Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Beyaz sapot[] (Casimiroa edulis), Rutaceae familyasından tropikal bir ağaç türü. Turunçgillerle de uzaktan akrabadır. Doğu Meksika, Orta Amerika, Kosta Rika'nın güneyi anavatanıdır.
| Beyaz sapot | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
Casimiroa edulis |
Tanımı
Yetişmiş bir Casimiroa edulis ağacı 5-16 metre boyunda ve her daim yeşil bir ağaçtır. Yapraklar 3 ile 5 bölmeli ufak palmiye yapraklarını andırır, yaprak bölmeleri 6–13 cm uzunluğunda, 2–5 cm genişliğindedir. Yaprak sapı 10–15 cm uzunluğundadır.
Ağacın meyvesi oval ve sert bir çekirdek barındırır. 5–10 cm çağındadır, ince yenmez yeşil renkten olgunlaşınca sarıya dönen bir kabuğa sahiptir, kabuğun altında muz, armut, vanilya aromasına benzer yenilebilir meyve eti bulunur.photo 114 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .photo 214 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .photo 314 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Meyve eti krem beyazı, kabuğu yeşil veya sarı meyve özü,sarı kabuğa sahip türleri de vardır ve meyve kabuğunun yüzeyi olgunlaşmış avokadoya benzer. Her bir meyve narkotik etkiye sahip olduğu için genelde insanlarca pek yenilmeyen 1 ile 5 arası tohum içerir.
Yetiştirilmesi
Bu bitki Avustralya, İsrail ve Kaliforniya gibi anavatanı dışındaki yerlerde de başarı ile yetiştirilmiştir. Akdeniz Bölgesinde'de çeşitli ülkelerde yetiştirilmeye başlanmıştır. İyi drenaja sahip olduğu sürece kumlu, hatta killi topraklarda bile yetişebilir. Kuraklığa oldukça dayanıklıdır. Genellikle tohumdan çoğaltılır ve 7-8 yaşlarında meyve verimi başlar. Aşılama Kaliforniya ve Florida'da yaz ortasında yapılır. Göz aşısı veya yan aşı en uygun yöntemlerdir. Aşılanan ağaçlar 3-4 yılda verime yatarlar. Meyve vermek için bir eşe ihtiyaç duymazlar kendine genelde verimli bir türdür ve uzun ömürlü bir ağaçtır. Zira az bakıma ihtiyaç duyar ve buna karşın 100 yıldan fazla yaşayabilir. Beyaz sapot tropik değil subtropik olarak sınıflandırılır. Zira, doğal ortamda 600–900 m yüksekliklerde bulunur. Guatemala'da 2700 m ye kadar varlığı gözlemlenmiştir. Kaliforniya'da, hafif donlar ağaçların yapraklarının dökülmesine yol açmıştır, diğer durumlar ağacı etkilemez. Yetişkin ağaçlar -7 dereceye kadar dayanabildiğinden Türkiye için, Akdeniz ve Ege bölgesi kıyılarının bu ağacın yetiştirilmesi için uygun olduğu düşünülmektedir.
Besin değeri
Beyaz sapot iyi düzeyde A vitamini, iyi düzeyde C vitamini, Potasyum, eser miktarda demir v.s diğer mineralleri içerir. Yine 100 gramlık bir meyvenin yenilebilir kısmının %62'si sudur ortalama 135 kalori içerir.
| Beyaz Sapot (Yenilebilen kısımları 100 gr) | |
|---|---|
| Besin değeri | |
| Enerji 570 kJ (140 kcal) | |
| Karbonhidrat | 34 g |
| Yağ | 0.6 g |
| Protein | 2 g |
| A vitamini | 410 μg (%46) |
| C vitamini | 20 mg (%33) |
| Potasyum | 344 mg (%7) |
| Oranlar yetişkinler için alınması önerilen oranlardır. | |
Mutfaklarda kullanımı
Muza benzer tadı olduğu söylenmektedir. Elma gibi kesilerek tohumları meyve dışına çıkarılarak yenir veyahut kabuğu soyulup dilimlenip yenir ancak çekirdekleri yenmez. Meyve genelde taze olarak tüketilir, ısıtmak meyvenin lezzetini düşüreceğinden pek tavsiye edilmez. Kesilen meyvenin kararmasını önlemek için üzerine limon veya lime sıkılabilir. Meyveyi dondurmak ta pek tavsiye edilmez.[], kek, Smoothie yapımında kullanılabilir, meyve kokteylerinde, meyve sularında kullanılabilir.
Tıbbi kullanımı
Geçmiş 40 yıldaki, araştırmalar beyaz sapot çekirdeklerinde farmakolojik olarak , , ve histamin içerikli çeşitli materyallere rastlanmıştır.
Bu meyvenin uzun süre ve aşırı yenmesinin 16. yüzyılda uyuşukluğa neden olduğu tarafından söylenmektedir. Avrupalılar bunu ilk bilen kişiler olmamasına karşın 'daki yerlilerin edebiyat ve yazı dillerinin %99'unu yok etmişlerdir.[]Nahuatl dilinde bitkinin anlamı dahi ispanyollar öncesi yerli halkın pek çoğunca bu meyvenin uyuşukluğa neden olduğu sakinleştirici bir etki taşıdığını bildiğini gösterir.[]
Farmakolojik etkileri
Yeni yakın araştırmalar bu meyvenin (özellikle içindeki zapotin adlı maddenin) kolon kanserine karşı anti-karsinogenik (koruyucu-engelleyici) etki yaptığı tespit etmiştir.
aksine, beyaz sapot sedef otugiller familyasındadır. Kara sapot ise Trabzon hurması ile aynı familya içinde olup o da farklıdır. Bu farklılık hepsi için "sapot" adının kullanılmasından gelir. Aztek (Nahuatl) dilinde tzapotl kelimesinden türemiştir, eskiden "yumuşak ve tatlı meyve" anlamına geldiğinden bütün yumuşak ve tatlı meyveler için kullanılırdı. []
Galeri
-
![image]()
Ağaç -
![image]()
Yaprakları -
![image]()
Çiçekleri -
![image]()
Meyveleri -
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
Meyve içyapısının görüntüsü
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ . Germplasm Resources Information Network. United States Department of Agriculture. 22 Mayıs 1997. 5 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2009.
- ^ . 21 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2012.
- ^ a b USDA Nutrient Database[]
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Şubat 2012 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Şubat 2012.
- ^ a b Murillo G, Hirschelman WH, Ito A; ve diğerleri. (2007). "Zapotin, a phytochemical present in a Mexican fruit, prevents colon carcinogenesis". . 57 (1). ss. 28-37. doi:10.1080/01635580701268097. (PMID) 17516860.
- ^ Morton, J. (1987). "White Sapote: Casimiroa edulus Llave". Fruits of warm climates. Miami, FL. ss. 191-196.
- ^ Maiti A, Cuendet M, Kondratyuk T, Croy VL, Pezzuto JM, Cushman M (Ocak 2007). American Chemical Society (Ed.). "Synthesis and cancer chemopreventive activity of zapotin, a natural product from Casimiroa edulis". . 50 (2). s. 350–5. doi:10.1021/jm060915. (PMC) 2523270 $2. (PMID) 17228877.
- Huxley, A. (1992). New RHS Dictionary of Gardening. Macmillan.
- Henry A. & Vera-Caletti P. 2010. – Usages du sapotier blanc (Casimiroa spp.) en Mésoamérique. Histoire, ethnographie et botanique. Anthropobotanica 1.7-2010.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Beyaz sapot kaynak belirtilmeli Casimiroa edulis Rutaceae familyasindan tropikal bir agac turu Turuncgillerle de uzaktan akrabadir Dogu Meksika Orta Amerika Kosta Rika nin guneyi anavatanidir Beyaz sapotBiyolojik siniflandirmaAlem PlantaeKlad Angiosperms Kapali tohumlular Klad Eudicots Iki cenekliler Klad RosidsTakim SapindalesFamilya Rutaceae Sedef otugiller Alt familya ToddalioideaeCins CasimiroaTur C edulisIkili adlandirmaCasimiroa edulisTanimiYetismis bir Casimiroa edulis agaci 5 16 metre boyunda ve her daim yesil bir agactir Yapraklar 3 ile 5 bolmeli ufak palmiye yapraklarini andirir yaprak bolmeleri 6 13 cm uzunlugunda 2 5 cm genisligindedir Yaprak sapi 10 15 cm uzunlugundadir Agacin meyvesi oval ve sert bir cekirdek barindirir 5 10 cm cagindadir ince yenmez yesil renkten olgunlasinca sariya donen bir kabuga sahiptir kabugun altinda muz armut vanilya aromasina benzer yenilebilir meyve eti bulunur photo 114 Kasim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde photo 214 Kasim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde photo 314 Kasim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Meyve eti krem beyazi kabugu yesil veya sari meyve ozu sari kabuga sahip turleri de vardir ve meyve kabugunun yuzeyi olgunlasmis avokadoya benzer Her bir meyve narkotik etkiye sahip oldugu icin genelde insanlarca pek yenilmeyen 1 ile 5 arasi tohum icerir YetistirilmesiBu bitki Avustralya Israil ve Kaliforniya gibi anavatani disindaki yerlerde de basari ile yetistirilmistir Akdeniz Bolgesinde de cesitli ulkelerde yetistirilmeye baslanmistir Iyi drenaja sahip oldugu surece kumlu hatta killi topraklarda bile yetisebilir Kurakliga oldukca dayaniklidir Genellikle tohumdan cogaltilir ve 7 8 yaslarinda meyve verimi baslar Asilama Kaliforniya ve Florida da yaz ortasinda yapilir Goz asisi veya yan asi en uygun yontemlerdir Asilanan agaclar 3 4 yilda verime yatarlar Meyve vermek icin bir ese ihtiyac duymazlar kendine genelde verimli bir turdur ve uzun omurlu bir agactir Zira az bakima ihtiyac duyar ve buna karsin 100 yildan fazla yasayabilir Beyaz sapot tropik degil subtropik olarak siniflandirilir Zira dogal ortamda 600 900 m yuksekliklerde bulunur Guatemala da 2700 m ye kadar varligi gozlemlenmistir Kaliforniya da hafif donlar agaclarin yapraklarinin dokulmesine yol acmistir diger durumlar agaci etkilemez Yetiskin agaclar 7 dereceye kadar dayanabildiginden Turkiye icin Akdeniz ve Ege bolgesi kiyilarinin bu agacin yetistirilmesi icin uygun oldugu dusunulmektedir Besin degeriBeyaz sapot iyi duzeyde A vitamini iyi duzeyde C vitamini Potasyum eser miktarda demir v s diger mineralleri icerir Yine 100 gramlik bir meyvenin yenilebilir kisminin 62 si sudur ortalama 135 kalori icerir Beyaz Sapot Yenilebilen kisimlari 100 gr Besin degeriEnerji 570 kJ 140 kcal Karbonhidrat34 gYag0 6 gProtein2 gA vitamini410 mg 46 C vitamini20 mg 33 Potasyum344 mg 7 Oranlar yetiskinler icin alinmasi onerilen oranlardir Mutfaklarda kullanimiMuza benzer tadi oldugu soylenmektedir Elma gibi kesilerek tohumlari meyve disina cikarilarak yenir veyahut kabugu soyulup dilimlenip yenir ancak cekirdekleri yenmez Meyve genelde taze olarak tuketilir isitmak meyvenin lezzetini dusureceginden pek tavsiye edilmez Kesilen meyvenin kararmasini onlemek icin uzerine limon veya lime sikilabilir Meyveyi dondurmak ta pek tavsiye edilmez kaynak belirtilmeli kek Smoothie yapiminda kullanilabilir meyve kokteylerinde meyve sularinda kullanilabilir Tibbi kullanimiGecmis 40 yildaki arastirmalar beyaz sapot cekirdeklerinde farmakolojik olarak ve histamin icerikli cesitli materyallere rastlanmistir Bu meyvenin uzun sure ve asiri yenmesinin 16 yuzyilda uyusukluga neden oldugu tarafindan soylenmektedir Avrupalilar bunu ilk bilen kisiler olmamasina karsin daki yerlilerin edebiyat ve yazi dillerinin 99 unu yok etmislerdir kaynak belirtilmeli Nahuatl dilinde bitkinin anlami dahi ispanyollar oncesi yerli halkin pek cogunca bu meyvenin uyusukluga neden oldugu sakinlestirici bir etki tasidigini bildigini gosterir kaynak belirtilmeli Farmakolojik etkileri Yeni yakin arastirmalar bu meyvenin ozellikle icindeki zapotin adli maddenin kolon kanserine karsi anti karsinogenik koruyucu engelleyici etki yaptigi tespit etmistir Casimiroa edulisTaksonomiaksine beyaz sapot sedef otugiller familyasindadir Kara sapot ise Trabzon hurmasi ile ayni familya icinde olup o da farklidir Bu farklilik hepsi icin sapot adinin kullanilmasindan gelir Aztek Nahuatl dilinde tzapotl kelimesinden turemistir eskiden yumusak ve tatli meyve anlamina geldiginden butun yumusak ve tatli meyveler icin kullanilirdi kaynak belirtilmeli GaleriAgac Yapraklari Cicekleri Meyveleri Meyve icyapisinin goruntusuAyrica bakinizKaynakca Germplasm Resources Information Network United States Department of Agriculture 22 Mayis 1997 5 Haziran 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Subat 2009 21 Subat 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Ocak 2012 a b USDA Nutrient Database olu kirik baglanti Arsivlenmis kopya 7 Subat 2012 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Subat 2012 a b Murillo G Hirschelman WH Ito A ve digerleri 2007 Zapotin a phytochemical present in a Mexican fruit prevents colon carcinogenesis 57 1 ss 28 37 doi 10 1080 01635580701268097 PMID 17516860 KB1 bakim Digerlerinin yanlis kullanimi link KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Morton J 1987 White Sapote Casimiroa edulus Llave Fruits of warm climates Miami FL ss 191 196 Maiti A Cuendet M Kondratyuk T Croy VL Pezzuto JM Cushman M Ocak 2007 American Chemical Society Ed Synthesis and cancer chemopreventive activity of zapotin a natural product from Casimiroa edulis 50 2 s 350 5 doi 10 1021 jm060915 PMC 2523270 2 PMID 17228877 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Huxley A 1992 New RHS Dictionary of Gardening Macmillan Henry A amp Vera Caletti P 2010 Usages du sapotier blanc Casimiroa spp en Mesoamerique Histoire ethnographie et botanique Anthropobotanica 1 7 2010