Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çıldır Gölü, Ardahan ve Kars il sınırları içerisinde kalan göl, 123 km2 alanı ile Doğu Anadolu Bölgesi'nin en büyük tatlı su ve en büyük ikinci göldür. Deniz seviyesinden 1959 metre yükseklikte bulunan gölün en derin noktası 42 metredir. Çevresi ise yaklaşık 60 kilometredir. Çıldır Gölü, bir lâv akıntısı ile bir moloz mahrutu tarafından müştereken meydana getirilmiş bir doğal set gölüdür. Birçok dere ve pınarlarla beslenmekte olan gölün tek çıktısı kuzey batısında yer alan Ermenistan sınırında bulunan Arpaçay kolu olan Telek Çayı'dır. En büyük olanı Akçakale harabelerinin yanında yer alan adadır. Göl etrafında çok az bitki örtüsü gelişmiştir ancak gölü çevreleyen otlaklarda yoğun hayvancılık yapılmaktadır.
| Çıldır Gölü | |
|---|---|
 | |
 | |
| Havza | |
| Ülke(ler) | Türkiye |
| Şehir(ler) | Ardahan, Kars |
| İlçe(ler) | Çıldır, Arpaçay |
| Koordinatlar | 41°2′40″K 43°15′20″D / 41.04444°K 43.25556°D |
| Yerleşim(ler) (sahil) | Doğruyol |
| Genel bilgiler | |
| Akarsu (giden) | Kapalı havza |
| Göl türü | Tatlı su gölü |
| Yüzölçümü | 123 km2 (47 sq mi) |
| En derin noktası | 42 m (138 ft) |
| Yüzey rakımı | 1.965 m (6.447 ft) |
| Wikimedia Commons | |
  Çıldır Gölü (Türkiye) | |
Yılın dört mevsiminde yapılabilen balıkçılık yöre halkı için önemli bir ekonomik gelir kaynağı teşkil etmektedir. Gölde balıkçılık önemli bir insan aktivitesi olup, kışın buz tutan gölde kalın buz tabakası kırılarak balık avlanmaktadır. Gölde yakalanan en önemli balık türü (aynalı) Sazan (Cyprinus carpio). Ancak kurak geçen mevsimlerde, göl seviyesi hızla çekilmekte ve bu nedenle sazan gibi türlerin üremesi için gerekli sazlıklar daralmaktadır. Bununla beraber, birçok balıkçının yasaklara uymayarak kontrolsüz avlanmaları balık stoklarını olumsuz etkilemektedir.
Gölün sadece kuzey batısında seddeyle ayrılmış bataklık ve sulak çayırlar bulunur. Genelde göl çevresi mera vasıflı olup, sert bölge iklimi tarıma olanak vermez. DSI tarafından gölü beslemek amacı ile yapılan derivasyon tünellerinin hem diğer havzalardaki kirlilik yükünü göle taşıması, hem de hayvancılık açısından çok önemli çayırların kurumasına neden olması mümkündür. Ayrıca inşaatı henüz tamamlanmamış olan Kuzey derivasyonunun Çıldır'ın çok önemli çayırlığı olan Karaçay ovasının ot verimini ciddi boyutta etkilemesi söz konusudur.
Göl ve çevresindeki tarım alanlarında kullanılan tarımsal kimyasalların (özellikle de yüksek oranda azot içeren gübrenin) bilinçsizce ve yörenin ekolojik ve iklimsel koşulları göz ardı edilerek kullanılmasının göl üzerindeki kötü etkileri belirtilmektedir.
- Kontrolsüz ve aşırı avlanma,
- Erozyon ve
- Yüksek besin girdisi
Çıldır Gölü için tehdit oluşturmaktadır. Gölde aşırı bir kirlilik gözlenmemesine rağmen yine de artan bir evsel kirlilik göze çarpmaktadır. Adalardaki insan baskısının artması bu alanları kuluçka için kullanan türleri olumsuz etkilemektedir. Yapımı planlanan otel ise yeniden gözden geçirilmelidir. Son yıllarda artan turizmle birlikte insan baskısı artmış ve turistik tesisler inşa edilmeye başlanmıştır.
Galeri
Çıldır Gölü Oluşumu, Jeomorfoloji ve Jeolojisi
Oluşumu
Göl havzası, göl seviyesine nazaran takriben 200 metre alçak olan Çıldır ovasından nispeten dar olan (genişlik: 2–3 km) doğal bir set ile ayrılmıştır. Bu seddin en büyük kısmı, gölün kuzey doğusunda yükselen 'ndan batıya doğru inmiş uzun eski bir lâv akıntısıdır. Batıda, bu set, gölün batısında bulunan Kısır Dağı'nın Kuzeydoğu yamacından gelen bir moloz mahrutu tarafından tamamlanmıştır. Bu mahrut ile lâv akıntısı arasındaki sınır; Arpa çayı-Çıldır yolunun takip ettiği gölün kenarı boyunca yükselen geçitten geçer. Bugünkü göl havzası ile bugünkü Çıldır ovasının eskiden tek bir depresyonu teşkil etmekteydi. Bu depresyonun akıntısı Çıldır çayı vasıtasıyla Kura Nehri'ne doğru gitmiştir. Yukarıda anlatılan lâvların akmasından dolayı, bu havza eskiden (lâv akıntısının cephesi ile Kısır Dağı'nın arasında açık kalmış) dar bir düzlük tarafından iki kısma ayrılmıştır. Kısır Dağı’ndan gelen moloz mahrutunun oluşması ile bu geçit tamamen kapatılarak bugünkü göl havzası Çıldır ovasından izole edilmiş ve böylece bu havza göl haline getirilmiştir. Göl, sonra Arpaçay’ın bir kolu tarafından kapılmıştır. Sonuç olarak Çıldır Gölü, bir lâv akıntısı ile bir moloz mahrutu tarafından meydana gelmiş doğal bir baraj gölüdür.
Jeomorfolojik Evrimi
Gölün ve çevresinin şekillenmesi ve bugünkü durumuna gelmesini ana hatları ile ortaya koymak bakımından sahanın geçirdiği evrimi Tersiyer başından itibaren dikkate almak uygun olacaktır. Gölün geçirdiği jeomorfolojik evrim ana hatları ile şöyledir:
- Tersiyer : Doğu Anadolu Bölgesi bütünüyle Tersiyer başlarında, özellikle Oligosen sonlarında şiddetli Alpin tektonik hareketlere uğramıştır. Bu devrede oluşan fay hatlarından çıkan lavlar Pre-Neojen temeli tamamen kaplamıştır.
- Miyosen: Miyosende ise Doğu Anadolu’nun depresyonları daha çok göl rejimine girmiştir ve özellikle büyük bir bölümü göl tarafından işgal edilmiştir. Bu devrede ara ara çıkan lavlar havzalara akmıştır. Bu suretle; Arpaçay, Çıldır, Kura Vadisi boyunca görülen tortularla aratabakalı volkano-sedimanter formasyonlar meydana gelmiştir
- Pliyosen: Pliyosen’de bölge dikey tektonik hareketlere uğramıştır. Bu hareketlerle saha kırık hatlarla parçalanmış, kırık hatlar boyunca da blok halinde yükselmeler ve çökmeler meydana gelmiştir. Özellikle, bu hareketlerle kırık hatların dışında tabakalar kıvrılmadan ziyade çeşitli yönlere eğimlenmişlerdir. Bu durum da temeldeki kütlelerin çok sert olduğunu gösterir. Bu devrede Çıldır Gölü’nün işgal ettiği depresyon ve Çıldır Havzası ana hatları ile oluşmuştur. Sözü edilen depresyon sahalar, göller tarafından işgal edilmiş ve bu göl havzalarına yüksek sahalardan taşınan materyaller birikerek killi, kumlu, çakıllı depolar oluşmuştur.
- Kuvaterner: Bu dönemde ise aşınma, taşınma ve birikme olayları ön plana geçmiştir. Gölle işgal edilen Çıldır Havzasına kavuşan akarsular, eğimin fazla ve taban seviyesinin alçak olmasından dolayı volkanik örtüyü şiddetle kazarak parçalamışlardır. Öte yandan, yine Kuvaterner'de Çıldır Gölü’nün doğu ve batısında merkezi püskürmeler sonucunda batıdaki Kısır Dağı, doğudaki volkanik konileri meydana gelmiştir. Bu konilerden çıkan lavlar ise göl havzasına kadar akmış ve miyosene dahil edilen volkano-laküstür formasyonların üzerini yer yer örtmüşlerdir.
Çıldır gölü, yakın bir zamana kadar zaman zaman kapalı bir havza halinde kalmıştır. Ancak Pleistosen'in devrelerinde gölün fazla suları kuzeybatıdaki Gölbelen köyündeki 1970-1975 m. yüksekliğindeki gedikten Çıldır havzasına, oradan da Kura Nehri'ne akmıştır. Öte yandan, gölün kuzey kesiminde 2.000 m. civarında yerli kaya taraçaları ve sahanlıklar bulunmaktadır. Bu sahanlıklarda yassı çakılların varlıkları plüviyal devrede gölün en az 2000 metreye kadar yükseldiğini göstermektedir.
Halihazırda Çıldır Gölü güneyde bazaltlar üzerinde açılmış bir “taşma boğazı” vasıtasıyla Arpaçay'a kavuşmaktadır. Çıldır Gölünün kuzeyindeki Çıldır havzası da Kura'nın kollarından olan Kocaçay tarafından kapılarak Kura Nehri’ne bağlanmıştır.
Jeolojisi
Gölün güneyinde ve kuzeyinde Pre-Neojen temel üzerinde milli, kumlu, çakıllı tabakalarla ardalanmalı olarak istiflenen volkano-sedimanter formasyon uzanmaktadır. Gölün kuzeyinde, bu formasyon batıya doğru eğimlidir. Bu formasyonun üstüne yer yer oturan bazaltların yaşı muhtemelen miyosendir. Göl sahasının doğu ve batısında ise volkano-sedimanter formasyonu örten kalın bazalt kütleleri yer almaktadır. Bunlar kuvarterner başlarında merkezi püskürmelerden meydana gelmiştir. Gölün güneyinde ise, volkanik formasyonu örten ve aşınmadan korunmuş adalar halinde Pliyo Kuvarterner göl çökelleri uzanır. Kuzeyde Çıldır Ovası’nın kenarlarında kumlu, çakıllı, killi, marnlı göl çökelleri yaygındır. Çıldır Ovası’nda ise, kalın bir alüvyal örtü bulunmaktadır.
Gölün bulunduğu bölgenin temeli ise, oligosenden daha genç tüf, bloktüfü, andezitik ve bazaltik akıntılarla marn ve konglomeralardan oluşmaktadır. Bu serinin üstünde, Kuvaterner'e atfedilen bazaltik volkan grupları yükselmektedir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Dr. E. LAHN, Bazı Türkiye Göllerinin Jeoloji Ve Jeomorfolojisi, Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni (PDF 5 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .)
- ^ ANADOLU, II—KUZEY DOĞU. Çıldır Gölü (Kars İli), Lahn, E.
- ^ (PDF). 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2015.
- ^ "Ardahan Kültür ve Turizm Bakanlığı". 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Aralık 2015.
- ^ ANADOLU, I.—KUZEY BATI. BAZI TÜRKİYE GÖLLERİNİN JEOLOJİ ve JEOMORFOLOJİSİ HAKKINDA, Lahn, E.
Dış bağlantılar
- Uzaydan Çıldır Gölü10 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
![image]()
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Cildir Golu Ardahan ve Kars il sinirlari icerisinde kalan gol 123 km2 alani ile Dogu Anadolu Bolgesi nin en buyuk tatli su ve en buyuk ikinci goldur Deniz seviyesinden 1959 metre yukseklikte bulunan golun en derin noktasi 42 metredir Cevresi ise yaklasik 60 kilometredir Cildir Golu bir lav akintisi ile bir moloz mahrutu tarafindan mustereken meydana getirilmis bir dogal set goludur Bircok dere ve pinarlarla beslenmekte olan golun tek ciktisi kuzey batisinda yer alan Ermenistan sinirinda bulunan Arpacay kolu olan Telek Cayi dir En buyuk olani Akcakale harabelerinin yaninda yer alan adadir Gol etrafinda cok az bitki ortusu gelismistir ancak golu cevreleyen otlaklarda yogun hayvancilik yapilmaktadir Cildir GoluHavzaUlke ler TurkiyeSehir ler Ardahan KarsIlce ler Cildir ArpacayKoordinatlar41 2 40 K 43 15 20 D 41 04444 K 43 25556 D 41 04444 43 25556Yerlesim ler sahil DogruyolGenel bilgilerAkarsu giden Kapali havzaGol turuTatli su goluYuzolcumu123 km2 47 sq mi En derin noktasi42 m 138 ft Yuzey rakimi1 965 m 6 447 ft Wikimedia CommonsCildir Golu Turkiye Cildir Golu kisin donmaktadir Yilin dort mevsiminde yapilabilen balikcilik yore halki icin onemli bir ekonomik gelir kaynagi teskil etmektedir Golde balikcilik onemli bir insan aktivitesi olup kisin buz tutan golde kalin buz tabakasi kirilarak balik avlanmaktadir Golde yakalanan en onemli balik turu aynali Sazan Cyprinus carpio Ancak kurak gecen mevsimlerde gol seviyesi hizla cekilmekte ve bu nedenle sazan gibi turlerin uremesi icin gerekli sazliklar daralmaktadir Bununla beraber bircok balikcinin yasaklara uymayarak kontrolsuz avlanmalari balik stoklarini olumsuz etkilemektedir Golun sadece kuzey batisinda seddeyle ayrilmis bataklik ve sulak cayirlar bulunur Genelde gol cevresi mera vasifli olup sert bolge iklimi tarima olanak vermez DSI tarafindan golu beslemek amaci ile yapilan derivasyon tunellerinin hem diger havzalardaki kirlilik yukunu gole tasimasi hem de hayvancilik acisindan cok onemli cayirlarin kurumasina neden olmasi mumkundur Ayrica insaati henuz tamamlanmamis olan Kuzey derivasyonunun Cildir in cok onemli cayirligi olan Karacay ovasinin ot verimini ciddi boyutta etkilemesi soz konusudur Gol ve cevresindeki tarim alanlarinda kullanilan tarimsal kimyasallarin ozellikle de yuksek oranda azot iceren gubrenin bilincsizce ve yorenin ekolojik ve iklimsel kosullari goz ardi edilerek kullanilmasinin gol uzerindeki kotu etkileri belirtilmektedir Kontrolsuz ve asiri avlanma Erozyon ve Yuksek besin girdisi Cildir Golu icin tehdit olusturmaktadir Golde asiri bir kirlilik gozlenmemesine ragmen yine de artan bir evsel kirlilik goze carpmaktadir Adalardaki insan baskisinin artmasi bu alanlari kulucka icin kullanan turleri olumsuz etkilemektedir Yapimi planlanan otel ise yeniden gozden gecirilmelidir Son yillarda artan turizmle birlikte insan baskisi artmis ve turistik tesisler insa edilmeye baslanmistir GaleriCildir Golu Olusumu Jeomorfoloji ve JeolojisiOlusumu Gol havzasi gol seviyesine nazaran takriben 200 metre alcak olan Cildir ovasindan nispeten dar olan genislik 2 3 km dogal bir set ile ayrilmistir Bu seddin en buyuk kismi golun kuzey dogusunda yukselen ndan batiya dogru inmis uzun eski bir lav akintisidir Batida bu set golun batisinda bulunan Kisir Dagi nin Kuzeydogu yamacindan gelen bir moloz mahrutu tarafindan tamamlanmistir Bu mahrut ile lav akintisi arasindaki sinir Arpa cayi Cildir yolunun takip ettigi golun kenari boyunca yukselen gecitten gecer Bugunku gol havzasi ile bugunku Cildir ovasinin eskiden tek bir depresyonu teskil etmekteydi Bu depresyonun akintisi Cildir cayi vasitasiyla Kura Nehri ne dogru gitmistir Yukarida anlatilan lavlarin akmasindan dolayi bu havza eskiden lav akintisinin cephesi ile Kisir Dagi nin arasinda acik kalmis dar bir duzluk tarafindan iki kisma ayrilmistir Kisir Dagi ndan gelen moloz mahrutunun olusmasi ile bu gecit tamamen kapatilarak bugunku gol havzasi Cildir ovasindan izole edilmis ve boylece bu havza gol haline getirilmistir Gol sonra Arpacay in bir kolu tarafindan kapilmistir Sonuc olarak Cildir Golu bir lav akintisi ile bir moloz mahrutu tarafindan meydana gelmis dogal bir baraj goludur Jeomorfolojik Evrimi Golun ve cevresinin sekillenmesi ve bugunku durumuna gelmesini ana hatlari ile ortaya koymak bakimindan sahanin gecirdigi evrimi Tersiyer basindan itibaren dikkate almak uygun olacaktir Golun gecirdigi jeomorfolojik evrim ana hatlari ile soyledir Tersiyer Dogu Anadolu Bolgesi butunuyle Tersiyer baslarinda ozellikle Oligosen sonlarinda siddetli Alpin tektonik hareketlere ugramistir Bu devrede olusan fay hatlarindan cikan lavlar Pre Neojen temeli tamamen kaplamistir Miyosen Miyosende ise Dogu Anadolu nun depresyonlari daha cok gol rejimine girmistir ve ozellikle buyuk bir bolumu gol tarafindan isgal edilmistir Bu devrede ara ara cikan lavlar havzalara akmistir Bu suretle Arpacay Cildir Kura Vadisi boyunca gorulen tortularla aratabakali volkano sedimanter formasyonlar meydana gelmistir Pliyosen Pliyosen de bolge dikey tektonik hareketlere ugramistir Bu hareketlerle saha kirik hatlarla parcalanmis kirik hatlar boyunca da blok halinde yukselmeler ve cokmeler meydana gelmistir Ozellikle bu hareketlerle kirik hatlarin disinda tabakalar kivrilmadan ziyade cesitli yonlere egimlenmislerdir Bu durum da temeldeki kutlelerin cok sert oldugunu gosterir Bu devrede Cildir Golu nun isgal ettigi depresyon ve Cildir Havzasi ana hatlari ile olusmustur Sozu edilen depresyon sahalar goller tarafindan isgal edilmis ve bu gol havzalarina yuksek sahalardan tasinan materyaller birikerek killi kumlu cakilli depolar olusmustur Kuvaterner Bu donemde ise asinma tasinma ve birikme olaylari on plana gecmistir Golle isgal edilen Cildir Havzasina kavusan akarsular egimin fazla ve taban seviyesinin alcak olmasindan dolayi volkanik ortuyu siddetle kazarak parcalamislardir Ote yandan yine Kuvaterner de Cildir Golu nun dogu ve batisinda merkezi puskurmeler sonucunda batidaki Kisir Dagi dogudaki volkanik konileri meydana gelmistir Bu konilerden cikan lavlar ise gol havzasina kadar akmis ve miyosene dahil edilen volkano lakustur formasyonlarin uzerini yer yer ortmuslerdir Cildir golu yakin bir zamana kadar zaman zaman kapali bir havza halinde kalmistir Ancak Pleistosen in devrelerinde golun fazla sulari kuzeybatidaki Golbelen koyundeki 1970 1975 m yuksekligindeki gedikten Cildir havzasina oradan da Kura Nehri ne akmistir Ote yandan golun kuzey kesiminde 2 000 m civarinda yerli kaya taracalari ve sahanliklar bulunmaktadir Bu sahanliklarda yassi cakillarin varliklari pluviyal devrede golun en az 2000 metreye kadar yukseldigini gostermektedir Halihazirda Cildir Golu guneyde bazaltlar uzerinde acilmis bir tasma bogazi vasitasiyla Arpacay a kavusmaktadir Cildir Golunun kuzeyindeki Cildir havzasi da Kura nin kollarindan olan Kocacay tarafindan kapilarak Kura Nehri ne baglanmistir Jeolojisi Golun guneyinde ve kuzeyinde Pre Neojen temel uzerinde milli kumlu cakilli tabakalarla ardalanmali olarak istiflenen volkano sedimanter formasyon uzanmaktadir Golun kuzeyinde bu formasyon batiya dogru egimlidir Bu formasyonun ustune yer yer oturan bazaltlarin yasi muhtemelen miyosendir Gol sahasinin dogu ve batisinda ise volkano sedimanter formasyonu orten kalin bazalt kutleleri yer almaktadir Bunlar kuvarterner baslarinda merkezi puskurmelerden meydana gelmistir Golun guneyinde ise volkanik formasyonu orten ve asinmadan korunmus adalar halinde Pliyo Kuvarterner gol cokelleri uzanir Kuzeyde Cildir Ovasi nin kenarlarinda kumlu cakilli killi marnli gol cokelleri yaygindir Cildir Ovasi nda ise kalin bir aluvyal ortu bulunmaktadir Golun bulundugu bolgenin temeli ise oligosenden daha genc tuf bloktufu andezitik ve bazaltik akintilarla marn ve konglomeralardan olusmaktadir Bu serinin ustunde Kuvaterner e atfedilen bazaltik volkan gruplari yukselmektedir Ayrica bakinizOlusumlarina gore Turkiye nin golleri listesi Turkiye deki gollerKaynakca Dr E LAHN Bazi Turkiye Gollerinin Jeoloji Ve Jeomorfolojisi Turkiye Jeoloji Kurumu Bulteni PDF 5 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ANADOLU II KUZEY DOGU Cildir Golu Kars Ili Lahn E PDF 6 Mart 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 21 Aralik 2015 Ardahan Kultur ve Turizm Bakanligi 22 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Aralik 2015 ANADOLU I KUZEY BATI BAZI TURKIYE GOLLERININ JEOLOJI ve JEOMORFOLOJISI HAKKINDA Lahn E Dis baglantilarUzaydan Cildir Golu10 Agustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde