Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İmadeddin Nesimî (ö. 1417, Halep), 14. yüzyılda yaşamış Hurûfi meşrep Azerbaycanlı divan şairi. Alevilik ve Bektaşilikte Yedi Ulu Ozan'dan birisi olarak kabul edilir.
İmadeddin Nesimî | |
|---|---|
 Sovyet dönemi (1973) posta pulunda Nesimî | |
| Doğum | 1369 |
| Ölüm | 1417 Halep, Memlûk Devleti (bugün Suriye) |
| Anıtlar | Nesimi heykeli (Bakü, Azerbaycan) |
| Meslek | Divan edebiyatı şâir, mutasavvıf, Hurufilik halifesi ve dai |
| Ebeveyn(ler) | Seyyid Muhammed |
Kökeni ve doğum yeri
Nesimi’nin yaşamı hakkında bugün elimizde çok sınırlı bilgiler bulunmaktadır ve değişik kaynaklardan sağlanan bilgiler de çoğu zaman birbiriyle çelişkilidir. Adı İbn Hâcer el-Askalanî'nin eserinde , 'nin eserinde Ali ve diğer bazı kaynaklarda Celaleddin ve Ömer olarak geçmektir. İmamüddin gerçek adı değil lakabıdır.
Doğum tarihinin 1369-1370 yılları arasında olduğu büyük olasılıkla 1369’da olduğu belirtilmiştir. Kaynakların çoğunluğunda doğum yeri hakkında farklı rivayetler vardır.İbn Hâcer el-Askalanî Tebriz'de, Aşık Çelebi Diyarbakır'da ve bazı İran kaynakları Şiraz ya da Şamahı'da doğduğunu söyler. Osmanlı şair tezkiresi yazarı Latifi ise Bağdat'ın Nesim nahiyesinde doğduğu için Nesimi mahlasını kullandığını bildirmektedir. Bazı yazarlar Bağdat dolaylarında günümüzde Nesim nahiyesi bulunmadığı ve eski eserlerde de Nesim adli bir mevkiye rastlanmadığını iddia etmişlerdir.
Yaşamı
Nesimi'nin babasının iyi eğitimli bir alim olduğu ve Şirvan'da gayet önemli bir şahsiyet olduğu bildirilmektedir. Nesiminin soy kökünün, peygamber Muhammed'e kadar ulaştığı ve bunun için kendisinin ve babasının "Seyyid" unvanı ile anıldıklarından söz edilmektedir.[] Nesimi’nin bir de küçük kardeşinin bulunduğu; onun da yaşadığı, baba ismi ve Şah Kendan mahlası ile şiirler yazdığı ve mezarının Şamahı'daki eski mezarlıkta olduğu ve mezar taşının Şah Kendan mahlası taşıdığı belgelenmiş, buna karşılık Nesimi'nin kendi mezarının Şamahı’da bulunmadığı da belgelidir.[]
Nesimi'nin doğduğu dönemde Şamahı şehri, Şirvan’ın kültür merkezi hâline gelmiş, burada tanınmış mektep ve medrese bulunmuş, şehrin zenginlerinin şahsi kütüphaneleri olmuştur. Onların meclislerinde şiir ve müzik meclisleri tertip edilmekteydi. Âlim ve hekim Kafieddin, Darü’ş-şifa adlı tıp akademisinde faaliyet gösterip kendisi tabip yetiştirmekteydi. Nesimi'nin eğitiminin bu kültür çevresinde geçtiği ve tıp, astronomi, matematik ve mantık bilimlerini de ihtiva eden derin bir İslam eğitimi alıp yetiştiği kabul edilmektedir.
Bu eğitimden sonra önce Sibli'nin müridi olmuştur. Sonra Hürufilik kurucusu Fazlullah Esterabadî Naimi'nin (1339-1394) hizmetine girmiş, ondan yakın eğitim ve terbiye almıştır. Onun taraftar toplama seferlerine mürşidi olarak iştirak etmiş; onun yoldaşı ve çok geçmeden onun halifesi olmuştur. Onun kızı ile de evlenmiştir. Böylece Nesimi, Hurufilik abdallar zümresinin başı ve yol göstericisi olmuştur.[]
Şiirlerini Hurufilik inançlarını yaymak için yazdığı ve bu inancı yaymak için Azerbaycan, İran ve Arap ülkelerine gittiği; I. Murad Hüdavendigâr döneminde Anadolu'da Osmanlı topraklarına da gelmiştir.[]
Fazlullah’ın öldürülmesi üzerine Azerbaycan’dan ayrılıp Türkçe şiirleriyle tanındığı Anadolu’ya gelen Nesimi’nin, I. Murad devrinde Bursa’ya ulaştığı ve burada iyi karşılanmadığı anlaşılmaktadır. Kendisinin de Hacı Bektaş-ı Veli'den etkilendiği ileri sürülmektedir. Ayrıca Hacı Bayram-ı Veli ile görüşmek için Ankara’ya gitmiş, Hurûfilik’le ilgili fikirleri sebebiyle huzura kabul edilmemiştir. Ancak Ali Şîr Nevaî’nin Nesimî hakkında övgü dolu sözler söylemesi onun Orta Asya Türk dünyasında önemli bir kişilik olduğunu göstermektedir. Hatta Anadolu Beylerinden bazılarını da etkilemiştir.[] Anadolu’da fikirlerini yayacak ortam bulamayan Nesimî o tarihte Hurûfiler’in Suriye’deki en önemli merkezi olan Halep’e gitti. Halkın yanı sıra Dulkadiroğlu Ali Bey’le kardeşi Nâsırüddin ve Karayülük Osman, Karakoyunlu Hükümdarı Cihan Şah gibi devlet adamları da fikirlerinden etkilendiler.
Edebî yaşamı
Azerice tarzında bir Azeri dilindeki divanı ve bir Farsçadivanının yanı sıra Arapça şiirler de yazmıştır. Şiirleri dönemin birçok şairini etkilemiştir. Şiirlerinde Hallâc-ı Mansûr'u andıran ifadeler kullanmasıyla idarecilerin tepkilerini üzerine çekmiştir.
Nesimî şairlik gücünü fikirlerini yaymak için kullandı. “Tanrı’nın insan yüzünde tecelli etmesi” ve “vücudun bütün organlarını harflerle izah” gibi fikirleri dönemin dini yetkililerince tepkiyle karşılandı. Bir süre sonra Halep uleması, görüşlerinin İslam’a aykırı olduğunu ileri sürerek öldürülmesi için fetva verdi. Mısır Çerkes kölemen hükümdarı Muavyed Şeyh'in onayını alan saltanat naibi Emir Yeşbek tarafından boynu vurulup derisi yüzülmek suretiyle 1417 yılında öldürüldü. Cesedi Halep’te 7 gün teşhir edilmiş, sonrasında vücudu parçalanarak birer parçası inançlarını bozduğu düşünülen Şehsüvaroğlu Ali Bey’le kardeşi Nâsırüddin ve Kara Yülük Osman Bey’e gönderilmiştir.
Çeşitli nazireler yazmış, şiirleri Anadolu, Azerbaycan ve İran'da yayılmıştır.
Azerbaycan Nesimi Dilcilik Enstitüsü
Azerbaycan'da Azerice ile uğraşan en yüksek akademik kurum olan dilcilik enstitüsüne Nesimi’nin ismi verilmiştir: . Nesimî Dilcilik Enstitüsü, Türkiye'de kurulu bulunan TDK karşılığı bir işlev yürütmektedir. Bakü'nün merkezi meydanlarının birinde de Nesimî heykeli ve Nesimî metro istasyonu bulunmaktadır.
Ayrıca bakınız
' hakkında daha fazla bilgi edinin | |
 | Vikisöz'de alıntılar |
 | Vikikaynak'ta belgeler |
Kaynakça
- ^ "YEDİ ULU OZAN'IN "YEDİ" SEMBOLİZMİ". Reyhan Keleş. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2024.
- ^ a b c d TDV, İslam Ansiklopedisi, cilt: 33, sayfa: 3
- ^ Nesîmî ile aynı dönemde yaşayan İbn Hacer el-Askalânî onu Tebrizli gösterir (İnbâǿü’l-ġumr, VII, 269-270). İbnü’l-İmâd da aynı bilgiyi tekrarlar.
- ^ a b Hanif, N. (2002). Biographical encyclopaedia of Sufis (İngilizce). New Delhi, India: Sarup & Sons Publishers. s. 360.
- ^ Cengiz, Halil Erdoğan (1972), Divan Şiiri Antolojisi, Ankara: Bilgi Yayınevi. s. 148-175.
- ^ . 8 Aralık 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2010.
- ^ "Azeri Turkish, Encyclopaedia Iranica". 24 Aralık 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 11 Ocak 2015.
- ^ Průšek, Jaroslav (1974). Dictionary of Oriental Literatures (İngilizce). Basic Books. s. 138.
- ^ Mitler, Louis (1988). Ottoman Turkish writers: a bibliographical dictionary of significant figures in pre-Republican Turkish literature (İngilizce). P. Lang. s. 109.
Nesîmî wrote in a form of Azeri and is held to be the father of Azerbaijani written verse by many.
- ^ Burrill, Kathleen R. F. (1973). The quatrains of Nesîmî, fourteenth-century Turkic Hurûfi (İngilizce). Mouton. s. 46. 6 Şubat 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Nisan 2009.
Generally he is accounted an Azeri Turkic rather than an Ottoman poet
- ^ Baldick, Julian (2000). Mystical Islam: An Introduction to Sufism (İngilizce). I. B. Tauris. ss. 103. ISBN 1-86064-631-.
- ^ Lambton, Ann K. S. (1970). The Cambridge History of Islam (İngilizce). Cambridge University Press. s. 689. .
- ^ "Nesīmī, Seyyid ʿImād al-Dīn". Encyclopaedia of Islam (İngilizce). Brill Online. 2008. 25 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Seyid Imadeddin Nesîmî" (İngilizce). Encyclopedia Britannica. 2008.
- ^ Öztürk, Yaşar Nuri (2.bas. ) Enel Hak İsyanı- Hallâc-ı Mansûr (Darağacında Miraç) , Yeni Boyut Yayınları, 2.b.,
- ^ "İslam Ansiklopedisi, A. Azmi Bilgin". 27 Nisan 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 6 Haziran 2015.
- ^ . 1 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2015.
Dış kaynaklar
- Cengiz, Halil Erdoğan (1972), Divan Şiiri Antolojisi, Ankara : Bilgi Yayınevi. s. 148-175.
- Aktaş, Hasan (2004), Yeni Türk Şiirinde Seyyid Nesîmî Okulu ve Misyonu, Edirne
- Kürkçüoğlu, Kemâl Edib, (1985) Seyyid Nesîmî Dîvanı’ndan Seçmeler, 2. baskı, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları
- Burrill, Kathleen R. F. (1973) The quatrains of Nesîmî, fourteenth-century Turkic Hurûfi. Mouton. (İngilizce)
Dış bağlantılar
- Bilgin, A.Azmi (2007) "Nesîmî" Türkiye Diyanet Vakfi İslâm Ansiklopedisi. c.33 say3-5 Online: [1] 25 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Üzüm, İlyas (2007) "Nesîmî (Görüşleri)" Türkiye Diyanet Vakfi İslâm Ansiklopedisi. c.33 say.5-7 Online: [2] 25 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Hanif, N. (2002). Biographical encyclopaedia of Sufis (İngilizce). New Delhi, India: Sarup & Sons Publishers. s. 360.
- Editörler, (Son değişme 2015) "Seyid İmadeddin Nesimi" Encyclopedia Britannica Online: [3]14 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- İmadəddin Nəsimi (2004). (PDF). Lidеr nəşriyyat. s. 241. ISBN
|isbn=değerini kontrol edin: checksum (). 18 Eylül 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Imadeddin Nesimi o 1417 Halep 14 yuzyilda yasamis Hurufi mesrep Azerbaycanli divan sairi Alevilik ve Bektasilikte Yedi Ulu Ozan dan birisi olarak kabul edilir Imadeddin NesimiSovyet donemi 1973 posta pulunda NesimiDogum1369Olum1417 Halep Memluk Devleti bugun Suriye AnitlarNesimi heykeli Baku Azerbaycan MeslekDivan edebiyati sair mutasavvif Hurufilik halifesi ve daiEbeveyn ler Seyyid MuhammedKokeni ve dogum yeriNesimi nin yasami hakkinda bugun elimizde cok sinirli bilgiler bulunmaktadir ve degisik kaynaklardan saglanan bilgiler de cogu zaman birbiriyle celiskilidir Adi Ibn Hacer el Askalani nin eserinde nin eserinde Ali ve diger bazi kaynaklarda Celaleddin ve Omer olarak gecmektir Imamuddin gercek adi degil lakabidir Dogum tarihinin 1369 1370 yillari arasinda oldugu buyuk olasilikla 1369 da oldugu belirtilmistir Kaynaklarin cogunlugunda dogum yeri hakkinda farkli rivayetler vardir Ibn Hacer el Askalani Tebriz de Asik Celebi Diyarbakir da ve bazi Iran kaynaklari Siraz ya da Samahi da dogdugunu soyler Osmanli sair tezkiresi yazari Latifi ise Bagdat in Nesim nahiyesinde dogdugu icin Nesimi mahlasini kullandigini bildirmektedir Bazi yazarlar Bagdat dolaylarinda gunumuzde Nesim nahiyesi bulunmadigi ve eski eserlerde de Nesim adli bir mevkiye rastlanmadigini iddia etmislerdir YasamiNesimi nin babasinin iyi egitimli bir alim oldugu ve Sirvan da gayet onemli bir sahsiyet oldugu bildirilmektedir Nesiminin soy kokunun peygamber Muhammed e kadar ulastigi ve bunun icin kendisinin ve babasinin Seyyid unvani ile anildiklarindan soz edilmektedir kaynak belirtilmeli Nesimi nin bir de kucuk kardesinin bulundugu onun da yasadigi baba ismi ve Sah Kendan mahlasi ile siirler yazdigi ve mezarinin Samahi daki eski mezarlikta oldugu ve mezar tasinin Sah Kendan mahlasi tasidigi belgelenmis buna karsilik Nesimi nin kendi mezarinin Samahi da bulunmadigi da belgelidir kaynak belirtilmeli Nesimi nin dogdugu donemde Samahi sehri Sirvan in kultur merkezi haline gelmis burada taninmis mektep ve medrese bulunmus sehrin zenginlerinin sahsi kutuphaneleri olmustur Onlarin meclislerinde siir ve muzik meclisleri tertip edilmekteydi Alim ve hekim Kafieddin Daru s sifa adli tip akademisinde faaliyet gosterip kendisi tabip yetistirmekteydi Nesimi nin egitiminin bu kultur cevresinde gectigi ve tip astronomi matematik ve mantik bilimlerini de ihtiva eden derin bir Islam egitimi alip yetistigi kabul edilmektedir Bu egitimden sonra once Sibli nin muridi olmustur Sonra Hurufilik kurucusu Fazlullah Esterabadi Naimi nin 1339 1394 hizmetine girmis ondan yakin egitim ve terbiye almistir Onun taraftar toplama seferlerine mursidi olarak istirak etmis onun yoldasi ve cok gecmeden onun halifesi olmustur Onun kizi ile de evlenmistir Boylece Nesimi Hurufilik abdallar zumresinin basi ve yol gostericisi olmustur kaynak belirtilmeli Siirlerini Hurufilik inanclarini yaymak icin yazdigi ve bu inanci yaymak icin Azerbaycan Iran ve Arap ulkelerine gittigi I Murad Hudavendigar doneminde Anadolu da Osmanli topraklarina da gelmistir kaynak belirtilmeli Fazlullah in oldurulmesi uzerine Azerbaycan dan ayrilip Turkce siirleriyle tanindigi Anadolu ya gelen Nesimi nin I Murad devrinde Bursa ya ulastigi ve burada iyi karsilanmadigi anlasilmaktadir Kendisinin de Haci Bektas i Veli den etkilendigi ileri surulmektedir Ayrica Haci Bayram i Veli ile gorusmek icin Ankara ya gitmis Hurufilik le ilgili fikirleri sebebiyle huzura kabul edilmemistir Ancak Ali Sir Nevai nin Nesimi hakkinda ovgu dolu sozler soylemesi onun Orta Asya Turk dunyasinda onemli bir kisilik oldugunu gostermektedir Hatta Anadolu Beylerinden bazilarini da etkilemistir kaynak belirtilmeli Anadolu da fikirlerini yayacak ortam bulamayan Nesimi o tarihte Hurufiler in Suriye deki en onemli merkezi olan Halep e gitti Halkin yani sira Dulkadiroglu Ali Bey le kardesi Nasiruddin ve Karayuluk Osman Karakoyunlu Hukumdari Cihan Sah gibi devlet adamlari da fikirlerinden etkilendiler Edebi yasamiAzerice tarzinda bir Azeri dilindeki divani ve bir Farscadivaninin yani sira Arapca siirler de yazmistir Siirleri donemin bircok sairini etkilemistir Siirlerinde Hallac i Mansur u andiran ifadeler kullanmasiyla idarecilerin tepkilerini uzerine cekmistir Nesimi sairlik gucunu fikirlerini yaymak icin kullandi Tanri nin insan yuzunde tecelli etmesi ve vucudun butun organlarini harflerle izah gibi fikirleri donemin dini yetkililerince tepkiyle karsilandi Bir sure sonra Halep ulemasi goruslerinin Islam a aykiri oldugunu ileri surerek oldurulmesi icin fetva verdi Misir Cerkes kolemen hukumdari Muavyed Seyh in onayini alan saltanat naibi Emir Yesbek tarafindan boynu vurulup derisi yuzulmek suretiyle 1417 yilinda olduruldu Cesedi Halep te 7 gun teshir edilmis sonrasinda vucudu parcalanarak birer parcasi inanclarini bozdugu dusunulen Sehsuvaroglu Ali Bey le kardesi Nasiruddin ve Kara Yuluk Osman Bey e gonderilmistir Cesitli nazireler yazmis siirleri Anadolu Azerbaycan ve Iran da yayilmistir Azerbaycan Nesimi Dilcilik EnstitusuAzerbaycan da Azerice ile ugrasan en yuksek akademik kurum olan dilcilik enstitusune Nesimi nin ismi verilmistir Nesimi Dilcilik Enstitusu Turkiye de kurulu bulunan TDK karsiligi bir islev yurutmektedir Baku nun merkezi meydanlarinin birinde de Nesimi heykeli ve Nesimi metro istasyonu bulunmaktadir Ayrica bakinizVikipedi nin kardes projelerinden hakkinda daha fazla bilgi edininVikisoz de alintilarVikikaynak ta belgelerAzeri yazarlar listesi Hurufilik Dini dislayicilikKaynakca YEDI ULU OZAN IN YEDI SEMBOLIZMI Reyhan Keles Turk Kulturu ve Haci Bektas Veli Arastirma Dergisi Erisim tarihi 21 Nisan 2024 a b c d TDV Islam Ansiklopedisi cilt 33 sayfa 3 Nesimi ile ayni donemde yasayan Ibn Hacer el Askalani onu Tebrizli gosterir Inbaǿu l ġumr VII 269 270 Ibnu l Imad da ayni bilgiyi tekrarlar a b Hanif N 2002 Biographical encyclopaedia of Sufis Ingilizce New Delhi India Sarup amp Sons Publishers s 360 Cengiz Halil Erdogan 1972 Divan Siiri Antolojisi Ankara Bilgi Yayinevi s 148 175 8 Aralik 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Nisan 2010 Azeri Turkish Encyclopaedia Iranica 24 Aralik 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 11 Ocak 2015 Prusek Jaroslav 1974 Dictionary of Oriental Literatures Ingilizce Basic Books s 138 Mitler Louis 1988 Ottoman Turkish writers a bibliographical dictionary of significant figures in pre Republican Turkish literature Ingilizce P Lang s 109 Nesimi wrote in a form of Azeri and is held to be the father of Azerbaijani written verse by many Burrill Kathleen R F 1973 The quatrains of Nesimi fourteenth century Turkic Hurufi Ingilizce Mouton s 46 6 Subat 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Nisan 2009 Generally he is accounted an Azeri Turkic rather than an Ottoman poet Baldick Julian 2000 Mystical Islam An Introduction to Sufism Ingilizce I B Tauris ss 103 ISBN 1 86064 631 Lambton Ann K S 1970 The Cambridge History of Islam Ingilizce Cambridge University Press s 689 ISBN 0 521 29138 0 Nesimi Seyyid ʿImad al Din Encyclopaedia of Islam Ingilizce Brill Online 2008 25 Subat 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Seyid Imadeddin Nesimi Ingilizce Encyclopedia Britannica 2008 Ozturk Yasar Nuri 2 bas Enel Hak Isyani Hallac i Mansur Daragacinda Mirac Yeni Boyut Yayinlari 2 b ISBN 978 975 6779 54 5 Islam Ansiklopedisi A Azmi Bilgin 27 Nisan 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 6 Haziran 2015 1 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Haziran 2015 Dis kaynaklarCengiz Halil Erdogan 1972 Divan Siiri Antolojisi Ankara Bilgi Yayinevi s 148 175 Aktas Hasan 2004 Yeni Turk Siirinde Seyyid Nesimi Okulu ve Misyonu Edirne Kurkcuoglu Kemal Edib 1985 Seyyid Nesimi Divani ndan Secmeler 2 baski Ankara Kultur Bakanligi Yayinlari Burrill Kathleen R F 1973 The quatrains of Nesimi fourteenth century Turkic Hurufi Mouton Ingilizce Dis baglantilarBilgin A Azmi 2007 Nesimi Turkiye Diyanet Vakfi Islam Ansiklopedisi c 33 say3 5 Online 1 25 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Uzum Ilyas 2007 Nesimi Gorusleri Turkiye Diyanet Vakfi Islam Ansiklopedisi c 33 say 5 7 Online 2 25 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Hanif N 2002 Biographical encyclopaedia of Sufis Ingilizce New Delhi India Sarup amp Sons Publishers s 360 Editorler Son degisme 2015 Seyid Imadeddin Nesimi Encyclopedia Britannica Online 3 14 Mayis 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Imadeddin Nesimi 2004 PDF Lider nesriyyat s 241 ISBN 9952 417 16 9 isbn degerini kontrol edin checksum yardim 18 Eylul 2017 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi