Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu madde, uygun değildir. (Temmuz 2021) |
İtikâdî mezhepler veya Akide mezhepleri ya da İnanç mezhepleri, İnançla ilgili konular İslam'da başlangıçta bir fıkıh dalı kabul edilen kelâm, daha sonra ilm-i tevhid olarak adlandırılmıştır. Daha sonraları Fıkıh, amelî meseleler üzerinde, kelâm ise itîkâdî meseleler üzerinde yoğunlaşmıştır. Müslümanlar, İslâm Peygamberi Muhammed döneminde akıllarındaki soruları hemen ona sorabiliyorlardı. Ancak peygamberin ölümünden sonra sorularına cevap bulamayınca zamanın büyük İslam alimleri Kur'an'ı akıl ile yorumlamaya koyuldular. Böylelikle de i'tikadi mezhepler oluşmuş oldu. Bu mezhepler farklı coğrafyalara yayıldı ve oralarda benimsendi.
İ'tikadî inanç mezhepleri
Kader, insanın kendi amellerinin yaratıcısı olup olmadığı ve buna bağlı olarak sorumlu tutulup tutulamayacağı, Allah'ın sıfatlarının kendisinin aynısı mı, yoksa ondan farklı mı olduğu, Kur'an-ı Kerîm’in yaratılmış olup olmadığı gibi bu ve benzeri sorulara cevap arama çabalarının sonucu olarak ortaya çıkmış din felsefesiyle ilgili mezheplerdir. İslâm Peygamberi Muhammed’in zamanından sonraki dönemlerde teolojik tartışmalar ilerlemiş, İslâmî uygulama ve anlayış geliştirmede Kur'an ve Peygamber Muhammed’in sünneti dışında kıyas ve içtihad gibi yöntemlerle problemler çözülmeye çalışılmıştır. İslâm toplumunda daha önceleri bir inanç konusu olarak ele alınıp tartışılmamış olan kader konusu, Hicrî birinci yüzyılın son çeyreğinde tartışılmaya başlanmıştır. Bu tartışma ve fikri genişlemenin yanında siyâsî sorunların i'tikadî yansımaları i'tikadî mezheplerinin doğumunda önemli rol oynamıştır. Örnek olarak büyük günah işleyenin durumu hususu verilebilir. Ortaya çıkan siyâsî mezhepler farklı i'tikadî temellere dayanmış, Ehl-i Sünnet içinde de çeşitli i'tikad mezhepleri meydana gelmiştir.
Şîʿa-i Ulâ – Ehl-i Sünnet'ten oldukları kabul edilen i'tikadî mezhepler
Mürcie
İmâmîyye Şîʿası, Ghulat-i Şîʿa ve Şîʿa-i Bâtın’îyye'ye ait olan inanç mezhepleri
- Mu'tezile; (İran, Irak, Yemen...) mezhebi Ehl-i sünnet vel cemaat dışında mütalaa edilegelmiş olup bir siyasi mezhep sayılan Şiâ'nın i'tikadî çizgisine yakın olan, akılcı bir i'tikadî mezhepdir.
- Cehmiyye; İmâm-ı Â’zam Ebû Hanîfe tarafından kâfir olarak nitelendirilen "Cehm bin Safvan" isimli bir adamın kurduğu bir fırkadır. Allah hakkında söylenen "Allah her yerdedir." sözünü ilk olarak O başlatmıştır. O halde bu söz ne İmâm-ı Â’zam Ebû Hanîfe'nin ne İmam Şafiî'nin ne de diğer imamların söyledikleri bir söz değildir. Dolayısıyla, "Allah her yerde hazır ve nazırdır", sözü de Cehm bin Safvan'ın başlattığı bu söze dayanmaktadır.
- Müşebbihe (Anthropotheism) ve Mücessime (Enkarnasyon); Allah'ı yarattıklarına benzeten veya cisim olarak tasvir edenlerdir. Gulat-ı Şiâ fırkalarının bir kısmında da bu inanç mevcuttur. Geçmişlerde kimileri Allah'ın tüysüz bir genç şeklinde bir varlık olduğunu, kimileri O'nun kılları ak ve siyah karışımında olan yaşlı bir adam şeklinde bir varlık olduğunu kimileri de ışık saçan bir nur olduğunu öne sürmüşlerdir ki bunlar İslâm dairesinde addedilmezler.
- Bunların dışında yine siyasi bir mezhep olan Haricîlik de i'tikadî açıdan diğer mezheplerden ayrılır ve kendine has bir i'tikadî nedenle de siyâsî bir mezhep olarak ele alınır.
Kur'an merkezli İslâm
Bu düşünceyi savunanlar kurumsallaşma bazında başlı başına bir itikadi mezhep olmasalar da İslâmî bir inançsal düşünce sistemidirler. Bu sebeple itikadi bir mezhep olarak da kabul edilebilirler. Bu düşüncede olanlar hadislerin, ayetler gibi Allah tarafından konulmuş hükümler olmadığını bu sebeple de hadislerde Kur'an ayetlerinde olduğu gibi, ilâhi bir değer bulunmadığını iddia ederler ya da hadislerin dini hüküm kabul edilseler dahi, Kur'an gibi, Allah tarafından korunmadığına inandıklarından Kur'an dışındaki tek dini metin olan hadisleri reddederler ve sadece Kur'an’ı İslâmiyet’in ana kaynağı olarak görürler. Mezheplere ve hadis kitaplarına sorgulayıcı ve eleştirel yaklaşırlar. Peygamber Muhammed’e yalnızca Allah’a ait olan sıfatların yakıştırılmasına ve Kur'an’a aykırı veya ek olarak gördükleri dini inanç (bid'at) ve uygulamalara karşı çıkarlar. İslâm'ı anlamak için aklı kullanmanın gereğine inanırlar.
İslâm’da i'tikadî mezheplerin sınıflandırılması
Asarî (Eserler)
Bâtın’îyye (Meymûn’ûl-Kaddâh)
Cebriyye (Cehmiyye)
- Cebriye-i Hâlisa
- Cebriye-i Mutavassita
Eş'ârîyye
- Bâkıllân’îyye
- Gazzâl’îyye
- -Eş'ârîlik
Kaderiyye
- Cuhen’îyye (Irak Kolu)
- Dımeşk’îyye (Şam Kolu)
- Mu'tezile
- Vâsıl’îyye
- Huzeyl’îyye
- Nazzâm’îyye
- Hâitı’îyye
- Bişr’îyye
- Mâ’mer’îyye
- Muzdâr’îyye
- Sumâm’îyye
- Hişâm’îyye
- Câhiz’ıyye
- Hayât’ıyye
- Cûbbâ’îyye
- Befşem’îyye
- Ghulat Mu'tezile
- Hâbit’îyye
- Hımâr’îyye
- -Mu'tezile
Mâtûridîyye
Mürcie
Kerrâm’îyye
Neccariyye
Müşebbihe (Antropoteizm)
- Hulmân’îyye
- Mücessime (Enkarnasyon)
- Bû’ Müslim’îyye
- Hattâb’îyye
- Bezîg’îyye
- Hattâb’îyyet-ûl Mutlâka
- Muammer’îyye
- Umeyr’îyye
- Mufaddal’îyye
- Muhammise
- Cevâlik’îyye
- Rum Abdalları
Görüş farklılıkları
İ'tikadî mezhepler birbirlerinden Allah'ın zâtı ve sıfatları, ru'yetullah, marifetullah, nübüvvet, , , büyük günah işleyenin durumu, mucize, kerâmet, imâmet, hidâyet, irtidad, , irade, , kader, kaza ve ruh gibi önemli konularda yer yer farklı görüşler ileri sürerler.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Balcıoğlu, Tahir Harimî, Türk Tarihi’nde Mezhep Cereyanları, Hilmi Ziyâ Neşriyâtı, Ahmet Sait Tab’ı, 1940.
- ^ Muhammed Ebû Zehra, İslâm’da Siyâsî ve İ’tikadî Mezhepler Tarihi, Ethem Ruhi Fığlalı ve Osman Eskicioğlu Tercümesi, Yağmur, İstanbul, 1970.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Şubat 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Şubat 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Şubat 2020.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu madde Vikipedi bicem el kitabina uygun degildir Maddeyi Vikipedi standartlarina uygun bicimde duzenleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Gerekli duzenleme yapilmadan bu sablon kaldirilmamalidir Temmuz 2021 Itikadi mezhepler veya Akide mezhepleri ya da Inanc mezhepleri Inancla ilgili konular Islam da baslangicta bir fikih dali kabul edilen kelam daha sonra ilm i tevhid olarak adlandirilmistir Daha sonralari Fikih ameli meseleler uzerinde kelam ise itikadi meseleler uzerinde yogunlasmistir Muslumanlar Islam Peygamberi Muhammed doneminde akillarindaki sorulari hemen ona sorabiliyorlardi Ancak peygamberin olumunden sonra sorularina cevap bulamayinca zamanin buyuk Islam alimleri Kur an i akil ile yorumlamaya koyuldular Boylelikle de i tikadi mezhepler olusmus oldu Bu mezhepler farkli cografyalara yayildi ve oralarda benimsendi I tikadi inanc mezhepleri Kader insanin kendi amellerinin yaraticisi olup olmadigi ve buna bagli olarak sorumlu tutulup tutulamayacagi Allah in sifatlarinin kendisinin aynisi mi yoksa ondan farkli mi oldugu Kur an i Kerim in yaratilmis olup olmadigi gibi bu ve benzeri sorulara cevap arama cabalarinin sonucu olarak ortaya cikmis din felsefesiyle ilgili mezheplerdir Islam Peygamberi Muhammed in zamanindan sonraki donemlerde teolojik tartismalar ilerlemis Islami uygulama ve anlayis gelistirmede Kur an ve Peygamber Muhammed in sunneti disinda kiyas ve ictihad gibi yontemlerle problemler cozulmeye calisilmistir Islam toplumunda daha onceleri bir inanc konusu olarak ele alinip tartisilmamis olan kader konusu Hicri birinci yuzyilin son ceyreginde tartisilmaya baslanmistir Bu tartisma ve fikri genislemenin yaninda siyasi sorunlarin i tikadi yansimalari i tikadi mezheplerinin dogumunda onemli rol oynamistir Ornek olarak buyuk gunah isleyenin durumu hususu verilebilir Ortaya cikan siyasi mezhepler farkli i tikadi temellere dayanmis Ehl i Sunnet icinde de cesitli i tikad mezhepleri meydana gelmistir Siʿa i Ula Ehl i Sunnet ten olduklari kabul edilen i tikadi mezhepler Es ariyye Maturidiyye AsariMurcie Sunni Murcie Bid atci MurcieImamiyye Siʿasi Ghulat i Siʿa ve Siʿa i Batin iyye ye ait olan inanc mezhepleri Mu tezile Iran Irak Yemen mezhebi Ehl i sunnet vel cemaat disinda mutalaa edilegelmis olup bir siyasi mezhep sayilan Sia nin i tikadi cizgisine yakin olan akilci bir i tikadi mezhepdir Cehmiyye Imam i A zam Ebu Hanife tarafindan kafir olarak nitelendirilen Cehm bin Safvan isimli bir adamin kurdugu bir firkadir Allah hakkinda soylenen Allah her yerdedir sozunu ilk olarak O baslatmistir O halde bu soz ne Imam i A zam Ebu Hanife nin ne Imam Safii nin ne de diger imamlarin soyledikleri bir soz degildir Dolayisiyla Allah her yerde hazir ve nazirdir sozu de Cehm bin Safvan in baslattigi bu soze dayanmaktadir Musebbihe Anthropotheism ve Mucessime Enkarnasyon Allah i yarattiklarina benzeten veya cisim olarak tasvir edenlerdir Gulat i Sia firkalarinin bir kisminda da bu inanc mevcuttur Gecmislerde kimileri Allah in tuysuz bir genc seklinde bir varlik oldugunu kimileri O nun killari ak ve siyah karisiminda olan yasli bir adam seklinde bir varlik oldugunu kimileri de isik sacan bir nur oldugunu one surmuslerdir ki bunlar Islam dairesinde addedilmezler Bunlarin disinda yine siyasi bir mezhep olan Haricilik de i tikadi acidan diger mezheplerden ayrilir ve kendine has bir i tikadi nedenle de siyasi bir mezhep olarak ele alinir Kur an merkezli Islam Bu dusunceyi savunanlar kurumsallasma bazinda basli basina bir itikadi mezhep olmasalar da Islami bir inancsal dusunce sistemidirler Bu sebeple itikadi bir mezhep olarak da kabul edilebilirler Bu dusuncede olanlar hadislerin ayetler gibi Allah tarafindan konulmus hukumler olmadigini bu sebeple de hadislerde Kur an ayetlerinde oldugu gibi ilahi bir deger bulunmadigini iddia ederler ya da hadislerin dini hukum kabul edilseler dahi Kur an gibi Allah tarafindan korunmadigina inandiklarindan Kur an disindaki tek dini metin olan hadisleri reddederler ve sadece Kur an i Islamiyet in ana kaynagi olarak gorurler Mezheplere ve hadis kitaplarina sorgulayici ve elestirel yaklasirlar Peygamber Muhammed e yalnizca Allah a ait olan sifatlarin yakistirilmasina ve Kur an a aykiri veya ek olarak gordukleri dini inanc bid at ve uygulamalara karsi cikarlar Islam i anlamak icin akli kullanmanin geregine inanirlar Islam da i tikadi mezheplerin siniflandirilmasiAsari Eserler Selef iyye Ibn i Teymiyye Ghulat Selefiyye Vahhabilik Ehl i HadisBatin iyye Meymun ul Kaddah Karmat iyye Hamdan Karmat Turkistan Aleviligi Nasir Husrev Batinilik Ibn i Meymun Anadolu Aleviligi Alevi Tarikat Ibah iyyun Arap Aleviligi Nusayriler Durziler Hakim bi EmrʿAllah Hashasiler Hasan Sabbah Babailik Baba Ilyas Horasani Kizilbaslik Hurufilik Fadl Allah Yezdani Bektasilik Balim Sultan Cebriyye Cehmiyye Cebriye i Halisa Cebriye i MutavassitaEs ariyye Bakillan iyye Gazzal iyye Es arilik Sunni TarikatKaderiyye Cuhen iyye Irak Kolu Dimesk iyye Sam Kolu Mu tezile Vasil iyye Huzeyl iyye Nazzam iyye Haiti iyye Bisr iyye Ma mer iyye Muzdar iyye Sumam iyye Hisam iyye Cahiz iyye Hayat iyye Cubba iyye Befsem iyye Ghulat Mu tezile Habit iyye Himar iyye Mu tezile Muteseyyi TarikatMaturidiyye Murcie Sunni Murcie Bid atci MurcieKerram iyye Neccariyye Musebbihe Antropoteizm Hulman iyye Mucessime Enkarnasyon Bu Muslim iyye Sinbad iyye El Mukannaʿiyye Babek iyye Hattab iyye Bezig iyye Hattab iyyet ul Mutlaka Muammer iyye Umeyr iyye Mufaddal iyye Muhammise Cevalik iyye Rum AbdallariGorus farkliliklariI tikadi mezhepler birbirlerinden Allah in zati ve sifatlari ru yetullah marifetullah nubuvvet buyuk gunah isleyenin durumu mucize keramet imamet hidayet irtidad irade kader kaza ve ruh gibi onemli konularda yer yer farkli gorusler ileri surerler Ayrica bakinizFikih Kelam Islam mezhepleri Islam dini fikih mezhepleri Islam dini siyasi mezhepleriKaynakca Balcioglu Tahir Harimi Turk Tarihi nde Mezhep Cereyanlari Hilmi Ziya Nesriyati Ahmet Sait Tab i 1940 Muhammed Ebu Zehra Islam da Siyasi ve I tikadi Mezhepler Tarihi Ethem Ruhi Figlali ve Osman Eskicioglu Tercumesi Yagmur Istanbul 1970 Arsivlenmis kopya 4 Subat 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Subat 2020 Arsivlenmis kopya 4 Subat 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Subat 2020 Arsivlenmis kopya 4 Subat 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Subat 2020