Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Timurlu hanedanı (Farsça: تیموریان), kendini Gürkani (Farsça: گورکانیان, latinize: Gūrkāniyān), Timur'un (Timurlenk olarak da bilinir) soyundan gelen Türk-Moğol kökenli bir Sünni Müslüman hanedanı idi. "Gürkani" kelimesi, Türkçeden Moğolcaya da geçen "damat" anlamına gelen "küḏegü (küregen)" kelimesinin Farsçalaştırılmış şekli olan "Gürkan"dan türemiştir. Gürkan lakabını kullanmasının sebebi ise Cengiz Han'ın soyundan gelen Saray Mülk Hanım ile evlendiğinden, Timurlular Moğol İmparatorluğu'nun kurucusu Cengiz Han'ın soyundan gelen akrabaları olduğundan, bu hanedan tarafından kullanılmıştır. Timurlu hanedanı üyeleri Fars kültüründen güçlü bir şekilde etkilenerek tarihte iki önemli imparatorluk kurmuşlardır:
- İran ve Türkistan merkezli Timur İmparatorluğu (1370-1507)
- Hint alt kıtası merkezli Babür İmparatorluğu (1526-1857)
| Timurlu Hanedanı گورکانیان, Küregen گورکانیان, Gūrkāniyān | |
|---|---|
 | |
| Ülke |  Timur İmparatorluğu  Babür İmparatorluğu |
| Aktif bölge(ler) | |
| Milliyet | Türk |
| Kuruluş | 1370 |
| Kurucu | Timur |
| Yıkılış | 1858 |
| Son hükümdar | II. Bahadır Şah |
| Unvan(lar) | |
| Yakın aile(ler) | Börçigin Barlaslar |
| Alt kolları | |
Timurluların Kökeni ve Kültürü
Timurlu hanedanının kökeni, Moğol İmparatorluğu'nun kurucusu Cengiz Han'ın Moğol ordusunun kalıntıları olan Barlas olarak bilinen Moğol kabilesine kadar uzanmaktadır. Moğolların Orta Asya'yı fethinden sonra Barlaslar, Çimkent'ten Taraz ve Almatı'ya kadar bugünkü güney Kazakistan'a yerleşmiş ve bir süre Moğolistan - Farsça'da "Moğolların Ülkesi" - olarak anılmış ve yerel Türk ve Türkçe konuşan nüfusla önemli ölçüde karışmışlardır, öyle ki Timur'un hükümdarlığı sırasında Barlaslar dil ve alışkanlıklar açısından tamamen Türkleşmişlerdir.
Buna ek olarak, Timurlu kültürü Türk-Moğol unsurları ile yerli İran ve İslam unsurlarının karışmasından meydana gelmiştir. Zengin şehir merkezlerinde İran şairlerini tanımış olan Timurlu Mirza ve beyleri kendi dilleriyle de şiirler yazılmasını arzu ediyordu. Bu sayede yazılan şiirler, Ali Şîr Nevâî ile klasik İran örneklerinin mükemmelliğine eriştiği gibi Nevâî, Muhâkemetü’l-lugateyn adlı meşhur eserini kaleme almıştır. Şairleri himaye eden Mirzaların kendileri de Türkçe şiirler yazıyordu. Bunlar arasında , İskender ve Ebû Bekir zikredilebilir. Zamanlarının büyük kısmını seferlerde geçiren Timurlu Mirzaları eğlenceden de geri kalmıyorlardı. Timur'un seferleri sırasında ele geçirerek Semerkant'a gönderdiği sanatkârlar içinde bazı çalgıcı ve okuyucularda bulunuyordu. Kendisi de hattat olan Mirza Giyaseddin Baysungur, Herat'taki konağını zamanın sanat akademisi haline getirmiştir. Daha sonra Hüseyin Baykara ve Ali Şîr Nevâî'nin şahsında yeniden koruyucu bulan sanatkârlar ortaya çıkmış, tabiat manzaralarını geleneksel unsurlar ile birleştirerek kitap ressamlığında bir yenilik yapmayı başaran Bihzâd yetişmiştir. Yine devlet adamlarının sanatkârları koruması sonucu meydana gelen eserler Batı'da "Timurlu Rönesansı" tabirinin doğmasına yol açmıştır.
Hükümdarların listesi
| Ünvan adı | Adı | Hüküm süresi |
|---|---|---|
| Timur, Çağatay Hanlığı'nı 'ın önemsiz Han olmasından dolayı Sultan Mahmud Han ile beraber yönetti. Kendisi de Emir unvanını benimsedi. Özünde Hanlık sona ermiş ve Timur İmparatorluğu sağlam bir şekilde kurulmuştur. | ||
| Emir امیر Timurlenk تیمور لنگ | Timur تیمور بیگ گورکانی | 1370–1405 |
| Emir امیر | Pir Muhammed bin Cihangir Mirza پیر محمد بن جہانگیر میرزا | 1405–1407 |
| Emir امیر | Halil Sultan bin Miranşah خلیل سلطان بن میران شاہ | 1405–1409 |
| Emir امیر | Şahruh Mirza شاھرخ میرزا | 1405–1447 |
| Emir امیر Uluğ Beg الغ بیگ | Mīrzā Muhammed Ṭaragay bin Şāh Ruḫ میرزا محمد طارق | 1447–1449 |
| Timur İmparatorluğu'nun Bölünmesi | ||
| Maveraünnehir | Horasan/Herat/Fars/Irak-ı Acem | |||
|---|---|---|---|---|
| Abdüllatif Mirza میرزا عبداللطیف Pederkuş (Father Killer) 1449–1450 |
| |||
| Abdüllatif Mirza میرزا عبد اللہ 1450–1451 | Ebu'l Kasım Babür Mirza میرزا ابوالقاسم بابر بن بایسنقر 1451–1457 | |||
| Mirza Şah Mahmud میرزا شاہ محمود 1457 | ||||
| İbrahim Mirza ابراھیم میرزا 1457–1459 | ||||
| Ebu Said Mirza ابو سعید میرزا (Ebu Said Mirza, Özbek Reisi Ebü'l-Hayr Han'ın (Muhammed Şeybani Han'ın dedesi) yardımıyla Orta Asya'daki Timurlu kalpgahının çoğunu yeniden birleştirmesine rağmen, İran'ı Cihan Şah yönetimindeki Karakoyunlularla bölüşmeyi kabul etti, ancak Uzun Hasan yönetimindeki Akkoyunlular önce Cihan Şah'ı sonra da Ebu Said'i yenip öldürdü. Ebu Said'in ölümünden sonra ise tekrardan Timurlular parçalanma dönemine girdi). 1451–1469 | ||||
| **Maveraünnehir bölündü | Hüseyin Baykara سلطان حسین میرزا بایقرا 1469 (1. hükümdarlık) | |||
| Yadigar Muhammed Mirza میرزا یادگار محمد 1470 (6 hafta) | ||||
| Hüseyin Baykara سلطان حسین میرزا بایقرا 1470–1506 2. hükümdarlık | ||||
| ||||
| Özbek Şeybanî Han, Herat'ı fethetti | ||||
Kaynakça
- ^ Maria E. Subtelny, Timurids in Transition: Turko-Persian Politics and Acculturation in Medieval Persia, Vol. 7, (Brill, 2007), 201.
- ^ a b B.F. Manz, "Tīmūr Lang", in , Online Edition, 2006
- ^ Encyclopædia Britannica, "Timurid Dynasty 2 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde .", Online Academic Edition, 2007. (Quotation: "Turkic dynasty descended from the conqueror Timur (Tamerlane), renowned for its brilliant revival of artistic and intellectual life in Iran and Central Asia. ... Trading and artistic communities were brought into the capital city of Herat, where a library was founded, and the capital became the centre of a renewed and artistically brilliant Persian culture.")
- ^ . The Columbia Encyclopedia (Sixth bas.). New York City: Columbia University. 5 Aralık 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2006.
- ^ Encyclopædia Britannica article: "Consolidation & expansion of the Indo-Timurids" 26 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Online Edition, 2007.
- ^ "küḏegü". Kubbealtı Lügati. 7 Ocak 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Ocak 2024.
- ^ A History of the Muslim World Since 1260: The Making of a Global Community, by Vernon Egger, p. 193
- ^ . 9 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2015.
- ^ a b Maria Subtelny, Timurids in Transition, p. 40: "Nevertheless, in the complex process of transition, members of the Timurid dynasty and their Persian Mongol supporters became acculturate by the surrounding Persianate millieu adopting Persian cultural models and tastes and acting as patrons of Persian culture, painting, architecture and music." p. 41: "The last members of the dynasty, notably Sultan-Abu Sa'id and Sultan-Husain, in fact came to be regarded as ideal Perso-Islamic rulers who develoted as much attention to agricultural development as they did to fostering Persianate court culture."
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;EI2isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ "Consolidation & expansion of the Indo-Timurids". Encyclopædia Britannica. 26 Nisan 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Ocak 2024.
- ^ İSMAİL AKA, "TİMURLULAR", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/timurlular#1 (07.01.2024).
 | Tarih ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Timurlu hanedani Farsca تیموریان kendini Gurkani Farsca گورکانیان latinize Gurkaniyan Timur un Timurlenk olarak da bilinir soyundan gelen Turk Mogol kokenli bir Sunni Musluman hanedani idi Gurkani kelimesi Turkceden Mogolcaya da gecen damat anlamina gelen kuḏegu kuregen kelimesinin Farscalastirilmis sekli olan Gurkan dan turemistir Gurkan lakabini kullanmasinin sebebi ise Cengiz Han in soyundan gelen Saray Mulk Hanim ile evlendiginden Timurlular Mogol Imparatorlugu nun kurucusu Cengiz Han in soyundan gelen akrabalari oldugundan bu hanedan tarafindan kullanilmistir Timurlu hanedani uyeleri Fars kulturunden guclu bir sekilde etkilenerek tarihte iki onemli imparatorluk kurmuslardir Iran ve Turkistan merkezli Timur Imparatorlugu 1370 1507 Hint alt kitasi merkezli Babur Imparatorlugu 1526 1857 Timurlu Hanedani گورکانیان Kuregen گورکانیان GurkaniyanUlkeTimur Imparatorlugu Babur ImparatorluguAktif bolge ler Turkistan Iran Hint alt kitasiMilliyetTurkKurulus1370KurucuTimurYikilis1858Son hukumdarII Bahadir SahUnvan lar Emir Beg Mirza Sahipkiran Sultan Sah PadisahYakin aile ler Borcigin BarlaslarAlt kollariTimurlularin Kokeni ve KulturuTimurlu hanedaninin kokeni Mogol Imparatorlugu nun kurucusu Cengiz Han in Mogol ordusunun kalintilari olan Barlas olarak bilinen Mogol kabilesine kadar uzanmaktadir Mogollarin Orta Asya yi fethinden sonra Barlaslar Cimkent ten Taraz ve Almati ya kadar bugunku guney Kazakistan a yerlesmis ve bir sure Mogolistan Farsca da Mogollarin Ulkesi olarak anilmis ve yerel Turk ve Turkce konusan nufusla onemli olcude karismislardir oyle ki Timur un hukumdarligi sirasinda Barlaslar dil ve aliskanliklar acisindan tamamen Turklesmislerdir Buna ek olarak Timurlu kulturu Turk Mogol unsurlari ile yerli Iran ve Islam unsurlarinin karismasindan meydana gelmistir Zengin sehir merkezlerinde Iran sairlerini tanimis olan Timurlu Mirza ve beyleri kendi dilleriyle de siirler yazilmasini arzu ediyordu Bu sayede yazilan siirler Ali Sir Nevai ile klasik Iran orneklerinin mukemmelligine eristigi gibi Nevai Muhakemetu l lugateyn adli meshur eserini kaleme almistir Sairleri himaye eden Mirzalarin kendileri de Turkce siirler yaziyordu Bunlar arasinda Iskender ve Ebu Bekir zikredilebilir Zamanlarinin buyuk kismini seferlerde geciren Timurlu Mirzalari eglenceden de geri kalmiyorlardi Timur un seferleri sirasinda ele gecirerek Semerkant a gonderdigi sanatkarlar icinde bazi calgici ve okuyucularda bulunuyordu Kendisi de hattat olan Mirza Giyaseddin Baysungur Herat taki konagini zamanin sanat akademisi haline getirmistir Daha sonra Huseyin Baykara ve Ali Sir Nevai nin sahsinda yeniden koruyucu bulan sanatkarlar ortaya cikmis tabiat manzaralarini geleneksel unsurlar ile birlestirerek kitap ressamliginda bir yenilik yapmayi basaran Bihzad yetismistir Yine devlet adamlarinin sanatkarlari korumasi sonucu meydana gelen eserler Bati da Timurlu Ronesansi tabirinin dogmasina yol acmistir Hukumdarlarin listesiUnvan adi Adi Hukum suresiTimur Cagatay Hanligi ni in onemsiz Han olmasindan dolayi Sultan Mahmud Han ile beraber yonetti Kendisi de Emir unvanini benimsedi Ozunde Hanlik sona ermis ve Timur Imparatorlugu saglam bir sekilde kurulmustur Emir امیر Timurlenk تیمور لنگ Timur تیمور بیگ گورکانی 1370 1405Emir امیر Pir Muhammed bin Cihangir Mirza پیر محمد بن جہانگیر میرزا 1405 1407Emir امیر Halil Sultan bin Miransah خلیل سلطان بن میران شاہ 1405 1409Emir امیر Sahruh Mirza شاھرخ میرزا 1405 1447Emir امیر Ulug Beg الغ بیگ Mirza Muhammed Ṭaragay bin Sah Ruḫ میرزا محمد طارق 1447 1449Timur Imparatorlugu nun BolunmesiMaveraunnehir Horasan Herat Fars Irak i AcemAbdullatif Mirza میرزا عبداللطیف Pederkus Father Killer 1449 1450 Alauddevle Mirza علاء الدولہ میرزا بن بایسنقر میرزا ابوالقاسم بابر بن بایسنقر 1449 1457 سلطان محمد ابن بایسنقر 1447 1451Abdullatif Mirza میرزا عبد اللہ 1450 1451 Ebu l Kasim Babur Mirza میرزا ابوالقاسم بابر بن بایسنقر 1451 1457Mirza Sah Mahmud میرزا شاہ محمود 1457Ibrahim Mirza ابراھیم میرزا 1457 1459Ebu Said Mirza ابو سعید میرزا Ebu Said Mirza Ozbek Reisi Ebu l Hayr Han in Muhammed Seybani Han in dedesi yardimiyla Orta Asya daki Timurlu kalpgahinin cogunu yeniden birlestirmesine ragmen Iran i Cihan Sah yonetimindeki Karakoyunlularla bolusmeyi kabul etti ancak Uzun Hasan yonetimindeki Akkoyunlular once Cihan Sah i sonra da Ebu Said i yenip oldurdu Ebu Said in olumunden sonra ise tekrardan Timurlular parcalanma donemine girdi 1451 1469 Maveraunnehir bolundu Huseyin Baykara سلطان حسین میرزا بایقرا 1469 1 hukumdarlik Yadigar Muhammed Mirza میرزا یادگار محمد 1470 6 hafta Huseyin Baykara سلطان حسین میرزا بایقرا 1470 1506 2 hukumdarlikبدیع الزمان میرزا 1506 1507 مظفر حسین میرزا 1506 1507Ozbek Seybani Han Herat i fethettiEbu Said in ogullari onun olumu uzerine Maveraunnehir i Semerkant Buhara Belh Kabil ve Fergana olarak paylastilar Kaynakca Maria E Subtelny Timurids in Transition Turko Persian Politics and Acculturation in Medieval Persia Vol 7 Brill 2007 201 a b B F Manz Timur Lang in Online Edition 2006 Encyclopaedia Britannica Timurid Dynasty 2 Eylul 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Online Academic Edition 2007 Quotation Turkic dynasty descended from the conqueror Timur Tamerlane renowned for its brilliant revival of artistic and intellectual life in Iran and Central Asia Trading and artistic communities were brought into the capital city of Herat where a library was founded and the capital became the centre of a renewed and artistically brilliant Persian culture The Columbia Encyclopedia Sixth bas New York City Columbia University 5 Aralik 2006 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Kasim 2006 Encyclopaedia Britannica article Consolidation amp expansion of the Indo Timurids 26 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Online Edition 2007 kuḏegu Kubbealti Lugati 7 Ocak 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Ocak 2024 A History of the Muslim World Since 1260 The Making of a Global Community by Vernon Egger p 193 9 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Agustos 2015 a b Maria Subtelny Timurids in Transition p 40 Nevertheless in the complex process of transition members of the Timurid dynasty and their Persian Mongol supporters became acculturate by the surrounding Persianate millieu adopting Persian cultural models and tastes and acting as patrons of Persian culture painting architecture and music p 41 The last members of the dynasty notably Sultan Abu Sa id and Sultan Husain in fact came to be regarded as ideal Perso Islamic rulers who develoted as much attention to agricultural development as they did to fostering Persianate court culture Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi EI2 isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme Consolidation amp expansion of the Indo Timurids Encyclopaedia Britannica 26 Nisan 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Ocak 2024 ISMAIL AKA TIMURLULAR TDV Islam Ansiklopedisi https islamansiklopedisi org tr timurlular 1 07 01 2024 Tarih ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz