Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yahudiler ve Yahudiliğin Cezayir'de uzun bir geçmişi vardır fakat 20.yy'ın sonlarına doğru gelişen politik gerginlik sebebiyle ülkedeki Yahudi nüfusu tükenmiştir.
1962'de Cezayir bağımsızlığına kavuştuğu zaman 1870'te Fransa vatandaşlığı alan 140.000 Yahudi'den birçoğu pied-noir olarak Fransa'ya yerleşti. Geriye kalan yaklaşık 10.000 Yahudi ise başta Cezayir olmak üzere , Konstantin ve Oran şehirlerinde yaşamlarını sürdürdü. 1990'lardaki Cezayir İç Savaşı mahkemeleri sırasında da geriye kalan yaklaşık bin Yahudi ülkeyi terk etti. Yahudilerin Cezayir'deki varlığını etkileyen son zamanların en önemli olayı ise 1994'te Silahlı İslami Grup (Armed Islamic Group)'un gayrimüslimlere karşı açtığı savaştır; bu senede Cezayir sinagogu terk edilmiştir.
Tarihçe
Roma'nın son dönemlerinde bölgede bilinen Yahudilerin varlığı muhtemelen Kudüs Tapınağı'nın MÖ 586'da yıkılışına kadar geri gitmektedir. Eski Arap tarihçilerin kaynaklarına göre İslam'dan önce Yahudileşmiş Berber kavimleri bulunurdu ve Kraliçe bunlardan biriydi. başkent kaynaklarının yanı sıra Mısır'da bulunan Geniza'lardaki mektuplarda Cezayirli Yahudi ailelerin varlığı belirtilir.
Reconquista ardından gelen İspanyol Engizisyonu sebebiyle 1492'de İspanya'dan kovulan Yahudilerle Cezayir'in Yahudi nüfusu artmıştır.Cezayir şehri ve Oran'a yerleşen Yahudiler bu şehirlerde geniş birer cemaat oluşturdular. Oran'daki bazı Yahudiler Ladino dilini 19. yy'la kadar hayatta tutmayı başardılar. Yahudi tüccarlar maddi açıdan en büyük rahatlığı Osmanlı döneminde yaşamıştır. Fransa'nın Cezayir'e olan saldırısı ise Dayı'nın Fransa hükûmetinin buğday borcunu Bacri ve Busnach isimli iki Yahudi tüccara ödemesini istemesine bağlanır.
Fransa hükûmeti 1830'da Osmanlı'nın millet sistemini yeniden düzenledi. Bu sisteme göre Fransa kanunlarına tabi Fransa vatandaşları kendi hukuk sistemlerine bağlıyken Yahudi ve Müslüman "yerli"ler kendi kanunlarını koruyacaktı. 1841'de Yahudi mahkemesi bet din kaldırıldı ve Yahudilerin bundan sonra Fransız mahkemelerini kullanması zorunlu kılındı. 1845'te toplumsal yapı baştan aşağı yenilendi ve her cemaatin başına "kanunlara kayıtsız şartsız uyulması, Fransa'ya sadık olunması ve ülkenin savunulması gerektiğini" öğretecek Fransız hahamlar getirildi. 1865'te isteyen Yahudi veya Müslüman "yerli"lere Fransız vatandaşlığı verileceği açıklandı fakat bu zamanında geleneklerden uzaklaşıp dinden çıkmak olarak görüldüğü için fazla talep görmedi.
Kuzey Afrika'daki "çağ dışı" Yahudileri modernize etmek amacıyla baskı yapan Fransız Yahudi cemaati 1870'te bu Yahudileri de Fransız vatandaşı yaptırdı. Bu olayın ardından gelen bir sonraki Cezayirli Yahudi nesil ise Fransızca ve Fransa kültürünü benimseyip Arapça ve Ladino'dan uzaklaştılar. II.Dünya Savaşı sonrasında gelen sıkıntılı dönem ve Cezayir'in bağımsızlığı 140.000 Cezayirli Yahudi'nin Fransa'ya göç etmesine sebep oldu.
Vichy dönemi
Yahudilerin Cezayir'den ayrılışı
Bağımsızlığını kazanan Cezayir 1963'te Cezayir Vatandaşlık Yasası'nı yürürlüğe soktu. Bu yasaya göre sadece babası ve baba tarafından büyükbabası Müslüman olanlar vatandaş olabilecekti.İslam'dan önce dahi 2600 yıldır bölgede yaşayıp oranın yerlisi olan Yahudiler bölgedeki Hristiyanlarla birlikte sürüldüler.
Coğrafi dağılım
1931'de Cezayir nüfusunun %2'sini oluşturan Yahudiler Cezayir'in büyük şehirleri olan Cezayir, Konstantin ve Oran nüfusunun %7'sini oluşturuyordu. ve şehirlerinde de Yahudiler yaşıyordu; küçük bir şehir olan 'ın çoğunluğu ise Yahudi'ydi. Devrimden sonra ise Yahudiler başta Cezayir şehri olmak üzere Blida, Konstantin ve Oran şehirlerinde yaşadılar.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- Costume 6 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Dış bağlantılar
- The Jewish History Resource Center, Project of the Dinur Center for Research in Jewish History, The Hebrew University of Jerusalem
- Zlabia.com 23 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . French site for Jews of Algerian origins
- Rabbis of Algeria 16 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Algeria Sephardim Deported from France or Executed in France during WWII 29 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (PDF)
- The Jewish Community of Oran, Algiers 21 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Documents from Old Jewish Algeria 29 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Yahudiler ve Yahudiligin Cezayir de uzun bir gecmisi vardir fakat 20 yy in sonlarina dogru gelisen politik gerginlik sebebiyle ulkedeki Yahudi nufusu tukenmistir Felix Jacques Moulin tarafindan yapilan fotograf Cezayir Yahudisi cift 1856 1858 1962 de Cezayir bagimsizligina kavustugu zaman 1870 te Fransa vatandasligi alan 140 000 Yahudi den bircogu pied noir olarak Fransa ya yerlesti Geriye kalan yaklasik 10 000 Yahudi ise basta Cezayir olmak uzere Konstantin ve Oran sehirlerinde yasamlarini surdurdu 1990 lardaki Cezayir Ic Savasi mahkemeleri sirasinda da geriye kalan yaklasik bin Yahudi ulkeyi terk etti Yahudilerin Cezayir deki varligini etkileyen son zamanlarin en onemli olayi ise 1994 te Silahli Islami Grup Armed Islamic Group un gayrimuslimlere karsi actigi savastir bu senede Cezayir sinagogu terk edilmistir Tarihce19 yuzyilin sonlarinda Cezayirli bir Yahudi Roma nin son donemlerinde bolgede bilinen Yahudilerin varligi muhtemelen Kudus Tapinagi nin MO 586 da yikilisina kadar geri gitmektedir Eski Arap tarihcilerin kaynaklarina gore Islam dan once Yahudilesmis Berber kavimleri bulunurdu ve Kralice bunlardan biriydi baskent kaynaklarinin yani sira Misir da bulunan Geniza lardaki mektuplarda Cezayirli Yahudi ailelerin varligi belirtilir Reconquista ardindan gelen Ispanyol Engizisyonu sebebiyle 1492 de Ispanya dan kovulan Yahudilerle Cezayir in Yahudi nufusu artmistir Cezayir sehri ve Oran a yerlesen Yahudiler bu sehirlerde genis birer cemaat olusturdular Oran daki bazi Yahudiler Ladino dilini 19 yy la kadar hayatta tutmayi basardilar Yahudi tuccarlar maddi acidan en buyuk rahatligi Osmanli doneminde yasamistir Fransa nin Cezayir e olan saldirisi ise Dayi nin Fransa hukumetinin bugday borcunu Bacri ve Busnach isimli iki Yahudi tuccara odemesini istemesine baglanir Fransa hukumeti 1830 da Osmanli nin millet sistemini yeniden duzenledi Bu sisteme gore Fransa kanunlarina tabi Fransa vatandaslari kendi hukuk sistemlerine bagliyken Yahudi ve Musluman yerli ler kendi kanunlarini koruyacakti 1841 de Yahudi mahkemesi bet din kaldirildi ve Yahudilerin bundan sonra Fransiz mahkemelerini kullanmasi zorunlu kilindi 1845 te toplumsal yapi bastan asagi yenilendi ve her cemaatin basina kanunlara kayitsiz sartsiz uyulmasi Fransa ya sadik olunmasi ve ulkenin savunulmasi gerektigini ogretecek Fransiz hahamlar getirildi 1865 te isteyen Yahudi veya Musluman yerli lere Fransiz vatandasligi verilecegi aciklandi fakat bu zamaninda geleneklerden uzaklasip dinden cikmak olarak goruldugu icin fazla talep gormedi Kuzey Afrika daki cag disi Yahudileri modernize etmek amaciyla baski yapan Fransiz Yahudi cemaati 1870 te bu Yahudileri de Fransiz vatandasi yaptirdi Bu olayin ardindan gelen bir sonraki Cezayirli Yahudi nesil ise Fransizca ve Fransa kulturunu benimseyip Arapca ve Ladino dan uzaklastilar II Dunya Savasi sonrasinda gelen sikintili donem ve Cezayir in bagimsizligi 140 000 Cezayirli Yahudi nin Fransa ya goc etmesine sebep oldu Vichy donemiYahudilerin Cezayir den ayrilisiBagimsizligini kazanan Cezayir 1963 te Cezayir Vatandaslik Yasasi ni yururluge soktu Bu yasaya gore sadece babasi ve baba tarafindan buyukbabasi Musluman olanlar vatandas olabilecekti Islam dan once dahi 2600 yildir bolgede yasayip oranin yerlisi olan Yahudiler bolgedeki Hristiyanlarla birlikte surulduler Cografi dagilim1931 de Cezayir nufusunun 2 sini olusturan Yahudiler Cezayir in buyuk sehirleri olan Cezayir Konstantin ve Oran nufusunun 7 sini olusturuyordu ve sehirlerinde de Yahudiler yasiyordu kucuk bir sehir olan in cogunlugu ise Yahudi ydi Devrimden sonra ise Yahudiler basta Cezayir sehri olmak uzere Blida Konstantin ve Oran sehirlerinde yasadilar Ayrica bakinizOran Buyuk Sinagogu Yahudilerin Arap topraklarindan toplu gocuKaynakca Arsivlenmis kopya 21 Subat 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 20 Subat 2010 28 Agustos 2006 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Subat 2010 Algerian Nationality Code Law no 63 69 of Mar 27 1963 section 34 Costume 6 Subat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dis baglantilarThe Jewish History Resource Center Project of the Dinur Center for Research in Jewish History The Hebrew University of Jerusalem Zlabia com 23 Kasim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde French site for Jews of Algerian origins Rabbis of Algeria 16 Mayis 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Algeria Sephardim Deported from France or Executed in France during WWII 29 Kasim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde PDF The Jewish Community of Oran Algiers 21 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Documents from Old Jewish Algeria 29 Kasim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde