Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Karçhali Vadisi veya Karçhala Vadisi (Gürcüce: კარჩხალას ხეობა), tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinde Karçhali Deresi’nin oluşturduğu vadidir. Adını Karçhali Dağı’ndan alır. Karçhali (კარჩხალი) ise, Gürcüce bir yer adı olup “çıplak dağ” veya “kayalık dağ” anlamına gelir.
Tarihçe
Karçhali Vadisi, Tao-Klarceti bölgesinde, Gürcü din adamı Grigol Hantsteli’nin öncülüğünde manastırların inşa edildiği bölgenin önemli bir parçasıydı. Bu dönemde teolojik ve felsefi çalışmaların da merkezi haline gelen bu bölge, “Gürcistan’ın Sinası” olarak ünlenmişti. Nitekim Mere Manastırı, Midznadzori Manastırı ve Tzkarostavi Manastırı Karçhali Vadisi’nde inşa edilmiştir. Bunların yanı sıra bu vadide Nuka Kilisesi gibi ayakta kalmış veya yıkılmış pek çok Gürcü dinsel yapısı bulunmaktadır. Karçhali Vadisi, Tao-Klarceti bölgesinin bir parçası olarak, 8. yüzyılın ortalarından 16. yüzyılın ortalarında Osmanlı hakimiyetine kadar Gürcü Hristiyanlığının önemli merkezlerinden biri olma özelliğini korumuştur.
Nitekim Karçhali Vadisi’nde yerleşim yerleri de Gürcüce adla taşımaktadır. Bugün Alabalık adı altında tek köye çevrilmiş olan yerleşim, Ahalta, Didvenahi, Goga, Karçhali gibi birkaç yerleşim yerini barındırmaktadır. Karçhali Vadisi’nin büyük bir kısmını Alabalık köyü kapsamakla birlikte, vadinin bir kısmı Porta köyü sınırları içindedir. Karçhali Deresi’nin başlangıcındaki yerleşim alanları ise, İmerhevi Vadisi’nin köylerinden olan Bazgireti köyüne aittir. Karçhali Vadisi’ndeki yerleşim yerlerinin bir kısmında günümüzde bir-iki hane kalmıştır. Bazı yerleşimler ise, bugün de büyükçe köy olma özelliğine sahiptir.
Karçhali Vadisi’nin başlangıcından itibaren, Karçhali Deresi kıyısı boyunca yer alan meskun ve meskun olmayan yerler Gürcüce adlara sahiptir. Şakuşeti (შაქუშეთი), Orihevi (ორიხევი), Maçuheti (მაჭუხეთი), Veranabaği (ვერანაბაღი), Kondalati (კონდალათი), Ahalta (ახალთა), Miznazori veya Midznadzori (მიზაზოლი / მიძნაძორი), Tzkarostavi (წყაროსთავი), Didvenahi (დიდვენახი), Goga (გოგა), Mere (მერე), Nakoravi (ნაყორავი), Kahaberi (კახაბერი / კხბერი), Şainaho (შაინახო), Kaklovani (კაკლოვანი), Karçhali (კარჩხალი), Lodihevi (ლოდიხევი), Çavlieti (ჩავლიეთი), Nakanvari (ნაყანვარი), Kvavinacvari (ყვავინაჯვარი), Kvamarilay (ქვამარილაჲ), Canciri (ჯანჯირი), Mosaktsevi (მოსაქცევი) ve Sazgireli (საზგირელი) bunların başında gelir. Ancak Canciri, Mosaktsevi ve Sazgireli Karçhali Vadisi’nın üst sınırında yer alıp İmerhevi Vadisi’nin başlangıcında, Bazgireti köyünün sınırları içindedir. Bu bölgenin deniz seviyesinden yüksekliği 2.350 metre olmasına karşın, halkın Gürcü kraliçesi Tamar’la ilişkilendirdiği bir kilisenin kalıntıları bulunmaktadır. Bu noktadan doğudan Maçaheli, kuzeyden Yukarı Acara ve güneyden Şavşat bölgelerine geçmek mümkündür. Karçhali Vadisi'nin burada adları geçen yerlerde çok sayıda, manastır, kilise ve kale kalıntıları bulunmaktadır. Ayrıca bu bölgede, Veranabaği (ვერანაბაღი), Nakanvari (ნაყანვარი), Natadzrevi (ნატაძრევი), Nasakdrevi (ნასაყდრევი), Nakilisvari (ნაქილისვარი), Nasahlevi (ნასახლევი), Napurnevi (ნაფურნევი) gibi yer adları, ortadan kalkmış köylere, kiliselere, artık ekilmeyen tarlalara atıfta bulunmaktadır.
Karçhali Vadisi'ndeki Gürcüce yer adları da buranın eskiden Gürcü yerleşimleri olduğunu göstermektedir. Ancak vadide Gürcü dili tamamen ortadan kalmıştır. Bu bölgede Gürcüce 19. yüzyılda da çok az kişi tarafından konuşuluyordu. Günümüzde Karçhali Vadisi'nde köy statüsünde, Alabalık ve Pırnallı olmak üzere, sadece iki yerleşim yeri bulunmaktadır.
Kaynakça
- ^ Klarceti (კლარჯეთი), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 214. 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Giorgi Şaraşidze, Guria Diyalekti Sözlüğü (გურული ლექსიკონი), Tiflis, 2014. 9 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ a b c Klarceti (კლარჯეთი), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 214-215. 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Fahriye Bayram, Artvin'deki Gürcü Manastırlarının Mimarisi, 2005, İstanbul, s. 9, .
- ^ Klarceti (კლარჯეთი), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 215. 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Karchali Vadisi veya Karchala Vadisi Gurcuce კარჩხალას ხეობა tarihsel Klarceti bolgesinde gunumuzde Artvin ilinde Karchali Deresi nin olusturdugu vadidir Adini Karchali Dagi ndan alir Karchali კარჩხალი ise Gurcuce bir yer adi olup ciplak dag veya kayalik dag anlamina gelir Karchali Vadisi nde yer alan ve Nikolay Marr tarafindan Handzta Manastiri nin bazilikasi olarak tanimlanan Orta Cag Gurcu yapisi Nuka Kilisesi nin uzaktan bir gorunumu 1911 TarihceKarchali Vadisi Tao Klarceti bolgesinde Gurcu din adami Grigol Hantsteli nin onculugunde manastirlarin insa edildigi bolgenin onemli bir parcasiydi Bu donemde teolojik ve felsefi calismalarin da merkezi haline gelen bu bolge Gurcistan in Sinasi olarak unlenmisti Nitekim Mere Manastiri Midznadzori Manastiri ve Tzkarostavi Manastiri Karchali Vadisi nde insa edilmistir Bunlarin yani sira bu vadide Nuka Kilisesi gibi ayakta kalmis veya yikilmis pek cok Gurcu dinsel yapisi bulunmaktadir Karchali Vadisi Tao Klarceti bolgesinin bir parcasi olarak 8 yuzyilin ortalarindan 16 yuzyilin ortalarinda Osmanli hakimiyetine kadar Gurcu Hristiyanliginin onemli merkezlerinden biri olma ozelligini korumustur Nitekim Karchali Vadisi nde yerlesim yerleri de Gurcuce adla tasimaktadir Bugun Alabalik adi altinda tek koye cevrilmis olan yerlesim Ahalta Didvenahi Goga Karchali gibi birkac yerlesim yerini barindirmaktadir Karchali Vadisi nin buyuk bir kismini Alabalik koyu kapsamakla birlikte vadinin bir kismi Porta koyu sinirlari icindedir Karchali Deresi nin baslangicindaki yerlesim alanlari ise Imerhevi Vadisi nin koylerinden olan Bazgireti koyune aittir Karchali Vadisi ndeki yerlesim yerlerinin bir kisminda gunumuzde bir iki hane kalmistir Bazi yerlesimler ise bugun de buyukce koy olma ozelligine sahiptir Karchali Vadisi nin baslangicindan itibaren Karchali Deresi kiyisi boyunca yer alan meskun ve meskun olmayan yerler Gurcuce adlara sahiptir Sakuseti შაქუშეთი Orihevi ორიხევი Macuheti მაჭუხეთი Veranabagi ვერანაბაღი Kondalati კონდალათი Ahalta ახალთა Miznazori veya Midznadzori მიზაზოლი მიძნაძორი Tzkarostavi წყაროსთავი Didvenahi დიდვენახი Goga გოგა Mere მერე Nakoravi ნაყორავი Kahaberi კახაბერი კხბერი Sainaho შაინახო Kaklovani კაკლოვანი Karchali კარჩხალი Lodihevi ლოდიხევი Cavlieti ჩავლიეთი Nakanvari ნაყანვარი Kvavinacvari ყვავინაჯვარი Kvamarilay ქვამარილაჲ Canciri ჯანჯირი Mosaktsevi მოსაქცევი ve Sazgireli საზგირელი bunlarin basinda gelir Ancak Canciri Mosaktsevi ve Sazgireli Karchali Vadisi nin ust sinirinda yer alip Imerhevi Vadisi nin baslangicinda Bazgireti koyunun sinirlari icindedir Bu bolgenin deniz seviyesinden yuksekligi 2 350 metre olmasina karsin halkin Gurcu kralicesi Tamar la iliskilendirdigi bir kilisenin kalintilari bulunmaktadir Bu noktadan dogudan Macaheli kuzeyden Yukari Acara ve guneyden Savsat bolgelerine gecmek mumkundur Karchali Vadisi nin burada adlari gecen yerlerde cok sayida manastir kilise ve kale kalintilari bulunmaktadir Ayrica bu bolgede Veranabagi ვერანაბაღი Nakanvari ნაყანვარი Natadzrevi ნატაძრევი Nasakdrevi ნასაყდრევი Nakilisvari ნაქილისვარი Nasahlevi ნასახლევი Napurnevi ნაფურნევი gibi yer adlari ortadan kalkmis koylere kiliselere artik ekilmeyen tarlalara atifta bulunmaktadir Karchali Vadisi ndeki Gurcuce yer adlari da buranin eskiden Gurcu yerlesimleri oldugunu gostermektedir Ancak vadide Gurcu dili tamamen ortadan kalmistir Bu bolgede Gurcuce 19 yuzyilda da cok az kisi tarafindan konusuluyordu Gunumuzde Karchali Vadisi nde koy statusunde Alabalik ve Pirnalli olmak uzere sadece iki yerlesim yeri bulunmaktadir Kaynakca Klarceti კლარჯეთი Mamia Pagava Meri Tsintsadze Maia Baramidze Malhaz Coharadze Tina Siosvili Sota Mamuladze Ramaz Halvasi Nugzar Mgeladze Zaza Sasikadze Cemal Karalidze Batum 2016 s 214 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ISBN 978 9941 0 8969 5 Giorgi Sarasidze Guria Diyalekti Sozlugu გურული ლექსიკონი Tiflis 2014 9 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde ISBN 978 9941 0 6675 7 a b c Klarceti კლარჯეთი Mamia Pagava Meri Tsintsadze Maia Baramidze Malhaz Coharadze Tina Siosvili Sota Mamuladze Ramaz Halvasi Nugzar Mgeladze Zaza Sasikadze Cemal Karalidze Batum 2016 s 214 215 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ISBN 978 9941 0 8969 5 Fahriye Bayram Artvin deki Gurcu Manastirlarinin Mimarisi 2005 Istanbul s 9 ISBN 9758071149 Klarceti კლარჯეთი Mamia Pagava Meri Tsintsadze Maia Baramidze Malhaz Coharadze Tina Siosvili Sota Mamuladze Ramaz Halvasi Nugzar Mgeladze Zaza Sasikadze Cemal Karalidze Batum 2016 s 215 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ISBN 978 9941 0 8969 5