Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Üçüncü Köle Savaşı (MÖ 73–71), Gladyatör Savaşı veya Spartaküs Savaşı olarak da bilinen savaştır. Roma Cumhuriyeti'ne karşı başarısız olmuş en önemli ve ilk köle ayaklanmasıdır.
| III. Köle Savaşı | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
| Taraflar | |||||||
| Ayaklanan kölelerin ordusu | Roma Cumhuriyeti | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
| Spartaküs Crixus (ölü) Oenomaus (ölü) Gannicus (ölü) Castus (ölü) | Crassus Pompey (ölü) Glaber (ölü) | ||||||
| Güçler | |||||||
| 120 bin ayaklanmış köle ve gladyatör, aralarında çok sayıda kadın ve çocuk, toplam savaşçı sayısı bilinmiyor | 3 bin milis 8 lejyon (yaklaşık 50 bin) 12 bin diğer birlik | ||||||
| Kayıplar | |||||||
| Neredeyse tümü savaşta öldürüldü veya çarmıha gerildi | Sayısı bilinmiyor ama ağır kayıplar 4 bin asker desimasyon ile infaz edilir | ||||||
Üçüncü Köle Savaşı'nı diğer köle ayaklanmalarından ayıran özellik kölelerin kurduğu silahlı birliklerin ilk kez İtalya'nın merkezinde bulunan bölgeleri ve özellikle Roma şehrini doğrudan tehdit etmesidir. MÖ 73-71 yılları arasında köle ordularının arka arkaya çok sayıda Roma birliğini yenmesi Romalı yöneticileri çok tedirgin etmiştir. Ayaklanma en sonunda Marcus Licinius Crassus idaresindeki çok sayıda ordunun ortak harekâtıyla bastırılabilmiştir. Ayaklanmanın Roma tarihine uzun vadeli etkileri olmuştur.
İlk başta çok dar bir kadronun merkezinde bulunduğu köleler silahlı birliklerin yanı sıra kadınlar ve çocukların da dâhil olduğu 120 bin kişilik bir kafileye dönüşürler. İtalya'da başıboş gezen ve üzerine gönderilen birlikleri alt etmeyi başaran kölelerin başında Spartaküs başta olmak üzere çok sayıda komutan bulunur. Eli silah tutan köleler ve özellikle gladyatörler eğitimli Roma lejyonlarına bile boyun eğdirmişlerdir. Ayaklanmanın amacı açısından tarihçilerin farklı yorumları bulunur. Plutarkhos kölelerin Galya'ya kaçma amaçlarından bahsederken, Appian kölelerin Roma'yı alma amacında olduklarını savunur.
Köle ordusunun arka arkaya gelen zaferlerinin ardından Roma Senatosu sekiz lejyonu Crassus'un etkili ve disiplinli yönetimine vererek çözüm arar. Savaş, Spartaküs komutasındaki köle ordusunun Gnaeus Pompeius Magnus ve komutalarındaki diğer ordular tarafından kuşatıldıklarını anlamaları üzerine Crassus'un birliklerine doğrudan saldırmalarının ardından tamamen imha edilmeleriyle sona erecektir.
Üçüncü Köle Savaşı Pompey ve Crassus'un siyasi hayatları için de dönüm noktası olmuştur. İki general de bu ayaklanmayı bastırmada gösterdikleri başarıyı siyasi kariyerlerinde kullanmışlardır. Buradan hareketle şekillenen Roma kurumsal yapısı cumhuriyetin imparatorluğa dönüşmesinde belirleyici olmuştur.
Roma Cumhuriyeti'nde kölelik
Roma tarihinde kölelik şeklinde ucuz işgücü kaynağının varlığı ekonomi alanında belirleyici bir etken olagelmiştir. Roma toplumunda köleler çok çeşitli yollardan sağlanmaktaydı. Köle satın alımında yabancı tüccarların yanı sıra fethedilmiş halkların boyun eğdirilmesi önemli yer tutar. Özellikle yoğun fetihlerin yaşandığı MÖ birinci ve ikinci yüzyıllarda onbinlerce köle çeşitli Avrupa ve Akdeniz ülkelerinden getirilirdi. Kölelerin bir kısmı uşak veya zanaatkâr olarak iş bulsa da çoğunlukla emek yoğun tarla ve maden işçiliğinde kullanılıyorlardı.
Genel olarak köleler kötü davranışa maruz kalıyorlardı. Yasalar uyarınca köle insan olarak değil mal olarak sayılıyordu. Köle sahipleri yasal hiçbir takibata uğramaksızın kölelerini istismar edebilir, yaralayabilir hatta öldürebilirdi. Köleler çok çeşitli alanlarda faaliyet gösterseler de genellikle ağır işlerde kullanılırlardı.
Çok sayıda kölenin bir arada bulunması ve kötü yaşam koşulları nedeniyle çok sayıda köle ayaklanması yaşanmıştır. MÖ 135 ve MÖ 104 yıllarında ve Sicilya'da patlak vermiş, az sayıdaki isyancı köle kendilerine katılan onbinlerce köle ile birlikte özgür bir yaşam için mücadele etmiştir. Bu ayaklanmalar uzun sürse ve bastırmak zorlu olsa da İtalya toprakları doğrudan etkilenmemiştir. Bu durum III. Köle Savaşı ile değişmiştir.
Ayaklanmanın başlaması
Capua
Roma Cumhuriyeti'nde gladyatör oyunları çok sevilen ve tercih edilen eğlence biçimleri arasında yer alıyordu. Eğlencelere gladyatör sağlamak için İtalya çapında çok sayıda gladyatör okulu veya ludi açılmıştır. Bu okullarda köleler, savaş esirleri ve hüküm giymiş mahkûmlar gladyatör müsabakalarında ölümüne dövüşmek için eğitilirdi. MÖ 73 yılında Capua'daki Lentulus Batiatus'a ait olan gladyatör okulunda yaklaşık 200 gladyatör ayaklanma planları yaparlar. Yaptıkları planlar ortaya çıkınca yaklaşık 70 gladyatör mutfaktaki araç gereçlerle okuldan kaçmayı başarır, silah ve zırhlara el koyarlar. Gladyatörler serbest kaldıklarında aralarından liderlerini seçerler. İki Galyalı köle Crixus ve Oenomaus ile Trak Spartaküs önder olarak belirlenir. Bu köleler artlarından Capua'dan gönderilen küçük bir birliği mağlup ederler. Mağlup ettikleri birliğin askeri malzemelerine de el koyarak ilerlerler. Bu aşamada kölelerin ilerleyiş sürecine dair kaynaklarda farklı aktarımlar bulunur. Ancak ortaklaşılan genel kanı kaçak gladyatörlerin Capua bölgesini yağmalayıp çok sayıda köleyi serbest bıraktıkları yönündedir. Safları genişleyen köleler daha iyi savunulabilecek Vezüv Yanardağı eteklerine çekilirler.
Praetor güçlerinin yenilmesi
Ayaklanma Campania gibi varlıklı ailelerin villalarının olduğu bölgede olunca Romalı yetkililer konuya doğrudan müdahale ederler. Roma yönetimi ayaklanmayı bastırmak için praetor Gaius Claudius Glaber komutasında bir birliği bölgeye gönderir. Lejyonerler yerine aceleyle toplanan 3 bin milis ile bölgeye giden Glaber, olayı ayaklanmadan çok hırsızların bir yağma girişimi olarak algılamıştır. Glaber kuvvetleri ayaklanan köleleri Vezüv eteklerinde sıkıştırır. Bölgeye giden tek yolu kapatan Glaber, ayaklanmacıları kuşatarak açlıktan öldüreceğini düşünür.
Köleler askeri eğitim almamış olmamalarına rağmen Roma kuvvetleri karşısında zekice ve geleneksel olmayan yöntemler kullanmışlardır. Glaber'in kuşatma taktiğine karşı Spartaküs öncülüğündeki ayaklanmacı kuvvetler ağaç dallarından yaptıkları halatları dağın diğer tarafına ulaşacak şekilde kullanıp Glaber'in kuvvetlerinin arkasına dolanırlar ve ansızın saldırarak Romalı milisleri imha ederler.
Spartaküs üzerine gönderilmiş olan ikinci bir kuvvet ise praetor komutasında ilerlese de başarısız olur, komutanlardan Cossinius öldürülürken, praetor Varinius canını zor kurtarır. Köle ordusu kazandığı zaferle birlikte askeri teçhizat olarak gelişmeye başlar.
Köle ordusunun başarısının haberleri bölgede yayılmaya başladıkça orduya köle katılımı artar. Yeni katılımlarla toplam sayı 70 bin seviyelerine çıkar. Köleler MÖ 73-72 kış aylarını askeri eğitim, silahlanma ve yeni katılanların eğitilmesiyle geçirirken, komşu Nola, , Thurii ve kentlerine de saldırılar düzenlenir. Bu dönemde köle ordusu komutanlarından Oenomaus'un öldüğü aktarılsa da hangi çarpışmada öldüğü bilinmemektedir.
Köle ordusunun durumu ve liderliği
MÖ 73 yılının sonuna gelindiğinde Spartaküs ve Crixus komutasındaki ayaklanmış kölelerden oluşan ordunun Roma silahlı birlikleri tarafından kolayca bertaraf edilemeyeceği ortaya çıkmıştır. Ayaklanmacıların bu aşamada ne düşündükleri ve hangi gerekçelerle ilerledikleri bilinememektedir. Ayaklanma başarısız olduğundan ve ayaklanmacılar arkalarında yazılı bir eser bırakmadıklarından dönemsel tarih yazımı Roma yanlısıdır ve tarihçilerin yorumuna açıktır.
Ayaklanmacıların yaptıkları yağma saldırılarından ve ilerleyişlerinden ortaya çıkan köleler arasında iki farklı eğilim olduğu yönündedir. Spartaküs'ün başını çektiği birinci eğilim, Alp Dağları'nı aşıp Galya bölgesine geçerek özgürlüklerine kavuşmaktır. Crixus'un başını çektiği ikinci eğilim ise İtalya'da kalarak yağmaya devam etmektir. Bu düşünce sistemi yaşanan olaylar tarafından da doğrulanabilir niteliktedir. Yanında Spartaküs ile birlikte olmadığı bir şekilde 30 bin kişiyle ilerleyen Crixus birliklerine, saldırır.
Ayrıca Spartaküs'ün Roma şehrinin üzerine yürüme gibi bir niyeti olduğuna dair bir veri bulunmamakta, bunun Romalıların korkularının bir yansıması olarak tarihçilerce dile getirildiği düşünülmektedir. Ayrıca köle ordusunun iç örgütlenmesine dair de elde hiçbir veri yoktur. Spartaküs'ün otoritesi sorgulanmaz bir başkomutan mı yoksa eşitler arasında bir önder mi yoksa tamamen savaş alanında yetkili bir komutan mı olduğu belirsizdir.
Konsül güçlerinin yenilmesi
MÖ 72 yılı bahar aylarının gelmesiyle birlikte köle ordusu harekete geçerek kuzeye doğru ilerlemeye başlar. Ayaklanmanın ölçeğinden ve paretor ordularının yenilgilerinden korkuya kapılan Roma Senatosu konsüller ve komutasındaki iki lejyonu ayaklanmayı bastırmakla görevlendirir. İlk başta başarılı olan konsül orduları Crixus komutasındaki 30 bin kişilik köle ordusunu yener, köle ordusu büyük kayıp verirken Crixus muharebe sırasında öldürülür. Bu aşamadan sonra Crassus'un sahneye çıkışına kadarki döneme dair tarih yazımında tutarsızlık bulunur. Özellikle Appian ve Plutarkhos bu dönemi çok farklı anlatırlar.
Appian tarihi
Appian'a göre Gellius'un lejyonlarıyla Crixus'un birlikleri arasındaki muharebe Garganus Dağı civarında yaşanmıştır. Muharebe iki kuvvet arasındaki sayısız harekâtın son noktası olarak değerlendirilir. Crixus'u yenen Gellius, Alplerin ötesindeki Galya istikametinde kuzeye yönelmiş olan Spartaküs komutasındaki ana grubu takip etmeye başlar. Lentulus'un birliklerinin Spartaküs'ün önünü kesmesi ve köle ordusunun sıkıştırılması planlanır. Spartaküs'ün birlikleri Lentulus'un lejyonlarıyla karşılaşır ve mağlup eder. Sonrasında geri dönerek Gellius birliklerine dönerek onları da yener ve dağıtır. Appian, Crixus'un intikamını almak isteyen Spartaküs'ün 300 Romalı savaş esirini idam ettiğini yazar. Appian'a göre Spartaküs zorla kuzey yolculuğunda hızlı davranmak için tüm ağırlıkları geride bırakarak yola koyulur. Yenilmiş konsül ordularının kılıç artıkları Roma'ya dönerek yeniden toplanmaya çalışır. Spartaküs birliklerinin karşısına bölgesinde çıkan bir diğer Roma ordusu da yenilmekten kurtulamaz. Appian, bu aşamada kuzeye yürümekten vazgeçerek güneye dönmeye karar verdiğini yazar. Thurii kentini ve civarında hakimiyet kuran Spartaküs birlikleri yağma mallarını tüccarlarla değiş tokuş ederek ekonomik olarak ayakta kalmaya çalışır ve zaman zaman karşılarına çıkan Roma birliklerini yener.
Plutarkhos tarihi
Plutarkhos bu dönemdeki olayları Appian'dan oldukça farklı anlatır. Plutarkhos'a göre Gellius lejyonları ve Crixus'un adamları arasındaki muharebenin ardından Spartaküs'ün birlikleri Lentulus birliklerini yenerek kuzeye yönelir. Yenilgiden sonra iki konsül de görevden alınarak Roma'ya çağrılır. Plutarhos Spartaküs'ün Gellius birlikleriyle karşılaştığını bile yazmamaktadır. Picenum'da da bir muharebeden bahsetmemektedir. Plutarkhos, daha sonra Appian'ın hiç bahsetmediği bir ayrıntıyı anlatır. Plutarkhos'a göre Spartaküs birlikleri Modena bölgesine kadar ilerler. Burada Cisalpina Galya bölge valisi Gaius Cassius Longinus yaklaşık 10 bin kişilik bir Roma birliğiyle Spartaküs'ün önünü kesmeye çalışsa da başarısız olur ve yenilir. Plutarhos bundan sonra MÖ 71 yılı baharındaki Crassus-Spartaküs karşılaşmasına kadar hiçbir olaydan bahsetmez. Ancak bu durumda Spartaküs birliklerinin MÖ 72-71 kışında orta ve güneye çekildikleri durumu ortaya çıkmaktadır. Spartaküs ve beraberindekilerin Alp Dağlarının ardına geçerek kaçma fırsatı varken bunu neden yapmadıkları ise Plutarkhos tarafından açıklanmaz.
Crassus dönemi
Klasik tarihçilerin MÖ 72 yılındaki anlatımlarında tutarsızlık bulunsa da MÖ 71 yılında Spartaküs ve beraberindekilerin İtalya'nın güneyinde bulunduğuna dair genel bir ortaklaşma vardır.
Komuta Crassus'ta
İtalya'da yayılan ve artık rejimi tehdit eder hale gelen ayaklanmayı bastırmak için çare arayan Roma Senatosu isyanı bastırma görevini Marcus Licinius Crassus'a verir. MÖ 82 yılındaki iç savaş yıllarında Lucius Cornelius Sulla komutasında savaşmış olan Crassus ne politikaya ne de cepheye yabancıdır. Crassus, Gellius ve Lentulus'un lejyonlarına ek olarak altı lejyonun daha komutasını alır. bu şekilde yaklaşık 50 bin kişilik disiplinli ve iyi eğitimli bir savaş kuvvetinin komutanı olur. Crassus, birliklerinde sıkı hatta gaddar olarak nitelendirilebilen disiplin uygulamaları başlatır, uygulanmamakta olan desimasyon cezasını yürürlüğe koyar.
Crassus ve Spartaküs
Spartaküs birlikleri yeniden kuzeye yönelince Crassus altı lejyonunu derhal harekete geçirir, iki lejyonu ise Mummius komutasında Spartaküs'ün arkasına dolaşması talimatıyla gönderir. Mummius, Crassus tarafından özellikle muharebeye girmemesi konusunda uyarılmasına rağmen emri dinlemeyerek kölelere saldırınca geri püskürtülür. Crassus bu başarısızlığa rağmen Spartaküs birlikleriyle savaşacak ve 6 bin köleyi öldürerek galip gelecektir. Savaşın eğilimi bu muharebelerle değişmeye başlar. Crassus'un muzaffer lejyonları ardı ardına gelen galibiyetlerle Spartaküs birliklerini Messina yakınlarındaki Lucania bölgesine sürer. Plutarhos'a göre bu aşamada Spartaküs Kilikyalı korsanlarla görüşerek 2 bin kişiyi Sicilya'ya götürmeyi planlar. Spartaküs'ün amacı köle ayaklanmasını Sicilya'ya taşıyarak birliklerine destek kazanmaktır. Ancak korsanlar paraları alıp anlaşmadan vazgeçince köleler Sicilya'ya geçemez. Spartaküs ve beraberindekiler Rhegium'a geçerler. Crassus'un lejyonları takip ederek arazide çeşitli tahkimatlar kurarlar. Köleler iaşe kaynaklarından uzaklaşmış ve etrafı çevrilmiş durumda kalır.
Savaşın sonu
Bu aşamada Pompey lejyonları Hispania'daki Quintus Sertorius isyanını bastırdıktan sonra İtalya'ya döner. Pompey birlikleri Senatonun kararı uyarınca Roma'ya uğramadan doğrudan Crassus'un yardımına gider. Yine yardımcı birlik olarak Pontus kralı VI. Mitridat ile savaşan Makedonya prokonsülü Lucullus birlikleri bölgeye gönderilir. Pompey birlikleri kuzeye ilerlerken, Lucullus birlikleri Brindisi'ye çıkar. Crassus artık isyanı tamamen bastırmazsa başarının yeni gelen komutanlara atfedileceğinden korkarak ilerler. Pompey'in yaklaştığını haber alan Spartaküs Crassus ile uzlaşmaya çalışır. Crassus reddedince Spartaküs birlikleri tahkimatlardan kurtularak Petelia'nın doğusundaki dağlık bölgeye kaçarlar. Lejyonlar ayaklanan kölelerin Gannicus ve Castus komutasındaki bir kısmını yakalayarak imha eder. Süren çatışmalarda Crassus lejyonları da kayıplara uğrar, köle birlikleri tarafından pusuya düşürülen Lucius Quinctius komutasındaki süvari birliği imha edilir. Profesyonel bir silahlı kuvvet olmayan köle ordusu artık dayanmanın sınırına gelmiştir. Artık daha fazla geri çekilmek istemeyen savaşçılar düzensiz bir şekilde Romalılara saldırıyordur. Disiplinin erimekte olduğunu göre Spartaküs geri çekilmeyi durdurarak düşmana cepheden tüm gücüyle saldırır. Siler Nehri Muharebesi olarak bilinen muharebede Spartaküs birlikleri tamamen kırılır. Ordunun neredeyse tamamı savaş meydanında hayatını kaybederken cesedi bulunmayan Spartaküs'e ne olduğu kesin olarak bilinmemektedir.
Sonrası
Ayaklanma Crassus tarafından bastırılır. Pompey birlikleri doğrudan muharebelere katılmasa da köle ordusunun kılıç artıklarını ele geçirdiği için zaferde önemli payı olduğunu iddia ederek Crassus'un tepkisini çekecektir. Savaş meydanında ölmeyip ele geçirilen savaş esirleri Roma ile Capua arasındaki Appian Yolu boyunca çarmıha gerilir.
Ayaklanmayı bastıran muzaffer komutanlar Crassus ve Pompey başarılarının ödülünü siyasi olarak alacaklardır. Lejyonlarıyla birlikte Roma'ya dönen ve askerlerini terhis etmeyen komutanlar MÖ 70 yılında kendilerini zorla konsül seçtirirler.
Ayaklanmanın Roma toplumunda kölelere ve kölelik kavramına dair etkilerinin ne düzeyde olduğuna dair bilgi bulunmamaktadır. Ayaklanmadan korkuya kapılan Romalıların kölelerine daha iyi davrandıkları iddia edilmektedir. Latifundia olarak bilinen büyük çiftlik sahipleri artık köle emeğinden çok özgür köylüleri ortakçı olarak istihdam etmeye yönelirler.
MÖ 52 yılında Jül Sezar'ın Galya'yı fethetmesinin ardından Roma'nın fetih savaşları imparator Trajan dönemine kadar (MS 98-117) sona erer. Fetih savaşlarının sona ermesiyle birlikte bol sayıda ucuz köle kaynakları da azalır. Bu görece barış döneminde tarımsal alanda özgür köylülerin yoğun olarak kullanıldığı görülür.
Roma toplumunda kölelerin yasal konumu ve hakları da değişmeye başlar. İmparator Claudius zamanında (MS 41-54) çıkan yasayla yaşlı veya sakat bir kölenin öldürülmesi cinayet sayılmış, sahipleri tarafından terk edilen kölelerin özgür olarak tanınacağı belirtilmiştir. İmparator Antoninus Pius döneminde (MS 138-161) köle hakları genişletilmiş, kölelerin ölümlerinin sorumluluğu köle sahiplerine verilmiş, kötü davranıldığını savunan kölenin başvurabileceği bir kurum ortaya konulmuştur. Bu değişiklikler III. Köle Savaşı'ın sonucu olabilmekten çok öte olsa da Romalıların köle kurumuna bakışındaki değişimi gösterdiği için önemlidir.
Kölelerin hakları üzerinde savaşın doğrudan etkilerini takip etmek zor olsa da Roma toplumu ve hukukunda kölelik kurumuna bakış değişmeye başlamıştır. Bu savaş Roma tarihindeki son köle ayaklanması olmuştur.
Savaşın gelişimi
-
![image]()
Capua'daki ayaklanma -
![image]()
Appian'a göre MÖ 72'deki durum -
![image]()
Plutarkhos'a göre MÖ 72'deki durum -
![image]()
MÖ 71 yılındaki durum -
![image]()
Savaşın sonu
Kaynakça
- ^ İlk başlarda 78 kaçak gladyatör
- ^ Muharebede yenilen birliklere uygulanan cezada suçluluğuna bakılmaksızın her 10 askerden birisinin idam edilmesi uygulaması olan desimasyon sebebiyle III. Köle Savaşı boyunca 4 bin Romalı asker idam edilmiştir
- ^ Crassus bu uygulamaları neticesinde Romalı askerler tarafından düşmandan daha tehlikeli görülür
- ^ Pompey teamüllere aykırı olarak konsül seçilir. Hem bu görev için çok gençtir hem de daha öncesinde ne praetor ne de quaestor makamlarında görev yapmıştır
- ^ Feodal üretim ilişkilerinin ilk örneği olarak değerlendirilebilir
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- Appian tarafından yazılan İç savaşlar adlı eser3 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) 16 Ağustos 2012 tarihinde erişilmiştir
- Plutarkhos tarafından yazılan Crassus'un hayatı adlı eser10 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) 16 Ağustos 2012 tarihinde erişilmiştir
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ucuncu Kole Savasi MO 73 71 Gladyator Savasi veya Spartakus Savasi olarak da bilinen savastir Roma Cumhuriyeti ne karsi basarisiz olmus en onemli ve ilk kole ayaklanmasidir III Kole SavasiTarihMO 73 71BolgeItalyaSonucKesin Roma zaferiTaraflarAyaklanan kolelerin ordusuRoma CumhuriyetiKomutanlar ve liderlerSpartakus Crixus olu Oenomaus olu Gannicus olu Castus olu Crassus Pompey olu Glaber olu Gucler120 bin ayaklanmis kole ve gladyator aralarinda cok sayida kadin ve cocuk toplam savasci sayisi bilinmiyor3 bin milis 8 lejyon yaklasik 50 bin 12 bin diger birlikKayiplarNeredeyse tumu savasta olduruldu veya carmiha gerildiSayisi bilinmiyor ama agir kayiplar 4 bin asker desimasyon ile infaz edilir Ucuncu Kole Savasi ni diger kole ayaklanmalarindan ayiran ozellik kolelerin kurdugu silahli birliklerin ilk kez Italya nin merkezinde bulunan bolgeleri ve ozellikle Roma sehrini dogrudan tehdit etmesidir MO 73 71 yillari arasinda kole ordularinin arka arkaya cok sayida Roma birligini yenmesi Romali yoneticileri cok tedirgin etmistir Ayaklanma en sonunda Marcus Licinius Crassus idaresindeki cok sayida ordunun ortak harekatiyla bastirilabilmistir Ayaklanmanin Roma tarihine uzun vadeli etkileri olmustur Ilk basta cok dar bir kadronun merkezinde bulundugu koleler silahli birliklerin yani sira kadinlar ve cocuklarin da dahil oldugu 120 bin kisilik bir kafileye donusurler Italya da basibos gezen ve uzerine gonderilen birlikleri alt etmeyi basaran kolelerin basinda Spartakus basta olmak uzere cok sayida komutan bulunur Eli silah tutan koleler ve ozellikle gladyatorler egitimli Roma lejyonlarina bile boyun egdirmislerdir Ayaklanmanin amaci acisindan tarihcilerin farkli yorumlari bulunur Plutarkhos kolelerin Galya ya kacma amaclarindan bahsederken Appian kolelerin Roma yi alma amacinda olduklarini savunur Kole ordusunun arka arkaya gelen zaferlerinin ardindan Roma Senatosu sekiz lejyonu Crassus un etkili ve disiplinli yonetimine vererek cozum arar Savas Spartakus komutasindaki kole ordusunun Gnaeus Pompeius Magnus ve komutalarindaki diger ordular tarafindan kusatildiklarini anlamalari uzerine Crassus un birliklerine dogrudan saldirmalarinin ardindan tamamen imha edilmeleriyle sona erecektir Ucuncu Kole Savasi Pompey ve Crassus un siyasi hayatlari icin de donum noktasi olmustur Iki general de bu ayaklanmayi bastirmada gosterdikleri basariyi siyasi kariyerlerinde kullanmislardir Buradan hareketle sekillenen Roma kurumsal yapisi cumhuriyetin imparatorluga donusmesinde belirleyici olmustur Roma Cumhuriyeti nde kolelikRoma tarihinde kolelik seklinde ucuz isgucu kaynaginin varligi ekonomi alaninda belirleyici bir etken olagelmistir Roma toplumunda koleler cok cesitli yollardan saglanmaktaydi Kole satin aliminda yabanci tuccarlarin yani sira fethedilmis halklarin boyun egdirilmesi onemli yer tutar Ozellikle yogun fetihlerin yasandigi MO birinci ve ikinci yuzyillarda onbinlerce kole cesitli Avrupa ve Akdeniz ulkelerinden getirilirdi Kolelerin bir kismi usak veya zanaatkar olarak is bulsa da cogunlukla emek yogun tarla ve maden isciliginde kullaniliyorlardi Genel olarak koleler kotu davranisa maruz kaliyorlardi Yasalar uyarinca kole insan olarak degil mal olarak sayiliyordu Kole sahipleri yasal hicbir takibata ugramaksizin kolelerini istismar edebilir yaralayabilir hatta oldurebilirdi Koleler cok cesitli alanlarda faaliyet gosterseler de genellikle agir islerde kullanilirlardi Cok sayida kolenin bir arada bulunmasi ve kotu yasam kosullari nedeniyle cok sayida kole ayaklanmasi yasanmistir MO 135 ve MO 104 yillarinda ve Sicilya da patlak vermis az sayidaki isyanci kole kendilerine katilan onbinlerce kole ile birlikte ozgur bir yasam icin mucadele etmistir Bu ayaklanmalar uzun surse ve bastirmak zorlu olsa da Italya topraklari dogrudan etkilenmemistir Bu durum III Kole Savasi ile degismistir Ayaklanmanin baslamasiCapua Roma Cumhuriyeti nde gladyator oyunlari cok sevilen ve tercih edilen eglence bicimleri arasinda yer aliyordu Eglencelere gladyator saglamak icin Italya capinda cok sayida gladyator okulu veya ludi acilmistir Bu okullarda koleler savas esirleri ve hukum giymis mahkumlar gladyator musabakalarinda olumune dovusmek icin egitilirdi MO 73 yilinda Capua daki Lentulus Batiatus a ait olan gladyator okulunda yaklasik 200 gladyator ayaklanma planlari yaparlar Yaptiklari planlar ortaya cikinca yaklasik 70 gladyator mutfaktaki arac gereclerle okuldan kacmayi basarir silah ve zirhlara el koyarlar Gladyatorler serbest kaldiklarinda aralarindan liderlerini secerler Iki Galyali kole Crixus ve Oenomaus ile Trak Spartakus onder olarak belirlenir Bu koleler artlarindan Capua dan gonderilen kucuk bir birligi maglup ederler Maglup ettikleri birligin askeri malzemelerine de el koyarak ilerlerler Bu asamada kolelerin ilerleyis surecine dair kaynaklarda farkli aktarimlar bulunur Ancak ortaklasilan genel kani kacak gladyatorlerin Capua bolgesini yagmalayip cok sayida koleyi serbest biraktiklari yonundedir Saflari genisleyen koleler daha iyi savunulabilecek Vezuv Yanardagi eteklerine cekilirler Praetor guclerinin yenilmesi Ayaklanma Campania gibi varlikli ailelerin villalarinin oldugu bolgede olunca Romali yetkililer konuya dogrudan mudahale ederler Roma yonetimi ayaklanmayi bastirmak icin praetor Gaius Claudius Glaber komutasinda bir birligi bolgeye gonderir Lejyonerler yerine aceleyle toplanan 3 bin milis ile bolgeye giden Glaber olayi ayaklanmadan cok hirsizlarin bir yagma girisimi olarak algilamistir Glaber kuvvetleri ayaklanan koleleri Vezuv eteklerinde sikistirir Bolgeye giden tek yolu kapatan Glaber ayaklanmacilari kusatarak acliktan oldurecegini dusunur Koleler askeri egitim almamis olmamalarina ragmen Roma kuvvetleri karsisinda zekice ve geleneksel olmayan yontemler kullanmislardir Glaber in kusatma taktigine karsi Spartakus onculugundeki ayaklanmaci kuvvetler agac dallarindan yaptiklari halatlari dagin diger tarafina ulasacak sekilde kullanip Glaber in kuvvetlerinin arkasina dolanirlar ve ansizin saldirarak Romali milisleri imha ederler Spartakus uzerine gonderilmis olan ikinci bir kuvvet ise praetor komutasinda ilerlese de basarisiz olur komutanlardan Cossinius oldurulurken praetor Varinius canini zor kurtarir Kole ordusu kazandigi zaferle birlikte askeri techizat olarak gelismeye baslar Kole ordusunun basarisinin haberleri bolgede yayilmaya basladikca orduya kole katilimi artar Yeni katilimlarla toplam sayi 70 bin seviyelerine cikar Koleler MO 73 72 kis aylarini askeri egitim silahlanma ve yeni katilanlarin egitilmesiyle gecirirken komsu Nola Thurii ve kentlerine de saldirilar duzenlenir Bu donemde kole ordusu komutanlarindan Oenomaus un oldugu aktarilsa da hangi carpismada oldugu bilinmemektedir Kole ordusunun durumu ve liderligiMO 73 yilinin sonuna gelindiginde Spartakus ve Crixus komutasindaki ayaklanmis kolelerden olusan ordunun Roma silahli birlikleri tarafindan kolayca bertaraf edilemeyecegi ortaya cikmistir Ayaklanmacilarin bu asamada ne dusundukleri ve hangi gerekcelerle ilerledikleri bilinememektedir Ayaklanma basarisiz oldugundan ve ayaklanmacilar arkalarinda yazili bir eser birakmadiklarindan donemsel tarih yazimi Roma yanlisidir ve tarihcilerin yorumuna aciktir Ayaklanmacilarin yaptiklari yagma saldirilarindan ve ilerleyislerinden ortaya cikan koleler arasinda iki farkli egilim oldugu yonundedir Spartakus un basini cektigi birinci egilim Alp Daglari ni asip Galya bolgesine gecerek ozgurluklerine kavusmaktir Crixus un basini cektigi ikinci egilim ise Italya da kalarak yagmaya devam etmektir Bu dusunce sistemi yasanan olaylar tarafindan da dogrulanabilir niteliktedir Yaninda Spartakus ile birlikte olmadigi bir sekilde 30 bin kisiyle ilerleyen Crixus birliklerine saldirir Ayrica Spartakus un Roma sehrinin uzerine yurume gibi bir niyeti olduguna dair bir veri bulunmamakta bunun Romalilarin korkularinin bir yansimasi olarak tarihcilerce dile getirildigi dusunulmektedir Ayrica kole ordusunun ic orgutlenmesine dair de elde hicbir veri yoktur Spartakus un otoritesi sorgulanmaz bir baskomutan mi yoksa esitler arasinda bir onder mi yoksa tamamen savas alaninda yetkili bir komutan mi oldugu belirsizdir Konsul guclerinin yenilmesiMO 72 yili bahar aylarinin gelmesiyle birlikte kole ordusu harekete gecerek kuzeye dogru ilerlemeye baslar Ayaklanmanin olceginden ve paretor ordularinin yenilgilerinden korkuya kapilan Roma Senatosu konsuller ve komutasindaki iki lejyonu ayaklanmayi bastirmakla gorevlendirir Ilk basta basarili olan konsul ordulari Crixus komutasindaki 30 bin kisilik kole ordusunu yener kole ordusu buyuk kayip verirken Crixus muharebe sirasinda oldurulur Bu asamadan sonra Crassus un sahneye cikisina kadarki doneme dair tarih yaziminda tutarsizlik bulunur Ozellikle Appian ve Plutarkhos bu donemi cok farkli anlatirlar Appian tarihi Appian a gore Gellius un lejyonlariyla Crixus un birlikleri arasindaki muharebe Garganus Dagi civarinda yasanmistir Muharebe iki kuvvet arasindaki sayisiz harekatin son noktasi olarak degerlendirilir Crixus u yenen Gellius Alplerin otesindeki Galya istikametinde kuzeye yonelmis olan Spartakus komutasindaki ana grubu takip etmeye baslar Lentulus un birliklerinin Spartakus un onunu kesmesi ve kole ordusunun sikistirilmasi planlanir Spartakus un birlikleri Lentulus un lejyonlariyla karsilasir ve maglup eder Sonrasinda geri donerek Gellius birliklerine donerek onlari da yener ve dagitir Appian Crixus un intikamini almak isteyen Spartakus un 300 Romali savas esirini idam ettigini yazar Appian a gore Spartakus zorla kuzey yolculugunda hizli davranmak icin tum agirliklari geride birakarak yola koyulur Yenilmis konsul ordularinin kilic artiklari Roma ya donerek yeniden toplanmaya calisir Spartakus birliklerinin karsisina bolgesinde cikan bir diger Roma ordusu da yenilmekten kurtulamaz Appian bu asamada kuzeye yurumekten vazgecerek guneye donmeye karar verdigini yazar Thurii kentini ve civarinda hakimiyet kuran Spartakus birlikleri yagma mallarini tuccarlarla degis tokus ederek ekonomik olarak ayakta kalmaya calisir ve zaman zaman karsilarina cikan Roma birliklerini yener Plutarkhos tarihi Plutarkhos bu donemdeki olaylari Appian dan oldukca farkli anlatir Plutarkhos a gore Gellius lejyonlari ve Crixus un adamlari arasindaki muharebenin ardindan Spartakus un birlikleri Lentulus birliklerini yenerek kuzeye yonelir Yenilgiden sonra iki konsul de gorevden alinarak Roma ya cagrilir Plutarhos Spartakus un Gellius birlikleriyle karsilastigini bile yazmamaktadir Picenum da da bir muharebeden bahsetmemektedir Plutarkhos daha sonra Appian in hic bahsetmedigi bir ayrintiyi anlatir Plutarkhos a gore Spartakus birlikleri Modena bolgesine kadar ilerler Burada Cisalpina Galya bolge valisi Gaius Cassius Longinus yaklasik 10 bin kisilik bir Roma birligiyle Spartakus un onunu kesmeye calissa da basarisiz olur ve yenilir Plutarhos bundan sonra MO 71 yili baharindaki Crassus Spartakus karsilasmasina kadar hicbir olaydan bahsetmez Ancak bu durumda Spartakus birliklerinin MO 72 71 kisinda orta ve guneye cekildikleri durumu ortaya cikmaktadir Spartakus ve beraberindekilerin Alp Daglarinin ardina gecerek kacma firsati varken bunu neden yapmadiklari ise Plutarkhos tarafindan aciklanmaz Crassus donemiKlasik tarihcilerin MO 72 yilindaki anlatimlarinda tutarsizlik bulunsa da MO 71 yilinda Spartakus ve beraberindekilerin Italya nin guneyinde bulunduguna dair genel bir ortaklasma vardir Komuta Crassus ta Italya da yayilan ve artik rejimi tehdit eder hale gelen ayaklanmayi bastirmak icin care arayan Roma Senatosu isyani bastirma gorevini Marcus Licinius Crassus a verir MO 82 yilindaki ic savas yillarinda Lucius Cornelius Sulla komutasinda savasmis olan Crassus ne politikaya ne de cepheye yabancidir Crassus Gellius ve Lentulus un lejyonlarina ek olarak alti lejyonun daha komutasini alir bu sekilde yaklasik 50 bin kisilik disiplinli ve iyi egitimli bir savas kuvvetinin komutani olur Crassus birliklerinde siki hatta gaddar olarak nitelendirilebilen disiplin uygulamalari baslatir uygulanmamakta olan desimasyon cezasini yururluge koyar Crassus ve Spartakus Spartakus birlikleri yeniden kuzeye yonelince Crassus alti lejyonunu derhal harekete gecirir iki lejyonu ise Mummius komutasinda Spartakus un arkasina dolasmasi talimatiyla gonderir Mummius Crassus tarafindan ozellikle muharebeye girmemesi konusunda uyarilmasina ragmen emri dinlemeyerek kolelere saldirinca geri puskurtulur Crassus bu basarisizliga ragmen Spartakus birlikleriyle savasacak ve 6 bin koleyi oldurerek galip gelecektir Savasin egilimi bu muharebelerle degismeye baslar Crassus un muzaffer lejyonlari ardi ardina gelen galibiyetlerle Spartakus birliklerini Messina yakinlarindaki Lucania bolgesine surer Plutarhos a gore bu asamada Spartakus Kilikyali korsanlarla goruserek 2 bin kisiyi Sicilya ya goturmeyi planlar Spartakus un amaci kole ayaklanmasini Sicilya ya tasiyarak birliklerine destek kazanmaktir Ancak korsanlar paralari alip anlasmadan vazgecince koleler Sicilya ya gecemez Spartakus ve beraberindekiler Rhegium a gecerler Crassus un lejyonlari takip ederek arazide cesitli tahkimatlar kurarlar Koleler iase kaynaklarindan uzaklasmis ve etrafi cevrilmis durumda kalir Savasin sonu Bu asamada Pompey lejyonlari Hispania daki Quintus Sertorius isyanini bastirdiktan sonra Italya ya doner Pompey birlikleri Senatonun karari uyarinca Roma ya ugramadan dogrudan Crassus un yardimina gider Yine yardimci birlik olarak Pontus krali VI Mitridat ile savasan Makedonya prokonsulu Lucullus birlikleri bolgeye gonderilir Pompey birlikleri kuzeye ilerlerken Lucullus birlikleri Brindisi ye cikar Crassus artik isyani tamamen bastirmazsa basarinin yeni gelen komutanlara atfedileceginden korkarak ilerler Pompey in yaklastigini haber alan Spartakus Crassus ile uzlasmaya calisir Crassus reddedince Spartakus birlikleri tahkimatlardan kurtularak Petelia nin dogusundaki daglik bolgeye kacarlar Lejyonlar ayaklanan kolelerin Gannicus ve Castus komutasindaki bir kismini yakalayarak imha eder Suren catismalarda Crassus lejyonlari da kayiplara ugrar kole birlikleri tarafindan pusuya dusurulen Lucius Quinctius komutasindaki suvari birligi imha edilir Profesyonel bir silahli kuvvet olmayan kole ordusu artik dayanmanin sinirina gelmistir Artik daha fazla geri cekilmek istemeyen savascilar duzensiz bir sekilde Romalilara saldiriyordur Disiplinin erimekte oldugunu gore Spartakus geri cekilmeyi durdurarak dusmana cepheden tum gucuyle saldirir Siler Nehri Muharebesi olarak bilinen muharebede Spartakus birlikleri tamamen kirilir Ordunun neredeyse tamami savas meydaninda hayatini kaybederken cesedi bulunmayan Spartakus e ne oldugu kesin olarak bilinmemektedir SonrasiAyaklanma Crassus tarafindan bastirilir Pompey birlikleri dogrudan muharebelere katilmasa da kole ordusunun kilic artiklarini ele gecirdigi icin zaferde onemli payi oldugunu iddia ederek Crassus un tepkisini cekecektir Savas meydaninda olmeyip ele gecirilen savas esirleri Roma ile Capua arasindaki Appian Yolu boyunca carmiha gerilir Ayaklanmayi bastiran muzaffer komutanlar Crassus ve Pompey basarilarinin odulunu siyasi olarak alacaklardir Lejyonlariyla birlikte Roma ya donen ve askerlerini terhis etmeyen komutanlar MO 70 yilinda kendilerini zorla konsul sectirirler Ayaklanmanin Roma toplumunda kolelere ve kolelik kavramina dair etkilerinin ne duzeyde olduguna dair bilgi bulunmamaktadir Ayaklanmadan korkuya kapilan Romalilarin kolelerine daha iyi davrandiklari iddia edilmektedir Latifundia olarak bilinen buyuk ciftlik sahipleri artik kole emeginden cok ozgur koyluleri ortakci olarak istihdam etmeye yonelirler MO 52 yilinda Jul Sezar in Galya yi fethetmesinin ardindan Roma nin fetih savaslari imparator Trajan donemine kadar MS 98 117 sona erer Fetih savaslarinin sona ermesiyle birlikte bol sayida ucuz kole kaynaklari da azalir Bu gorece baris doneminde tarimsal alanda ozgur koylulerin yogun olarak kullanildigi gorulur Roma toplumunda kolelerin yasal konumu ve haklari da degismeye baslar Imparator Claudius zamaninda MS 41 54 cikan yasayla yasli veya sakat bir kolenin oldurulmesi cinayet sayilmis sahipleri tarafindan terk edilen kolelerin ozgur olarak taninacagi belirtilmistir Imparator Antoninus Pius doneminde MS 138 161 kole haklari genisletilmis kolelerin olumlerinin sorumlulugu kole sahiplerine verilmis kotu davranildigini savunan kolenin basvurabilecegi bir kurum ortaya konulmustur Bu degisiklikler III Kole Savasi in sonucu olabilmekten cok ote olsa da Romalilarin kole kurumuna bakisindaki degisimi gosterdigi icin onemlidir Kolelerin haklari uzerinde savasin dogrudan etkilerini takip etmek zor olsa da Roma toplumu ve hukukunda kolelik kurumuna bakis degismeye baslamistir Bu savas Roma tarihindeki son kole ayaklanmasi olmustur Savasin gelisimiCapua daki ayaklanma Appian a gore MO 72 deki durum Plutarkhos a gore MO 72 deki durum MO 71 yilindaki durum Savasin sonuKaynakca Ilk baslarda 78 kacak gladyator Muharebede yenilen birliklere uygulanan cezada sucluluguna bakilmaksizin her 10 askerden birisinin idam edilmesi uygulamasi olan desimasyon sebebiyle III Kole Savasi boyunca 4 bin Romali asker idam edilmistir Crassus bu uygulamalari neticesinde Romali askerler tarafindan dusmandan daha tehlikeli gorulur Pompey teamullere aykiri olarak konsul secilir Hem bu gorev icin cok genctir hem de daha oncesinde ne praetor ne de quaestor makamlarinda gorev yapmistir Feodal uretim iliskilerinin ilk ornegi olarak degerlendirilebilirAyrica bakinizSpartakus film Spartakus dizi Dis baglantilarAppian tarafindan yazilan Ic savaslar adli eser3 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 16 Agustos 2012 tarihinde erisilmistir Plutarkhos tarafindan yazilan Crassus un hayati adli eser10 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 16 Agustos 2012 tarihinde erisilmistir