Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Idi Amin Dada Oumee (d. 17 Mayıs 1925 - ö. 16 Ağustos 2003), 1971-1979 arasında devlet başkanlığı yapmış olan Ugandalı asker ve diktatördür. Dünya tarihinin en acımasız despotlarından biri olarak kabul edilir.
| Idi Amin | |
|---|---|
 | |
| Amin, BM Genel Kuruluna hitap etmeden kısa bir süre önce, 1975 | |
| 3. Uganda Devlet Başkanı | |
| Görev süresi 25 Ocak 1971 - 11 Nisan 1979 | |
| Başkan Yardımcısı | Mustafa Adrisi |
| Yerine geldiği | Milton Obote |
| Yerine gelen | |
| 13. Afrika Birliği Örgütü başkanı | |
| Görev süresi 28 Temmuz 1975 - 2 Temmuz 1976 | |
| Yerine geldiği | Siad Barre |
| Yerine gelen | Seewoosagur Ramgoolam |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 17 Mayıs 1925 veya Kampala |
| Ölüm | 16 Ağustos 2003 (78 yaşında) Cidde, Suudi Arabistan |
| Evlilik(ler) | Malyamu Amin (boşanmış) Kay Amin (boşanmış) Nora Amin (boşanmış) Madina Amin Sarah Amin |
| Çocuk(lar) | 43 (tahminî) |
| Dini | Sünni İslam |
| Askerî hizmeti | |
| Branşı | Kara ve Hava Kuvvetleri |
| Hizmet yılları | 1946-1979 |
| Rütbesi | Mareşal |
Idi Amin'in yönetimi sırasında politik baskı, etnik ayrımcılığın yanı sıra insan hakları ihlalleri yoğun şekilde gözlemlendi. Uluslararası gözlemciler ve insan hakları gruplarının tahminlerine göre, 100.000 ila 500.000 insan Idi Amin'in yönetimde olduğu dönemde öldürüldü.
Gençliği
Uganda'nın kuzeyindeki Kakwa kabilesinden gelen Amin, 1946'da İngiliz sömürge ordusuna bağlı Afrika Kraliyet Tüfekli Birliği'ne (King's African Rifles - KAR) katıldı. İngilizlerin Kenya'daki Mau Mau Ayaklanması'na (1952-1956) karşı giriştiği harekâtta görev aldı. 1951-60 yılları arasında Uganda ağır sıklet boks şampiyonluğunu elinde tuttu. Ayrıca ünlü bir ragbi oyuncusuydu. Uganda'nın 1962'de bağımsızlığına kavuşmasından önce subay rütbesi alan birkaç Ugandalı askerden biri olan Amin, ülkenin yeni devlet başkanı ve başbakanı Apolo Milton Obote ile yakın dostluk kurdu. 1965'te Zaire'deki ayaklanmacılarla kurduğu ilişkinin skandala yol açması, 1966'da ordu ve hava kuvvetleri komutanlığına getirilmesini engellemedi. Obote ile arasının açılması üzerine 1970'te bu görevinden alındı.
İktidarı
25 Ocak 1971'de Devlet Başkanı Obote'nin bir gezi için Singapur'da bulunduğu sırada, askerî darbe yaparak devlet başkanı ve silahlı kuvvetler başkomutanı oldu. 1972'de Uganda'da yaşayan bütün Asyalıların (özellikle Hintler) 90 gün içinde ülkeyi terk etmelerini sağlayarak onları sınırdışı etti. Onların yerine ülkedeki Müslüman azınlığı ve akrabalarını, Hintlerden kalan üretim araçlarının başına getirdi. Uganda'yla İsrail arasındaki ilişkilere son vererek Libya ve Filistin'in yanında yer aldı. Bu duruma tepki olarak 1973'te ABD ve 1976'da İngiltere Uganda'daki temsilciliklerini kapattılar. 1976'da da kendisini ömür boyu devlet başkanı ilan etti. Genellikle aşırı milliyetçi bir tutum takındı. Temmuz 1976'da Filistinliler tarafından kaçırılan ve içinde İsrailli ve başka Yahudi yolcuların bulunduğu bir Fransız yolcu uçağının Uganda'ya inmesine izin vererek olaya doğrudan karıştı. İsrailli özel kuvvetlerin düzenlediği operasyonda biri dışında tüm rehinelerin kurtarılması İdi Amin'in prestijini büyük ölçüde zedeledi.
Yıkılışı ve sürgün
Ekim 1978'de Tanzanya tarafından desteklenen Uganda Ulusal Kurtuluş Ordusu adlı gerillaların saldırıları başladı. Sonunda 13 Nisan 1979'da isyancı gerillalar başkent Kampala'ya ulaşmadan önce, ülke dışına kaçtı. Önce Libya'ya geçti, ardından Suudi Arabistan'a yerleşti kısa bir süre sonra eşlerinden ikisi ve 22 çocuğu da yanına yerleşti. 1989'da gizlice Uganda'ya geçmek üzere geldiği Zaire ile Uganda arasında krize yol açtı. Kongo hükûmeti Amin'i Uganda'ya teslim etmeyi reddetti ve Suudi Arabistan'a dönmesini sağladı. 20 Temmuz 2003 tarihinde, Amin'in eşlerinden birisi olan Madina, böbrek yetmezliği nedeniyle Cidde'de Kral Faysal Mütehassıs Hastanesi'nde komada olduğunu ve ölüme yakın olduğunu bildirdi. İdi Amin, 16 Ağustos 2003 tarihinde, Cidde'de, hastanede öldü ve Cidde Ruwais Mezarlığına gömüldü.
Popüler kültür
1976 yılında çekilen ve Filistin Halk Kurtuluş Cephesi militanları tarafından kaçırılarak Entebbe Uluslararası Havalimanı'na indirilen Air France uçağını konu alan filminde Yaphet Kotto tarafından canlandırılmıştır. 2006 yılında Last King of Scotland filminde hayatının iktidar ve yıkılış dönemi gözler önüne serilmiş ve onu canlandıran Forest Whitaker en iyi erkek oyuncu dalında Akademi Ödülüne ulaşmıştır.
Kaynakça
- ^ a b Boddy-Evans, Alistair. "Biography of Idi Amin, Brutal Dictator of Uganda". ThoughtCo (İngilizce). 16 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Temmuz 2019.
- ^ İlgili 27 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . The Guardian haberi (İngilizce) 3 Ağustos 2015 tarihinde erişilmiştir
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Idi Amin Dada Oumee d 17 Mayis 1925 o 16 Agustos 2003 1971 1979 arasinda devlet baskanligi yapmis olan Ugandali asker ve diktatordur Dunya tarihinin en acimasiz despotlarindan biri olarak kabul edilir Idi AminAmin BM Genel Kuruluna hitap etmeden kisa bir sure once 19753 Uganda Devlet BaskaniGorev suresi 25 Ocak 1971 11 Nisan 1979Baskan Yardimcisi Mustafa AdrisiYerine geldigi Milton OboteYerine gelen13 Afrika Birligi Orgutu baskaniGorev suresi 28 Temmuz 1975 2 Temmuz 1976Yerine geldigi Siad BarreYerine gelen Seewoosagur RamgoolamKisisel bilgilerDogum 17 Mayis 1925 veya KampalaOlum 16 Agustos 2003 78 yasinda Cidde Suudi ArabistanEvlilik ler Malyamu Amin bosanmis Kay Amin bosanmis Nora Amin bosanmis Madina Amin Sarah AminCocuk lar 43 tahmini Dini Sunni IslamAskeri hizmetiBransi Kara ve Hava KuvvetleriHizmet yillari 1946 1979Rutbesi Maresal Idi Amin in yonetimi sirasinda politik baski etnik ayrimciligin yani sira insan haklari ihlalleri yogun sekilde gozlemlendi Uluslararasi gozlemciler ve insan haklari gruplarinin tahminlerine gore 100 000 ila 500 000 insan Idi Amin in yonetimde oldugu donemde olduruldu Idi Amin Agustos 1973GencligiIdi Amin in bir karikaturu Uganda nin kuzeyindeki Kakwa kabilesinden gelen Amin 1946 da Ingiliz somurge ordusuna bagli Afrika Kraliyet Tufekli Birligi ne King s African Rifles KAR katildi Ingilizlerin Kenya daki Mau Mau Ayaklanmasi na 1952 1956 karsi giristigi harekatta gorev aldi 1951 60 yillari arasinda Uganda agir siklet boks sampiyonlugunu elinde tuttu Ayrica unlu bir ragbi oyuncusuydu Uganda nin 1962 de bagimsizligina kavusmasindan once subay rutbesi alan birkac Ugandali askerden biri olan Amin ulkenin yeni devlet baskani ve basbakani Apolo Milton Obote ile yakin dostluk kurdu 1965 te Zaire deki ayaklanmacilarla kurdugu iliskinin skandala yol acmasi 1966 da ordu ve hava kuvvetleri komutanligina getirilmesini engellemedi Obote ile arasinin acilmasi uzerine 1970 te bu gorevinden alindi Iktidari25 Ocak 1971 de Devlet Baskani Obote nin bir gezi icin Singapur da bulundugu sirada askeri darbe yaparak devlet baskani ve silahli kuvvetler baskomutani oldu 1972 de Uganda da yasayan butun Asyalilarin ozellikle Hintler 90 gun icinde ulkeyi terk etmelerini saglayarak onlari sinirdisi etti Onlarin yerine ulkedeki Musluman azinligi ve akrabalarini Hintlerden kalan uretim araclarinin basina getirdi Uganda yla Israil arasindaki iliskilere son vererek Libya ve Filistin in yaninda yer aldi Bu duruma tepki olarak 1973 te ABD ve 1976 da Ingiltere Uganda daki temsilciliklerini kapattilar 1976 da da kendisini omur boyu devlet baskani ilan etti Genellikle asiri milliyetci bir tutum takindi Temmuz 1976 da Filistinliler tarafindan kacirilan ve icinde Israilli ve baska Yahudi yolcularin bulundugu bir Fransiz yolcu ucaginin Uganda ya inmesine izin vererek olaya dogrudan karisti Israilli ozel kuvvetlerin duzenledigi operasyonda biri disinda tum rehinelerin kurtarilmasi Idi Amin in prestijini buyuk olcude zedeledi Yikilisi ve surgunEkim 1978 de Tanzanya tarafindan desteklenen Uganda Ulusal Kurtulus Ordusu adli gerillalarin saldirilari basladi Sonunda 13 Nisan 1979 da isyanci gerillalar baskent Kampala ya ulasmadan once ulke disina kacti Once Libya ya gecti ardindan Suudi Arabistan a yerlesti kisa bir sure sonra eslerinden ikisi ve 22 cocugu da yanina yerlesti 1989 da gizlice Uganda ya gecmek uzere geldigi Zaire ile Uganda arasinda krize yol acti Kongo hukumeti Amin i Uganda ya teslim etmeyi reddetti ve Suudi Arabistan a donmesini sagladi 20 Temmuz 2003 tarihinde Amin in eslerinden birisi olan Madina bobrek yetmezligi nedeniyle Cidde de Kral Faysal Mutehassis Hastanesi nde komada oldugunu ve olume yakin oldugunu bildirdi Idi Amin 16 Agustos 2003 tarihinde Cidde de hastanede oldu ve Cidde Ruwais Mezarligina gomuldu Populer kultur1976 yilinda cekilen ve Filistin Halk Kurtulus Cephesi militanlari tarafindan kacirilarak Entebbe Uluslararasi Havalimani na indirilen Air France ucagini konu alan filminde Yaphet Kotto tarafindan canlandirilmistir 2006 yilinda Last King of Scotland filminde hayatinin iktidar ve yikilis donemi gozler onune serilmis ve onu canlandiran Forest Whitaker en iyi erkek oyuncu dalinda Akademi Odulune ulasmistir Kaynakca a b Boddy Evans Alistair Biography of Idi Amin Brutal Dictator of Uganda ThoughtCo Ingilizce 16 Temmuz 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Temmuz 2019 Ilgili 27 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde The Guardian haberi Ingilizce 3 Agustos 2015 tarihinde erisilmistir