Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Muhammed Salih, sürgündeki Özbek muhalefet lideri, yazar ve politikacı. İlk şiir denemelerini de öğrencilik yıllarında yapar. Özbekistan'da Sovyet baskısına ve komünizme karşı edebi alanda bir mücadele başlatır. Gazetecilik, senaristlik ve 1988–1991 yılları arasında Özbekistan Yazarlar Birliği Başkanlığı yapar. Milletvekili seçilir. Siyasi dernekler kurar ve 1991'de Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Kerimov'a karşı adaylığını koyar. 1992 yılında baskılar sonucu yurdunu terk etmek zorunda kalır. Bir süre Azerbaycan'da yaşar sonra da Türkiye'ye gelir.
Muhammad Salih | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 20 Aralık 1949 Urgenç, Harezm, Özbekistan |
| Meslek | Yazar, siyasetçi |
İlk yılları
Muhammed Salih 1949'da Özbekistan'ın Harezm vilayetinde dünyaya geldi. 1966’de liseyi bitirdi; Yüksek öğrenimini Taşkent ve Moskova'da tamamlamıştır. 1968-1970'te Sovyet ordusunda askerlik görevine çağrıldı. Askerliğini Çekoslovakya’da yapan Muhammed Salih, burada meşhur Prag Baharına şahit oldu. Prag olayları, henüz 18 yaşında olan Muhammed Salih’in zihninde iz bıraktı ve Sovyet sisteminin adil bir sistem olduğu hakkındaki propagandalara şüpheyle bakmaya başladı. 1970'te askerlikten terhis oldu. Aynı yıl 'ne kabul edildi, 1975'te mezun oldu.
Öğrencilik yıllarında şiir ve tercüme denemeleri yapmıştır. Dönemin genç kuşaklarını etkileyen varoluşçuluğu incelemiştir. Jean-Paul Sartre, Albert Camus, Franz Kafka gibi ünlü yazarların eserleriyle ilgilenmiştir. Mezuniyet tezini Çağdaş Fransız şiiri’’ olarak seçmiştir. O yıllarda Franz Kafka eserlerini ve XX. yüzyıl Fransız şiirini Özbek Türkçesine tercüme etmiştir. 1975-85 yıllarında 7 şiir kitabı yayınlanmıştır. 1982’de “Dede Korkut Kitabı”nı, 1986’da Ziya Gökalp’in “Türkçülüğün Esasları”nı, daha sonra Türkçe’den “”nı Özbek Türkçesine çevirmiş ve yayınlatmıştır.
Özbek şiirinde “Metoforistik Akım” denilen yeni bir ekolün mimari olan Muhammed Salih kısa sürede Sovyet aydınlarının tanıdığı bir isim haline gelmiştir. 1985 Ocak ayında “Politbüroya Mektup” adlı eserini yazdı ve eser bütün SSCB’de büyük etki yarattı. Bu sosyal depresyon onu politikaya iten bir etken haline geldi.
Siyasi yaşamı
Şiiriyle başlayan tanınma sürecinde bir anda Özbek gençliğinin okuduğu şairlerden biri haline gelen Muhammed Salih, özellikle şiirine yerleştirdiği metaforlar yardımıyla dillendirilen özgürlük arayışı ve eleştirel ton dolayısıyla, Rusya içinde gizliden gizliye süregelen dilini bulamamış özgürlük arayışına katkısıyla, kısa sürede birçok Sovyet aydının da tanıdığı bir isim haline geldi. 1985’te Özbek Milliyetçilerin baş eseri olan “Politbüroya Mektup” adlı manifestoyu yazdı.
Muhammed Salih’in hem yerel Özbek idaresi hem de genel Sovyet idaresi karşısında nasıl bir tehlike olabileceğini sezen Sovyet idaresi engel olamadığı bu gelişim karşısında son çare olarak ona bir takım ayrıcalıklar tanıyarak kontrol altına almaya çalıştıysa da, Muhammed Salih, hiçbir tavize yanaşmadı. Özbekistan Yazarlar Birliği genel sekreteri olarak SSCB Yazarlar Birliği kurultayında çıktığı kürsüde Sovyetler Birliği’ni tarihinde olmadık biçimde eleştirerek kendisine sus payı olarak sunulan Komünist Parti davetini reddetti.
Bir anda onu Özbek milletinin saygın liderlerinden biri haline getiren bu çıkıştan sonra kendisini bütünüyle bir özgürlük mücadelesinin içinde bulan Muhammed Salih, hem sanatsal hem de siyasal söylemine katmış olduğu İslami boyut dolayısıyla da artık hiçbir biçimde önüne geçilemeyecek bir büyük söylemin sahibi olarak 1988 yılında üç arkadaşıyla birlikte zamanın ilk muhalif örgütü niteliğindeki ‘Birlik Halk Hareketi’ni ve bunu takiben de 1990’da daha sonra ‘ERK’ Partisini kurdu. Aynı yıl Özbekistan Parlamentosu'na girmiştir. İlk hedefi özgür ve bağımsız Özbekistan olan Muhammed Salih, Sovyet Rusya’nın dağılmasından sonraki ilk parlamentoda ‘Özbekistan’ın Mustakillik Deklarasyonunu’ nu ortaya koyarak, bir özgürlük ve demokrasi hareketinin de başlatıcısı oldu.
1985'ten başlayarak o kendi makalelerinde her cepheden Özbek halkının dertlerini gündeme getirmeye başlamıştır. 1988 yılının Haziran ayında o Moskova’da SSCB Yazarlar Birliği Kurultayında, yüksek minberden ilk olarak Sovyetler Birliğini sert eleştiriler getirmiştir. Arkasından Moskova’nın arzusuyla Komünist Partisi üyeliğine davet edilmiştir. Bu daveti kabul etmemiştir.
1991 yılının Aralık ayında yapılan Cumhurbaşkanlık Seçimlerinde aday olmuştur. Resmî açıklamalara göre seçimden %12.7 oyla çıkmıştır. Seçimlerden hemen sonra Partisine baskılar başlamış ve parti gazeteleri yasaklanmıştır. Bir süre gözaltında tutulan Muhammed Salih daha sonra serbest bırakılmıştır. 1993 yılın ilkbaharında dönemin Cumhurbaşkanı Turgut Özal'ın davetiyle Türkiye’ye gelmiştir.
Belli bir süre Türkiye’de kaldıktan sonra, Norveç’e gitmek zorunda kalmıştır. 2002 yılın başlarında Çekya'ya yaptığı ziyaret sırasında tutuklandı ve daha sonra serbest bırakıldı.
2005 yılında ABD’de yapılan Özbekistan rejim muhaliflerinin toplantısı sonucu “Özbekistan Rejim Muhaliflerinin Lideri” seçilmiştir.
Muhammed Salih ve Milliyetçi özgürlük
SSCB’nin dağılmasından sonra, Türkistan kökenli Müslüman Türk coğrafyasında, iflah olmaz ve kendi iman ve inancından başka ölçü tanımaz her özgürlük hareketinde olduğu gibi, Muhammed Salih’in açmış olduğu özgürlük davası da sonradan Moskova ve Amerika’dan karışan ellerce ikinci plana itilerek ötekileştirildi. Bu ötekileştirme ve pazarlıkçı yönetim anlayışı sonucunda Özbekistan’ın onaylanmış kamusal alanının dışına iteklenen Erk partisi, bir yandan yalnızlaştırılmaya devam ederken bir yandan da birçok baskıya maruz bırakılarak zamanın moda deyimi ‘Radikalizm’le suçlanmaya başlandı. Önce Erk partisi taraftarı gazeteler kapatıldı, sonra Muhammed Salih gözaltına alındı ve sürgüne yollandı.
İşte tam da bu süreç içerisinde, bir ülkedeki özgürlük hareketinin salt siyasal karakterinin yetmediği bir noktada hareketin öncüsünün periferideki ve dünya genelindeki izzet ve itibarıyla, düşünsel ve sanatsal katkısının önemi ortay çıkmış, basit bir terörist olarak yaftalanmak istenen Muhammed Salih, siyasal mücadelesinin yanına eklenen düşünsel ve sanatsal mücadelesiyle de dünyanın dikkatini çekmiştir.
Bugün için Erk Partisi çevresinde şekillenen ve bütünüyle İslami ve milli değerlerle meydana gelmiş bir direniş söylemiyle varlık bulan bu gençlik, onun her sürgününde yanında yer almış, Özbekistan içerisinde mayalanan İslami ve milli şuurun her zaman diri kalacağına dair bir genel kanaati ortaya çıkarmıştır.
Muhammed Salih, Özbekistan gençliğine şu sözleri söylemiştir:
‘Sizi ölmeye çağırmıyorum, sizi vatan için yaşamaya çağırıyorum. Çünkü vatan için yaşamak onun için ölmekten korkmamaktır.’
Vatan aşkı, inancı, sanatı ve direnişiyle, Millici ve Milliyetçi özgürlük söylemlerine oldukça katmanlı, bir felsefeyi içeren, edebi bir söyleme sahip ve dar etnisiteci bakışlardan uzak boyutlar kazandıran bu mücadele adamına Türkiye’den dönemler itibarıyla farklı yönelişler sergilenmiş kimi zaman sahip çıkılmış, kimi zaman da dışlanmıştır. 1993 yılında gözaltından serbest bırakıldıktan sonra Turgut Özal tarafından Türkiye’ye çağrılan ve uzun zaman Türkiye'de kaldıktan sonra Avrupa’ya geçen Muhammed Salih, o dönemden beri bitmeyen bir sürgünü yaşamaktadır. 1999 yılında zamanın Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in onu ‘düşman’ ilan etti.
Bugün için Özbek ülkesinin yüreğindeki bir lider konumunda olan Muhammed Salih, özellikle SSCB sonrası Türk dünyasında ortaya çıkan ve nereye akacağı bilinemeyen özgürlük arayışına, millî ve dini değerlere bağlılık gibi hem Rusya’yı hem de İslam’ı bir tehlike olarak gören birçok Batılı ülkeyi tedirgin eden oldukça önemli bir boyut kazandırmıştır. Bu manada 2005 yılında kanla bastırılan Özbekistan halk hareketinden sonra Andican’da yükselen mazlum özgürlük söylemini engelleyemeyeceğini gören resmî idarenin 1000’den fazla tankla halkın üzerine yürümesi yetmezmiş gibi, Erk Partisini ve Muhammed Salih’i dünya kamuoyunda kötü göstermek için tezgahlamış oldukları Bahtiyar Rahimov önderliğindeki güya şeraitçi bir isyan varmış gibi gösterilen oyun bile Muhammed Salih’e hangi gözle bakıldığını anlamak için önemli ipuçları sağlayabilecek niteliktedir…
5. Fasıl, Ak Köylekler, Kudugdaki Ay, Velfecr, Şeffaf Üy, Alıs Tebesüm Sayesi, Tünggi Teşbehler ve Arzu Fukarası adlı pek çok dile çevrilen şiirleri bir yana; Müstakillik/ Bağımsızlık yolunda çokça düzyazı da yazan Muhammed Salih, daha SSCB zamanında başlayan bir muhalif söylemle yazmaya başladığı muhalif yazılarını Közi Tiyren Derd, İkrar ve Yazarın Devlet Sırları adlı kitaplarında toplamış, kimi yazıları da kendisinden bağımsız olarak basılıp çoğaltılmış ve okunmuştur. Onun, yazılarında çeşitli vesilelerle ele aldığı diğer konular da oldukça geniş tutulmuş ve oylumlu biçimde işlenmiştir. Sözgelimi; sanat, dil, 20. yüzyıl Özbek edebiyatı, Eğitim, Sovyet ideolojisi, Türkistan şuuru, Türk kuşağı, İslam ve Gençlik, Yeni, Milli ve inançlı toplum, mono-kültürel yapı, ekolojik bozulma, sağlık ve nüfus plânlaması gibi konuları sayabiliriz. Çözüm önerilerine katmış olduğu Milli görüş ile, dini boyut ciddi bir sanatsal ve düşünsel birikimle verildiğinden umulmadık bir büyük etki ortaya çıkarmıştır. Ona göre, günümüz Batı Kültürü bir batışa doğru ilerlemektedir ve büyük bir buhran içerisindedir. Doğu’nun ve özellikle Türk Yurtlarıyla Müslüman kardeşlerin yaşadığı toprakların büyük edebi birikimi bu buhrana bir cevap verecek niteliktedir. Ali Şir Nevai’den, günümüz Özbek şairi Abdullah Aripov/ Arifov’a kadar bir düşünsel ve sanatsal kökenden bahseden Muhammed Salih’in bu yerli ve milli edebi arayışını, Ali Şir Nevâ’nin şiiriyle Franz Kafka’ nın Açlık Şampiyonu adlı hikâyesi ile birlikte ele alarak yorumlamış olması ise onun cihanşumul sanatsal birikiminin ispatı gibidir.
Suikast girişimleri
2001 Suikast girişimi
BBC radyosunun haberine göre Özbekistan Cumhurbaşkanı İslam Kerimov, Muhammed Salih'i öldürmeleri için Çeçenler'e 2 milyon dolar teklif etmiştir. BBC'nin, suikast pazarlığına şahit olan Behram Muminahunov adlı bir kişinin ağzından aktardığı haber, Kerimov'un Norveç'te yaşayan Muhammed Salih'i öldürmeyi kafasına koyduğunun kanıtı niteliğinde.
"Burada bir siyasi lidere suikasta teşebbüsün şahidi olarak konuşacağım" diyen Behram'ın BBC'deki ifadeleri şöyle: "1999 Eylül ayında bir grup Çeçen iş adamı Moskova'dan Taskent'e geldi. Grubun başkanı sürgündeki Muhammed Salih'i tanıdığını söylemişti. Bu görüşmeden sonra İçişleri Bakanı Zakir Almetov, Terörle Mücadele Koordinatörü Batir Dursunov ve Özbekistan İnterpol Müdürü Mahmud Haitov beni İçişleri Bakanlığı'na çağırarak bu kişilerle görüşmek istediklerini bildirdiler. Ben de bu görüşmeyi sağladım.
Dursunov ve Haitov Çeçenler'e, 2 milyon dolar karşılığında Muhammed Salih'i öldürme teklifinde bulundular. Biz bu tehlikeli girişim hakkında Muhammad Salih'i bilgilendirdik. Salih, teklifi kabul etmemizi rica etti. Amacı Kerimov rejiminin ne kadar mütecaviz bir rejim olduğunu su yüzüne çıkarmaktı.
Haitov ve benim aramda geçen telefon konuşmalarının en önemli bölümleri ve görüntülü deliller elimizde. Konuşmalarda Muhammed Salih'e suikast siparişi reddedilmez şekilde açıkça ifade ediliyor. Almetov, Dursunov ve Haitov, 25 Nisan 2001'da yerel saatle 8'de Devlet Başkanı İslam Kerimov'a suikastle ilgili bilgi verdi.
Eylül 2000'de Çeçenler'e suikaste hazırlanmak amacıyla ile 135 bin Amerikan Doları nakit olarak verildi. Ödemenin tamamı Muhammed Salih öldürüldükten hemen sonra verilecekti.
Salih'in kellesi için verilen 2 milyon doların 1 milyonu Albay Tursunov ve Haitov arasında paylaşılacaktı. Özbek hükûmetine Muhammed Salih'in Çeçenler'in elinde tutsak olduğunu kanıtlamak için biz, Salih'den birkaç hafta 'ortadan kaybolmasını' rica ettik. Akrabaları Salih'in kaybolduğunu ilan ettiler. Bu haber 23 Nisan'da yayınlandı. Buna inandılar ve 25 Nisan günü yukarıda da adını verdiğim üç kişi Kerimov tarafından kabul edildi. Çeçenler'e verilecek 1 milyon dolardan kalan kısmının (870 bin dolar) verilmesi için Almetov, muhalefet liderinin gerçekten öldürüldüğünü kanıtlayacak deliller, olay hakkında ERK Partisi'nin radyodan bildirisi ve bir de Salih'in bulunduğu devletin resmî mercileri tarafından olayın açıklanmasını istedi.
Tabii ki, bu talepleri yerine getirmek imkânsızdı ve biz böylece bu tehlikeli oyunu en doruk noktasında durdurmak zorunda kaldık. Bu üç kişi 26 Nisan'da Moskova'ya geldiler ve bana, para konusunun bir an önce çözülmesini kendileri de istediğini ancak Salih'in öldürüldüğüne inanmadıklarını söylediler. Son isteklerini yerine getiremedik ve maalesef oyunu "sohbetin" en sıcak noktasında kesmeye mecbur olduk. Ancak en önemlisi artık elimizde Kerimov rejiminin dehşetli yüzünü gösterebilecek bir delil var."
2013 Suikast girişimi
24 Agustos gecesi saat 01.42 de Özbekistan muhalefet lideri Muhammed Salih’in evine silahlı saldırı gerçekleştirildi. Olaya tanık olan güvenlik görevlisi S.Baş’ın verdiği bilgiye göre, ateş yol kenarında bulunan çalılıklar arasından açılmış. Açılan ateş sonucu evin kapısına isabet eden kurşunlar camları kırmış, hiçbir can kaybına yol açmamıştır.
2014 Suikast girişimi
2014 yılında polise başvuran Muhammed Salih, Anadolu yakasında oğlu Timur Salih ile yaşadığı villanın çevresinde şüpheli kişilerin bulunduğunu bildirdi. İhbar üzerine çalışma başlatan Terörle Mücadele Şube Müdürlüğü ekipleri, villanın yakınında durumundan şüphelendikleri bir otomobili takibe aldı.
Plakasından kiralık olduğu belirlenen araçtaki kişi, polisleri fark edince, koşarak kaçmaya başladı. Kovalamaca sonucu yakalanan kişinin, Özbekistan uyruklu M.D. olduğu tespit edildi.
Soruşturma kapsamında Pendik'te bir eve de baskın düzenleyen polis ekipleri, M.D. ile bağlantısı bulunduğu belirlenen Dağıstan uyruklu F.A'nın arasında olduğu 5 kişiyi daha yakaladı.
Terörle Mücadele Şube Müdürlüğü'ne getirilen şüphelilerden 4'ü, işlemlerinin ardından Cumhuriyet savcısının talimatıyla serbest bırakıldı.
F.A. ve M.D. ise "Muhammed Salih ile oğluna suikast hazırlığı yaptıkları" iddiasıyla Kartal'daki Anadolu Adliyesi'ne sevk edildi.
Cumhuriyet Savcısı, Dağıstan uyruklu F.A'yı ifadesini aldıktan sonra serbest bırakırken, Özbekistan uyruklu M.D'yi tutuklanması istemiyle mahkemeye sevk etti. Nöbetçi Sulh Ceza Hakimliği, M.D'nin tutuklanmasına karar verdi.
2014 yılının Aralık ayında Zeytinburnu’nda uğradığı silahlı saldırı sonucu hayatını kaybeden Abdullah Buhari suikastının ardından 4 kişilik infaz listesi çıkmıştı. Özbek istihbaratı tarafından hazırlandığı öne sürülen infaz listesine Rus istihbaratının da destek verdiği ileri sürülmüş. Listede hayatını kaybeden Buhari’nin yanında, Özbekistan Halk Hareketi Lideri Muhammed Salih’in, Salih’in oğlu Timur’un ve Kırgızistan’da meşhur alim olan Reşat Kari’nin de olduğu tespit edilmişti. Hazırlanan infaz listesinde Abdullah Buhari’nin, Timur Salih’in ve Reşat Kari’nin fotoğrafları ve kısa biyografileri yer alırken, Muhammed Salih için hedef noktası olarak direkt evinin belirlendiği tespit edilmişti. Muhammed Salih'e daha önce 2 kez suikast girişiminde bulunulmuştu.
Kaynakça
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Ocak 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Ocak 2017.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Ocak 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Ocak 2017.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Ocak 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Ocak 2017.
- ^ . 13 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2017.
Dış bağlantılar
- www.muhammadsalih.com kişisel sayfasi
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Muhammed Salih surgundeki Ozbek muhalefet lideri yazar ve politikaci Ilk siir denemelerini de ogrencilik yillarinda yapar Ozbekistan da Sovyet baskisina ve komunizme karsi edebi alanda bir mucadele baslatir Gazetecilik senaristlik ve 1988 1991 yillari arasinda Ozbekistan Yazarlar Birligi Baskanligi yapar Milletvekili secilir Siyasi dernekler kurar ve 1991 de Cumhurbaskanligi secimlerinde Kerimov a karsi adayligini koyar 1992 yilinda baskilar sonucu yurdunu terk etmek zorunda kalir Bir sure Azerbaycan da yasar sonra da Turkiye ye gelir Muhammad SalihDogum20 Aralik 1949 74 yasinda Urgenc Harezm OzbekistanMeslekYazar siyasetciIlk yillariMuhammed Salih 1949 da Ozbekistan in Harezm vilayetinde dunyaya geldi 1966 de liseyi bitirdi Yuksek ogrenimini Taskent ve Moskova da tamamlamistir 1968 1970 te Sovyet ordusunda askerlik gorevine cagrildi Askerligini Cekoslovakya da yapan Muhammed Salih burada meshur Prag Baharina sahit oldu Prag olaylari henuz 18 yasinda olan Muhammed Salih in zihninde iz birakti ve Sovyet sisteminin adil bir sistem oldugu hakkindaki propagandalara supheyle bakmaya basladi 1970 te askerlikten terhis oldu Ayni yil ne kabul edildi 1975 te mezun oldu Ogrencilik yillarinda siir ve tercume denemeleri yapmistir Donemin genc kusaklarini etkileyen varolusculugu incelemistir Jean Paul Sartre Albert Camus Franz Kafka gibi unlu yazarlarin eserleriyle ilgilenmistir Mezuniyet tezini Cagdas Fransiz siiri olarak secmistir O yillarda Franz Kafka eserlerini ve XX yuzyil Fransiz siirini Ozbek Turkcesine tercume etmistir 1975 85 yillarinda 7 siir kitabi yayinlanmistir 1982 de Dede Korkut Kitabi ni 1986 da Ziya Gokalp in Turkculugun Esaslari ni daha sonra Turkce den ni Ozbek Turkcesine cevirmis ve yayinlatmistir Ozbek siirinde Metoforistik Akim denilen yeni bir ekolun mimari olan Muhammed Salih kisa surede Sovyet aydinlarinin tanidigi bir isim haline gelmistir 1985 Ocak ayinda Politburoya Mektup adli eserini yazdi ve eser butun SSCB de buyuk etki yaratti Bu sosyal depresyon onu politikaya iten bir etken haline geldi Siyasi yasamiSiiriyle baslayan taninma surecinde bir anda Ozbek gencliginin okudugu sairlerden biri haline gelen Muhammed Salih ozellikle siirine yerlestirdigi metaforlar yardimiyla dillendirilen ozgurluk arayisi ve elestirel ton dolayisiyla Rusya icinde gizliden gizliye suregelen dilini bulamamis ozgurluk arayisina katkisiyla kisa surede bircok Sovyet aydinin da tanidigi bir isim haline geldi 1985 te Ozbek Milliyetcilerin bas eseri olan Politburoya Mektup adli manifestoyu yazdi Muhammed Salih in hem yerel Ozbek idaresi hem de genel Sovyet idaresi karsisinda nasil bir tehlike olabilecegini sezen Sovyet idaresi engel olamadigi bu gelisim karsisinda son care olarak ona bir takim ayricaliklar taniyarak kontrol altina almaya calistiysa da Muhammed Salih hicbir tavize yanasmadi Ozbekistan Yazarlar Birligi genel sekreteri olarak SSCB Yazarlar Birligi kurultayinda ciktigi kursude Sovyetler Birligi ni tarihinde olmadik bicimde elestirerek kendisine sus payi olarak sunulan Komunist Parti davetini reddetti Bir anda onu Ozbek milletinin saygin liderlerinden biri haline getiren bu cikistan sonra kendisini butunuyle bir ozgurluk mucadelesinin icinde bulan Muhammed Salih hem sanatsal hem de siyasal soylemine katmis oldugu Islami boyut dolayisiyla da artik hicbir bicimde onune gecilemeyecek bir buyuk soylemin sahibi olarak 1988 yilinda uc arkadasiyla birlikte zamanin ilk muhalif orgutu niteligindeki Birlik Halk Hareketi ni ve bunu takiben de 1990 da daha sonra ERK Partisini kurdu Ayni yil Ozbekistan Parlamentosu na girmistir Ilk hedefi ozgur ve bagimsiz Ozbekistan olan Muhammed Salih Sovyet Rusya nin dagilmasindan sonraki ilk parlamentoda Ozbekistan in Mustakillik Deklarasyonunu nu ortaya koyarak bir ozgurluk ve demokrasi hareketinin de baslaticisi oldu 1985 ten baslayarak o kendi makalelerinde her cepheden Ozbek halkinin dertlerini gundeme getirmeye baslamistir 1988 yilinin Haziran ayinda o Moskova da SSCB Yazarlar Birligi Kurultayinda yuksek minberden ilk olarak Sovyetler Birligini sert elestiriler getirmistir Arkasindan Moskova nin arzusuyla Komunist Partisi uyeligine davet edilmistir Bu daveti kabul etmemistir 1991 yilinin Aralik ayinda yapilan Cumhurbaskanlik Secimlerinde aday olmustur Resmi aciklamalara gore secimden 12 7 oyla cikmistir Secimlerden hemen sonra Partisine baskilar baslamis ve parti gazeteleri yasaklanmistir Bir sure gozaltinda tutulan Muhammed Salih daha sonra serbest birakilmistir 1993 yilin ilkbaharinda donemin Cumhurbaskani Turgut Ozal in davetiyle Turkiye ye gelmistir Belli bir sure Turkiye de kaldiktan sonra Norvec e gitmek zorunda kalmistir 2002 yilin baslarinda Cekya ya yaptigi ziyaret sirasinda tutuklandi ve daha sonra serbest birakildi 2005 yilinda ABD de yapilan Ozbekistan rejim muhaliflerinin toplantisi sonucu Ozbekistan Rejim Muhaliflerinin Lideri secilmistir Muhammed Salih ve Milliyetci ozgurlukSSCB nin dagilmasindan sonra Turkistan kokenli Musluman Turk cografyasinda iflah olmaz ve kendi iman ve inancindan baska olcu tanimaz her ozgurluk hareketinde oldugu gibi Muhammed Salih in acmis oldugu ozgurluk davasi da sonradan Moskova ve Amerika dan karisan ellerce ikinci plana itilerek otekilestirildi Bu otekilestirme ve pazarlikci yonetim anlayisi sonucunda Ozbekistan in onaylanmis kamusal alaninin disina iteklenen Erk partisi bir yandan yalnizlastirilmaya devam ederken bir yandan da bircok baskiya maruz birakilarak zamanin moda deyimi Radikalizm le suclanmaya baslandi Once Erk partisi taraftari gazeteler kapatildi sonra Muhammed Salih gozaltina alindi ve surgune yollandi Iste tam da bu surec icerisinde bir ulkedeki ozgurluk hareketinin salt siyasal karakterinin yetmedigi bir noktada hareketin oncusunun periferideki ve dunya genelindeki izzet ve itibariyla dusunsel ve sanatsal katkisinin onemi ortay cikmis basit bir terorist olarak yaftalanmak istenen Muhammed Salih siyasal mucadelesinin yanina eklenen dusunsel ve sanatsal mucadelesiyle de dunyanin dikkatini cekmistir Bugun icin Erk Partisi cevresinde sekillenen ve butunuyle Islami ve milli degerlerle meydana gelmis bir direnis soylemiyle varlik bulan bu genclik onun her surgununde yaninda yer almis Ozbekistan icerisinde mayalanan Islami ve milli suurun her zaman diri kalacagina dair bir genel kanaati ortaya cikarmistir Muhammed Salih Ozbekistan gencligine su sozleri soylemistir Sizi olmeye cagirmiyorum sizi vatan icin yasamaya cagiriyorum Cunku vatan icin yasamak onun icin olmekten korkmamaktir Vatan aski inanci sanati ve direnisiyle Millici ve Milliyetci ozgurluk soylemlerine oldukca katmanli bir felsefeyi iceren edebi bir soyleme sahip ve dar etnisiteci bakislardan uzak boyutlar kazandiran bu mucadele adamina Turkiye den donemler itibariyla farkli yonelisler sergilenmis kimi zaman sahip cikilmis kimi zaman da dislanmistir 1993 yilinda gozaltindan serbest birakildiktan sonra Turgut Ozal tarafindan Turkiye ye cagrilan ve uzun zaman Turkiye de kaldiktan sonra Avrupa ya gecen Muhammed Salih o donemden beri bitmeyen bir surgunu yasamaktadir 1999 yilinda zamanin Cumhurbaskani Suleyman Demirel in onu dusman ilan etti Bugun icin Ozbek ulkesinin yuregindeki bir lider konumunda olan Muhammed Salih ozellikle SSCB sonrasi Turk dunyasinda ortaya cikan ve nereye akacagi bilinemeyen ozgurluk arayisina milli ve dini degerlere baglilik gibi hem Rusya yi hem de Islam i bir tehlike olarak goren bircok Batili ulkeyi tedirgin eden oldukca onemli bir boyut kazandirmistir Bu manada 2005 yilinda kanla bastirilan Ozbekistan halk hareketinden sonra Andican da yukselen mazlum ozgurluk soylemini engelleyemeyecegini goren resmi idarenin 1000 den fazla tankla halkin uzerine yurumesi yetmezmis gibi Erk Partisini ve Muhammed Salih i dunya kamuoyunda kotu gostermek icin tezgahlamis olduklari Bahtiyar Rahimov onderligindeki guya seraitci bir isyan varmis gibi gosterilen oyun bile Muhammed Salih e hangi gozle bakildigini anlamak icin onemli ipuclari saglayabilecek niteliktedir 5 Fasil Ak Koylekler Kudugdaki Ay Velfecr Seffaf Uy Alis Tebesum Sayesi Tunggi Tesbehler ve Arzu Fukarasi adli pek cok dile cevrilen siirleri bir yana Mustakillik Bagimsizlik yolunda cokca duzyazi da yazan Muhammed Salih daha SSCB zamaninda baslayan bir muhalif soylemle yazmaya basladigi muhalif yazilarini Kozi Tiyren Derd Ikrar ve Yazarin Devlet Sirlari adli kitaplarinda toplamis kimi yazilari da kendisinden bagimsiz olarak basilip cogaltilmis ve okunmustur Onun yazilarinda cesitli vesilelerle ele aldigi diger konular da oldukca genis tutulmus ve oylumlu bicimde islenmistir Sozgelimi sanat dil 20 yuzyil Ozbek edebiyati Egitim Sovyet ideolojisi Turkistan suuru Turk kusagi Islam ve Genclik Yeni Milli ve inancli toplum mono kulturel yapi ekolojik bozulma saglik ve nufus planlamasi gibi konulari sayabiliriz Cozum onerilerine katmis oldugu Milli gorus ile dini boyut ciddi bir sanatsal ve dusunsel birikimle verildiginden umulmadik bir buyuk etki ortaya cikarmistir Ona gore gunumuz Bati Kulturu bir batisa dogru ilerlemektedir ve buyuk bir buhran icerisindedir Dogu nun ve ozellikle Turk Yurtlariyla Musluman kardeslerin yasadigi topraklarin buyuk edebi birikimi bu buhrana bir cevap verecek niteliktedir Ali Sir Nevai den gunumuz Ozbek sairi Abdullah Aripov Arifov a kadar bir dusunsel ve sanatsal kokenden bahseden Muhammed Salih in bu yerli ve milli edebi arayisini Ali Sir Neva nin siiriyle Franz Kafka nin Aclik Sampiyonu adli hikayesi ile birlikte ele alarak yorumlamis olmasi ise onun cihansumul sanatsal birikiminin ispati gibidir Suikast girisimleri2001 Suikast girisimi BBC radyosunun haberine gore Ozbekistan Cumhurbaskani Islam Kerimov Muhammed Salih i oldurmeleri icin Cecenler e 2 milyon dolar teklif etmistir BBC nin suikast pazarligina sahit olan Behram Muminahunov adli bir kisinin agzindan aktardigi haber Kerimov un Norvec te yasayan Muhammed Salih i oldurmeyi kafasina koydugunun kaniti niteliginde Burada bir siyasi lidere suikasta tesebbusun sahidi olarak konusacagim diyen Behram in BBC deki ifadeleri soyle 1999 Eylul ayinda bir grup Cecen is adami Moskova dan Taskent e geldi Grubun baskani surgundeki Muhammed Salih i tanidigini soylemisti Bu gorusmeden sonra Icisleri Bakani Zakir Almetov Terorle Mucadele Koordinatoru Batir Dursunov ve Ozbekistan Interpol Muduru Mahmud Haitov beni Icisleri Bakanligi na cagirarak bu kisilerle gorusmek istediklerini bildirdiler Ben de bu gorusmeyi sagladim Dursunov ve Haitov Cecenler e 2 milyon dolar karsiliginda Muhammed Salih i oldurme teklifinde bulundular Biz bu tehlikeli girisim hakkinda Muhammad Salih i bilgilendirdik Salih teklifi kabul etmemizi rica etti Amaci Kerimov rejiminin ne kadar mutecaviz bir rejim oldugunu su yuzune cikarmakti Haitov ve benim aramda gecen telefon konusmalarinin en onemli bolumleri ve goruntulu deliller elimizde Konusmalarda Muhammed Salih e suikast siparisi reddedilmez sekilde acikca ifade ediliyor Almetov Dursunov ve Haitov 25 Nisan 2001 da yerel saatle 8 de Devlet Baskani Islam Kerimov a suikastle ilgili bilgi verdi Eylul 2000 de Cecenler e suikaste hazirlanmak amaciyla ile 135 bin Amerikan Dolari nakit olarak verildi Odemenin tamami Muhammed Salih olduruldukten hemen sonra verilecekti Salih in kellesi icin verilen 2 milyon dolarin 1 milyonu Albay Tursunov ve Haitov arasinda paylasilacakti Ozbek hukumetine Muhammed Salih in Cecenler in elinde tutsak oldugunu kanitlamak icin biz Salih den birkac hafta ortadan kaybolmasini rica ettik Akrabalari Salih in kayboldugunu ilan ettiler Bu haber 23 Nisan da yayinlandi Buna inandilar ve 25 Nisan gunu yukarida da adini verdigim uc kisi Kerimov tarafindan kabul edildi Cecenler e verilecek 1 milyon dolardan kalan kisminin 870 bin dolar verilmesi icin Almetov muhalefet liderinin gercekten olduruldugunu kanitlayacak deliller olay hakkinda ERK Partisi nin radyodan bildirisi ve bir de Salih in bulundugu devletin resmi mercileri tarafindan olayin aciklanmasini istedi Tabii ki bu talepleri yerine getirmek imkansizdi ve biz boylece bu tehlikeli oyunu en doruk noktasinda durdurmak zorunda kaldik Bu uc kisi 26 Nisan da Moskova ya geldiler ve bana para konusunun bir an once cozulmesini kendileri de istedigini ancak Salih in olduruldugune inanmadiklarini soylediler Son isteklerini yerine getiremedik ve maalesef oyunu sohbetin en sicak noktasinda kesmeye mecbur olduk Ancak en onemlisi artik elimizde Kerimov rejiminin dehsetli yuzunu gosterebilecek bir delil var 2013 Suikast girisimi 24 Agustos gecesi saat 01 42 de Ozbekistan muhalefet lideri Muhammed Salih in evine silahli saldiri gerceklestirildi Olaya tanik olan guvenlik gorevlisi S Bas in verdigi bilgiye gore ates yol kenarinda bulunan caliliklar arasindan acilmis Acilan ates sonucu evin kapisina isabet eden kursunlar camlari kirmis hicbir can kaybina yol acmamistir 2014 Suikast girisimi 2014 yilinda polise basvuran Muhammed Salih Anadolu yakasinda oglu Timur Salih ile yasadigi villanin cevresinde supheli kisilerin bulundugunu bildirdi Ihbar uzerine calisma baslatan Terorle Mucadele Sube Mudurlugu ekipleri villanin yakininda durumundan suphelendikleri bir otomobili takibe aldi Plakasindan kiralik oldugu belirlenen aractaki kisi polisleri fark edince kosarak kacmaya basladi Kovalamaca sonucu yakalanan kisinin Ozbekistan uyruklu M D oldugu tespit edildi Sorusturma kapsaminda Pendik te bir eve de baskin duzenleyen polis ekipleri M D ile baglantisi bulundugu belirlenen Dagistan uyruklu F A nin arasinda oldugu 5 kisiyi daha yakaladi Terorle Mucadele Sube Mudurlugu ne getirilen suphelilerden 4 u islemlerinin ardindan Cumhuriyet savcisinin talimatiyla serbest birakildi F A ve M D ise Muhammed Salih ile ogluna suikast hazirligi yaptiklari iddiasiyla Kartal daki Anadolu Adliyesi ne sevk edildi Cumhuriyet Savcisi Dagistan uyruklu F A yi ifadesini aldiktan sonra serbest birakirken Ozbekistan uyruklu M D yi tutuklanmasi istemiyle mahkemeye sevk etti Nobetci Sulh Ceza Hakimligi M D nin tutuklanmasina karar verdi 2014 yilinin Aralik ayinda Zeytinburnu nda ugradigi silahli saldiri sonucu hayatini kaybeden Abdullah Buhari suikastinin ardindan 4 kisilik infaz listesi cikmisti Ozbek istihbarati tarafindan hazirlandigi one surulen infaz listesine Rus istihbaratinin da destek verdigi ileri surulmus Listede hayatini kaybeden Buhari nin yaninda Ozbekistan Halk Hareketi Lideri Muhammed Salih in Salih in oglu Timur un ve Kirgizistan da meshur alim olan Resat Kari nin de oldugu tespit edilmisti Hazirlanan infaz listesinde Abdullah Buhari nin Timur Salih in ve Resat Kari nin fotograflari ve kisa biyografileri yer alirken Muhammed Salih icin hedef noktasi olarak direkt evinin belirlendigi tespit edilmisti Muhammed Salih e daha once 2 kez suikast girisiminde bulunulmustu Kaynakca Arsivlenmis kopya 18 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Ocak 2017 Arsivlenmis kopya 13 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Ocak 2017 Arsivlenmis kopya 13 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Ocak 2017 13 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Ocak 2017 Dis baglantilarwww muhammadsalih com kisisel sayfasi