Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddenin veya bölümün , doğrulanamaz veya yoruma dayalı ifadeler içerdiği düşünülmektedir. Lütfen iddiaları ederek ve yeni geliştirin. Özgün araştırmadan oluşmuş ifadeler kaldırılabilir. Ayrıntılar maddenin bulunabilir. |
Şeyh Said (Şeyh Said Palevi, Şeyh Said Pirani, Şeyh Muhammed Said Nakşibendi, Şeyh Said Efendi) (d. 1865/1866; Palu, Elazığ - 29 Haziran 1925, Diyarbakır), seyyid bir aileye mensup,Zaza asıllı Nakşibendi şeyhi, Kürt lideri.Müderris, mutasavvıf, müfessir ve muhaddis olan Şeyh Said,Şeyh Said İsyanı'nın lideriydi.Cumhuriyet'in ilanına ve laik düzene karşı çıkan Şeyh Said, şeriat isteğiyle dönemin hükûmetine karşı silahlı isyan girişiminde bulunmuş, bunun üzerine 1925 yılında yargılanmıştır ve ardından idam edilmiştir.
Şeyh Said | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 1865 Palu, Elazığ |
| Ölüm | 29 Haziran 1925 (60 yaşında) Diyarbakır |
| Ölüm sebebi | Asılarak idam |
| Tanınma nedeni | Şeyh Said İsyanı |
Hayatı
1865 yılında Palu'da doğmuştur. Babasının adı Şeyh Mahmud Fevzi, annesi ise Gulê Hanım’dır.Palu, Elazığ, Diyarbakır ve Muş’ta eğitim gördükten sonra, babasının ölümü üzerine Nakşibendi Tarikatı postnişini (lideri) olmuştur. Babası Şeyh Mahmud Fevzi’nin Palu’dan Hınıs'a göç etmesiyle oraya yerleşmiştir. I. Dünya Savaşı sırasında Rus İmparatorluğu'nun Doğu Anadolu Bölgesi'ne ilerlemesinden dolayı Piran'a taşınmak zorunda kalmış ve savaştan sonra Hınıs Kolhisar'a yerleşmiştir.
Aile geçmişi
Şeyh Said, Muhammed'in neslinden olup seyyiddir. Şeyh Said'in dedesi Palulu Şeyh Ali Sebdi'dir. Şeyh Ali Sebdi'nin beş oğlu vardır: Şeyh Muhammed Nesih, Şeyh Mahmud Fevzi (Şeyh Said'in babası), Şeyh Hasan Naki, Şeyh Hüseyin Zeki ve Şeyh İbrahim (Kudo Efendi). Şeyh Mahmud Fevzi'nin de yedi oğlu vardır: Şeyh Said, Şeyh Bahaeddin, Şeyh Diyaeddin, Şeyh Necmeddin, Şeyh Tahir, Şeyh Mehdi ve Şeyh Abdurrahim.
Şeyh Said'in beşi kız, beşi erkek olmak üzere on çocuğu olmuştur. Şeyh Said'in oğlu Ali Rıza Efendi'nin oğlu Mehmet Fuat Fırat, 1973'te Erzurum bağımsız milletvekili olarak TBMM'ye girmiştir. Günümüzde Şeyh Said ailesinin temsilcisi Şeyh Said'in torunu Abdulilah Fırat'tır.
Şeyh Said, dedesi Şeyh Ali Septi'nin halifelerinden Şeyh Ahmed-i Çani'nin kızı Amine Hanım ile evlenmiştir. Amine Hanım, aile Rus Harbinden dolayı Hınıs'tan Piran'a göç ettiği zaman rahatsızlanmış ve ölmüştür. Hanımı öldükten sonra Şeyh Said, Kürt Miralayı Hamidiye Alaylarının liderlerinden Cibranlı Halit Bey'in kız kardeşi Fatma Hanım ile evlenmiştir. Yine Halit Bey'in kardeşi olan Güllü Hanım da, Binbaşı Kasım (Ataç) ile evliydi. Şeyh Said'i ayaklanmanın bastırılması ardından ele veren, Binbaşı Kasım'dır.
Şeyh Said'in soyağacı
Şeyh Said'in 6. göbekten dedesi olan Seyyîd Haşim İran'dan Diyarbakır'a göç edip yerleşmiştir.[] 1639 yılında Sultan IV. Murad tarafından siyaseten öldürülmüştür. Seyyid Haşim'den itibaren soy kütüğüdür:
| Şeyh Seyyid Haşim | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Hacı Şeyh Seyyid Hüseyin | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Mevlana Haydar | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Mevlana Kasım | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Şeyh Ali Septi | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Şeyh Mahmud Fevzi | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Şeyh Said | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Şeyh Ali Rıza Efendi (1894-1970) | Şeyh Gıyaseddin (1905-1972) | Şeyh Selahaddin (1907-1979) | Şeyh Abdulhalık (1922-1944) | Şeyh Ahmet (1923-2015) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Şeyh Muhammed Emin Efendi (1921-1998) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Şeyh Abdulilah Fırat (1946- ) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[]
Şeyh Said'den devam eden Nakşibendi Tarikatı Silsile-i Sâdât'ı şu şekildedir:
- Muhammed bin Abdullah
- Ebu Bekri’s-Sıddiyk
- Selman-ı Farisî
- Kâsım bin Muhammed
- Cafer-i Sadık
- Bayezid-î Bistamî
- Hâce Ebû’l Hasan Kharakânî
- Şeyh Ebû Aliyyini'l Fârmedî
- Hace Yûsuf Hemedânî
- Hace Abdülhâlık-ı Gucdüvânî
- Hace Ârif-i Rivgerî
- Hace Mahmûd İncir-i Fağnevî
- Hace Ali-i Râmitenî
- Hace Muhammed Baba es-Semmâsî
- Hace Şeyh Emir Külâl
- Şâh-ı Nakşibend Muhammed Behâeddîn-i Buhârî
- Şeyh Alâeddîn Attâr
- Şeyh Yâkûb-u Çerhî
- Hace Ubeydullah-ı Ahrâr
- Şeyh Muhammed Zâhid
- Şeyh Derviş Muhammed es-Semerkandi
- Şeyh Hâce Muhammed Emkenekî
- Şeyh Muhammed Bâki Billah
- İmâm-ı Rabbânî Şeyh Ahmed Fâruk Serhendî
- Şeyh Muhammed Ma’sûm Serhendî
- Şeyh Muhammed Seyfüddîn-i Farukî
- Şeyh Nur Muhammed Bedvânî
- Şemseddin Cân-ı Cânân Mazhâr
- Şeyh Abdullah ed-Dehlevî
- Mevlânâ Hàlid-î Bağdâdî
- Şeyh-ul Meşayih Seyyidina Ali Es-Sebdi Palevi Diyarbekiri
- Şeyh Mahmud Fevzi Efendi Palevi
- Şeyh Muhammed Said Efendi Palevi
- Şeyh Ali Rıza Efendi Palevi
- Şeyh Muhammed Emin Efendi Palevi
- Palevi kolunun ana silsilesidir. Şeyh Ali Septi'den itibaren halifelerin kendi silsileleri mevcuttur.
- Şeyh Said Efendi'nin Şeyh Ali Rıza Efendi haricinde icazet verdiği diğer halifeleri mevcuttur.
Şeyh Said İsyanı
Birinci Meclisin Bitlis milletvekili Yusuf Ziya tarafından aşiretler arasındaki tanınmışlığı ve sözünün geçmesi nedeniyle gizli Kürt İstiklal Komitesine ("Azadi" örgütü) üye yapıldı. 1924 yılında Yusuf Ziya tutuklandı. Örgütlenmeyi itiraf eden Yusuf Ziya Bey, Cibranlı Halit, Hasananlı Halit, Hacı Musa ile birlikte Şeyh Said'in de adını verdi. Doğu illerindeki aşiretleri dolaşan Şeyh Said, Cumhuriyet ve Mustafa Kemal'in dinsiz olduğundan, çıkarılan yasalar ile İslamiyet'in, nikâh, ırz ve namusun, Kuran'ın ortadan kalkacağından, ağaların ve hocaların idam edileceğini veya sürüleceğinden bahseden propagandalar yaptı. Kayınbiraderi Albay Cibranlı Halit'in adamları Cemiyet-i Akvam'a haber vereceklerini, bölgede devletin askerî güçlerinin bulunmadığını ve kolayca bölgeyi ele geçirebileceklerini söyledi. Cumhuriyete ve devrimlere karşı bir ayaklanma fetvası hazırlayarak devrimlere destek verenlerin canları ve mallarının helal olduğunu yazdı. Fetvayı aşiretlerin ileri gelenlerine gönderdi. Varto'daki Hormek aşireti devlet yanlısı olduğu için ayaklanmaya uymayacaklarını açıkladı. Şeyh Said ifade vermek için Bitlis Harp Divanı'na davet edildiğinde yaşlı ve hasta olduğu için ifade vermeye gitmeyince ifadesi Hınıs'ta alındı. Diyarbakır, Çapakçur, Ergani ve Genç illerinde bir ay kadar dolaştıktan sonra 13 Şubat 1925 tarihinde Piran'daki kardeşinin evine yerleşti. Piran'da jandarmanın 5 suçluyu tutuklama girişimi üzerine çıkan çatışma sebebiyle ayaklanma hareketi planlanandan önce başladı. 1924 Ekim ayından yakalanacakları güne kadar hükûmetle haberleşmekte olan bacanağı Kasım Bey (Kasım Ataç) tarafından ihbar edilmiştir. Genç Hâdisesinin (Şeyh Said İsyanı) bastırılmasından sonra "Şark İstiklal Mahkemesi"nde yargılanıp idama mahkûm edildi.
Şeyh Said’in, Kürt Teali Cemiyeti üyesi olduğuna dair bugüne kadar hiçbir belge ortaya konulamamıştır. Kürdistan Teali Cemiyetinin tespit edilebilen üyelerinin listesi bilinmektedir ve bu listede Şeyh Said’in ismi yoktur. Ayrıca, Şeyh Said'de, Şark İstiklal Mahkemesi'nde 'Kürdistan Teali Cemiyeti' ile ilişkisinin olmadığını kendisi açıklamıştır. Ayaklanmayı organize ettiği iddia edilen 'Azadi Örgütü' üyelerinin isimlerini içeren listede de Şeyh Said'in ismine rastlanmamıştır. Mevcut belgeler, Azadi Örgütü’nün, ayaklanmanın hiçbir safhasında, hiçbir rolünün olmadığını da kanıtlamaktadır. Naci Kutlay'ın, Fehmi Efendi’nin anılarından alındığını kaydettiği bilgilere göre "Şeyh Said’in isyan haberini duyan Diyarbakır'daki 'Azadi üyeleri' şaşkına dönerler. Hiç kimsenin bundan haberi yok. Azadi üyesi Dr. Fuat, Liceli Fehmi Efendi'den Şeyh Said'i isyandan vazgeçirmesini, kabul etmediği takdirde onu öldürmesini ister. Ancak isyan durdurulamayınca, Azadi örgütü harekete ulusal bir renk vermek için Kürtler ve Kürdistan adına bildiriler bastırılıp dağıtırlar."
Mezarı
29 Haziran 1925’te Şark İstiklal Mahkemesi tarafından Diyarbakır Dağkapı Meydanında idam edilen Şeyh Said, idam sehpasında iken son isteği sorulduğunda, kâğıt kalem ister ve kâğıda Arapça olarak, "Benim bu değersiz dallarda asılmama pervam yoktur. Muhakkak ki mücadelem Allah ve dini içindir," yazar ve kelime-i şehadet getirerek idam edilir. Şeyh Said, idamından önce başsavcı Ahmet Süreyya Örgeevren’i vasi tayin ettiği ve vasiyetnamesini hazırladığını yazmış: "Nitekim; Şeyh Said Efendi idamından biraz önce tevkifhanede yazdığı bir vasiyetname ile beni bu vasiyetin icrası için vasi nasb ve tayin etmiş bu vasiyetnamesi asılmasından sonra bana verilmişti. Bu vasiyet; üzerinde bulunan ve maliye veznesine verilmiş olan parasından veresesinden kimlere verilmesine ve kendisi için mezar yaptırılmasına dairdi... Mahkemenin müddeiumumîsi bulunduğum için, şeyhin vasisi sıfatıyla bu vesayeti kabul ve icra edemezdim. Onun için resmî ve itimat edilir bir el ile vasiyetinin yerine getirilmesi için vasiyetnameyi Ankara’da İçişleri Bakanlığına göndermiştim."
Yayımlanmış Kitapları
- Şeyh Said'in kendi el yazısıyla Arapça diliyle yazmış olduğu kütüphanesinde bulunan kitaplar hakkında yazdığı açıklamalı kitaplar kataloğu, bibliyografik, biyografik risâle, Arapça orijinal tıpkıbasımı ve Türkçe tercümesi Kütüphane Risalesi - Şeyh Said Efendi 28 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde . adıyla ilk kez 2021 yılında Abdulilah Fırat tarafından hazırlanıp tercüme edilerek yayımlandı.
- Şeyh Said'in kendi el yazısıyla Arapça diliyle yazmış olduğu bazı içtimai meseleler hakkında açıklamalı fetvâları, Arapça orijinal tıpkıbasımı ve Türkçe tercümesi Fetvâlar Mecmûası - Şeyh Said Efendi 26 Şubat 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . adıyla ilk kez 2022 yılında Abdulilah Fırat tarafından hazırlanıp tercüme edilerek yayımlandı.
Cibranlı aşiretiyle ilişkisi
| Cıbranlı Mahmud Bey | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Şeyh Said | Fatma Hanım | Cibranlı Halit | Güllü Hanım | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
"Şeyh Said Meydanı" ve tepkiler
2014 yılında Diyarbakır'daki "Dağkapı Meydanı"nın adı, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Meclisi tarafından "Şeyh Said Meydanı" olarak değiştirildi. Karar, DBP ve AKP'li üyelerin oylarıyla alındı. Kamuoyunun bir kesimi bu karara tepki gösterdi, Şeyh Said adının kaldırılması için başvurularda bulunuldu. Girişimler sonuç vermedi.
Kaynakça
- Genel
- Halil Şimşek (2001), Geçmişten günümüze Bingöl ve Doğu ayaklanmaları, T. C. Kültür Bakanlığı,
- Mehmet Kemal Işık (Kasım 2000), Ünlü Kürt bilgin ve Birinci Kuşak Aydınlar, Sorun Yayınları, İstanbul,
- Ugur Ümit Üngör (2012), The Making of Modern Turkey, Oxford University Press,
- (2002), "Kürd Milliyetçiliği ve Kürd Hareketi (1898-2000)", (Haz.) Tanıl Bora, Murat Gültekingil, Milliyetçilik, İletişim ISBN 975050088
- Uğur Mumcu (1991), , , İstanbul,
- Özel
- ^ 1865'te Elazığ ilinin Palu ilçesinde doğdu. Erzurum'un Hınıs ilçesinin Kolhisar köyünde ikamet ederdi. (Şimşek 2001, s. 112)
- ^ Işık (2000), s. 102
- ^ İnce, Özdemir (1 Temmuz 2005). "Şeyh Said kimdir neden isyan etmiştir?". Hürriyet Gazetesi. 1 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Eylül 2008.
- ^ a b . 5 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2014.
- ^ a b "Diyarbekir Tarihinin Gizlenen Katliamı: Çılsıtun". 25 Haziran 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Mart 2014.
- ^ Şeyh Said Kıyamı Abdulmelik Fırat ile röportaj, Mızgin,2008
- ^ a b ...Sheikih Mehmed Said (1865-1925), member of a Zaza family originally from Piran and revered sheikh of the Naqshbandi Sufi order, ...Üngör (2012), s. 123. 1 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Şeyh Said Zaza ve Sünnî idi, Nuri Dersimi Zaza ve Alevi idi. Bedirhani ve Cemilpaşazade kardeşler Sünnî ve Kurmanc idiler 3 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Bozarslan (2002), s. 843
- ^ * Hugh Evelyn Wortham, Mustapha Kemal of Turkey, Little, Brown, 1931, s.188 2 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . ve s.250 2 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Mehmed S. Kaya, The Zaza Kurds of Turkey: A Middle Eastern Minority in a Globalised Society, Tauris Academic Studies, London 2011, s. 61 "However, the legendary Kurdish leader Sheikh Said had this to say about the Nakshibendi Order..."
- Nelida Fuccaro, [www.kovarabir.com/nelida-fuccaro-somurge-yonetimi-altindaki-suriye%e2%80%99de-kurtler-ve-kurt-milliyetciligi/ Sömürge Yönetimi Altındaki Suriye’de Kürtler Ve Kürt Milliyetçiliği: Siyaset, Kültür ve Kimlik], BÎR dergisi, Sayı 1 (Orijinal makale: Fuccaro, Nelida (2002) 'Kurds and Kurdish Nationalism in Mandatory Syria: Politics, Culture and Identity.' In: Vali, A., (ed.), Essays on the Origins of Kurdish Nationalism. Costa Mesa, US: Mazda, pp. 191-217) "Kürt ve Nakşibendi bir dini lider olan Palu’lu Şeyh Said’in önderliğinde Türkiye’nin doğusunda ortaya çıkan 1925’teki Kürt isyanı"
- Kürşat Ekrem Uykucu, 1919 dan 1973'e kadar Cumhuriyet tarihi ansiklopedisi, Kervan Yayinlar, 1973, s.18 ve s.241 "Şeyh Sait (Kürt Sait)"
- Abdulkerim Yahya el Zebari, 'Kürtler... Türkiye'nin kanayan yarası' 2 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Londra'da Arapça yayımlanan el Zaman gazetesi, 13 Ağustos 2007 tarihli yazının tercümesi
- Ramazan YAVUZ, "Davet üzerine eyleme gelmiş" (haber) DHA[]: "İsyancı Kürt lider Şeyh Said’in sarıklı fotoğrafı"
- Ahmet Kahraman, Kürt isyanları: Tedip ve tenkil, Evrensel Basım Yayın, 2003, s.411 "isyancı Kürt lider Şeyh Said"
- "Şeyh Sait'in torunu İstanbul'da yarışıyor" (haber), Taraf: "Kürt lider Şeyh Sait" 2 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- http://www.executedtoday.com/2011/06/29/1925-sheikh-said-piran-kurdish-rebel/ 11 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- http://www.taraf.com.tr/oral-calislar/makale-seyh-said-in-gizlenen-vasiyeti.htm 3 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- http://books.google.com.tr/books?hl=tr&id=P6lpAAAAMAAJ&q=kurd#search_anchor 29 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ . 5 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2014.
- ^ . hinishaber.net. 5 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2014.
- ^ Şeyh Sait İsyanı ve Şark İstiklal Mahkemesi, Ahmet Süreyya Örgeevren, Temel Yayınları
- ^ Uğur Mumcu (1991). Kürt-İslam Ayaklanması 1919-1925. Şeyh Sait: Amacım Şeriat!. um:ag Vakfı Yayınları. ss. 140-142. ISBN .
- ^ Metin Toker (2015). Şeyh Said ve İsyanı. Ka Kitap. ss. 120-123. ISBN .
- ^ Tekin, Mehmet Ali (24 Haziran 2019). "Şeyh Said idama giderken haykırır: Mahşerde hesaplaşacağız!". Savcı Ahmet Süreyya Bey (Özgeevren) ‘‘Neden isyan ettiniz?’’ diye sorunca, cevabı ‘‘şeriat için’’ oldu. Sonra ‘‘Amacımız din hükümlerinin uygulanmasını rica yoluyla hükümete arz etmekti.”. 6 Aralık 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Aralık 2020.
- ^ Abdulilah Fırat'la Röportaj, Şeyh Said - DoğruHaber, 02.07.2010
- ^ İbrahim Sediyani, Şeyh Said Qıyamı’nın Kökenleri – 1, Hira Dergisi,
- ^ Abdulilah Fırat'la Röportaj, Şeyh Said - DoğruHaber, 09.07.2010
- ^ Feyzullah Deniz, Şeyh Said Başkaldırısı Üzerine Röportaj, Mizgin Dergisi
- ^ A.g.e., s. 36.
- ^ http://www.ilkehaberajansi.com.tr/haber/seyh-saidin-torunundan-tarihi-aciklamalar.html 8 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Şeyh Said'in Torunu Abdulilah Fırat'tan Tarihi Açıklamalar, Diwan Programı)
- ^ Şeyh Said Kıyamı Üzerine Abdulmelik Fırat ile röportaj, Mızgin Dergisi, Haziran 2008
- ^ Bütün Yönleriyle Şeyh Said Kıyamı, İbrahim Sediyani, Şura Yayınları, 2014, c. 1, s. 23, 70 (Kitap)
- ^ Mumcu (1991), s. 60
- ^ "Log in or sign up to view". www.facebook.com. 6 Kasım 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Kasım 2023.
- ^ Mumcu (1991), dipnot 123
- ^ "Şeyh Said'in Çocukları ile Said Nursi'nin Görüşmesi (1/2)". 6 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Mart 2014.
- ^ "'Şeyh Said' isyanı". 5 Şubat 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Mart 2014.
- ^ Ferzende Kaya, Mezopotamya Sürgünü s. 17
- ^ Mumcu (1991) s. 54-55
- ^ Mumcu (1991) s. 104 ve dipnot 218
- ^ . dogruhaber.com.tr. 5 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2014.
- ^ Ferzende Kaya, Mezopotamya sürgünü: Abdülmelik Fırat'ın yaşam öyküsü, Anka Yayınları, 2003, s. 32
- ^ Seyyidü’l Enbiya Ve’l Mürselin Hz. Muhammed Mustafa (s.a.v.) Ve Ehl-i Beyt’i - Abdulilah Fırat (Kitap)
- ^ Mezopotamya Sürgünü - Ferzende Kaya (Kitap)
- ^ Secere-i Nakşibendiye-i Halidi Palevi (Palevi-Nakşibendi)
- ^ “İki Ğavs’ı Enam, Seyid Ali Es-Sebti, Seyyid Ahmed El Kurdi” – Mehmet İhsan Hattatzade (Palevi-Nakşibendi)
- ^ “Tasavvuf Yolunda Manevi Cihad" - Muhammed İhsan OĞUZ - Oğuz Yayınları (Palevi-Nakşibendi)
- ^ http://www.serifbuhari.com/septi.html 9 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Palevi-Nakşibendi)
- ^ Ergün Baybars, İstiklal Mahkemeleri, s. 222,223
- ^ Mumcu (1991), s. 111
- ^ İsmail Göldaş, Kürdistan Teali Cemiyeti, Doz Yayınları, İstanbul 1991, s. 39-45.
- ^ Robert Olson, Kürt Milliyetçiliğinin Kaynakları ve Şeyh Said İsyanı, Özge Yayınları, Ankara 1992, s. 247-250.
- ^ Naci Kutlay, “Yakın Tarihten Kısa Kesitler”, Bergeh dergisi, Sayı:8/1991 (İsveç), s. 72, 77.
- ^ "Şeyh Said Ailesinden Yerel Seçim Deklarasyonu". 29 Nisan 2014 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Mart 2014.
- ^ . hereketaazadi.org. 16 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2015.
- ^ İlhami Aras, Adım Şeyh Said, İlke Yayıncılık, 1. Baskı Ocak 1992/İstanbul, s. 110.
- ^ 23 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2014.
- ^ "Şeyh Said'in torunundan ilginç iddia". sabah.com.tr. 2 Ocak 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Mart 2014.
- ^ . 22 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ . 31 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddenin veya bolumun ozgun arastirma dogrulanamaz veya yoruma dayali ifadeler icerdigi dusunulmektedir Lutfen iddialari kontrol ederek ve yeni kaynaklar ekleyerek gelistirin Ozgun arastirmadan olusmus ifadeler kaldirilabilir Ayrintilar maddenin tartisma sayfasinda bulunabilir Seyh Said Seyh Said Palevi Seyh Said Pirani Seyh Muhammed Said Naksibendi Seyh Said Efendi d 1865 1866 Palu Elazig 29 Haziran 1925 Diyarbakir seyyid bir aileye mensup Zaza asilli Naksibendi seyhi Kurt lideri Muderris mutasavvif mufessir ve muhaddis olan Seyh Said Seyh Said Isyani nin lideriydi Cumhuriyet in ilanina ve laik duzene karsi cikan Seyh Said seriat istegiyle donemin hukumetine karsi silahli isyan girisiminde bulunmus bunun uzerine 1925 yilinda yargilanmistir ve ardindan idam edilmistir Seyh SaidDogum1865 Palu ElazigOlum29 Haziran 1925 60 yasinda DiyarbakirOlum sebebiAsilarak idamTaninma nedeniSeyh Said IsyaniHayati1865 yilinda Palu da dogmustur Babasinin adi Seyh Mahmud Fevzi annesi ise Gule Hanim dir Palu Elazig Diyarbakir ve Mus ta egitim gordukten sonra babasinin olumu uzerine Naksibendi Tarikati postnisini lideri olmustur Babasi Seyh Mahmud Fevzi nin Palu dan Hinis a goc etmesiyle oraya yerlesmistir I Dunya Savasi sirasinda Rus Imparatorlugu nun Dogu Anadolu Bolgesi ne ilerlemesinden dolayi Piran a tasinmak zorunda kalmis ve savastan sonra Hinis Kolhisar a yerlesmistir Aile gecmisiSeyh Said Muhammed in neslinden olup seyyiddir Seyh Said in dedesi Palulu Seyh Ali Sebdi dir Seyh Ali Sebdi nin bes oglu vardir Seyh Muhammed Nesih Seyh Mahmud Fevzi Seyh Said in babasi Seyh Hasan Naki Seyh Huseyin Zeki ve Seyh Ibrahim Kudo Efendi Seyh Mahmud Fevzi nin de yedi oglu vardir Seyh Said Seyh Bahaeddin Seyh Diyaeddin Seyh Necmeddin Seyh Tahir Seyh Mehdi ve Seyh Abdurrahim Seyh Said in besi kiz besi erkek olmak uzere on cocugu olmustur Seyh Said in oglu Ali Riza Efendi nin oglu Mehmet Fuat Firat 1973 te Erzurum bagimsiz milletvekili olarak TBMM ye girmistir Gunumuzde Seyh Said ailesinin temsilcisi Seyh Said in torunu Abdulilah Firat tir Seyh Said dedesi Seyh Ali Septi nin halifelerinden Seyh Ahmed i Cani nin kizi Amine Hanim ile evlenmistir Amine Hanim aile Rus Harbinden dolayi Hinis tan Piran a goc ettigi zaman rahatsizlanmis ve olmustur Hanimi oldukten sonra Seyh Said Kurt Miralayi Hamidiye Alaylarinin liderlerinden Cibranli Halit Bey in kiz kardesi Fatma Hanim ile evlenmistir Yine Halit Bey in kardesi olan Gullu Hanim da Binbasi Kasim Atac ile evliydi Seyh Said i ayaklanmanin bastirilmasi ardindan ele veren Binbasi Kasim dir Seyh Said in soyagaci Seyh Said in 6 gobekten dedesi olan Seyyid Hasim Iran dan Diyarbakir a goc edip yerlesmistir daha iyi kaynak gerekli 1639 yilinda Sultan IV Murad tarafindan siyaseten oldurulmustur Seyyid Hasim den itibaren soy kutugudur Seyh Seyyid Hasim Haci Seyh Seyyid Huseyin Mevlana Haydar Mevlana Kasim Seyh Ali Septi Seyh Mahmud Fevzi Seyh Said Seyh Ali Riza Efendi 1894 1970 Seyh Giyaseddin 1905 1972 Seyh Selahaddin 1907 1979 Seyh Abdulhalik 1922 1944 Seyh Ahmet 1923 2015 Seyh Muhammed Emin Efendi 1921 1998 Seyh Abdulilah Firat 1946 daha iyi kaynak gerekli Seyh Said den devam eden Naksibendi Tarikati Silsile i Sadat i su sekildedir Muhammed bin Abdullah Ebu Bekri s Siddiyk Selman i Farisi Kasim bin Muhammed Cafer i Sadik Bayezid i Bistami Hace Ebu l Hasan Kharakani Seyh Ebu Aliyyini l Farmedi Hace Yusuf Hemedani Hace Abdulhalik i Gucduvani Hace Arif i Rivgeri Hace Mahmud Incir i Fagnevi Hace Ali i Ramiteni Hace Muhammed Baba es Semmasi Hace Seyh Emir Kulal Sah i Naksibend Muhammed Behaeddin i Buhari Seyh Alaeddin Attar Seyh Yakub u Cerhi Hace Ubeydullah i Ahrar Seyh Muhammed Zahid Seyh Dervis Muhammed es Semerkandi Seyh Hace Muhammed Emkeneki Seyh Muhammed Baki Billah Imam i Rabbani Seyh Ahmed Faruk Serhendi Seyh Muhammed Ma sum Serhendi Seyh Muhammed Seyfuddin i Faruki Seyh Nur Muhammed Bedvani Semseddin Can i Canan Mazhar Seyh Abdullah ed Dehlevi Mevlana Halid i Bagdadi Seyh ul Mesayih Seyyidina Ali Es Sebdi Palevi Diyarbekiri Seyh Mahmud Fevzi Efendi Palevi Seyh Muhammed Said Efendi Palevi Seyh Ali Riza Efendi Palevi Seyh Muhammed Emin Efendi PaleviPalevi kolunun ana silsilesidir Seyh Ali Septi den itibaren halifelerin kendi silsileleri mevcuttur Seyh Said Efendi nin Seyh Ali Riza Efendi haricinde icazet verdigi diger halifeleri mevcuttur Seyh Said IsyaniBolgeyi Palu Capakcur Genc Piran Hani Lice Ergani Egil Silvan kusatan sungulu Turk askerleri 30 Mart 1925 tarihli Cumhuriyet gazetesi Birinci Meclisin Bitlis milletvekili Yusuf Ziya tarafindan asiretler arasindaki taninmisligi ve sozunun gecmesi nedeniyle gizli Kurt Istiklal Komitesine Azadi orgutu uye yapildi 1924 yilinda Yusuf Ziya tutuklandi Orgutlenmeyi itiraf eden Yusuf Ziya Bey Cibranli Halit Hasananli Halit Haci Musa ile birlikte Seyh Said in de adini verdi Dogu illerindeki asiretleri dolasan Seyh Said Cumhuriyet ve Mustafa Kemal in dinsiz oldugundan cikarilan yasalar ile Islamiyet in nikah irz ve namusun Kuran in ortadan kalkacagindan agalarin ve hocalarin idam edilecegini veya suruleceginden bahseden propagandalar yapti Kayinbiraderi Albay Cibranli Halit in adamlari Cemiyet i Akvam a haber vereceklerini bolgede devletin askeri guclerinin bulunmadigini ve kolayca bolgeyi ele gecirebileceklerini soyledi Cumhuriyete ve devrimlere karsi bir ayaklanma fetvasi hazirlayarak devrimlere destek verenlerin canlari ve mallarinin helal oldugunu yazdi Fetvayi asiretlerin ileri gelenlerine gonderdi Varto daki Hormek asireti devlet yanlisi oldugu icin ayaklanmaya uymayacaklarini acikladi Seyh Said ifade vermek icin Bitlis Harp Divani na davet edildiginde yasli ve hasta oldugu icin ifade vermeye gitmeyince ifadesi Hinis ta alindi Diyarbakir Capakcur Ergani ve Genc illerinde bir ay kadar dolastiktan sonra 13 Subat 1925 tarihinde Piran daki kardesinin evine yerlesti Piran da jandarmanin 5 sucluyu tutuklama girisimi uzerine cikan catisma sebebiyle ayaklanma hareketi planlanandan once basladi 1924 Ekim ayindan yakalanacaklari gune kadar hukumetle haberlesmekte olan bacanagi Kasim Bey Kasim Atac tarafindan ihbar edilmistir Genc Hadisesinin Seyh Said Isyani bastirilmasindan sonra Sark Istiklal Mahkemesi nde yargilanip idama mahkum edildi Seyh Said in Kurt Teali Cemiyeti uyesi olduguna dair bugune kadar hicbir belge ortaya konulamamistir Kurdistan Teali Cemiyetinin tespit edilebilen uyelerinin listesi bilinmektedir ve bu listede Seyh Said in ismi yoktur Ayrica Seyh Said de Sark Istiklal Mahkemesi nde Kurdistan Teali Cemiyeti ile iliskisinin olmadigini kendisi aciklamistir Ayaklanmayi organize ettigi iddia edilen Azadi Orgutu uyelerinin isimlerini iceren listede de Seyh Said in ismine rastlanmamistir Mevcut belgeler Azadi Orgutu nun ayaklanmanin hicbir safhasinda hicbir rolunun olmadigini da kanitlamaktadir Naci Kutlay in Fehmi Efendi nin anilarindan alindigini kaydettigi bilgilere gore Seyh Said in isyan haberini duyan Diyarbakir daki Azadi uyeleri saskina donerler Hic kimsenin bundan haberi yok Azadi uyesi Dr Fuat Liceli Fehmi Efendi den Seyh Said i isyandan vazgecirmesini kabul etmedigi takdirde onu oldurmesini ister Ancak isyan durdurulamayinca Azadi orgutu harekete ulusal bir renk vermek icin Kurtler ve Kurdistan adina bildiriler bastirilip dagitirlar Mezari29 Haziran 1925 te Sark Istiklal Mahkemesi tarafindan Diyarbakir Dagkapi Meydaninda idam edilen Seyh Said idam sehpasinda iken son istegi soruldugunda kagit kalem ister ve kagida Arapca olarak Benim bu degersiz dallarda asilmama pervam yoktur Muhakkak ki mucadelem Allah ve dini icindir yazar ve kelime i sehadet getirerek idam edilir Seyh Said idamindan once bassavci Ahmet Sureyya Orgeevren i vasi tayin ettigi ve vasiyetnamesini hazirladigini yazmis Nitekim Seyh Said Efendi idamindan biraz once tevkifhanede yazdigi bir vasiyetname ile beni bu vasiyetin icrasi icin vasi nasb ve tayin etmis bu vasiyetnamesi asilmasindan sonra bana verilmisti Bu vasiyet uzerinde bulunan ve maliye veznesine verilmis olan parasindan veresesinden kimlere verilmesine ve kendisi icin mezar yaptirilmasina dairdi Mahkemenin muddeiumumisi bulundugum icin seyhin vasisi sifatiyla bu vesayeti kabul ve icra edemezdim Onun icin resmi ve itimat edilir bir el ile vasiyetinin yerine getirilmesi icin vasiyetnameyi Ankara da Icisleri Bakanligina gondermistim Yayimlanmis KitaplariSeyh Said in kendi el yazisiyla Arapca diliyle yazmis oldugu kutuphanesinde bulunan kitaplar hakkinda yazdigi aciklamali kitaplar katalogu bibliyografik biyografik risale Arapca orijinal tipkibasimi ve Turkce tercumesi Kutuphane Risalesi Seyh Said Efendi 28 Aralik 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde adiyla ilk kez 2021 yilinda Abdulilah Firat tarafindan hazirlanip tercume edilerek yayimlandi Seyh Said in kendi el yazisiyla Arapca diliyle yazmis oldugu bazi ictimai meseleler hakkinda aciklamali fetvalari Arapca orijinal tipkibasimi ve Turkce tercumesi Fetvalar Mecmuasi Seyh Said Efendi 26 Subat 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde adiyla ilk kez 2022 yilinda Abdulilah Firat tarafindan hazirlanip tercume edilerek yayimlandi Cibranli asiretiyle iliskisi Cibranli Mahmud Bey Seyh Said Fatma Hanim Cibranli Halit Gullu Hanim Seyh Said Meydani ve tepkiler2014 yilinda Diyarbakir daki Dagkapi Meydani nin adi Diyarbakir Buyuksehir Belediyesi Meclisi tarafindan Seyh Said Meydani olarak degistirildi Karar DBP ve AKP li uyelerin oylariyla alindi Kamuoyunun bir kesimi bu karara tepki gosterdi Seyh Said adinin kaldirilmasi icin basvurularda bulunuldu Girisimler sonuc vermedi KaynakcaGenelHalil Simsek 2001 Gecmisten gunumuze Bingol ve Dogu ayaklanmalari T C Kultur Bakanligi ISBN 9789751728029 Mehmet Kemal Isik Kasim 2000 Unlu Kurt bilgin ve Birinci Kusak Aydinlar Sorun Yayinlari Istanbul ISBN 975 431 111 0 Ugur Umit Ungor 2012 The Making of Modern Turkey Oxford University Press ISBN 9780199655229 2002 Kurd Milliyetciligi ve Kurd Hareketi 1898 2000 Haz Tanil Bora Murat Gultekingil Milliyetcilik Iletisim ISBN 975050088 Ugur Mumcu 1991 Istanbul ISBN 975 478 088 9Ozel 1865 te Elazig ilinin Palu ilcesinde dogdu Erzurum un Hinis ilcesinin Kolhisar koyunde ikamet ederdi Simsek 2001 s 112 Isik 2000 s 102 Ince Ozdemir 1 Temmuz 2005 Seyh Said kimdir neden isyan etmistir Hurriyet Gazetesi 1 Temmuz 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Eylul 2008 a b 5 Mart 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 4 Mart 2014 a b Diyarbekir Tarihinin Gizlenen Katliami Cilsitun 25 Haziran 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Mart 2014 Seyh Said Kiyami Abdulmelik Firat ile roportaj Mizgin 2008 a b Sheikih Mehmed Said 1865 1925 member of a Zaza family originally from Piran and revered sheikh of the Naqshbandi Sufi order Ungor 2012 s 123 1 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Seyh Said Zaza ve Sunni idi Nuri Dersimi Zaza ve Alevi idi Bedirhani ve Cemilpasazade kardesler Sunni ve Kurmanc idiler 3 Kasim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Bozarslan 2002 s 843 Hugh Evelyn Wortham Mustapha Kemal of Turkey Little Brown 1931 s 188 2 Kasim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde ve s 250 2 Kasim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Mehmed S Kaya The Zaza Kurds of Turkey A Middle Eastern Minority in a Globalised Society Tauris Academic Studies London 2011 s 61 However the legendary Kurdish leader Sheikh Said had this to say about the Nakshibendi Order Nelida Fuccaro www kovarabir com nelida fuccaro somurge yonetimi altindaki suriye e2 80 99de kurtler ve kurt milliyetciligi Somurge Yonetimi Altindaki Suriye de Kurtler Ve Kurt Milliyetciligi Siyaset Kultur ve Kimlik BIR dergisi Sayi 1 Orijinal makale Fuccaro Nelida 2002 Kurds and Kurdish Nationalism in Mandatory Syria Politics Culture and Identity In Vali A ed Essays on the Origins of Kurdish Nationalism Costa Mesa US Mazda pp 191 217 Kurt ve Naksibendi bir dini lider olan Palu lu Seyh Said in onderliginde Turkiye nin dogusunda ortaya cikan 1925 teki Kurt isyani Kursat Ekrem Uykucu 1919 dan 1973 e kadar Cumhuriyet tarihi ansiklopedisi Kervan Yayinlar 1973 s 18 ve s 241 Seyh Sait Kurt Sait Abdulkerim Yahya el Zebari Kurtler Turkiye nin kanayan yarasi 2 Kasim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Londra da Arapca yayimlanan el Zaman gazetesi 13 Agustos 2007 tarihli yazinin tercumesi Ramazan YAVUZ Davet uzerine eyleme gelmis haber DHA olu kirik baglanti Isyanci Kurt lider Seyh Said in sarikli fotografi Ahmet Kahraman Kurt isyanlari Tedip ve tenkil Evrensel Basim Yayin 2003 s 411 isyanci Kurt lider Seyh Said Seyh Sait in torunu Istanbul da yarisiyor haber Taraf Kurt lider Seyh Sait 2 Kasim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde http www executedtoday com 2011 06 29 1925 sheikh said piran kurdish rebel 11 Mayis 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde http www taraf com tr oral calislar makale seyh said in gizlenen vasiyeti htm 3 Aralik 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde http books google com tr books hl tr amp id P6lpAAAAMAAJ amp q kurd search anchor 29 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde 5 Mart 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Mart 2014 hinishaber net 5 Mart 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Mart 2014 Seyh Sait Isyani ve Sark Istiklal Mahkemesi Ahmet Sureyya Orgeevren Temel Yayinlari Ugur Mumcu 1991 Kurt Islam Ayaklanmasi 1919 1925 Seyh Sait Amacim Seriat um ag Vakfi Yayinlari ss 140 142 ISBN 978 605 4274 65 9 erisim tarihi kullanmak icin url gerekiyor yardim Metin Toker 2015 Seyh Said ve Isyani Ka Kitap ss 120 123 ISBN 9786058447417 Tekin Mehmet Ali 24 Haziran 2019 Seyh Said idama giderken haykirir Mahserde hesaplasacagiz Savci Ahmet Sureyya Bey Ozgeevren Neden isyan ettiniz diye sorunca cevabi seriat icin oldu Sonra Amacimiz din hukumlerinin uygulanmasini rica yoluyla hukumete arz etmekti 6 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Aralik 2020 Abdulilah Firat la Roportaj Seyh Said DogruHaber 02 07 2010 Ibrahim Sediyani Seyh Said Qiyami nin Kokenleri 1 Hira Dergisi Abdulilah Firat la Roportaj Seyh Said DogruHaber 09 07 2010 Feyzullah Deniz Seyh Said Baskaldirisi Uzerine Roportaj Mizgin Dergisi A g e s 36 http www ilkehaberajansi com tr haber seyh saidin torunundan tarihi aciklamalar html 8 Kasim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde Seyh Said in Torunu Abdulilah Firat tan Tarihi Aciklamalar Diwan Programi Seyh Said Kiyami Uzerine Abdulmelik Firat ile roportaj Mizgin Dergisi Haziran 2008 Butun Yonleriyle Seyh Said Kiyami Ibrahim Sediyani Sura Yayinlari 2014 c 1 s 23 70 Kitap Mumcu 1991 s 60 Log in or sign up to view www facebook com 6 Kasim 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Kasim 2023 Mumcu 1991 dipnot 123 Seyh Said in Cocuklari ile Said Nursi nin Gorusmesi 1 2 6 Temmuz 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Mart 2014 Seyh Said isyani 5 Subat 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Mart 2014 Ferzende Kaya Mezopotamya Surgunu s 17 Mumcu 1991 s 54 55 Mumcu 1991 s 104 ve dipnot 218 dogruhaber com tr 5 Mart 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 5 Mart 2014 Ferzende Kaya Mezopotamya surgunu Abdulmelik Firat in yasam oykusu Anka Yayinlari 2003 s 32 Seyyidu l Enbiya Ve l Murselin Hz Muhammed Mustafa s a v Ve Ehl i Beyt i Abdulilah Firat Kitap Mezopotamya Surgunu Ferzende Kaya Kitap Secere i Naksibendiye i Halidi Palevi Palevi Naksibendi Iki Gavs i Enam Seyid Ali Es Sebti Seyyid Ahmed El Kurdi Mehmet Ihsan Hattatzade Palevi Naksibendi Tasavvuf Yolunda Manevi Cihad Muhammed Ihsan OGUZ Oguz Yayinlari Palevi Naksibendi http www serifbuhari com septi html 9 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Palevi Naksibendi Ergun Baybars Istiklal Mahkemeleri s 222 223 Mumcu 1991 s 111 Ismail Goldas Kurdistan Teali Cemiyeti Doz Yayinlari Istanbul 1991 s 39 45 Robert Olson Kurt Milliyetciliginin Kaynaklari ve Seyh Said Isyani Ozge Yayinlari Ankara 1992 s 247 250 Naci Kutlay Yakin Tarihten Kisa Kesitler Bergeh dergisi Sayi 8 1991 Isvec s 72 77 Seyh Said Ailesinden Yerel Secim Deklarasyonu 29 Nisan 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Mart 2014 hereketaazadi org 16 Subat 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 8 Agustos 2015 Ilhami Aras Adim Seyh Said Ilke Yayincilik 1 Baski Ocak 1992 Istanbul s 110 23 Agustos 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Mart 2014 Seyh Said in torunundan ilginc iddia sabah com tr 2 Ocak 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Mart 2014 22 Haziran 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi 31 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi