Tanzanya

Tanzanya (İngilizce/Svahili: Tanzania), resmî adıyla Tanzanya Birleşik Cumhuriyeti, Doğu Afrika'da bir ülkedir. Afrika Büyük Gölleri bölgesinde yer alır. Ülke kuzeybatıda Kenya; kuzeyde Uganda; batıda Ruanda, Burundi ve Kongo Demokratik Cumhuriyeti; güneybatıda Zambiya; güneyde ise Malavi ve Mozambik ile komşudur. Doğuda Hint Okyanusu'na kıyısı bulunur. Afrika'nın en yüksek dağı olan Kilimanjaro Dağı ülkenin kuzeydoğusundadır. Afrika'nın Büyük Gölleri'nin üçüne kıyısı vardır. Kuzey ve batıda Afrika'nın en büyük gölü olan Victoria Gölü ile kıtanın en derin gölü olan Tanganika Gölü, güneyde ise Malavi Gölü bulunur. Ülkenin doğu kıyıları sıcak ve nemlidir. Zanzibar adaları kıyının biraz açığında bulunur.

Tanzanya Jamhuri ya Muungano wa Tanzania (Svahili) United Republic of Tanzania (İngilizce) Tanzanya Birleşik Cumhuriyeti
Bayrak Arma
Slogan Uhuru na Umoja
Millî marş Mungu ibariki Afrika
Başkent	Dodoma
En büyük	Darüsselam
Resmî dil(ler)	Svahili, İngilizce
Hükûmet	Başkanlık sistemi
• Cumhurbaşkanı Samia Suluhu • Başbakan Kassim Majaliwa
• Birleşik Krallık'tan bağımsızlık 9 Aralık 1961 • Cumhuriyetin ilanı 9 Haziran 1962 • Zanzibar ile Pemba Halk Cumhuriyeti'nin birleşmesi 26 Nisan 1964
Yüzölçümü
• Toplam	947.303 km^2 (31.)
• Su (%)	6,2
Nüfus
• 2018 tahminî	56.313.438 (25..)
• 2012 sayımı	44.928.923
• Yoğunluk	47,5/km^2
GSYİH (SAGP)	2019 tahminî
• Toplam	200,144 milyar $
• Kişi başına	3.574 $
GSYİH (nominal)	2019 tahminî
• Toplam	65,632 milyar $
• Kişi başına	1.172 $
Gini (2012)	37.8 orta
İGE (2019)	0.529 düşük · 163.
Para birimi	Tanzanya şilini (TZS)
Zaman dilimi	UTC+3 ()
• Yaz (YSU)	UTC+3 ()
Telefon kodu	255
İnternet alan adı	.tz

Birçok önemli insangil (hominid) fosili Tanzanya'da bulunmuştur, Pliyosen Çağ'a ait 6 milyon yıllık fosiller buna örnek verilebilir. Australopithecus cinsi 4 ila 2 milyon yıl önce bütün Afrika'ya yayıldı. Homo cinsine ait en eski fosiller Tanzanya'daki Olduvai Gölü yakınlarında bulundu. 1,8 milyon yıl önce Homo erectus'un yükselişiyle insanlık bütün Eski Dünya'ya yayıldı, ardından ortaya çıkan Homo sapiens'ler (insan) Yeni Dünya ve Avustralya'ya da ulaştılar. H. sapiens Afrika'da mevcut tür ve alt türleri içine katarak çoğaldı. Taş ve Tunç çağlarında Etiyopya'dan Güney Kuşî, 2-4 bin yıl önce Turkana Gölü'nün kuzeyinden Doğu Kuşî ve 2900-2400 yıl önce Güney Sudan-Etiyopya sınır bölgesinde ortaya çıkmış Datooga halkı ile diğer Güney Nil halkları Tanzanya'ya göçtüler. Bu göçler Batı Afrika'dan gelen Bantu halkının Victoria ve Tanganyika gölleri çevresine yerleşmesi ile eş zamanlı gerçekleşti. Bantu halkları 2300-1700 yıl önce bütün Tanzanya'ya yayıldı.

Tanzanya'da Alman hakimiyeti 19. yüzyıl sonlarında Alman Doğu Afrikası'nın kurulmasıyla başladı. I. Dünya Savaşı'nın ardından bölge Britanya'ya geçti. Tanzanya anakarası Tanganyika adıyla yönetilirken Zanzibar takımadaları ayrı bir sömürge yönetimine sahipti. 1961 ve 1963'te iki bölge art arda bağımsızlığını kazandı. 1964'te ise iki ülke Tanzanya Birleşik Cumhuriyeti adı altında birleşti. Tanzanya ismi ülkelerin ilk hecelerinin birleştirilmesiyle oluşturuldu. 1961'de İngiliz Milletler Topluluğu'na katılan ülkeler birleşimin ardından tek bir ülke olarak üyeliklerini sürdürdüler.

Birleşmiş Milletler verilerine göre 2018 yılında Tanzanya'nın nüfusu 56 milyondu. Tanzanya, Güney Afrika'nın ardından tamamı ekvatorun güneyinde yer alan en kalabalık ülkedir. Tanzanya toplumu yaklaşık 120 etnik, dilsel ve dini gruptan oluşur. Hristiyanlık Tanzanya'daki en büyük dindir, Müslüman ve animist azınlıklar da bulunmaktadır. Ülkede 100'den fazla dil konuşulmakta, bu da Tanzanya'yı Doğu Afrika'daki dilsel açıdan en çeşitli ülke yapmaktadır. Ülkenin de jure resmî dili yoktur; ancak Svahili ulusal dil kabul edilir.Başkanlık sistemiyle yönetilen bir üniter cumhuriyet olan ülkenin başkenti 1996'dan beri Dodoma'dır. Başkent, başkanlık konutu ve Ulusal Meclis başta olmak üzere resmî yapıları barındırır. Bağımsızlık tarihinden 1996 yılına kadar başkentlik yapmış Darüsselam ülkenin en büyük şehri, ana limanı ve ticaret merkezidir. Halen Darüsselam, birçok yönetim binasına ve resmî kuruluşa ev sahipliği yapmaktadır. Tanzanya bir de facto tek parti devletidir ve demokratik sosyalist Chama Cha Mapinduzi (Devrim Partisi) partisi tarafından yönetilmektedir.

Tarih

Tarih öncesi

Tanzanya topraklarında yapılan kazılar sonucunda, bilinen en eski insan yerleşmeleri açığa çıkarıldı. Özellikle "İnsanlığın Beşiği" olarak bilinen Olduvai Geçidi'nde yapılan araştırmalarda ilk insan fosillerine erişildi. Buluntular arasında iki milyon yıldan fazla geçmişe sahip olan Zinyantropus fosilleri ve 3,6 milyon yıl ile bilinen en eski insan ayak izleri olan Laetoli ayak izleri yer almaktadır.

10.000 yıl öncesinde Tanzanya'da en geniş avcı-toplayıcı insan topluluklarının bulunduğu bilinmektedir. Bunların genel olarak olduğuna ve konuştukları dilin de yine Khoisan dili olduğu düşünülmektedir. MÖ 1000 ile 4000 yılları arasında kuzeyden gelen ve konuşan halklarla karışan bu kavimler, zamanla Kuşitik halkların asimile olmasıyla son hâlini aldı. Ancak Kuşitik halkların en önemli katkısı, bu yerli halklara çeşitli basit tarım, besin üretimi ve sonraları çiftlik tarımı yöntemlerini öğretmesidir.

Milat döneminde, Bantu dili konuşan halklar, Batı Afrika'dan bugünkü Tanzanya ve çevresine göç etmeye başladı. Bu halklar metal madenleri işleyebildikleri gibi yeni birtakım toplumsal ve siyasi sistemlere de sahipti. Bantular, son kalan Kuşitik ve Khoisan halkarı da özümsedi ve yöre halklarına son ırksal şeklini vermeye başladı. Daha sonraları ise az ama düzenli olarak Nilotik halklar yöreye göç etmeye başladı. Bu göçler 18. yüzyıla kadar sürdü.

Ortaçağ

Zaman ilerledikçe Basra Körfezi ve Batı Hindistan'dan gelen gezginler ve tüccarlar Tanzanya da dahil olmak üzere Doğu Afrika kıyılarını ziyaret etmeye başladı. Özellikle ilk milenyumun sonlarına doğru Kenya ve Tanzanya kıyıları uğrak bir nokta olmaya başladı. Ancak geleneksel yorumlara zıt olarak uzmanlar, buradaki kentlerin kurulmasında Arapların veya Perslerin önemli bir rolü olmadığını düşünmektedir. Özellikle kalıntılara bakıldığında, kentlerin kuruluşunda yerli izlerin olması bu görüşleri desteklemektedir. Yine bulgular arasında, Arap etkisinden çok önce kurulan ilk yerleşimlerdeki halkların, günümüzde Tanzanya'nın resmî dili olan Svahili dili konuştuğu tespit edilmiş durumdadır. İkinci milenyumun başlarında Svahili yerleşimleri, Afrika medeniyetlerini ve çevredeki kıyı kentlerini birbirine bağlayarak ticaretin gelişmesinde önemli rol üstlendi. 1200 ile 1500 yılları arasında, Tanzanya'nın güney bölgesinde yer alan kenti, bu Svahili kentlerinden en havalı ve ileri olanlarından biriydi. Bu dönem özellikle Svahili medeniyetinin altın çağı olarak nitelendirilmektedir. 1300'lerin başında Kuzey Afrikalı gezgin İbn Battuta, Kilwa'yı ziyaret ettikten sonra burayı dünyadaki en iyi kentlerden biri olarak nitelendirmesiyle bilinmektedir. Bugün çevrede yaygın olan İslam dini ise, Svahili kıyılarında 8. ve 9. yüzyıllarda yayılmaya başladı.

1498 yılında Vasco da Gama, Doğu Afrika kıyılarına erişen ilk Avrupalı oldu. 1525 yılına gelindiğinde bölgede Portekiz, yaygın bir sömürge kurdu. Burada süren Portekiz egemenliği, Ummanlı Arapların buraya ayak bastığı 18. yüzyıla kadar sürdü. Ummanlı Arapların da yardımıyla Portekizliler, Ruvuma Nehri'nin kuzeyinden atıldılar. Kıyıdaki adımlarını sağlamlaştıran Umman Sultanı , Tanganika Gölü'ne kadar sınırlarını genişletti. Öyle ki 1840 yılında, başkentini Zengibar'a taşıdı. Bu ada üzerine odaklanan sultan, Orta Afrika'dan Umman'a kadarki sınırlarda bir süre egemen oldu. Bu süreçte Zengibar, Arap köle ticaretinin merkezi oldu. Bu dönemdeki Arap ve Pers egemenliği nedeniyle, Avrupalılar Tanzanya'yı köle ticaret merkezi olarak kullanamadığı gibi, bölgenin doğası ve kültürü hakkında çok sınırlı bilgiler edinebildiler.

Sömürge dönemi

Arap egemenliği bittikten sonra, Tanzanya bir Alman sömürgesi durumuna geldi. 1880'lerden 1919 yılına kadar Almanya'nın boyunduruğu altında kalan Tanzanya, Milletler Cemiyeti'nin kurulmasıyla beraber İngiliz boyunduruğuna geçti. Ancak kuzeybatı bölgesindeki, bugün Ruanda ve Burundi olarak bilinen bazı küçük ülke toprakları Belçika'ya verildi.

Çağdaş dönem

İngiliz sömürge dönemi 1961 yılına kadar sürdü. 1961 yılında ise, Kenya'da olduğundan farklı olarak bölge daha barışçıl bir şekilde bağımsızlığını elde etti. 1954 yılında Julius Nyerere, 'ni (TANU) kurdu. TANU'nun asıl amacı, Tanganika'nın bağımsızlığı için savaşmaktı. Yeni üye alımlarından sonra TANU, bölgedeki en güçlü kurumlardan biri oldu. 1961 yılında elde edilen bağımsızlığın ardından, 'nin ilk devlet başkanlığı görevi başladı. Ancak Nyerere'nin ilk başkanlık süreci Afrika sosyalizmi dönemine geçişle ve ile sona erdi.

Komşu Zengibar da 1963 yılında, üzerindeki Arap boyunduruğunu atarak 'ne imza attı. 26 Nisan 1964 yılında ise Zengibar ile Tanganika birleştirilerek, bugünkü Tanzanya adını aldı. 'nin Tanzanya'da ikinci defa başa gelmesiyle beraber bir diktatörlük kuruldu. Bu yeni sosyalist rejim, Doğu Bloğu güçleri olan Çin, Doğu Almanya ve SSCB tarafından desteklendi. Ancak bu süreç içinde rüşvet ve siyasi bozukluklar hızla artmaya başladı.

Sosyalist rejim süresince kimi köyler yakılarak, sakinleri zorla toplu tarlalarda çalışmaya yollandı. Bu durum tarımsal yeterliliği ve üretimi bozguna uğrattı. Öyle ki, başta geçimlik çiftçilerle dolu olan ülke, bu yanlış siyaset yüzünden kıtlığa sürüklendi. 1970'lerin sonunda bu durum daha da kötüye gitti. Bu süreçten sonra Tanzanya, komünist Çin'den yardım almaya başladı.

Bu dönemin ardından Tanzanya, dünyanın en az gelişmiş ve dış yardıma en çok gereksinim duyan ülkelerden biri haline geldi. 1980'lerin ortasından itibaren, ülke Uluslararası Para Fonu'ndan yardım alarak bazı yeniliklere imza atmaya başladı. Yine ülkedeki gayri safi yurt içi hasıla artmaya ve yoksulluk oranı düşmeye başladı.

1992'de birden fazla siyasi partiye izin verecek şekilde değiştirildi. Tanzanya'nın 1995'te yapılan ilk çok partili seçimlerinde iktidar Chama Cha Mapinduzi ülkedeki 232 sandalyenin 186'sını kazandı. Ulusal Meclis ve Benjamin Mkapa başkan seçildi.

Tanzanya'nın bağımsızlıktan bu yana cumhurbaşkanları Julius Nyerere 1962–1985, Ali Hassan Mwinyi 1985–1995, Benjamin Mkapa 1995–2005 Jakaya Kikwete 2005–2015 John Magufuli 2015–2021 ve 2021'den beri oldu. Başkan Nyerere'nin uzun görev süresinden sonra, Anayasa'nın bir dönem sınırı vardır, bir başkan en fazla iki dönem görev yapabilir. Her dönem beş yıldır. Her başkan iktidar partisi Chama cha Mapinduzi'yi (CCM) temsil etti. Başkan Magufuli ezici bir zafer kazandı ve Ekim 2020'de yeniden seçildi. Muhalefete göre, dolandırıcılık ve usulsüzlüklerle doluydu.

17 Mart 2021'de Başkan John Magufuli görevdeyken ofisinde kalp komplikasyonlarından öldü. Magufuli'nin başkan yardımcısı , Tanzanya'nın ilk kadın başkanı oldu.

Coğrafya

Eski başkentiyle gösterilen Tanzanya haritası.

Kuzey Tanzanya'da Büyük Rift Vadisi'nin içinde yer alan bir bölgeden görünüm.

Yüzölçümü 945.087 km² kadar olan Tanzanya, dünyanın en geniş topraklara sahip otuz birinci ülkesidir. Sıralamada Mısır'dan sonra gelen ülkenin yüzölçümü yaklaşık olarak Nijerya kadardır.

Ülkenin kuzeydoğusu genellikle dağlık olup Afrika'nın en yüksek noktası olan Kilimanjaro Dağı'nı içinde barındırır. Kuzeyde ve batıda genellikle 'in birer parçası olan göller zinciri yer alır. Bunlar arasında Afrika'daki en büyük göl olan Victoria Gölü ve yine kıtadaki en derin göl olan Tanganika Gölü yer almaktadır. Özellikle Tanganika Gölü, barındırdığı çeşitli benzersiz balık türleriyle ünlenmiştir. Ülkenin orta kuşağı, tarıma uygun alanlar ve platolardan ibarettir. Doğu kısımlar ise okyanus kıyısında bulunduğundan genelde sıcak ve nemlidir. Doğudaki bu Hint Okyanusu kıyılarının biraz açıklarında Zengibar adası yer alır.

Tanzanya birçok büyük ve ekolojik değere sahip doğa parklarına ev sahipliği yapar. Bunların arasında kuzeydeki ve Serengeti Ulusal Parkı ile güneydeki ve Mikumi Ulusal Parkı gibi merkezler ünlüdür. Bunun yanında batıdaki Gombe Ulusal Parkı da Dr. Jane Goodall'ın şempanze davranışlarını gözlemlediği merkez oluşuyla da bilinmektedir.

Ülkede bunların dışında da önemli turistik merkezler yer alır. Ülkenin güneybatısındaki 'da yer alan Kalambo çağlayanları, devlet tarafından tanıtılmaktadır. Tanganika Gölü'nün güneyinde yer alan bu çağlayanlar, Afrika'daki en uzun ikinci çağlayanlardır.

İklim

Tanzanya‘nın Köppen iklim sınıflandırması haritası

Tanzanya'da tropik iklim görülür. Yüksek rakımlı bölgelerde sıcaklıklar yıl boyunca 10 ve 20 ˚C arasında değişir. Ülkenin geri kalan kısımlarında sıcaklık nadiren 20 ˚C altına düşer. Ülkede hüküm süren en sıcak aylar Kasım ve Şubat (25 - 31 ˚C) arasında olup, en soğuk aylar da Mayıs ve Ağustos (15 - 20 ˚C) arasındaki dönemdir.

Tanzanya üzerinde iki farklı yağış rejimi bulunmaktadır. Bunlardan ilki tektepeli olan Aralık-Nisan dönemindeki yağış, diğeri ise iki tepeli olan Ekim-Aralık ve Mart-Mayıs dönemindeki yağışlardır. Bunlardan ilki sadece ülkenin güney, güneybatı, merkez ve batı kısımlarında gözlemlenirken, ikincisi de sadece kuzey bölgelerde gözlemlenir. İki tepeli yağış rejiminde yer alan Mart-Mayıs dönemi "uzun yağmurlar" veya Masika adıyla anılırken, Ekim-Aralık dönemi de "kısa yağmurlar" veya Vuli olarak adlandırılır.

Siyaset

Tanzanya'nın başkanı ve milletvekilleri her beş yılda bir düzenlenen genel seçimlerin sonuçlarına göre belirlenir. Devlet başkanı, göreve geldiğinde kendi seçimine göre meclisteki yönetimi idare etmek üzere bir başbakan atar. Yine devlet başkanı, bakanlar kurulu üyelerini meclisteki üyelerden seçer. Anayasa, mecliste daha önce hiç seçilmemiş on üyenin bakan olarak seçilmesine yetki verir. Ülkede son yapılan genel seçimler Aralık 2005'te yapıldı. Bu ve 1962'den sonraki tüm seçimlerin sonucuna göre, Chama Cha Mapinduzi adlı parti ülkede baskın durumdadır. Öyle ki, rakip partilerin güç kazanmasına oldukça zor gözüyle bakılmaktadır. Yine de ülkede herhangi bir siyasi çekişme yaşanmamaktadır.

Tek meclisi olan parlamento, 2000 yılında belirlendi ve günümüzde 295 üye barındırmaktadır. Bu üyeler arasında savcı ve beş Zengibar milletvekili yer almaktadır. Meclisteki üyelerin beşte biri kadın olup; 181 üye anakaradan, 50 üye Zengibar'dandır. Ülke meclisindeki milletvekillerinin yüzde 93'ü Chama Cha Mapinduzi partisindendir.

Zengibar'ın temsilci meclisinin birlik hakkında olmayan konular dışındaki tüm alanlarda yetkisi bulunmaktadır. Zengibar'daki bu mecliste günümüzde yetmiş sekiz üye yer almaktadır. Bunlardan ellisi halk tarafından, onu Zengibar başkanı tarafından seçilmiş durumda olup; geriye kalan beşi resmî üye ve biri de cumhurbaşkanı tarafından seçilen bir avukattan oluşmaktadır. Mayıs 2009'da bu yönetimdeki kadın sayısını arttırma girişimleri sonucunda on olan kadın üye sayısı on beşe yükseltildi. Bu nedenle bu meclisteki üye sayısının yakın gelecekte seksen bir olması düşünülmektedir. Görünürde Zengibar'ın temsilci meclisi, birliğe ilişkin bir konu olmadıkça, ülkenin genel meclisinin izni olmaksızın yasalar koyabilir. Yine Zengibar'da yer alan bu meclisteki başkan ve milletvekillerinin görev süreleri beş yıl kadardır. Yarı özerk Zengibar ile ortağı Tanzanya arasındaki birlik, dünyada eşine az rastlanan yönetim sistemlerinden biridir.

Tanzanya'da beş aşamalı bir yargı sistemi yer alır. Bu sistemin içinde kabile, İslam ve Birleşik Krallık yasaları ortak olarak yer almaktadır.

Ekonomi

Arusha yakınlarında bir pazar.

Tarım

Tukuyu’da çay tarlaları

Tanzanya'da ekonomi, baskın olarak tarıma dayalıdır. Öyle ki ülkedeki gayri safi yurt içi hasılanın yarısından fazlası, taşımacılığın yüzde seksen beşi, yüzde sekseni tarım temeli üzerine kuruludur. Ancak topoğrafya ve iklim koşulları yüzünden, ülke topraklarının sadece yüzde dördü tarıma elverişlidir.

Sanayi, enerji ve inşaat

Williamson elmas madeni

Songo Songo gaz tesisi

Bunların dışında ülkedeki doğal kaynakların arasında altın ve yeni çıkarılmaya başlanan doğalgaz da yer alır. Çıkartılan doğal gazın önemli bir kısmı başkent Darüsselam'a taşınır ve bir miktarı da buradan denizaşırı olarak ihraç edilir. Ülkede genel olarak gelişmişliğin düşük oluşu, tüm bu madencilik çalışmalarına engel olmaktadır. Her ne kadar bu alanda önemli oranda çalışmalar ve maddi destekler yapılsa da, önemli bir gelişme kaydedilememektedir.

Sanayi, dar alanlarda etkili olup genellikle tarımsal ürünlerin ve temel hafif eşyaların işlenip üretilmesine yetecek kadardır. Ülkede altın, elmas, kömür, demir, uranyum, nikel, krom, kalay, platin, koltan ve niyobyum gibi değerli yer altı kaynakları yer almaktadır. Her ne kadar madencilikte gelişmemiş olsa da Tanzanya, Güney Afrika ve Gana'nın ardından Afrika'nın altın madenciliğinde en gelişmiş üçüncü ülkesidir. Ülke ayrıca adlı değerli taşlarıyla da ünlüdür. Bunların dışında ülke sınırları içinde Serengeti ve gibi dünya çapında ün yapmış birçok ulusal park yer almaktadır. Öyle ki sadece bu parklar, ülke için önemli bir turizm geliri sağlamaktadır. 1991 yılından 1999 yılına kadarki büyümede altın ve çeşitli sanayi dalları da öne çıktığı görülmektedir. Ayrıca Hint Okyanusu açıklarındaki Songo Songo adasından doğal gaz çıkarımı da 2004 yılında başladı. Başkentteki birçok merkezde kullanılan doğal gazın çıktığı bir başka yer de Mnazi Körfezi'dir.

Bankacılık

Yine de son zamanlarda gerçekleştirilen bankacılık yatırımları ve yenilikleri sayesinde özel sektörün geliştirilmesi ve bu sayede büyümenin ve yatırımların arttırılması amaçlanmaktadır. Bunun için ayrıca gereksiz harcamalarda da kısma yoluna gidilmektedir.

Bunların dışında, 21. yüzyıl başlarından itibaren uzun süredir devam eden kuraklık sorunu da, ülkedeki enerji üretim hacmini azalttı. Tanzanya'nın enerji üretimindeki paylara bakıldığında en önemli orana hacmin yüzde altmışı ile sahiptir.

Ulaşım

Ana yollardan biri

Tanzanya içinde üç büyük havayolu şirketi yer almaktadır. Bunlar; uluslararası ulaşımda , ülke içi ulaşımda ve yöresel uçuşlar sağlayan bir başka şirkettir. Bunların dışında da ülkede havayolu şirketleri yer alır. Tanzanya'da ayrıca iki adet de demiryolu şirketi yer almaktadır. Bunlar ise TAZARA ve 'dır.

Zanzibar limanı

Denizyolu ulaşımının fazla ileri olmadığı ülkede buna karşılık Darüsselam ve Zanzibar adası arasında gerçekleşen kızaklı bot seferleri yer almaktadır.

Tüm bunların dışında Tanzanya, Doğu Afrika Topluluğu'nun üyesi olup, gerçekleşmesi planlanan bir Doğu Afrika Federasyonu'nun potansiyel bir üyesidir.

Sağlık

2006 yılı verilerine göre, ülkedeki beş yaş altı ölüm oranı bin kişide 118, canlı doğumlardaki yaşam süresi ortalama elli yıldır. 15 ile 60 yaş arasında gerçekleşen ölüm oranı da erkeklerde binde 518, kadınlarda binde 493 kadardır.

Ülkede, yeni doğum sürecini atlatmış bebeklerde görülen en birincil ölüm nedeni sıtmadır. Yetişkinler için de en ölümcül hastalık HIV/AIDS'tir. Öyle ki, 2006 yılı verilerine göre, ülkede HIV teşhisi konulan ve tedavi gören insanların tüm nüfusa oranı yüzde on dörttür. Yine ülkedeki insanların yüzde elli beşi temiz suya, yüzde otuz üçü sağlık hizmetlerine erişebilmektedir.

Bölgeler ve yerleşimler

Tanzanya'nın bölgeleri.

Tanzanya, mkoa adı verilen yirmi altı bölgeye ayrılmış durumdadır. Bunlardan yirmi biri anakarada, beşi de Zengibar'dadır. Zengibar'da olan bölgelerin üçü 'da, ikisi Pemba Adası'ndadır. Ülkede wilaya adı verilen doksan sekiz il bulunur. Bu illerin her birinde en az bir il meclisi bulunur. Bu illerin amacı bölgesel otoriteyi güçlendirmektir. İllerde günümüzde toplam 114 il meclisi yer almaktadır. Bu il meclisleri arasında yirmi iki adet kentsel meclis de yer alır.

Ülkedeki bölgeler aşağıdaki gibidir:

Arusha ·  ·  ·  · Kagera · Kigoma · Kilimanjaro · Lindi · Manyara · Mara · Mbeya · Morogoro · Mtwara · Mwanza ·  ·  · Pwani · Rukwa · Ruvuma · Shinyanga · Singida · Tabora · Tanga ·  ·  ·

Doğal yaşam

Masai zürafası Tanzanya'nın ulusal hayvanıdır..

Tanzanya, vahşi yaşam alanlarının bolluğuyla bilinen bir ülkedir. Ülkede, içinde ak sakallı Afrika antilobunun (Connochaetes taurinus mearnsi) da bulunduğu Serengeti adlı ovanın büyük bir kısmı yer almaktadır. Yine ülkede her yıl belli dönemlerde devasa boynuzlu hayvan göçleri görülmektedir. Öyle ki kurak mevsimlerde 250.000'e kadar antilop, yaşamlarını sürdürebilmek için beraber ormanlık bölgelere göçmektedir.

Tanzanya'ya özgü 130 amfibyum ve 275'in üzerinde sürüngen türü bulunmaktadır. Bu türlerin büyük kısmı IUCN Kırmızı Listesi'nde yer almaktadır. Tanzanya hükûmeti, türlerin korunumunu adreslemek için "Biyolojik Çeşitlilik Hareket Planı" adında bir çalışma başlattı. "Gri yüzlü sengi" adı verilen bir fil faresi türü, 2005 yılında keşfedildi. Bu canlının sadece Udzungwa Dağları'ndaki iki ormanlık alanda gözlemlenebildiği belirtildi. Ülkede bu ve bunun gibi birçok daha keşfedilmeyi bekleyen türlerin olduğu düşünülmektedir.

Nüfus

2006 yılı itibarıyla ülkede yılda yüzde iki hızla büyüyen 38.329.000'lik bir nüfus barınmaktadır. Tanzanya'daki nüfus dağılımı çok belirsizdir. Öyle ki, kuru bölgelerde kilometre kare başına 1, sulak alanlarda kilometre kare başına 51, Zengibar'da kilometre kare başına 134 insan düşmektedir. Halkın yüzde sekseninden fazlası köylerde yaşar. Darüsselam, ülkenin en büyük kenti olup ticari olarak oldukça ileri seviyede bir kenttir. Ülkenin merkez bölgesinde yer alan Dodoma kenti, yeni başkent olup meclise ev sahipliği yapmaktadır.

Ülkedeki etnik grupların sayısı 120'den fazladır. Bu etnik gruplar arasında , , Hehe, Bena, Gogo, , Makonde, ve Nyakyusa'nın bir milyondan fazla üyesi bulunur. Diğer başlıca etnik gruplar arasında , Sambaa veya ve Ngoni yer alır. Tanzanya halkının çoğunluğu ise Bantu kökenli Sukuma ve Nyamwezi gruplarındandır. Nil yöresine ait olan halklar arasında göçmen ve gibi Kenya sınırı yakınlarındaki halklar yer almaktadır. ve Hadzalar ise, Afrika'nın güney kısımlarında yaşayan Kalahari halklarına özgü olan dillerine mensup dillerle konuşurlar.

Ülkede ayrıca Arap, Hint, Pakistanlı, , Çinli topluluklar da yer almaktadır. 1994 yılı itibarıyla, anakarada 50.000, Zengibar'da 4.000 kadar Asya kökenli insan yaşamaktadır. Bunun yanında ülkede yaklaşık 70.000 Arap ve 10.000 Avrupalının yaşadığı bilinmektedir. 12 Ocak 1964 tarihinde gerçekleşen sonrasında bölgedeki Arap hanedanlığı sona erdi. Ancak binlerce Arap ve Hint, Zengibar'da gerçekleşen ayaklanmalar sırasında katledildi.

Tanzanya genç bir nüfusa sahip olup, 2020 tahmini verilerine göre %63,09'u 0-24 yaş aralığındadır. Ülkenin sadece %3,08'i 65 yaş ve üzerindedir.

0-14 yaş: %42.70 (erkek 12,632,772/kadın 12,369,115)
15-24 yaş: %20.39 (erkek 5,988,208/kadın 5,948,134)
25-54 yaş: %30.31 (erkek 8,903,629/kadın 8,844,180)
55-64 yaş: %3.52 (erkek 954,251/kadın 1,107,717)
65 yaş ve üzeri: %3.08 (erkek 747,934/kadın 1,056,905)

Şehirde yaşayanların oranı 2022 verilerine göre %36,7 olan ülkede, nüfusun yıllık artış oranı 2022 tahmini verilerine göre %2,78 düzeyindedir.

Din

Hristiyan			%61.4
İslam			%35.2
			%1.8
Diğer			%1.6
Tanzaya'da din (2016)

Moshi'deki bir cami.

Tanzanya'daki nüfusun üçte biri Müslüman, üçte ikisi Hristiyan'dır. Geriye kalan nüfus ise yerel dinleri benimsemiş durumdadır. Ancak yine de 1967 yılındaki sayımlardan sonraki hiçbir sayımda insanlara dinin hassas bir konu olduğu düşüncesiyle dinleri sorulmamıştır. Bu nedenle günümüzdeki dini durum hakkında kesin bir tahmin yapılamamaktadır. Ancak geleneksel dinlere inananların azaldığı bilinmektedir.

Hristiyan nüfus, çoğunlukla Katolik, Protestan, Pentekostalist, , Mormon ve Yehova'nın Şahitleri üyesidir. Protestanlar arasında yer alan ve , ülkedeki Alman sömürge dönemi sırasında kültüre geçen mezheplerdir. Yine ülkedeki Anglikanlar, İngiliz sömürge döneminde ülkeye geldi.

Zengibar adasının yüzde doksan dokuzundan fazlası 'dır. Anakarada ise Müslüman topluluklar kıyı kesimde ağırlıkta yer alır. Ancak iç kısımlardaki kimi yerlerde de yoğun Müslüman topluluklar yer alır. Müslüman halkın yüzde sekseni ile doksanı arasındaki kesimi Sunni'dir. Geriye kalanlar ise Asya kökenli Şiilerdir.

Bunların dışında Tanzanya'da farklı dinlere mensup kimi topluluklar da yer almaktadır. Özellikle anakarada Budistler, Hindular ve Bahailer ile karşılaşmak mümkündür.

Dil

Tanzanya, 126 farklı etnik grubu bünyesinde barındırır. Her bir topluluğun kendine özgü dili bulunmaktadır. Dolayısıyla ülkenin resmî bir dili Svahili dilidir. Ülke bağımsızlığını ilan ettikten sonra, sömürge döneminin resmî dili olan İngilizce, bir süreliğine resmî işlerde kullanılmaya devam edildi. Son yıllarda, İngilizce hemen hemen hiçbir devlet kurumunda kullanılmamaktadır. Bu nedenden dolayı Tanzanya, Afrika'daki sömürge ülkeleri arasında eski sömürge dilini hemen hemen hiç kullanmayan sayılı devletlerden biridir.

Ülkenin 1984 yılında açıklanan resmî dil siyasetine göre Svahili dilinin, toplumsal ve siyasi olarak kullanılmasının yanında ilk ve yüksek eğitim dili olarak işlenmesi; öte yandan İngilizcenin de orta eğitim, üniversiteler ve yüksek mercilerde kullanılması kararlaştırıldı. Her ne kadar Britanya hükûmeti, ülkede finansal olarak İngilizce kullanımını desteklese de, dilin günlük yaşamda kullanımı tükenmeye yüz tuttu. Öyle ki 1970'lerde ülkedeki üniversitelerde ders dışında İngilizce konuşan öğrencilerin ağrılıkta olduğu bilinmektedir. Günümüzde Tanzanyalı üniversite öğrencileri, okul dışında tamamen Svahili dilinde konuşmaktadır. Yine de İngilizce ile Svahili'yi karıştırarak konuşmak da sık görülen bir durumdur.

Diğer konuşma dilleri arasında gibi Hint dilleri ve Mozambikli siyahîler ile Goanlar tarafından konuşulan Portekizce yer almaktadır. Daha dar çapta ise Burundi, Ruanda ve Kongo DC sınırlarında konuşulan Fransızca, ülkede günlük olarak konuşulan yabancı diller arasındadır. Tarihte Almanca da Alman sömürge döneminde sıkça konuşulmaktaydı. Ancak uzun yıllar sonra dilin etkisi ortadan kalkmış durumdadır.

Kültür

oymaları.

Tanzanya müziği, geleneksel , yaylı temelli ve ülkeye özgü hip hop türü olan arasında değişen bir tınıya sahiptir. Ünlü taarab sanatçıları arasında Abbasi Mzee, Culture Musical Club ve Shakila yer alır. Uluslararası düzeyde bilinen geleneksel müzik sanatçıları arasında , ve Tatu Nane bulunur.

Tanzanya ayrıca kendine özgü bir Afrika rumba müziğine sahip olup bu türde Tabora Jazz, Western Jazz Band, Morogoro Jazz, Volcano Jazz, , , Ndala Kasheba, Nuta Jazz, Atomic Jazz, DDC Mlimani Park, Afro 70 & Patrick Balisidya, Sunburst, Tatu Nane ve isimleri ün yapmıştır.

Ülkenin ayrıca birçok yazarı bulunmaktadır. Özellikle , , Abdulrazak Gurnah, Julius Nyang'oro, Clement Ndulute, Frank Chiteji, Joseph Mbele,, Issa Shivji, Jenerali Twaha Ulimwengu, Penina Mlama,, Adam Shafi, Dr. Malima M. P Bundala ve gibi isimler, Svahili dilinde önemli edebi eserler vermiştir.

Ülkenin ayrıca resim alanında dünyaya kazandırdığı önemli sayıda ortak mirası bulunmaktadır. Bu sanat dalında ise iki tarz dünya çapında üne kavuşmuş durumdadır. Bunlar: Tingatinga ve Makonde şeklindedir. , parlatıcı boyalarla kanvas yüzeye yapılan resimlerdir. Bu tarz resimlerde genellikle hayvanlar veya çiçekler, renkli ve süregelen tasarımda işlenir. Bu tarz resimlerin başlatıcısı, Güney Tanzanya'da doğan Mr. Edward Saidi Tingatinga'dır. Tingatinga, bir süre sonra Darüsselam'a taşındı ve 1972'deki ölümünün ardından tüm ülkeye ve dünyaya sanatı yayıldı. ise hem Tanzanya'daki, hem Mozambik'teki bir kabilenin adı olup, hem de çağdaş bir heykel sanatıdır. Özellikle sahip olduğu sert ve koyu abanozdan yapılan yüksek Ujamaas (Yaşam Ağaçları) sayesinde tanınmaktadır. Tanzanya, ayrıca dünyada en çok tanınan Afrikalı ressamlardan biri olan 'nın da doğum yeridir.

Spor

Tanzanya'da uçurtma sörfü (kitesurfing) yapan birisi

ve , 1980 Olimpiyat Oyunları'nda madalya kazanan atletlerdir. Tanzanya ayrıca İngiliz Milletler Topluluğu Oyunları'nda ve Afrika Atletizm Şampiyonası'nda yarışmaktadır. Ülkede futbol, yaygın ve sevilen bir spordur. Ülkede yer alan iki büyük takım olan "Genç Afrikalılar Spor Kulübü" (Yanga) ve "Simba Spor Kulübü" (Simba) ülkede geniş bir hayran kitlesine sahiptir.

Basketbol da Tanzanya'da sevilen bir spor olup, çoğunlukla askerler ve okul öğrencileri arasında oynanmaktadır. Tanzanya ayrıca NBA'deki Memphis Grizzlies takımında oynayan adlı bir basketbol oyuncusuna da sahiptir. Thabeet, NBA'de oynama hakkına sahip olan ilk Tanzanyalı olma unvanını taşımaktadır. Ülkede ragbi de gelişmekte olan bir spor türüdür.

Medya

, ülkedeki en eski gazete olup, hâlen yayınına devam etmektedir. Yine genel olarak televizyon kanalları arasında veya şimdiki adıyla "Tanzania Broadcasting Corporation" (TBC1) yer aldığı gibi, radyo kanalları arasında RTD veya şimdiki adıyla TBC Radio yer almaktadır. 2007 yılından beri, tüm bu kanallar, devlet tarafından yönetilmektedir. Ülkede ayrıca günlük yayın yapan yirmiden fazla gazete, yirmiden fazla televizyon kanalı ve otuzdan fazla FM radyo kanalı bulunmaktadır. Radyolar arasında Radio One, Radio Sibuka-Shinyanga, Radio Faraja-Shinyanga, Radio Times, Radio Saut-Mwanza, Radio Sauti ya Injili-Moshi, Living water FM-Mwanza, Radio Tumaini, Radio Sauti ya Quran, Magic FM, Praise Power Radio, Radio Mwangaza-Dodoma, Kifimbo Fm-Dodoma, Radio Maria, Radio Upendo, Wapo Radio, Mlimani Radio, Clouds FM, Passion FM ve Radio Free Africa gibi kanallar yer almaktadır. Bazı radyo kanalları ve gazeteler, çeşitli siyasi partiler tarafından satın alınmış durumdadır. Uhuru gazetesi ve Uhuru FM radyosu da buna dahildir.

Uluslararası olarak , Voice of America ve Deutsche Welle gibi radyo kanalları da ülkede dinlenebilmektedir.

Ayrıca bakınız

• Svahili

Kaynakça

1. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; 2012 census isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
2. ^ ^{a b} . 11 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
3. ^ . The World Bank. 2 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2014. 
4. ^ (İngilizce). United Nations Development Programme. 10 Aralık 2019. 9 Aralık 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2019. 
5. ^ ^{a b c d} Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Genetics isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
6. ^ Ehret, Christopher (2001). An African Classical Age: Eastern and Southern Africa in World History, 1000 B.C. to A.D. 400. University Press of Virginia. ISBN . 4 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Mart 2021. 
7. ^ . The World Factbook. Central Intelligence Agency. 9 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
8. ^ ^{a b} "The World Factbook - Tanzania" 11 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., CIA, 2006
9. ^ . thecommonwealth.org. 20 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
10. ^ African Studies Center University of Pennsylvania. "Tanzania – Ethnic Groups". East Africa Living Encyclopedia. 16 Eylül 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Mart 2021. 
11. ^ name="Pew Africa">Religion in Tanzania 4 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Pew Research Center
12. ^ Ammon, Ulrich; Dittmar, Norbert; Mattheier, Klaus J. (2006). Sociolinguistics: An International Handbook of the Science of Language and Society. Walter de Gruyter. s. 1967. ISBN . 21 Kasım 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Mart 2021. 
13. ^ . expogr.com. 22 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2020. 
14. ^ . Tanzania.go.tz. Tanzanian Government. 2 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 July 2017. 
15. ^ . Tanzania.go.tz. 25 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2009. 
16. ^ Mosha, Aloysius C. (PDF). University of Botswana. 12 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2013. 
17. ^ . 25 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2009. 
18. ^ Wong, Kate (1 Ağustos 2005). "Flat feet and doubts about makers of the Laetoli tracks". Scientific American. 13 Ekim 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 20 Nisan 2007. 
19. ^ ^{a b} . 28 Aralık 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2009. 
20. ^ Phyllis Martin and Patrick O'Meara. Africa. 3rd edition. Indiana University Press, 1995.
21. ^ Mark Horton and John Middleton, The Swahili: the social landscape of a mercantile society (Oxford, 2000); Derek Nurse and Thomas Spear, The Swahili (Philadelphia, 1985).
22. ^ Annabel Skinner. Tanzania & Zanzibar. s. 17. 
23. ^ Annabel Skinner. Tanzania & Zanzibar. s. 18. 
24. ^ Annabel Skinner. Tanzania & Zanzibar. s. 19. 
25. ^ Anna Muganda (2004). (PDF). 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
26. ^ "Tanzania 1992" 18 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. princeton.edu.
27. ^ . 18 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
28. ^ . WorldAtlas (İngilizce). 25 Nisan 2017. 17 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2021. 
29. ^ . The East African (İngilizce). 6 Temmuz 2020. 17 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2021. 
30. ^ . Council on Foreign Relations (İngilizce). 1 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2021. 
31. ^ . www.aljazeera.com (İngilizce). 31 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2021. 
32. ^ . BBC News. 18 Mart 2021. 17 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2021. 
33. ^ . BBC News. 18 Mart 2021. 18 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2021. 
34. ^ "CIA - The World Factbook -- Rank Order - Area". 9 Şubat 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Eylül 2009. 
35. ^ Tanzania Tourist Board 13 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . at tanzaniatouristboard.com
36. ^ The official site of the Tanzania National Parks - Home 10 Ağustos 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde . at www.tanzaniaparks.com
37. ^ Serengeti - The National Park's Official Site 4 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . at www.serengeti.org
38. ^ . 13 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2009. 
39. ^ . 1 Ocak 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Ekim 2020. 
40. ^ . 1 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2009. 
41. ^ "Tanzania's leader snubs new jet". BBC News. 6 Ekim 2004. 27 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Ağustos 2008. 
42. ^ . 6 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2009. 
43. ^ "A new lodestar for Africa? - Opinion - International Herald Tribune>". 7 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Eylül 2009. 
44. ^ ^{a b c d} World Health Organization 25 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . 3 June 2009
45. ^ ^{a b} "Mortality Country Fact Sheet - United Republic of Tanzania" (PDF). 10 Ekim 2006 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 15 Eylül 2009. 
46. ^ E.Razzetti and Ch.A.Msuya.Field Guide to Amphibians and Reptiles of Arusha National Park (Tanzania)TANAPA*[1] 20 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., 2002
47. ^ "Tanzania (12/07)". 22 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2009. 
48. ^ "Tanzania 12 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .". Encyclopædia Britannica Online.
49. ^ "'Michael Jackson' women in Tanzania search for Chinese husbands 25 Mayıs 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .". The Times. October 13, 2009.
50. ^ "Tanzania (08/09) 2 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .". U.S. Department of State.
51. ^ . Empire's Children. Channel 4. 2007. 18 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2009. 
52. ^ ^{a b} "www.cia.gov". 11 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Eylül 2009. 
53. ^ "Tanzanya'da din". cia.gov. 5 Ocak 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Ocak 2017. 
54. ^ These sources give similar numbers for Muslims and Christians:
    • Spiegel Länder-Lexikon German Spiegel Wissen online about Tanzania: 40% Muslims, 40% Christians
    • Fischer Weltalmanach 2009Fischer Weltalmanach 2009, page 465. Frankfurt 2008 and Religious Freedom Report 2007 International Religious Freedom Report 2007 about Tanzania 19 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .: 30-40% Muslims, 30-40% Christians
    • Munzinger Munzinger Online über Tanzania: 35-45% Muslims, 40-45% Christians
    • The Wordsworth Pocket Encyclopedia, page 580. Hertfordshire 1993: 35% Muslims, 35% Christians
    • Britisches Außenministerium FCO Country Profile Tanzania 16 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde .: each 35% Muslims and Christians, 30% others
    These sources see a Muslim majority:
    • CIA World Factbook World Fact Book about Tanzania 11 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (ebenso der New York Times World Almanac 2009The World Almanac 2009, page 823. New York 2009 and Random House Weltaltlas & LänderlexikonRandom House Weltaltlas & Länderlexikon, page 653. Königswinter 2008) and French Foreign Ministry Country information on Tanzania by French Foreign Office 12 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (French): 35% Muslims, 30% Christians, 35% others
    Several estimates assume a Christian majority art least for the mainland:
    • State Department (USA) Background Notes about Tanzania 2 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .: 35% Muslims, 63% Christians
    • German Foreign Office on Tanzania 12 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .: 30% Muslims, 40% Christians
    • Time Almanac 2009 (powered by Encyclopaedia Britannica)Time Almanac 2008, page 537. Chicago 2008: 31,8% Muslims, 46,9% Christians
    • Meyers Lexikon online (date 23.03.2009 ): 35% Muslims, 39% Christians
    • MSN Encarta MSN Encarta Dates and Facts about Tanzania^[], Harenberg aktuell 2008 and Spiegel Jahrbuch 2005Spiegel Jahrbuch 2005, page 529. Hamburg/München 2004: 35% Muslims, 45% Christians
55. ^ "The World Factbook - Tanzania". 11 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Eylül 2009. 
56. ^ "U.S. Department of State". 22 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2009. 
57. ^ ^{a b c d} J. A. Masebo & N. Nyangwine: Nadharia ya lugha Kiswahili 1. S. 126,
58. ^ Ndala Kasheba
59. ^ Afro 70 & Patrick Balisidya - progg.se^[]
60. ^ "Afro 70 & Patrick Balisidya - East African Tube". 17 Eylül 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Eylül 2009. 
61. ^ . 29 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2009. 
62. ^ "Tatu Nane - afromix.org". 26 Haziran 2009 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Eylül 2009. 
63. ^ "Prof. Joseph Mbele". 11 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Eylül 2009. 
64. ^ . 11 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2009. 
65. ^ "Country Profile: Tanzania". BBC News. 18 Mart 2010 tarihinde kaynağından . .

Dış bağlantılar

Yönetim

• Tanzanya Birleşik Cumhuriyeti resmî sitesi16 Ekim 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
• Başbakan ve Bakanlar Kurulu26 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .

Genel

• "Tanzanya". The World Factbook (2024 bas.). CIA. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler ()
• - UCB Libraries GovPubs
• - Tanzania Community Forums
• Curlie'de Tanzanya (DMOZ tabanlı)
• Wikimedia Atlas'da Tanzania

Turizm

• Vikigezgin'de Tanzania ile ilgili gezi rehberi bulunmaktadır.

  Türkçe kaynaklar

  • Hürriyet gazetesi yazarı Yılmaz Özdil'in Tanzanya'ya Cumhurbaşkanı ziyareti hakkında köşe yazısı
  • Tanzanya ziyareti hakkında Hürriyet gazetesi haberi