007 Oameni cheie ai Revoluției au murit suspect Rumence 7 Kasim 2007 9 Kasim 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Kasim 2007 Helicopter crashed near Bacău killing two and wounding three crew hotnews ro 8 Military Dead in Helicopter Crash in Romania abcnews go com Un avion MiG 21 LanceR a dispărut de pe radar in județul Constanța Elicopterul care a plecat in căutarea avionului s a prăbușit Șapte militari au decedat Avionul MiG s a prăbușit Rumence 2 Mart 2022 Lambert 1992 p 193 a b c IAR 330 Puma 26 Mart 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde at Romanian Air Forces official page retrieved 18 May 2011 Bibliyografya Brooks Michael G Gott Kendall D 2006 Security Assistance U S and International Historical Perspectives Proceedings of the Combat Studies Institute 2006 Military History Symposium ISBN 0 1608 7349 5 Lake Jon Sonbahar 2001 Variant File Aerospatiale SA 330 Puma International Air Power Review Cilt 2 Norwalk Connecticut USA AIRtime Publishing ss 96 107 ISBN 1 880588 34 X ISSN 1473 9917 Lambert Mark Ed 1992 Jane s All The World s Aircraft 1992 93 Coulsdon UK Jane s Defence Data ISBN 0 7106 0987 6 Romania Army National Security and Defense Policy Handbook Volume 1 1438739923 2009 ISBN 978 1 4387 3992 2 Dis baglantilarUreticinin Ana Sayfasi
Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
