Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şifa tası (Tihtap tas, çiçek tası, korkutası), Anadolu halk hekimliğinde, üzerinde kişileri çeşitli hastalık ve sıkıntılardan koruma ve iyileştirmede etkisi olduğuna inanılan çeşitli ayet, sayı, harf ve sembollerle bezenmiş taslara verilen ad.
Çoğunlukla bakır, bronz ve pirinçten, nadiren ise pişmiş toprak, seramik ve porselenden yapılır. Ağaçtan, istiridye kabuğundan, gümüşten yapılanlarına da seyrek olarak rastlanır. Şifa tasları malzeme, süsleme ve nitelik gibi özellikleri itibarıyla sanat tarihinin değerlendirme alanına girer; dua, ayet, motif özellikleri itibarıyla ise halk biliminin konusudur.
Bu tasların, bezendikleri çeşitli ayet ve tılsımların yanı sıra, içine konulan suyun üflenmesi, bu sudan içilmesi ve yıkanılması gibi çok eski dönemlere dayanan ritüeller yoluyla şifa sağladıklarına inanılır.
Geçmişi
Şifa taslarının geçmişinin MÖ 1. bin yılda Suriye ve Kuzey Mezopotamya civarında yaşamış olan Aramilere kadar gittiği iddia edilir. Aramilere ait olan şifa kaplarının, Antik Babil ve Eski Mısır’daki Mezopotamya büyücülüğünün mirası olduğu düşünülmektedir.
İslami örnekler, 12. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar uzanan geniş bir zamana yayılmıştır. İslam dönemine ait şifa taslarının bilinen en eski örneği olarak, Büyük Selçukluların Haleb Atabeyi Sultan el-Melike'l-adil Mahmud ibn Zengi için özel hazırlanan şifa tası gösterilmektedir. Bu tasın üzerinde “Bu kutsanmış kap her türlü zehir içindir. İçerisinde kanıtlanmış kullanımlar bir araya getirilmiştir” yazmaktadır.
Şifa tası kültürü Memlüklülerde, Anadolu Selçuklularında ve Osmanlılarda devam etmiştir. İlhanlı Hükümdarı Ebû Said Bahadır'ın hediye ettiği Nisan tası şifa taslarının en büyüğü ve en bilinenidir; Konya Mevlâna Müzesi’nde bulunmaktadır.
İsimlendirilişi
Şifa tasları Türkiye'nin değişik yerlerinde farklı şekillerde adlandırılır.Erzurum yöresinde çiçek tası Çorum yöresinde korku tası, Gaziantep, Konya, Malatya ve Sivas yörelerinde tihtap tası, Ankara yöresinde ise botça tası olarak adlandırılır.
"Çiçek tası" isimlendirmesi, koyun ve keçilerde görülen çiçek hastalığının tedavisinde bu tasların kullanılmasındandır. Kızılcahamam taraflarında çiçek hastalığına botça hastalığı dendiğinden Ankara civarında "botça tası" denilir. "Korku tası" isimlendirmesi ise geceden korkma gibi korkuyla ilgili hastalıklar için kullanılmasından ötürüdür.
Şekli
Şifa tasları çoğunlukla küresel, konik veya kesik konik şeklindedir. Hamam tasına benzer.
16. yüzyıldan sonraki şifa tasları, ortasında "göbek" (omphalos) diye isimlendirilen bir çıkıntının olduğu bir formda tasarlanmıştır. Tasarımın neden böyle yapıldığı ile ilgili farklı görüşler öne sürülmüştür. Kullanımı kolaylaştırmak veya suyun dışarı sıçramasını önlemek için şifa taslarının ortası göbekli olarak yapıldığı iddia edildiği gibi, göbeğin "kozmik dağı simgelediği" görüşü de mevcuttur.
Bezemeler
Frig dönemine ait şifa tasları genellikle stilize edilmiş palmiye yaprakları ile süslüdür. İslam dönemine ait şifa taslarının iç ve dış yüzeylerinde kazıma tekniğiyle işlenmiş kalem işçiliği ile dualar yazılıdır. Sıklıkla yazılanlar; Esmaül Hüsna, Fetih Suresi’nden bölümler, Nas, Felaki Fatiha sureleri, Ayet-el Kürsi ile Ashab-ı Kehf ve dört büyük meleğin adıdır. Bazen, şifa tasına pirinç veya kurşun üzerine "Bismillah" yazısı işlenmiş 40 kadar çubuk takılır.
Şifa tasları yazıların yanı sıra, geometrik şekiller, mimari tasvirler ve bitki desenleri ile de süslenir. Şifa taslarını bezemekte en çok kullanılan sembolleri ise şunlardır:
- Mühr-ü Süleyman: İç içe geçmiş iki üçgenden oluşan altı köşeli yıldız formundadır. Mezopotamya ve Anadolu'da güç, bereket ve kuvvet sembolüdür.
- On iki burç: İran ve Mezopotamya kökenli şifa taslarında bazen on iki burç sembolü bulunur.
- Hayvan sembolleri: Şifa taslarında bazen akrep, yılan, zehirli örümcek, köpek, aslan gibi hayvan figürleri olabilmektedir. Bu tasvirler, çizimi yapılan hayvanlardan korunmaya yönelik olarak yapılmıştır.
- Sayılar: Şifa taslarını bezemede en çok 1-2-3-6-7-12 sayıları kullanılır. Bu sayılara, Türk ve İslam kültüründe özel anlamlar yüklendiği düşünülmektedir.
Kullanımı
Taslar, bölgesel olarak değişen bazı ritüeller uygulanarak kullanılır. Bu ritüellerin bazıları, tasa su konulurken, suyu kıbleye karşı akan bir akarsudan almak, gün doğumundan önce almak, tastaki suyu dökerken ayak basacak hiçbir yere dökülmemesine dikkat etmek, suyu yalnızca ayın belirli günlerinde almaktır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b "Suyu duayla buluşturan 'şifa tası' koleksiyoncuların gözdesi". www.aa.com.tr. 23 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2023.
- ^ a b c d Allak, Fırat (19 Eylül 2023). "İstanbul Türbeler Müzesi'nde Bulunan Bir Grup Şifa Tası". Motif Akademi Halkbilimi Dergisi. 16 (43): 1327-1354. doi:10.12981/mahder.1335612. ISSN 1308-4445. 23 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2023.
- ^ a b c Halûk Perk, İsmail Günay Paksoy (2019). "Duanın Sudaki Gizemi: Şifa Tasları" (PDF). Zeytinburnu Belediyesi. 27 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Aralık 2023.
- ^ Tali, Şerife (9 Temmuz 2022). "Sivas Müzesi'nde Bulunan Tihtap / Şifa Tasları Üzerine Bir Araştırma". Sanat Tarihi Dergisi. 31 (1): 123-153. doi:10.29135/std.976871. ISSN 1300-5707. 23 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2023.
- ^ Aksoy, Osman (1976). "Şifa Tasları". Türk Etnografya Dergisi. 23 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2023.
- ^ TOPCU, Recep Ali (27 Şubat 2017). "Anadolu geleneğinde ve Türk tıp folklorunda: Şifa Tasları | temizmekan". Temiz Mekan. 23 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2023.
- ^ "Mistik tedavide 'Şifa ve Kırklama Tasları'". Sabah. 23 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2023.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sifa tasi Tihtap tas cicek tasi korkutasi Anadolu halk hekimliginde uzerinde kisileri cesitli hastalik ve sikintilardan koruma ve iyilestirmede etkisi olduguna inanilan cesitli ayet sayi harf ve sembollerle bezenmis taslara verilen ad Cogunlukla bakir bronz ve pirincten nadiren ise pismis toprak seramik ve porselenden yapilir Agactan istiridye kabugundan gumusten yapilanlarina da seyrek olarak rastlanir Sifa taslari malzeme susleme ve nitelik gibi ozellikleri itibariyla sanat tarihinin degerlendirme alanina girer dua ayet motif ozellikleri itibariyla ise halk biliminin konusudur Bu taslarin bezendikleri cesitli ayet ve tilsimlarin yani sira icine konulan suyun uflenmesi bu sudan icilmesi ve yikanilmasi gibi cok eski donemlere dayanan ritueller yoluyla sifa sagladiklarina inanilir GecmisiSifa taslarinin gecmisinin MO 1 bin yilda Suriye ve Kuzey Mezopotamya civarinda yasamis olan Aramilere kadar gittigi iddia edilir Aramilere ait olan sifa kaplarinin Antik Babil ve Eski Misir daki Mezopotamya buyuculugunun mirasi oldugu dusunulmektedir Islami ornekler 12 yuzyildan 20 yuzyila kadar uzanan genis bir zamana yayilmistir Islam donemine ait sifa taslarinin bilinen en eski ornegi olarak Buyuk Selcuklularin Haleb Atabeyi Sultan el Melike l adil Mahmud ibn Zengi icin ozel hazirlanan sifa tasi gosterilmektedir Bu tasin uzerinde Bu kutsanmis kap her turlu zehir icindir Icerisinde kanitlanmis kullanimlar bir araya getirilmistir yazmaktadir Sifa tasi kulturu Memluklulerde Anadolu Selcuklularinda ve Osmanlilarda devam etmistir Ilhanli Hukumdari Ebu Said Bahadir in hediye ettigi Nisan tasi sifa taslarinin en buyugu ve en bilinenidir Konya Mevlana Muzesi nde bulunmaktadir IsimlendirilisiSifa taslari Turkiye nin degisik yerlerinde farkli sekillerde adlandirilir Erzurum yoresinde cicek tasi Corum yoresinde korku tasi Gaziantep Konya Malatya ve Sivas yorelerinde tihtap tasi Ankara yoresinde ise botca tasi olarak adlandirilir Cicek tasi isimlendirmesi koyun ve kecilerde gorulen cicek hastaliginin tedavisinde bu taslarin kullanilmasindandir Kizilcahamam taraflarinda cicek hastaligina botca hastaligi dendiginden Ankara civarinda botca tasi denilir Korku tasi isimlendirmesi ise geceden korkma gibi korkuyla ilgili hastaliklar icin kullanilmasindan oturudur SekliSifa taslari cogunlukla kuresel konik veya kesik konik seklindedir Hamam tasina benzer 16 yuzyildan sonraki sifa taslari ortasinda gobek omphalos diye isimlendirilen bir cikintinin oldugu bir formda tasarlanmistir Tasarimin neden boyle yapildigi ile ilgili farkli gorusler one surulmustur Kullanimi kolaylastirmak veya suyun disari sicramasini onlemek icin sifa taslarinin ortasi gobekli olarak yapildigi iddia edildigi gibi gobegin kozmik dagi simgeledigi gorusu de mevcuttur BezemelerFrig donemine ait sifa taslari genellikle stilize edilmis palmiye yapraklari ile susludur Islam donemine ait sifa taslarinin ic ve dis yuzeylerinde kazima teknigiyle islenmis kalem isciligi ile dualar yazilidir Siklikla yazilanlar Esmaul Husna Fetih Suresi nden bolumler Nas Felaki Fatiha sureleri Ayet el Kursi ile Ashab i Kehf ve dort buyuk melegin adidir Bazen sifa tasina pirinc veya kursun uzerine Bismillah yazisi islenmis 40 kadar cubuk takilir Sifa taslari yazilarin yani sira geometrik sekiller mimari tasvirler ve bitki desenleri ile de suslenir Sifa taslarini bezemekte en cok kullanilan sembolleri ise sunlardir Muhr u Suleyman Ic ice gecmis iki ucgenden olusan alti koseli yildiz formundadir Mezopotamya ve Anadolu da guc bereket ve kuvvet semboludur On iki burc Iran ve Mezopotamya kokenli sifa taslarinda bazen on iki burc sembolu bulunur Hayvan sembolleri Sifa taslarinda bazen akrep yilan zehirli orumcek kopek aslan gibi hayvan figurleri olabilmektedir Bu tasvirler cizimi yapilan hayvanlardan korunmaya yonelik olarak yapilmistir Sayilar Sifa taslarini bezemede en cok 1 2 3 6 7 12 sayilari kullanilir Bu sayilara Turk ve Islam kulturunde ozel anlamlar yuklendigi dusunulmektedir KullanimiTaslar bolgesel olarak degisen bazi ritueller uygulanarak kullanilir Bu rituellerin bazilari tasa su konulurken suyu kibleye karsi akan bir akarsudan almak gun dogumundan once almak tastaki suyu dokerken ayak basacak hicbir yere dokulmemesine dikkat etmek suyu yalnizca ayin belirli gunlerinde almaktir Ayrica bakinizNisan tasiKaynakca a b Suyu duayla bulusturan sifa tasi koleksiyoncularin gozdesi www aa com tr 23 Aralik 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Aralik 2023 a b c d Allak Firat 19 Eylul 2023 Istanbul Turbeler Muzesi nde Bulunan Bir Grup Sifa Tasi Motif Akademi Halkbilimi Dergisi 16 43 1327 1354 doi 10 12981 mahder 1335612 ISSN 1308 4445 23 Aralik 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Aralik 2023 a b c Haluk Perk Ismail Gunay Paksoy 2019 Duanin Sudaki Gizemi Sifa Taslari PDF Zeytinburnu Belediyesi 27 Eylul 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi PDF Erisim tarihi 23 Aralik 2023 Tali Serife 9 Temmuz 2022 Sivas Muzesi nde Bulunan Tihtap Sifa Taslari Uzerine Bir Arastirma Sanat Tarihi Dergisi 31 1 123 153 doi 10 29135 std 976871 ISSN 1300 5707 23 Aralik 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Aralik 2023 Aksoy Osman 1976 Sifa Taslari Turk Etnografya Dergisi 23 Aralik 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Aralik 2023 TOPCU Recep Ali 27 Subat 2017 Anadolu geleneginde ve Turk tip folklorunda Sifa Taslari temizmekan Temiz Mekan 23 Aralik 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Aralik 2023 Mistik tedavide Sifa ve Kirklama Taslari Sabah 23 Aralik 2023 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Aralik 2023