Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İsmail Bilen (18 Ekim 1902, Çamlıhemşin - 18 Kasım 1983, Doğu Berlin), tarihsel Türkiye Komünist Partisinin 1973-1983 yılları arasında liderliğini üstlenen komünist siyasetçi.
| İsmail Bilen | |
|---|---|
| Türkiye Komünist Partisi Başkanı | |
| Görev süresi Nisan 1983 - Kasım 1983 | |
| Yerine geldiği | Mustafa Suphi |
| Yerine gelen | Yok (Makam kaldırıldı) |
| Türkiye Komünist Partisi Merkez Komitesi Genel Sekreteri | |
| Görev süresi 1974-1983 | |
| Yerine geldiği | Zeki Baştımar |
| Yerine gelen | Nabi Yağcı |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 18 Ekim 1902 Çamlıhemşin, Rize, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 18 Kasım 1983 (81 yaşında) Doğu Berlin, Doğu Almanya |
| Vatandaşlığı | Osmanlı İmparatorluğu, Türkiye, Sovyetler Birliği |
| Milliyeti | Türk |
| Partisi | Türkiye Komünist Partisi |
| Bitirdiği okul | Doğu Emekçileri Komünist Üniversitesi |
| Mesleği | Siyasetçi · yazar |
| Takma adı | Marat, Lâz İsmail, S. Üstüngel |
Gençliği
Çamlıhemşinli bir ailenin çocuğu olarak doğdu. Burada tamamladığı rüştiye eğitiminin ardından, ailesi ile göç ettiği İstanbul'da motor makinistliği yaptı ve İstanbul'un İtilaf Devletleri tarafından işgal edildiği 1918-1922 yılları arasında çeşitli eylemlere katıldı.
Parti üyeliği ve Moskova
1922’de yasa dışı Türkiye Komünist Partisine girdi; ardından parti tarafından eğitim görmesi için Sovyetler Birliği’ne gönderildi. 3 yıl boyunca Doğu Emekçileri Komünist Üniversitesi KUTV’da eğitim gördü.
Yurda dönüş
1926 yılında Viyana’da yapılan konferansta KUTV’daki öğrencilerin parti örgütlerinin güçlendirilmesi için yurda dönme kararı alınmasıyla Adana il sekreteri olarak Türkiye’ye döndü. Adana'da işçiler arasında örgütlenme faaliyetlerinde bulundu. 1927 Adana Demiryolu Grevinin yapılmasını sağladı. Daha sonra konferansta yeni seçilen parti yönetiminin cumhuriyet rejimine ve Kemalizme destek verilmesi kararına karşı çıktığından dolayı görevden alınarak İstanbul’daki basın yayın çalışmalarında görevlendirildi. 1927 Tevkifatı sonucunda Merkez Komitesi üyelerinin çoğunun tutuklanmasından sonra Şefik Hüsnü’nün onayı ve Komintern’in aday göstermesiyle yeni Merkez Komitesine alındı. 1929 yılındaki toplu tutuklamalara kadar bu görevi sürdürdü. Ağustos 1928'de Nâzım Hikmet'le birlikte Sovyetler Birliği'nin Gürcistan sınırından kaçak olarak Türkiye'ye girdikten sonra bir şikayet sonucunda Hopa ilçesine bağlı Peroniti köyünde yakalandı ve Hopa Cezaevine gönderildi. 1929 başında salıverilse de Nisan ayında yeniden tutuklandı. İzmir’de yargılandı ve 1933 yılına kadar Diyarbakır Cezaevinde tutuklu kaldı. Cumhuriyetin 10. yılı için çıkarılan af yasası ile serbest kaldıktan sonra Moskova’ya gitti ve yaşamının sonuna dek bir daha ülkesine dönmedi.
Komintern'de
1934 TKP Merkez Komitesi Plenumunda örgüt sekreterliği görevine getirildi. Komintern’in 1935 yılındaki 7. Kongesinde alınan ve komünist partilerin yükselen faşizm tehlikesine karşı sosyal demokratlar ve diğer antifaşist partilerle ittifak yapmasını öngören Halk Cephesi siyaseti gereği olarak TKP yönetiminden Türkiye'de partinin siyasi faaliyetlerinin sonlandırılması, partililerin Cumhuriyet Halk Partisi veya Halkevleri gibi kuruluşlarda çalışmaları ve basın-yayın faaliyetleriyle faşizmi deşifre etmeleri istendi.
Bu dönemde Moskova’da bulunan Bilen Komintern’in önde gelen isimleri olan Georgi Dimitrov, , Otto Wille Kuusinen, Wilhelm Pieck ve Klement Gottwald gibi geleceğin komünist önderleriyle beraber çalıştı. Komintern’de çeşitli görevler üstlenen Bilen, Türkiye Komünist Partisinin gerek Komintern gerekse Sovyetler Birliği ile olan ilişkilerinde ölümüne dek anahtar isim oldu.
II. Dünya Savaşı sırasında ve hemen sonrasında Moskova Radyosunda Türkçe yorumlar yaptı. 1943 yılında Komintern’in feshedilmesiyle partinin dönemi de resmen kapanmış oldu. 1944 yılında partinin öncülük ettiği Faşizmle ve Vurgunculukla Mücadele Cephesi faaliyetleri sonucunda bir TKP toplu tutuklaması daha yaşandı. 1946 yılında çok partili yaşama geçilirken açılan sosyalist partiler kapatılırken yeni bir TKP karşıtı yoğun bir tutuklama yaşandı. Kore Savaşına karşı duran TKP bu dönemde de baskı gördü.
Bu dönemde yurt dışındaki Bilen’in faaliyetlerinin en önemlisi 1958 yılında nun kurulması oldu. Ayrıca bu dönemde birçok sosyalist ülkeyi gezen Bilen, 1956 yılında ziyaret ettiği Çin ile ilgili izlenimlerini İnci Irmağı adlı kitabında topladı.
1960’lı yıllarda Zeki Baştımar ile birlikte parti merkezinin Doğu Almanya'ya taşınmasını sağladı. 1962 yılında TKP'nin merkezi olarak faaliyete geçmesi yeniden başladığında Zeki Baştımar liderliğinde Merkez Komitesi Dış Büro adı altında örgütlenen yeni parti yönetiminde Nâzım Hikmet ile birlikte yer aldı. İlk dönemlerde faaliyetler ağırlıkla yeni kurulan Türkiye İşçi Partisine (TİP) destek olunması şeklindeydi.
Atılım
TKP 12 Mart 1971 darbesinden sonra aktif olarak yurt içinde de örgütlenmeye başladı. Bilen’in bu dönemde etkisi çok arttı. radyo yayını Avrupalı işçilere daha sık yayınlanmaya başladı. 1973 Merkez Komitesi toplantısında Zeki Baştımar'ın görevden alınarak İsmail Bilen MK Genel Sekreteri oldu. Bu dönem TKP’nin tarihindeki en kitlesel ve en yoğun siyasi faaliyet yürüttüğü Atılım Dönemi olarak adlandırıldı.
İsmail Bilen 12 Mart'ın ardından gerek yurt içi gerekse yurt dışında TKP’ye yönelen kesimlerin partiye katılmasını ve partinin yeniden güçlenmesini, ülkede siyasi etkisinin hızla artmasını sağladı.
İdeolojik ayrışmalar
Bilen savunageldiği aşamalı devrim perspektifi gereğince, ülkenin geçmişinde bir burjuva sosyal devrimi süreci yaşandığı halde küçük burjuva üretiminin halen yoğun oluşuna bağlı olarak, Ulusal Demokratik Devrim ya da İleri Demokratik Devrim tezini savundu ve CHP’deki bazı adayların uluslararası tekellere ve yerli işbirlikçi burjuvaziye karşı, sermayenin temerküzünden olumsuz etkilenen ve proleterleşen küçük burjuvazinin temsilcisi olduğu ve büyük burjuvaziye karşı mücadelede işçi sınıfının müttefiki olan ara sınıflardan biri olduğu görüşüyle, 1973 ve 1977 seçimlerinde CHP listesindeki ilerici adaylara oy verilebileceğini salık verdi. 1979 seçimlerinde ise Bilen'in liderliğinde TKP, parti çizgisindeki bağımsız adayları destekledi. Parti bu dönemde bütün enerjisini DİSK, İlerici Gençler Derneği (İGD) ve İlerici Kadınlar Derneği (İKD) gibi "demokratik kitle örgütleri" üzerinde yoğunlaştırdı. 1978 yılında toplanan MK Plenumunda Bülent Ecevit iktidarının verdiği sözleri yerine getirmediğinden hareketle parti içi muhalefet ortaya çıktı ve Nihat Akseymen liderliğinde Londra merkezli grup partiden ihraç edildi.
12 Eylül sonrası
12 Eylül darbesinin ardından 1981 Mayıs ayında başlayan TKP operasyonlarında binden fazla partili tutuklandı. 1983 Nisan MK Plenum toplantısında genel sekreterlik görevinden ayrılıp sembolik bir işlevi olan parti başkanlığı görevini üstlendi, yerine daha önce yardımcı genel sekreter seçilmiş olan Nabi Yağcı'nın MK Genel Sekreteri olmasını önerdi. Bu görev devri yaklaşık 40 yıllık aradan sonra aynı yıl içinde yapılan TKP 5. Kongresi tarafından onaylandı. Bilen açılış konuşmasını yaptığı bu kongrenin hemen ardından 18 Kasım 1983’te Berlin’de öldü.
Takma adları
İsmail Bilen yaşamı boyunca çok sayıda takma adla tanınmıştır:
- Laz İsmail (En tanınmış lakabıdır. Nâzım Hikmet'in İşte Böyle Laz İsmail adlı şiirinde de geçmektedir.)
- Marat veya İsmail Marat (Parti içinde kullanılan bu ilk yaygın takma adı Fransız devrimci Jean-Paul Marat'tan esinlenilmiştir.)
- Erdem (TKP'nin Sesi ve Bizim Radyo yayınlarında çoğunlukla kullandığı addır.)
- Savaş Üstüngel veya S. Üstüngel (1960'lar ve 1970'lerdeki yazılarında, kitaplarında kullandığı takma addır.)
- İ. Bilen (Adının özellikle Atılım Döneminde parti içindeki yaygın kullanılan kısaltmasıdır.)
Kitapları
- İstanbul Hemşehrileri, Alev Yayınları, 1991
- Kore Nire, S. Üstüngel, Ürün Yayınları
- Savaş Yolu, S. Üstüngel, Savaş Yolu Yayınları
- Savaş Yolu (Üstüngel'den notlar), İsmail Bilen, Alev Yayınları,
- TKP: Doğuşu, Kuruluşu, Gelişme Yolları, S.Üstüngel, Alev Yayınları,
Konuyla ilgili yazılan eser
- Burak Gürel, Fulya Özkan, “İsmail Bilen”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, cilt 8: Sol içinde, İletişim Yayıncılık, 2007, İstanbul, s.294-309
Kaynakça
- Erden Akbulut, TKP MK Genel Sekreteri İsmail Bilen: Belgelerle Yaşam Öyküsü 22 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., TÜSTAV.
- İ.Bilen yoldaşın anısına, TKP MK Bildirisi, ATILIM, Özel Sayı, 30 Kasım 1983 6 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ismail Bilen 18 Ekim 1902 Camlihemsin 18 Kasim 1983 Dogu Berlin tarihsel Turkiye Komunist Partisinin 1973 1983 yillari arasinda liderligini ustlenen komunist siyasetci Ismail BilenTurkiye Komunist Partisi BaskaniGorev suresi Nisan 1983 Kasim 1983Yerine geldigi Mustafa SuphiYerine gelen Yok Makam kaldirildi Turkiye Komunist Partisi Merkez Komitesi Genel SekreteriGorev suresi 1974 1983Yerine geldigi Zeki BastimarYerine gelen Nabi YagciKisisel bilgilerDogum 18 Ekim 1902 Camlihemsin Rize Osmanli ImparatorluguOlum 18 Kasim 1983 81 yasinda Dogu Berlin Dogu AlmanyaVatandasligi Osmanli Imparatorlugu Turkiye Sovyetler BirligiMilliyeti TurkPartisi Turkiye Komunist PartisiBitirdigi okul Dogu Emekcileri Komunist UniversitesiMeslegi Siyasetci yazarTakma adi Marat Laz Ismail S UstungelGencligiCamlihemsinli bir ailenin cocugu olarak dogdu Burada tamamladigi rustiye egitiminin ardindan ailesi ile goc ettigi Istanbul da motor makinistligi yapti ve Istanbul un Itilaf Devletleri tarafindan isgal edildigi 1918 1922 yillari arasinda cesitli eylemlere katildi Parti uyeligi ve Moskova1922 de yasa disi Turkiye Komunist Partisine girdi ardindan parti tarafindan egitim gormesi icin Sovyetler Birligi ne gonderildi 3 yil boyunca Dogu Emekcileri Komunist Universitesi KUTV da egitim gordu Yurda donus1926 yilinda Viyana da yapilan konferansta KUTV daki ogrencilerin parti orgutlerinin guclendirilmesi icin yurda donme karari alinmasiyla Adana il sekreteri olarak Turkiye ye dondu Adana da isciler arasinda orgutlenme faaliyetlerinde bulundu 1927 Adana Demiryolu Grevinin yapilmasini sagladi Daha sonra konferansta yeni secilen parti yonetiminin cumhuriyet rejimine ve Kemalizme destek verilmesi kararina karsi ciktigindan dolayi gorevden alinarak Istanbul daki basin yayin calismalarinda gorevlendirildi 1927 Tevkifati sonucunda Merkez Komitesi uyelerinin cogunun tutuklanmasindan sonra Sefik Husnu nun onayi ve Komintern in aday gostermesiyle yeni Merkez Komitesine alindi 1929 yilindaki toplu tutuklamalara kadar bu gorevi surdurdu Agustos 1928 de Nazim Hikmet le birlikte Sovyetler Birligi nin Gurcistan sinirindan kacak olarak Turkiye ye girdikten sonra bir sikayet sonucunda Hopa ilcesine bagli Peroniti koyunde yakalandi ve Hopa Cezaevine gonderildi 1929 basinda saliverilse de Nisan ayinda yeniden tutuklandi Izmir de yargilandi ve 1933 yilina kadar Diyarbakir Cezaevinde tutuklu kaldi Cumhuriyetin 10 yili icin cikarilan af yasasi ile serbest kaldiktan sonra Moskova ya gitti ve yasaminin sonuna dek bir daha ulkesine donmedi Komintern de1934 TKP Merkez Komitesi Plenumunda orgut sekreterligi gorevine getirildi Komintern in 1935 yilindaki 7 Kongesinde alinan ve komunist partilerin yukselen fasizm tehlikesine karsi sosyal demokratlar ve diger antifasist partilerle ittifak yapmasini ongoren Halk Cephesi siyaseti geregi olarak TKP yonetiminden Turkiye de partinin siyasi faaliyetlerinin sonlandirilmasi partililerin Cumhuriyet Halk Partisi veya Halkevleri gibi kuruluslarda calismalari ve basin yayin faaliyetleriyle fasizmi desifre etmeleri istendi Bu donemde Moskova da bulunan Bilen Komintern in onde gelen isimleri olan Georgi Dimitrov Otto Wille Kuusinen Wilhelm Pieck ve Klement Gottwald gibi gelecegin komunist onderleriyle beraber calisti Komintern de cesitli gorevler ustlenen Bilen Turkiye Komunist Partisinin gerek Komintern gerekse Sovyetler Birligi ile olan iliskilerinde olumune dek anahtar isim oldu II Dunya Savasi sirasinda ve hemen sonrasinda Moskova Radyosunda Turkce yorumlar yapti 1943 yilinda Komintern in feshedilmesiyle partinin donemi de resmen kapanmis oldu 1944 yilinda partinin onculuk ettigi Fasizmle ve Vurgunculukla Mucadele Cephesi faaliyetleri sonucunda bir TKP toplu tutuklamasi daha yasandi 1946 yilinda cok partili yasama gecilirken acilan sosyalist partiler kapatilirken yeni bir TKP karsiti yogun bir tutuklama yasandi Kore Savasina karsi duran TKP bu donemde de baski gordu Bu donemde yurt disindaki Bilen in faaliyetlerinin en onemlisi 1958 yilinda nun kurulmasi oldu Ayrica bu donemde bircok sosyalist ulkeyi gezen Bilen 1956 yilinda ziyaret ettigi Cin ile ilgili izlenimlerini Inci Irmagi adli kitabinda topladi 1960 li yillarda Zeki Bastimar ile birlikte parti merkezinin Dogu Almanya ya tasinmasini sagladi 1962 yilinda TKP nin merkezi olarak faaliyete gecmesi yeniden basladiginda Zeki Bastimar liderliginde Merkez Komitesi Dis Buro adi altinda orgutlenen yeni parti yonetiminde Nazim Hikmet ile birlikte yer aldi Ilk donemlerde faaliyetler agirlikla yeni kurulan Turkiye Isci Partisine TIP destek olunmasi seklindeydi AtilimTKP 12 Mart 1971 darbesinden sonra aktif olarak yurt icinde de orgutlenmeye basladi Bilen in bu donemde etkisi cok artti radyo yayini Avrupali iscilere daha sik yayinlanmaya basladi 1973 Merkez Komitesi toplantisinda Zeki Bastimar in gorevden alinarak Ismail Bilen MK Genel Sekreteri oldu Bu donem TKP nin tarihindeki en kitlesel ve en yogun siyasi faaliyet yuruttugu Atilim Donemi olarak adlandirildi Ismail Bilen 12 Mart in ardindan gerek yurt ici gerekse yurt disinda TKP ye yonelen kesimlerin partiye katilmasini ve partinin yeniden guclenmesini ulkede siyasi etkisinin hizla artmasini sagladi Ideolojik ayrismalar Bilen savunageldigi asamali devrim perspektifi geregince ulkenin gecmisinde bir burjuva sosyal devrimi sureci yasandigi halde kucuk burjuva uretiminin halen yogun olusuna bagli olarak Ulusal Demokratik Devrim ya da Ileri Demokratik Devrim tezini savundu ve CHP deki bazi adaylarin uluslararasi tekellere ve yerli isbirlikci burjuvaziye karsi sermayenin temerkuzunden olumsuz etkilenen ve proleterlesen kucuk burjuvazinin temsilcisi oldugu ve buyuk burjuvaziye karsi mucadelede isci sinifinin muttefiki olan ara siniflardan biri oldugu gorusuyle 1973 ve 1977 secimlerinde CHP listesindeki ilerici adaylara oy verilebilecegini salik verdi 1979 secimlerinde ise Bilen in liderliginde TKP parti cizgisindeki bagimsiz adaylari destekledi Parti bu donemde butun enerjisini DISK Ilerici Gencler Dernegi IGD ve Ilerici Kadinlar Dernegi IKD gibi demokratik kitle orgutleri uzerinde yogunlastirdi 1978 yilinda toplanan MK Plenumunda Bulent Ecevit iktidarinin verdigi sozleri yerine getirmediginden hareketle parti ici muhalefet ortaya cikti ve Nihat Akseymen liderliginde Londra merkezli grup partiden ihrac edildi 12 Eylul sonrasi12 Eylul darbesinin ardindan 1981 Mayis ayinda baslayan TKP operasyonlarinda binden fazla partili tutuklandi 1983 Nisan MK Plenum toplantisinda genel sekreterlik gorevinden ayrilip sembolik bir islevi olan parti baskanligi gorevini ustlendi yerine daha once yardimci genel sekreter secilmis olan Nabi Yagci nin MK Genel Sekreteri olmasini onerdi Bu gorev devri yaklasik 40 yillik aradan sonra ayni yil icinde yapilan TKP 5 Kongresi tarafindan onaylandi Bilen acilis konusmasini yaptigi bu kongrenin hemen ardindan 18 Kasim 1983 te Berlin de oldu Takma adlariIsmail Bilen yasami boyunca cok sayida takma adla taninmistir Laz Ismail En taninmis lakabidir Nazim Hikmet in Iste Boyle Laz Ismail adli siirinde de gecmektedir Marat veya Ismail Marat Parti icinde kullanilan bu ilk yaygin takma adi Fransiz devrimci Jean Paul Marat tan esinlenilmistir Erdem TKP nin Sesi ve Bizim Radyo yayinlarinda cogunlukla kullandigi addir Savas Ustungel veya S Ustungel 1960 lar ve 1970 lerdeki yazilarinda kitaplarinda kullandigi takma addir I Bilen Adinin ozellikle Atilim Doneminde parti icindeki yaygin kullanilan kisaltmasidir KitaplariIstanbul Hemsehrileri Alev Yayinlari 1991 Kore Nire S Ustungel Urun Yayinlari Savas Yolu S Ustungel Savas Yolu Yayinlari Savas Yolu Ustungel den notlar Ismail Bilen Alev Yayinlari ISBN 975 335 026 0 TKP Dogusu Kurulusu Gelisme Yollari S Ustungel Alev Yayinlari ISBN 975 335 040 6Konuyla ilgili yazilan eserBurak Gurel Fulya Ozkan Ismail Bilen Modern Turkiye de Siyasi Dusunce cilt 8 Sol icinde Iletisim Yayincilik 2007 Istanbul s 294 309KaynakcaErden Akbulut TKP MK Genel Sekreteri Ismail Bilen Belgelerle Yasam Oykusu 22 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde TUSTAV I Bilen yoldasin anisina TKP MK Bildirisi ATILIM Ozel Sayi 30 Kasim 1983 6 Aralik 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde