Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İshak Paşa Sarayı; Ağrı'nın Doğubayazıt ilçesinde bulunan bir saraydır. Yapımına 1685 yılında başlanan ve 1784'te tamamlanan saray; içinde barındırdığı cami, türbe, kütüphane, mahzenler, koğuşlar, harem ve selamlık bölümleri ile büyük bir yapı kompleksidir. Osmanlı İmparatorluğu döneminde inşa edilmesine karşın genel olarak Selçuklu mimarisinden izler taşıyan İshak Paşa Sarayı'nda; Batı kökenli barok, gotik, rokoko ve ampir gibi sanat akımlarının etkileri de gözlemlenir. 2000 yılından beri UNESCO'nun Dünya Mirası Geçici Listesi'nde bulunmaktadır.
 Sarayın uzaktan görünümü (2018) | |
 | |
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Tür | Saray |
| Mimari tarz | Selçuklu, Osmanlı, Barok, Rokoko, Ampir, Gotik |
| Konum | Yukarıtavla, Doğubayazıt, Ağrı |
| Koordinatlar | 39°31′14″K 44°07′44″D / 39.52056°K 44.12889°D |
| Başlama | 1685 |
| Tamamlanma | 1784 |
| Teknik ayrıntılar | |
| Zemin alanı | 7.600 m² |
| Tasarım ve inşaat | |
| Mimar(lar) | Mehmet Paşa |
Tarihçe
İshak Paşa Sarayı ocaklık olarak Bayazid Sancağına tasarruf eden Kürt beylerinden Mahmut Paşa (sancak beyliği 1720-1768) tarafından yaptırılmış ve onun yeğeni veya akrabası olan İshak Paşa (1775-1799) zamanında yapılan eklemelerle tamamlanmıştır. Harem kapısı üzerindeki 1785 tarihli kitabeden ötürü İshak Paşa adı yerleşmiştir. Bu İshak Paşanın 1789-1790'da vezir rütbesiyle kısa bir süre Çıldır valisi olan diğer İshak Paşa ile herhangi bir ilgisi yoktur.
1554'ten itibaren Silvanlı Besyan hanedanından Kürt beylerine ocaklık olarak tahsis edilen Bayazid sancağı hakkında Katip Çelebi şöyle der:
“Kal‘a-i Bayezid Kotur şimalinde bir kal‘a ve livadır ve serhad-ı Acemdir iki kal‘a dahi buna tabidir biri Diyadin kal‘ası ve biri Hamur kal‘ası bu livayı Behlül Bey ocaklık tarikiyle zabt ider bunlar dahi tevaif-i Ekraddan Besyan aşiretinden gayet şeci‘ taifelerdir Kızılbaşlar bunlardan gayet havf iderlerdi...”
Kürt fakih ve şair Ahmed-i Hani, Bayezid beylerinin kapısında katiplik yapmıştır. Türbe olarak ziyaret edilen kabri sarayın yakınındadır.
İshak Paşa Sarayı'nı 2022 yılında 226 bin 600 kişi ziyaret etti.
Mimari
Osmanlı İmparatorluğu döneminde yapılan en önemli sivil mimari örneklerinden biri olarak kabul edilen İshak Paşa Sarayı'nın inşa sürecinde tek bir mimari üsluba bağlı kalınmamıştır. Sarayın kapı, pencere ve kemer detaylarında sıkça kullanılan geometrik ve bitkisel taş süslemeler Türk sanatının yanı sıra barok, rokoko, ampir gibi Batı kökenli sanat akımları ile İran, Gürcistan, Ahıska ve Kafkasya bölgelerindeki geleneksel sanat anlayışlarının etkisinde kalınarak üretilmiştir.
Temelde üç ana bölümden oluşan İshak Paşa Sarayı'ndaki iki avlu ve has bahçe arasındaki geçişler büyük taç kapılarla sağlanır. Saray kompleksi içerisinde yer alan her yapı ise bu avluların etrafında konumlandırılmıştır. Cümle kapısının açıldığı birinci avluda muhafız koğuşları, zindanlar, arabalık ve tavla bölümleri ile bir çeşme bulunurken; ikinci avluda sarayın selamlık kısmı olan muayede salonu, kütüphane, türbe, cami ve ambarlar yer alır. İkinci avludan açılan başka bir büyük kapı aracılığıyla da harem, ziyafet salonu, hamam, kiler, mutfak ve bahçe gibi kısımlara ulaşılır.
Taç kapılar
İshak Paşa Sarayı'nın mimarisinde öne çıkan unsurların başında taç kapılar gelir. Farklı boyutlarda ve değişik tarzda süslemelerle inşa edilmiş bu kapıların her biri kendine özgü bir karakter kazanmıştır. Bu yönüyle yapı, Sivas'taki Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası ile benzerlik gösterir. Saray taç kapılarında yaklaşık 110 farklı motifin kullanılması, yapının bulunduğu coğrafyanın farklı kültürel bölgelerin kesişiminde yer almasıyla açıklanabilir. Öte yandan İshak Paşa Sarayı'nın kapı detaylarına işlenen bezemeler; Türk-İslam sanatına başta Batı kökenli barok, gotik, rokoko ve ampir üslupları olmak üzere İran ve Kafkasya gibi bölgelere ait yabancı mimari unsurların girmesine de sebep olmuştur.
Cümle kapısı
Sarayın bölümleri arasında geçişi sağlayan, anıtsal nitelikte dört büyük kapı bulunur. Bu kapıların taç kemerlerinde kullanılan süslemeler ise birbirinden farklılık göstermekle birlikte yapıdaki estetiği ön plana çıkaran önemli unsurlardan biridir. Sarayın doğu cephesinde bulunan cümle kapısı, yapıya dışarıdan erişimi sağlayan tek kapıdır. 10.6 metre genişliğinde, 11.8 metre yüksekliğinde ve 4.8 metre derinliğinde olan bu kapı, tipik Selçuklu kapı mimarisinin etkisinde kalınarak inşa edilmiştir. Doğudaki beden duvarının güneye doğru çıkıntı yaptığı noktada bulunan kapının etrafını fazla derin olmayan mukarnaslı bir kavsara ve iç içe geçmiş yüksek pahlı iki sivri kemer çevreler. Beşi öndeki güney cephede, beşi ise arka tarafta kalan kuzey cephede bulunan toplamda on adet gömme sütun kapı boşluğunu sınırlarken bu sütunların arasına da dikdörtgen nişler yerleştirilmiştir. Yüksek kaideler üzerinde yükselen sütunlarda ampir üslubun etkileri gözlemlenir. Nişlerin içerisinde ise girift tekniğiyle oluşturulmuş simetrik madalyonlar bulunur. Bunları, rokoko tarzındaki bitki motifli kabartmalardan oluşan bordürler çevreler. Kompozisyonda kalp, palmet, lotus ve göz gibi motiflerin bulunması; sarayda yaşayanların neşesinin, kem gözlerden korunması adına bir nazarlık görevi görmesi için kullanıldığı şeklinde yorumlanır. Kapı boşluğunun birbirine bakan iç cephelerinde ise yine rokoko tarzda, düğümlenerek devam eden ve köşelerinde akantus yaprakları barındıran başka bir madalyon kullanılmıştır. Kısacası yapısal özellikleri itibarıyla geleneksel Selçuklu mimarisinin devamı niteliğinde olan cümle kapısının süslemelerinde Batılı sanat akımlarından da sıklıkla yararlanıldığı gözlemlenir.
Avlu kapısı
Birinci ve ikinci avluların arasında kalan avlu kapısı, ana giriş kapısının aksine üzerinde bulunduğu duvar ile kaynaştırılmış bir vaziyettedir. İç içe geçmiş fakat ilkine kıyasla daha yüksek boyutlu iki kemerin içerisinde yer alan bu kapıda genel olarak gotik mimarinin etkileri görülür ve cümle kapısı üzerinde bulunan süslemelere göre daha sade motifler tercih edildiği söylenebilir. İki katlı olan taç kapının alt kısmı, dikdörtgen bir çerçeve içine alınmış olan basık kemerli bir girişe ev sahipliği yapar. Burada başlayan beşik tonozlu ve düz tavanlı koridor, yaklaşık 11 metre boyunca kuzeye doğru ilerleyerek avluları birbirine bağlar. Tavanda bulunan madalyon, birbirinin içinden geçen dört şeritli bir rumî ve yaprak motifleriyle oluşturulmuştur. Her bir köşeye yerleştirilen çeyrek motif ise sonsuzluk fikrine işaret eder. Bu madalyonda kullanılan kompozisyonun benzerlerine, dönemin halı desenlerinde ve cilt kapağı süslemeciliğinde de rastlamak mümkündür. Kapının iki yan pahında karşılıklı yerleştirilmiş stilize servi ağacı kabartmaları bulunur. Servi, İslam sanatında da sıkça kendine yer bulan bir figür olmasına karşın burada tepesinin yana yatık oluşu ve lotus çiçeğiyle tamamlanması itibarıyla geleneksel kullanımından farklılaşmış bir tasarıma yer verilmiştir. Benzer bir kullanıma Azerbaycan'daki Şeki Han Sarayı'nda da rastlandığı için burada Kafkas sanatının etkisinden söz edilebilir.
Selamlık kapısı
İkinci avluya açılan kapılardan bir diğeri de sarayın kütüphane, muayede salonu ve cami gibi kısımlarını içeren selamlık bölümünün kapısıdır. Üzerinde bulunduğu duvarı ortalayan kapı, yapısal özellikleri bakımından tipik bir Selçuklu kapısıdır. Saraydaki diğer kapılar gibi iç içe geçmiş iki kemerden oluşan selamlık kapısının iç kısmında mukarnaslı kavsarayla birleşen gömme sütunlar yer alır. İlk kemerin içinde kapı kanatlarını çevreleyen ve yıldız çiçeği, tomurcuk, dal gibi motiflerden oluşan bir bordür bulunur. Kapı boşluğunun birbirine bakan cephelerine simetrik şekilde yerleştirilmiş dikdörtgen nişlerin içine ise barok tarzda tasarlanmış ve çağdaşı olan başka bir yapıda benzerine rastlanmayan iki ağaç motifi işlenmiştir. Bir vazodan çıkarak birbirine geçmiş şekilde ilerleyen dalların uçlarına stilize çilek veya üzüm figürleri yerleştirilmiştir. Geleneksel Türk İslam sanatına yabancı olan bu kompozisyonun erken dönemdeki kullanımlarına Kudüs'teki Kubbetü's-Sahre ve Tunus'taki Kayrevan Ulu Camii'nde rastlanır. Selamlık kapısındaki bir diğer süsleme ise diğerlerine nazaran iyi korunamamış olan ve kapı boşluğunda, kemerin hemen üzerinde yer alan bir kabartmadır. Dikdörtgen formunda bir panonun orta kısmında bulunan rozeti, iç içe geçmiş stilize rumî motifleri çevreler. Rozetin içindeyse tezhip sanatında kullanılan penç figürüyle benzerlikler taşıyan, yoğun yapraklı bir çiçek kompozisyonu yer alır.
Harem kapısı
İshak Paşa Sarayı'nın anıtsal nitelikteki son taç kapısı, yine ikinci avludan ulaşılan harem kapısıdır. İki katlı, dikdörtgen bir çerçeve ile üzerinde bulunduğu cepheden ayrılmış olan bu kapıya kesme bazalt taştan yapılmış, üç basamaklı bir merdiven aracılığıyla erişim sağlanır. Gömme sütunların yukarı doğru uzanıp tepede birleşerek dikdörtgen formunu aldığı bu çerçevenin iç kısmındaki bordürde bitkisel motiflerin yanı sıra hayvan kabartmalarında da yer verilmiştir. Bordürün alttaki başlangıç noktasında birbirine bakan iki aslan figürü görülür. Aslanların kuyruklarından dallanarak başlayan motifler birbirleriyle iç içe geçerek bir hayat ağacı oluşturur. Ağacın dallarında ise nar ve akantus betimleri göze çarpar. Aslan tasvirlerinin genel özellikleri incelendiğinde Selçuklu mimarisinde kullanılagelen formlardan ziyade İran sanatındaki aslan figürlerine daha çok benzediği söylenebilir. Harem kapısındaki aslan figürlerinin benzerlerine II. Gıyâseddin Keyhüsrev'in armalı gümüş parası üzerinde, Burdur'daki 'nın taç kapısında ve Erzurum'daki Yakutiye Medresesi'nde de rastlanır. Saraydaki diğer taç kapıların tamamında olduğu gibi yine mukarnaslı bir kavsara içine alınmış olan kapı girişini de bitkisel bir bordür çevreler. Bu bordürün hemen üzerindeyse sekiz satırlık bir kitabe kuşağı yer alır. Sivri kemer formunu alarak sona eren kavsaranın yukarısında içi iri yaprak ve dal kabartmalarıyla doldurulmuş, kare çerçeveli bir niş bulunur. "Hüvel hallakul-baki" ifadesinin yazılı olduğu bu nişin üstündeyse kapı kompozisyonunun ikinci katını oluşturan balkon penceresi yer alır. Harem kapısını yapıdaki diğer taç kapılardan ayıran en önemli özellik ise dikdörtgen çerçevenin her iki yanına simetrik şekilde yerleştirilen üç boyutlu ağaç kabartmalarıdır. Vazoya benzer bir gövdeden çıkarak yine hayat ağacı formunu alan bu duvar heykelleri, tıpkı kapı çerçevesi gibi dikdörtgen nişler içine alınmıştır. Fakat geleneksel hayat ağacı motiflerinden ziyade burada palmet, akantus, stilize çiçekler, üzüm salkımı ve ay çiçeği gibi alışılagelmişin dışındaki tasarımlara yer verilmiştir. Dikkatli incelendiğinde palmiye yapraklarını andıran bu hayat ağacının dalları arasına cennet meyveleri yerine kartal veya melek benzeri kanatlı figürleri yerleştirildiği görülür. Dolayısıyla harem kapısındaki bu süslemeler, geleneksel Türk-İslam sanatına barok ve rokoko kökenli yabancı motiflerin dahil edildiği eklektik bir yapı teşkil eder. Harem kapısında kullanılan son motif grubu ise diğerlerine kıyasla daha fazla hasar almış olan servi ağacı tasvirleridir. Avlu kapısındakilerle benzerlikler taşımakla beraber daha küçük boyutlu ve vazosuzdur. Süsleme açısından da ayrıntıya girilmediği dikkat çeker.
Cami
Saraydaki yapı topluluğunun öne çıkan örneklerinden biri olan camiye, ikinci avluya açılan selamlık kapısı vasıtasıyla erişim sağlanır. Tek minareli ve kare planlı olarak inşa edilen cami, hemen hemen aynı büyüklükte olan iki bölümden oluşur. Güney kısmında üzeri kubbe ile örtülü harim kısmı yer alırken, kuzeyde ise dört adet sütun üzerinde yükselen tonozlu medrese bölümü bulunur. Yapının genel özellikleri incelendiğinde Osmanlı mimarisinden ziyade Selçuklu dönemindeki cami anlayışından etkilenildiği kolaylıkla görülür. Örneğin bölgenin iklim koşulları göz önünde bulundurulduğunda cami ve medresenin iç içe olması bölge mimarisinde sık rastlanan bir durum olsa da; bunun geleneksel Osmanlı mimarisinde yeri yoktur. Dolayısıyla bu durumun, Kayseri'deki ve örneklerinde olduğu üzere, erken dönem Anadolu Selçuklu cami mimarisine ait bir uygulama olduğu söylenebilir. Medrese bölümündeki orta alanın üzerinde bulunan ve sütunlarla desteklenen tonoz örtünün merkezinde yıldız motifi işlemeli mozaik bezemeler bulunması da yine Osmanlı mimarisinde yeri olmayan pratiklerden bir tanesidir. Söz konusu süsleme tarzına Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası, ve Mardin'deki Artuklu dönemi yapılarında rastlanır. Harim bölümünü örten yüksek kasnaklı ve şişkin karınlı kubbe formu da çoğunlukla Büyük Selçuklu İmparatorluğu döneminde Orta Asya'dan Mısır'a kadar uzanan oldukça geniş bir coğrafyada kullanılmış olmakla birlikte benzer örneklerine Serahs, Mihne ve Merv şehirlerinde rastlanır. Çift cidarlı kubbede dikkat çeken bir diğer özellik ise Osmanlı'daki kurşun kaplı kubbe anlayışı yerine Selçuklu geleneğindeki taş kaplama kubbe anlayışının benimsenmiş olmasıdır. Caminin kuzeybatı ucunda yükselen iki renkli, düzgün kesme taş işçilikli minare de mimari ve bezeme özellikleri bakımından Selçuklu etkilerini taşımaktadır.
Türbe
Sarayın ikinci avlusunda, caminin güneydoğu köşesinde kalan noktada bir türbe bulunur. Üzerindeki kitabeye göre 1799-1800 yılları arasında inşa edilen yapı, iki katlı ve sekizgen planlıdır. Klasik Selçuklu kümbetleriyle büyük oranda benzerlikler taşımakla birlikte Bursa'daki Yeşil Türbe'de olduğu gibi cenazelik uygulamasının kullanıldığı ender Osmanlı türbelerinden biridir. Örtü elamanı olarak dilimli külah kullanılmış; bezemelerde de Selçuklu geleneğine sadık kalınmıştır. Türbenin dış duvarlarında yer alan ve hayat ağacını andıran üç boyutlu kompozisyonlar ise Batılı sanat geleneklerinin etkisinde kalarak tasarlanmıştır. Bununla birlikte Kayseri'deki Döner Kümbet ile Niğde'de bulunan Hüdâvent Hatun Türbesi; süsleme özellikleri bakımından İshak Paşa Sarayı'ndaki türbe ile benzerlik gösterir.
Galeri
-
![image]()
Sarayın giriş kapısı -
![image]()
Sarayın içten bir bölümü -
![image]()
İshak Paşa Sarayı'ndan bir görünüm -
![image]()
100 YTL'de İshak Paşa Sarayı -
![image]()
İshak Paşa Sarayı'nda gün batımı görünümü
Kaynakça
- ^ . Hakan Kaya. Mart 2020. 7 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Şeref Han Bitlisi, Şerefnâme. İstanbul: Nûbihar Yayınları, 2013. s. I.308.
- ^ Kaya, Hakan (2017). . 19. Yüzyılın Birinci Yarısında Aşiretler ve Demografik Yapı: Bayezid Sancağı. AİÇÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü. 8 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "İshak Paşa Sarayı geçen sene son 9 yılın ziyaretçi sayısı rekorunu kırdı". Haberturk.com. 16 Nisan 2022. 16 Nisan 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Nisan 2023.
- ^ a b "Issızlığın Ortasındaki Beylik Sarayı" (PDF). İshak Paşa Sarayı Tanıtım Broşürü. Ağrı İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. 17 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 17 Mayıs 2023.
- ^ a b c d e Bulat, Serap (2013). "İshak Paşa Sarayı Taçkapılarının Bezemeleri Açısından Değerlendirilmesi". Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 30. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü. ss. 19-43. ISSN 1300-9206. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2023.
- ^ a b Yusuf Çetin; Özgür Yeni (2017). Eğilmez, Mustafa; Maden, Fahri; Kundakçı, Sibel (Ed.). "Ağrı'daki Osmanlı Dönemi Eserlerinin Selçuklu Etkileri Bakımından Bir Değerlendirmesi". Uluslararası Malazgirt'ten Osmanlı'ya Selçuklu Sempozyumu Bildirisi. Kastamonu: Kastamonu Üniversitesi. ss. 715-741. 18 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 18 Mayıs 2023.
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta İshak Paşa Sarayı ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Uzaydan İshak Paşa Sarayı10 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
![image]()
- İshak Paşa Sarayı Resimleri[]
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ishak Pasa Sarayi Agri nin Dogubayazit ilcesinde bulunan bir saraydir Yapimina 1685 yilinda baslanan ve 1784 te tamamlanan saray icinde barindirdigi cami turbe kutuphane mahzenler koguslar harem ve selamlik bolumleri ile buyuk bir yapi kompleksidir Osmanli Imparatorlugu doneminde insa edilmesine karsin genel olarak Selcuklu mimarisinden izler tasiyan Ishak Pasa Sarayi nda Bati kokenli barok gotik rokoko ve ampir gibi sanat akimlarinin etkileri de gozlemlenir 2000 yilindan beri UNESCO nun Dunya Mirasi Gecici Listesi nde bulunmaktadir Ishak Pasa SarayiSarayin uzaktan gorunumu 2018 Genel bilgilerTurSarayMimari tarzSelcuklu Osmanli Barok Rokoko Ampir GotikKonumYukaritavla Dogubayazit AgriKoordinatlar39 31 14 K 44 07 44 D 39 52056 K 44 12889 D 39 52056 44 12889Baslama1685Tamamlanma1784Teknik ayrintilarZemin alani7 600 m Tasarim ve insaatMimar lar Mehmet PasaTarihceIshak Pasa Sarayi ocaklik olarak Bayazid Sancagina tasarruf eden Kurt beylerinden Mahmut Pasa sancak beyligi 1720 1768 tarafindan yaptirilmis ve onun yegeni veya akrabasi olan Ishak Pasa 1775 1799 zamaninda yapilan eklemelerle tamamlanmistir Harem kapisi uzerindeki 1785 tarihli kitabeden oturu Ishak Pasa adi yerlesmistir Bu Ishak Pasanin 1789 1790 da vezir rutbesiyle kisa bir sure Cildir valisi olan diger Ishak Pasa ile herhangi bir ilgisi yoktur 1554 ten itibaren Silvanli Besyan hanedanindan Kurt beylerine ocaklik olarak tahsis edilen Bayazid sancagi hakkinda Katip Celebi soyle der Kal a i Bayezid Kotur simalinde bir kal a ve livadir ve serhad i Acemdir iki kal a dahi buna tabidir biri Diyadin kal asi ve biri Hamur kal asi bu livayi Behlul Bey ocaklik tarikiyle zabt ider bunlar dahi tevaif i Ekraddan Besyan asiretinden gayet seci taifelerdir Kizilbaslar bunlardan gayet havf iderlerdi Kurt fakih ve sair Ahmed i Hani Bayezid beylerinin kapisinda katiplik yapmistir Turbe olarak ziyaret edilen kabri sarayin yakinindadir Ishak Pasa Sarayi ni 2022 yilinda 226 bin 600 kisi ziyaret etti MimariOsmanli Imparatorlugu doneminde yapilan en onemli sivil mimari orneklerinden biri olarak kabul edilen Ishak Pasa Sarayi nin insa surecinde tek bir mimari usluba bagli kalinmamistir Sarayin kapi pencere ve kemer detaylarinda sikca kullanilan geometrik ve bitkisel tas suslemeler Turk sanatinin yani sira barok rokoko ampir gibi Bati kokenli sanat akimlari ile Iran Gurcistan Ahiska ve Kafkasya bolgelerindeki geleneksel sanat anlayislarinin etkisinde kalinarak uretilmistir Temelde uc ana bolumden olusan Ishak Pasa Sarayi ndaki iki avlu ve has bahce arasindaki gecisler buyuk tac kapilarla saglanir Saray kompleksi icerisinde yer alan her yapi ise bu avlularin etrafinda konumlandirilmistir Cumle kapisinin acildigi birinci avluda muhafiz koguslari zindanlar arabalik ve tavla bolumleri ile bir cesme bulunurken ikinci avluda sarayin selamlik kismi olan muayede salonu kutuphane turbe cami ve ambarlar yer alir Ikinci avludan acilan baska bir buyuk kapi araciligiyla da harem ziyafet salonu hamam kiler mutfak ve bahce gibi kisimlara ulasilir Harem kapisindaki aslan kabartmalari ve bitki motifli bordurlerTac kapilar Ishak Pasa Sarayi nin mimarisinde one cikan unsurlarin basinda tac kapilar gelir Farkli boyutlarda ve degisik tarzda suslemelerle insa edilmis bu kapilarin her biri kendine ozgu bir karakter kazanmistir Bu yonuyle yapi Sivas taki Divrigi Ulu Camii ve Darussifasi ile benzerlik gosterir Saray tac kapilarinda yaklasik 110 farkli motifin kullanilmasi yapinin bulundugu cografyanin farkli kulturel bolgelerin kesisiminde yer almasiyla aciklanabilir Ote yandan Ishak Pasa Sarayi nin kapi detaylarina islenen bezemeler Turk Islam sanatina basta Bati kokenli barok gotik rokoko ve ampir usluplari olmak uzere Iran ve Kafkasya gibi bolgelere ait yabanci mimari unsurlarin girmesine de sebep olmustur Cumle kapisi Cumle kapisinin mukarnasli kavsarasi Sarayin bolumleri arasinda gecisi saglayan anitsal nitelikte dort buyuk kapi bulunur Bu kapilarin tac kemerlerinde kullanilan suslemeler ise birbirinden farklilik gostermekle birlikte yapidaki estetigi on plana cikaran onemli unsurlardan biridir Sarayin dogu cephesinde bulunan cumle kapisi yapiya disaridan erisimi saglayan tek kapidir 10 6 metre genisliginde 11 8 metre yuksekliginde ve 4 8 metre derinliginde olan bu kapi tipik Selcuklu kapi mimarisinin etkisinde kalinarak insa edilmistir Dogudaki beden duvarinin guneye dogru cikinti yaptigi noktada bulunan kapinin etrafini fazla derin olmayan mukarnasli bir kavsara ve ic ice gecmis yuksek pahli iki sivri kemer cevreler Besi ondeki guney cephede besi ise arka tarafta kalan kuzey cephede bulunan toplamda on adet gomme sutun kapi boslugunu sinirlarken bu sutunlarin arasina da dikdortgen nisler yerlestirilmistir Yuksek kaideler uzerinde yukselen sutunlarda ampir uslubun etkileri gozlemlenir Nislerin icerisinde ise girift teknigiyle olusturulmus simetrik madalyonlar bulunur Bunlari rokoko tarzindaki bitki motifli kabartmalardan olusan bordurler cevreler Kompozisyonda kalp palmet lotus ve goz gibi motiflerin bulunmasi sarayda yasayanlarin nesesinin kem gozlerden korunmasi adina bir nazarlik gorevi gormesi icin kullanildigi seklinde yorumlanir Kapi boslugunun birbirine bakan ic cephelerinde ise yine rokoko tarzda dugumlenerek devam eden ve koselerinde akantus yapraklari barindiran baska bir madalyon kullanilmistir Kisacasi yapisal ozellikleri itibariyla geleneksel Selcuklu mimarisinin devami niteliginde olan cumle kapisinin suslemelerinde Batili sanat akimlarindan da siklikla yararlanildigi gozlemlenir Avlu tac kapisinin pahlarinda bulunan servi kabartmalariAvlu kapisi Birinci ve ikinci avlularin arasinda kalan avlu kapisi ana giris kapisinin aksine uzerinde bulundugu duvar ile kaynastirilmis bir vaziyettedir Ic ice gecmis fakat ilkine kiyasla daha yuksek boyutlu iki kemerin icerisinde yer alan bu kapida genel olarak gotik mimarinin etkileri gorulur ve cumle kapisi uzerinde bulunan suslemelere gore daha sade motifler tercih edildigi soylenebilir Iki katli olan tac kapinin alt kismi dikdortgen bir cerceve icine alinmis olan basik kemerli bir girise ev sahipligi yapar Burada baslayan besik tonozlu ve duz tavanli koridor yaklasik 11 metre boyunca kuzeye dogru ilerleyerek avlulari birbirine baglar Tavanda bulunan madalyon birbirinin icinden gecen dort seritli bir rumi ve yaprak motifleriyle olusturulmustur Her bir koseye yerlestirilen ceyrek motif ise sonsuzluk fikrine isaret eder Bu madalyonda kullanilan kompozisyonun benzerlerine donemin hali desenlerinde ve cilt kapagi suslemeciliginde de rastlamak mumkundur Kapinin iki yan pahinda karsilikli yerlestirilmis stilize servi agaci kabartmalari bulunur Servi Islam sanatinda da sikca kendine yer bulan bir figur olmasina karsin burada tepesinin yana yatik olusu ve lotus cicegiyle tamamlanmasi itibariyla geleneksel kullanimindan farklilasmis bir tasarima yer verilmistir Benzer bir kullanima Azerbaycan daki Seki Han Sarayi nda da rastlandigi icin burada Kafkas sanatinin etkisinden soz edilebilir Selamlik kapisinin kenar nisindeki agac motifi ve bordur suslemeleriSelamlik kapisi Ikinci avluya acilan kapilardan bir digeri de sarayin kutuphane muayede salonu ve cami gibi kisimlarini iceren selamlik bolumunun kapisidir Uzerinde bulundugu duvari ortalayan kapi yapisal ozellikleri bakimindan tipik bir Selcuklu kapisidir Saraydaki diger kapilar gibi ic ice gecmis iki kemerden olusan selamlik kapisinin ic kisminda mukarnasli kavsarayla birlesen gomme sutunlar yer alir Ilk kemerin icinde kapi kanatlarini cevreleyen ve yildiz cicegi tomurcuk dal gibi motiflerden olusan bir bordur bulunur Kapi boslugunun birbirine bakan cephelerine simetrik sekilde yerlestirilmis dikdortgen nislerin icine ise barok tarzda tasarlanmis ve cagdasi olan baska bir yapida benzerine rastlanmayan iki agac motifi islenmistir Bir vazodan cikarak birbirine gecmis sekilde ilerleyen dallarin uclarina stilize cilek veya uzum figurleri yerlestirilmistir Geleneksel Turk Islam sanatina yabanci olan bu kompozisyonun erken donemdeki kullanimlarina Kudus teki Kubbetu s Sahre ve Tunus taki Kayrevan Ulu Camii nde rastlanir Selamlik kapisindaki bir diger susleme ise digerlerine nazaran iyi korunamamis olan ve kapi boslugunda kemerin hemen uzerinde yer alan bir kabartmadir Dikdortgen formunda bir panonun orta kisminda bulunan rozeti ic ice gecmis stilize rumi motifleri cevreler Rozetin icindeyse tezhip sanatinda kullanilan penc figuruyle benzerlikler tasiyan yogun yaprakli bir cicek kompozisyonu yer alir Iki yanindaki hayat agaci heykelleriyle Harem kapisiHarem kapisi Ishak Pasa Sarayi nin anitsal nitelikteki son tac kapisi yine ikinci avludan ulasilan harem kapisidir Iki katli dikdortgen bir cerceve ile uzerinde bulundugu cepheden ayrilmis olan bu kapiya kesme bazalt tastan yapilmis uc basamakli bir merdiven araciligiyla erisim saglanir Gomme sutunlarin yukari dogru uzanip tepede birleserek dikdortgen formunu aldigi bu cercevenin ic kismindaki bordurde bitkisel motiflerin yani sira hayvan kabartmalarinda da yer verilmistir Bordurun alttaki baslangic noktasinda birbirine bakan iki aslan figuru gorulur Aslanlarin kuyruklarindan dallanarak baslayan motifler birbirleriyle ic ice gecerek bir hayat agaci olusturur Agacin dallarinda ise nar ve akantus betimleri goze carpar Aslan tasvirlerinin genel ozellikleri incelendiginde Selcuklu mimarisinde kullanilagelen formlardan ziyade Iran sanatindaki aslan figurlerine daha cok benzedigi soylenebilir Harem kapisindaki aslan figurlerinin benzerlerine II Giyaseddin Keyhusrev in armali gumus parasi uzerinde Burdur daki nin tac kapisinda ve Erzurum daki Yakutiye Medresesi nde de rastlanir Saraydaki diger tac kapilarin tamaminda oldugu gibi yine mukarnasli bir kavsara icine alinmis olan kapi girisini de bitkisel bir bordur cevreler Bu bordurun hemen uzerindeyse sekiz satirlik bir kitabe kusagi yer alir Sivri kemer formunu alarak sona eren kavsaranin yukarisinda ici iri yaprak ve dal kabartmalariyla doldurulmus kare cerceveli bir nis bulunur Huvel hallakul baki ifadesinin yazili oldugu bu nisin ustundeyse kapi kompozisyonunun ikinci katini olusturan balkon penceresi yer alir Harem kapisini yapidaki diger tac kapilardan ayiran en onemli ozellik ise dikdortgen cercevenin her iki yanina simetrik sekilde yerlestirilen uc boyutlu agac kabartmalaridir Vazoya benzer bir govdeden cikarak yine hayat agaci formunu alan bu duvar heykelleri tipki kapi cercevesi gibi dikdortgen nisler icine alinmistir Fakat geleneksel hayat agaci motiflerinden ziyade burada palmet akantus stilize cicekler uzum salkimi ve ay cicegi gibi alisilagelmisin disindaki tasarimlara yer verilmistir Dikkatli incelendiginde palmiye yapraklarini andiran bu hayat agacinin dallari arasina cennet meyveleri yerine kartal veya melek benzeri kanatli figurleri yerlestirildigi gorulur Dolayisiyla harem kapisindaki bu suslemeler geleneksel Turk Islam sanatina barok ve rokoko kokenli yabanci motiflerin dahil edildigi eklektik bir yapi teskil eder Harem kapisinda kullanilan son motif grubu ise digerlerine kiyasla daha fazla hasar almis olan servi agaci tasvirleridir Avlu kapisindakilerle benzerlikler tasimakla beraber daha kucuk boyutlu ve vazosuzdur Susleme acisindan da ayrintiya girilmedigi dikkat ceker Ishak Pasa Sarayi CamiiCami Saraydaki yapi toplulugunun one cikan orneklerinden biri olan camiye ikinci avluya acilan selamlik kapisi vasitasiyla erisim saglanir Tek minareli ve kare planli olarak insa edilen cami hemen hemen ayni buyuklukte olan iki bolumden olusur Guney kisminda uzeri kubbe ile ortulu harim kismi yer alirken kuzeyde ise dort adet sutun uzerinde yukselen tonozlu medrese bolumu bulunur Yapinin genel ozellikleri incelendiginde Osmanli mimarisinden ziyade Selcuklu donemindeki cami anlayisindan etkilenildigi kolaylikla gorulur Ornegin bolgenin iklim kosullari goz onunde bulunduruldugunda cami ve medresenin ic ice olmasi bolge mimarisinde sik rastlanan bir durum olsa da bunun geleneksel Osmanli mimarisinde yeri yoktur Dolayisiyla bu durumun Kayseri deki ve orneklerinde oldugu uzere erken donem Anadolu Selcuklu cami mimarisine ait bir uygulama oldugu soylenebilir Medrese bolumundeki orta alanin uzerinde bulunan ve sutunlarla desteklenen tonoz ortunun merkezinde yildiz motifi islemeli mozaik bezemeler bulunmasi da yine Osmanli mimarisinde yeri olmayan pratiklerden bir tanesidir Soz konusu susleme tarzina Divrigi Ulu Camii ve Darussifasi ve Mardin deki Artuklu donemi yapilarinda rastlanir Harim bolumunu orten yuksek kasnakli ve siskin karinli kubbe formu da cogunlukla Buyuk Selcuklu Imparatorlugu doneminde Orta Asya dan Misir a kadar uzanan oldukca genis bir cografyada kullanilmis olmakla birlikte benzer orneklerine Serahs Mihne ve Merv sehirlerinde rastlanir Cift cidarli kubbede dikkat ceken bir diger ozellik ise Osmanli daki kursun kapli kubbe anlayisi yerine Selcuklu gelenegindeki tas kaplama kubbe anlayisinin benimsenmis olmasidir Caminin kuzeybati ucunda yukselen iki renkli duzgun kesme tas iscilikli minare de mimari ve bezeme ozellikleri bakimindan Selcuklu etkilerini tasimaktadir Turbe Sarayin ikinci avlusunda caminin guneydogu kosesinde kalan noktada bir turbe bulunur Uzerindeki kitabeye gore 1799 1800 yillari arasinda insa edilen yapi iki katli ve sekizgen planlidir Klasik Selcuklu kumbetleriyle buyuk oranda benzerlikler tasimakla birlikte Bursa daki Yesil Turbe de oldugu gibi cenazelik uygulamasinin kullanildigi ender Osmanli turbelerinden biridir Ortu elamani olarak dilimli kulah kullanilmis bezemelerde de Selcuklu gelenegine sadik kalinmistir Turbenin dis duvarlarinda yer alan ve hayat agacini andiran uc boyutlu kompozisyonlar ise Batili sanat geleneklerinin etkisinde kalarak tasarlanmistir Bununla birlikte Kayseri deki Doner Kumbet ile Nigde de bulunan Hudavent Hatun Turbesi susleme ozellikleri bakimindan Ishak Pasa Sarayi ndaki turbe ile benzerlik gosterir GaleriSarayin giris kapisi Sarayin icten bir bolumu Ishak Pasa Sarayi ndan bir gorunum 100 YTL de Ishak Pasa Sarayi Ishak Pasa Sarayi nda gun batimi gorunumuKaynakca Hakan Kaya Mart 2020 7 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Seref Han Bitlisi Serefname Istanbul Nubihar Yayinlari 2013 s I 308 Kaya Hakan 2017 19 Yuzyilin Birinci Yarisinda Asiretler ve Demografik Yapi Bayezid Sancagi AICU Fen Edebiyat Fakultesi Tarih Bolumu 8 Eylul 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Ishak Pasa Sarayi gecen sene son 9 yilin ziyaretci sayisi rekorunu kirdi Haberturk com 16 Nisan 2022 16 Nisan 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Nisan 2023 a b Issizligin Ortasindaki Beylik Sarayi PDF Ishak Pasa Sarayi Tanitim Brosuru Agri Il Kultur ve Turizm Mudurlugu 17 Mayis 2023 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 17 Mayis 2023 a b c d e Bulat Serap 2013 Ishak Pasa Sarayi Tackapilarinin Bezemeleri Acisindan Degerlendirilmesi Guzel Sanatlar Enstitusu Dergisi 30 Erzurum Ataturk Universitesi Guzel Sanatlar Enstitusu ss 19 43 ISSN 1300 9206 Erisim tarihi 17 Mayis 2023 a b Yusuf Cetin Ozgur Yeni 2017 Egilmez Mustafa Maden Fahri Kundakci Sibel Ed Agri daki Osmanli Donemi Eserlerinin Selcuklu Etkileri Bakimindan Bir Degerlendirmesi Uluslararasi Malazgirt ten Osmanli ya Selcuklu Sempozyumu Bildirisi Kastamonu Kastamonu Universitesi ss 715 741 18 Mayis 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 18 Mayis 2023 Dis baglantilarWikimedia Commons ta Ishak Pasa Sarayi ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Uzaydan Ishak Pasa Sarayi10 Agustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ishak Pasa Sarayi Resimleri olu kirik baglanti