1557'de öncelikle Asya'da pandemik olarak gözlenen grip türüdür. Sonrasında Afrika, Avrupa ve sonunda Amerika'ya yayıldı. Bu grip son derece bulaşıcıydı ve yoğun, bazen ölümcül semptomlarla kendini gösteriyordu. , ve gibi tıp tarihçileri, modern tıp tarafından grip olarak kabul edilmiş nezle benzeri ateşli durumları derlediler. 1557 ve 1559 arasında bu ateşli hastalık o döneme dek en büyük yoğunlukta popülasyonları etkiledi. 1557 gribi, hükûmetlerin muhtemelen ilk defa doktorları salgına müdahale için bürokratik örgütlenme dışında hareket etmeye davet ettiği bir salgın oldu. Aynı zamanda, influenzanın patolojik olarak düşüklerle ilişkilendirildiği ve ilk kez İngilizce terminolojinin kullanıldığı, küresel olarak yayılan bir pandemiydi. Grip, tekrarlanan dalgalar halinde geri döndüğü için daha yüksek ölüm oranlarına, neredeyse evrensel enfeksiyona ve ekonomik kargaşaya neden oldu.
1557 grip salgını | |
---|---|
Hastalık | Grip |
Virüs cinsi | İnfluenza |
Yer | Avrupa, Asya, Afrika, Amerika |
İlk vaka | Asya |
Varış tarihi | 1557 |
Kaynak ülke(ler) | Osmanlı İmparatorluğu |
İstatistikler | |
Ölümler | Bilinmiyor |
Asya
Disputat. de Garotillo kitabı yazarı, soyadı Fonseca olan Avrupalı bir tarihçiye göre, 1557 grip salgını ilk olarak Asya'da patlak verdi.Grip, Osmanlı İmparatorluğu ve Ortadoğu'dan yerleşik ticaret ve hac yolları boyunca batıya yayıldı. Eylül 1557'de Portekiz Goa'sında grip benzeri bir hastalık salgını kaydedildi.
Avrupa
1557 yazında, grip Osmanlı İmparatorluğu ve Kuzey Afrika'dan Avrupa'nın bazı bölgelerine ulaşmıştı. O dönemde Avrupa veba,tifüs,kızamık, ve çiçek hastalığı salgınlarına yeni maruz kalmıştı. Grip, yine ticaret ve hac yollarından yararlanarak Akdeniz'deki ticaret gemileriyle Avrupa'ya yayıldı. Ölüm oranları çocuklarda, önceden başka hastalıkları olanlarda, yaşlılarda, ve kanaması olanlarda en yüksekti. Salgınlar özellikle gıda kıtlığından muzdarip topluluklarda şiddetliydi. Ateş ve solunum yolu hastalıkları salgınları nihayetinde İngiltere'de yeni hastalık İskoçya'da yeni tanıdık ve Avrupa'nın geri kalanında tıp tarihçileri tarafından coqueluche veya basitçe nezle olarak anılmaya başlandı. Kitlesel salgınlarda tüm popülasyonları aynı anda etkilediği için, bazı çağdaş bilim adamları gribin yıldızlardan, nemli havanın getirdiği kirli buharlardan veya havanın kuruluğundan kaynaklandığını düşündüler. Nihayetinde 1557 gribi, Avrupa'da ölüm oranlarını artıran, toplumun en üst düzeylerini etkileyen ve sıklıkla diğer kıtalara yayılarak yaklaşık dört yıl boyunca dalgalanarak devam edeni bir salgındır.
Osmanlı İmparatorluğu ve Doğu Avrupa
Grip salgını ilk olarak 1557 yılında Avrupa'ya ulaştı. Kaynak olarak Osmanlı İmparatorluğu düşünüldü ve bu da Konstantinopolis kökenli ticaret ve nakliye rotalarına bağlandı. Buraya da Ortadoğu'dan enfekte seyyahlar tarafından getirildiği düşünüldü. O zamanlar, Osmanlı İmparatorluğu'nun toprakları Balkanların çoğunu içeriyordu. Bu, imparatorluğun her tarafına yayılan grip salgınının Atina, Sofya ve Saraybosna'ya yayılmasına yol açtı. İnfluenza, başkent Konstantinopolis'ten, yakın zamanda fethedilen Kuzey Afrika toprakları Trablus (1551) ve Habesh (1557)'ye doğru yayıldı. Buradan da muhtemelen 1510 salgını sırasında olduğu gibi, ticaret gemileri aracılığıyla Malta'ya geçti. Kara yoluyla da grip Avrupa'ya doğru Osmanlı İmparatorluğu'ndan Eflak üzerinden Polonya Krallığı'na ve Litvanya Büyük Dükalığı'na yayıldı.
Sicilya, İtalyan Devletleri ve Kutsal Roma İmparatorluğu
Grip, Sicilya Krallığı'nda Haziran'da Palermo'da görüldü. Buradan adanın her tarafına yayıldı. Grip nüfusun büyük bir bölümünü hasta ettiğinden kilise hizmetleri, Sicilya sosyal hayatı ve ekonomi kesintiye uğradı. Sicilya Senatosu, Giovanni Filippo Ingrassia adlı tanınmış bir Palermitan doktorundan, salgınla mücadeleye yardımcı olması için danışman sıfatıyla talepte bulundu ve o da kabul etti. Ingrassia, salgına müdahaleye sağlık ve hükûmet yetkilileri arasında bir işbirliği olarak yaklaştı. Bulaşıcı nezle salgınlarını izlemek için bir sistemin erken teşhis ve salgın kontrolüne yardımcı olacağını öneren bilinen ilk "sağlık uzmanı"ydı.
Grip, Sicilya'dan İtalya Yarımadası'nın alt kısmındaki Napoli Krallığı'na hızla yayıldı ve kıyı şeridi boyunca yukarı doğru ilerledi. Urbino'da Venedik saray şairi , oğlu Torquato ve bir manastırın sakinleri dört ila beş gün boyunca etkilendiler. Salgın tüm Urbino şehrini hasta etmesine rağmen, çoğu kişi komplikasyonsuz iyileşti. Bernardo 3 Ağustos'ta kuzey İtalya'ya gittiğinde, hastalık Avrupa'nın geri kalanına çoktan yayılmıştı.Lombardiya'da hızla ölüme yol açabilen "boğucu nezle" salgını vardı. Semptomlar o kadar şiddetliydi ki bazı kişiler toplu bir zehirlenme meydana geldiğinden şüphelendi.
Kutsal Roma İmparatorluğu'ndaki Padua şehrinde de vakalar görülmeye başlandı ve hastalık Eylül ayına kadar sürdü. Alman tıp tarihçisi , Padua'nın genç nüfusunun ilkbaharda aşırı öksürük ve baş ağrısına yol açan yeni bir hastalığın yaz sonunda vatandaşları etkilemesiyle sarsıldığını yazmıştır. Hastalığa coqueluche adı verildi. Hastalık Ağustos ayında İsviçre'ye de ulaşmıştı. "Nezle" Ağustos'tan Eylül'e kadar İsviçre düzlüklerinde yayıldı.
Fransa Krallığı
Fransız doktor ve tıbbi tarihçi Lazare Rivière grip salgınını belgelenmiş ve tanımlamıştı. Fransa'nın Languedoc bölgesinde Temmuz 1557 yılında ilk kez gözlenmişti ve Fransızlar tarafından coqueluche olarak isimlendiriliyordu.Nîmes'de şiddetli bir salgına neden olan hastalık baş ağrısı, ateş, iştah kaybı, yorgunluk kaybı ve yoğun öksürük gibi belirtiler gösteriyordu. Hastalıktan ölümler çoğunlukla dördüncü gündeydi ancak bazıları ilk semptomlardan 11 gün sonrasına kadar uzayan yaşam süresine sahip olabiliyordu. Languedoc'de grip genelinde yüksek bir ölüm oranı vardı ve bölgede salgından en çok etkilenen Toulouse'da günde 200'e kadar insan ölüyordu. François Valleriola olarak bilinen İtalyan doktor Francisco Vallerioli, Fransa'daki salgına tanık oldu ve 1557 gribinin semptomlarını ateş, şiddetli baş ağrısı, yoğun öksürük, nefes darlığı, titreme, ses kısıklığı ve 7 ila 14 günden sonra başlayan balgam çıkarma olarak tanımladı. Fransız avukat Étienne Pasquier, hastalığın şiddetli bir baş ağrısı ve 12 ila 15 saat devam eden ateşle başladığını ve hastaların burunlarının "çeşme gibi aktığını" yazdı. Paris Hukuk Mahkemesi gribin yayılmasını yavaşlatmak için toplantılarını askıya aldığında Paris yargısının sekteye uğradığını ifade etti. Tıp tarihçisi Charles-Jacques Saillant, bu gribi özellikle kanamalı hastalar ve çocuklar için çok tehlikeli olarak tanımladı.
İngiltere ve İskoçya Krallıkları
1557 gribi Britanya Adaları'nı ciddi şekilde etkiledi. İngiliz tıp tarihçisi , çağdaş bir yazar olan Wriothesley'den 1557'de alıntı yaparak, "bu yaz İngiltere'de çeşitli garip ve yeni hastalıklar hüküm sürdü, erkekleri ve kadınları etkiledi. Tuhaf ıstıraplar ve ateşler içinde birçoğu öldü,"yazdı. 18. yüzyıldan doktor Thomas Short, gribe yenik düşenlerin "kan kaybına uğradığını ya da iç organlarının bozulduğunu" yazdı. Grip, İngiltere Kraliçesi I. Mary'nin ordusunu çok fazla etkiledi. Bu nedenle hükûmetini Rutland Kontu'nun Calais kentine yaklaşmakta olan Fransız saldırısından korumak için yeterli takviye edemedi. Ocak 1558'de Guise Dükü, Fransa adına yetersiz korunan şehrin kendisine verilmesini talep ediyordu.
Grip, İngiltere'nin 1557–58 yılları arasındaki olağandışı yüksek ölüm oranlarına sahio olmasına neden olmuştur. İngiltere'de 100'den fazla mahallede derlenen veriler, grip salgını sırasında bazı bölgelerde ölüm oranlarının %60'a kadar arttığını ortaya koymuştur. Veba gibi hastalıklar o sırada İngiltere'de yoğun bir şekilde mevcut olmadığı için bunlar yüksek oranlardı. Dr. Short, 1557'den 1562'ye kadar kasabalarda yapılan mezarların sayısının vaftiz törenlerinden çok daha fazla olduğunu ifade etmiştir. Örneğin, Tonbridge'deki yıllık gömü sayısı 1556'da ortalama 33'ten 1557'de 61'e, 1558'de 105'e ve 1559'da 94'e yükseldi. Grip salgınından önce İngiltere, tıp tarihçisi Thomas Short'un salgını daha ölümcül yaptığına inandığı kötü bir hasat ve yaygın kıtlıktan muzdaripti.
Grip 1558'de yeniden görüldü. Çağdaş tarihçi , "kış boyunca, salgının 1557'deki salgına benzer şekilde devam ettiğini" yazdı. 6 Eylül 1558'de Wight Adası Valisi Lord St. John , I. Mary'ye gönderdiği bir mektupta, Southampton, Wight Adası ve Portsmouth (Lord'un yaşadığı yerler) halkının yarısından fazlasını etkileyen oldukça bulaşıcı bir hastalık hakkında bilgiler verdi. 6 Ekim'de saat 23.00'ten ikinci bir mektupta, "Dover belediye başkanından orada veba olmadığı bilgisini aldığını ancak her gün ölen insanların gemilerle gelenler ve Calais'ten göçen yoksul insanlar olduğunu belirtti. İnfluenza İngiltere üzerinden kuzeye doğru hareket etmeye başladı ve çok sayıda çiftçiyi öldürdü. Ekim ayının ortalarında Londra'ya ulaşmadan önce sağlık durumu iyi olmayan I. Mary ve Canterbury Başpiskoposu Reginald Pole, 17 Kasım 1558'de 12 saat arayla muhtemelen gripten öldüler. Mary'nin doktorlarından ikisi de öldü. Nihayetinde, pek çok yaşlı ve cemaat rahibi de dahil olmak üzere, salgın sırasında muhtemelen yaklaşık 8000 Londralı gripten öldü
1559'da İngiltere'de yeni hastalık dalgaları ve ateşli durumlar kaydedildi. Bu tekrarlanan salgınlar, halihazırda yoğun yağışlardan ve yetersiz hasattan muzdarip nüfuslar için alışılmadık derecede ölümcül oldu. 1557'den 1559'a kadar ülkenin nüfusu %2 oranında küçüldü. İngiltere'de salgın hastalıklardan ve kıtlıktan ölen çok sayıda insan nedeniyle ekonomik enflasyon oluştu.
1550'lerin sonlarında İngilizce, önceki salgınlara rağmen, grip için henüz uygun bir isim geliştirmemişti. Böylece 1557'deki salgın İngiltere'de ya bir "veba" (önemli ölüm oranlarına sahip birçok salgın gibi), "ague" (en genel olarak) ya da "yeni hastalık" olarak tanımlandı. "Ter" ise 1557'den 1558'e kadar İngiliz kırsalını rahatsız eden genellikle ölümcül, grip benzeri ateşleri ve "ague"leri tanımlamak için kullanılan bir isimdi. 16. yüzyılın önde gelen Londra doktorlarından Doktor John Jones, Dyall of Agues adlı kitabında İngiltere Kraliçesi I. Mary'nin saltanatı sırasında "büyük bir ter"den söz eder. 1557 pandemisinden sonra grip için İngilizce takma adlar, İngiltere'de "yeni hastalık" ve İskoçya'da "yeni tanıdık" gibi tanımlamar görünmeye başladı. Kasım 1562'de İskoç Kraliçesi Mary'nin kraliyet sarayının tamamı Edinburgh'da gripten etkilendiğinde, Lord Randolph salgını "burada 'yeni tanıdık' olarak adlandırılan yeni bir hastalık olarak tanımladı. Ona göre bazı yaşlılar dışında, hastalığın ölüm açısından bir tehlikesi yoktu.Mary Stuart ise altı gün boyunca hasta kaldı ve yatağından çıkamadı.
Habsburg Hollandası
Habsburg Hollandası da Ekim ayında gripten ağır şekilde etkilendi. Hollandalı tarihçi Petrus Forestus , Alkmaar'da üç haftalık bir süre içinde 2000 kişinin gripten hastalandığı ve 200 ölümün gerçekleştiği bir salgından söz etti. Forestus'un kendisi de hastalandı ve durmu şöyle tarif etti;"...sıradan bir nezle gibi hafif bir ateşle başladı ve büyük kötülüğünü ancak derece derece gösterdi. Ardından ani boğulma nöbetleri başladı ve göğüs ağrısı o kadar rahatsız ediciydi ki hastalar nöbet sırasında ölmelerinin daha iyi olduğunu düşündüler. Sıkı, konvülsif bir öksürük şikayeti daha da şiddetlendi. Ölüm 9. veya 14. günden öncesinde olmadı." Ayrıca, gribin hamile kadınlar için çok tehlikeli olduğunu ve Alkmaar'da kendisine bulaşan en az sekiz vatandaşı öldürdüğünü gözlemledi. Grip belirtileri aniden ortaya çıktı ve aynı anda binlerce şehir sakinini etiledi. Yetkililer yaz aylarında ciddi bir ekmek kıtlığı nedeniyle ihtiyaç sahiplerine yiyecek sağlamakta zorlandıklarından, açlık muhtemelen daha yüksek ölü sayısına katkıda bulundu.Alçak Ülkeleri etkileyen ateş ve solunum yolu hastalıkları salgınını açıklamaya çalışan Flaman doktor Rembert Dodoens, kitlesel hastalık salgınlarının çok soğuk bir kışın ardından gelen kuru ve sıcak bir yazdan kaynaklandığını öne sürdü.
İspanya ve Portekiz
İspanya, tarihçilerin son derece bulaşıcı bir ateşli nezle olarak kabul ettiği gripten geniş çapta ve ciddi şekilde etkilendi. Grip muhtemelen İspanya'ya Temmuz ayı civarında geldi ve ilk vakalar Ağustos ayında Madrid yakınlarında bildirildi. İngiliz tıp tarihçisi Thomas Short şöyle tarif etti; "Madrid'in üç mil dışındaki Mantua Carpentaria'da ilk vakalar bildirildi. . . Orada çenelerde hafif titreme, küçük bir öksürük, ardından baş, sırt ve bacaklarda ağrı ve güçlü bir ateşle başladı. Bazıları, midelerinde bir ağırlıkla göğüslerinin üzerine iple bağlanmış gibi hissettiler, tüm bunlar en geç üçüncü güne kadar devam etti. Sonra ateş, burunda şiddetli akıntıyla kayboldu. Bazılarında ise ölümcül peripnömoni plörezisine dönüştü." Kan alma işlemi ölüm riskini büyük ölçüde artırdı. Mantua Carpentaria'da "2000 kişinin kan verdiğini ama hepsinin öldüğü" gözlemlendi. Grip daha sonra İspanya'nın başkentine girdi ve İspanya anakarasının tüm bölgelerine hızla yayıldı.
Tüccarlar, hacılar ve Madrid'den ayrılan diğer gezginler virüsü ülke çapındaki şehir ve kasabalara taşıdıkça vakalar katlanarak arttı. Kral II. Phillip'in doktoru Luis de Mercado'ya göre, "Bütün nüfus aynı gün ve günün aynı saatinde saldırıya uğradı. Bu nezleydi, ateşle kendini belli ediyordu ve o kadar kötü semptomlar vardı ki birçok kişi öldü." Sezonun kötü hasadı ve İspanyol nüfusundaki açlığın yanı sıra ihmal edilen tıbbi bakım, İspanya'daki grip pandemisinin şiddetine muhtemelen katkıda bulundu. Grip semptomları o kadar yoğundu ki, bölgedeki doktorlar genellikle onu Doğu Avrupa'dan yayılan diğer bulaşıcı, mevsimsel pnömonilerden ayırt edebiliyordu. Onaltıncı yüzyıl İspanyolları genellikle ölümcül hastalıkların herhangi bir kitlesel salgınını genel olarak bir pestilencia olarak adlandırdılar. 1557-59 yıllarında Valencia ve Granada'da meydana veba salgının geldiği kabul edildi ama o zamanlar bölgede gerçek veba kayıtları bu derece değildi.
İnfluenza, Atlantik Okyanusu'na yayılırken İspanya'ya yayıldığı sırada Portekiz Krallığı'nı da vurdu. Krallık, 1556-57'deki kötü hasat nedeniyle gıda kıtlığı çekmişti, bu da gribin hastalar üzerindeki etkilerini daha da kötüleştirebilirdi. Şiddetli bir fırtına kısa bir süre önce Portekiz'i vurmuş ve Enxobregas Sarayı'na ciddi şekilde zarar vermişti. Barbosa-Machado, 1557 yılına "anno de catarro" adını verdi.
Amerika
Yeni Dünya'ya 1557'de Avrupa'dan yani İspanyol ve Portekiz İmparatorlukları denizcileri tarafından getirilen gripin yayıldığına dair kayıtlar vardır. Grip, Orta Amerika'ya 1557'de İspanyol gemileri ile geldi. O yıl boyunca güney Atlantik eyaletlerinde, Körfez bölgesinde ve Güneybatı'da grip salgınları kaydedildi. Kızılderili Cherokee kabileleri de bu dalgadan etkilendi. Ayrıca Yeni Dünya'daki İspanyol kolonileri arasında kurulan ticaret yolları boyunca yayılmaya başladı.
Grip Güney Amerika'ya da ulaştı. Antropolog Henry F. Dobyns, Ekvador'da 1557'de Avrupa ve Yerli popülasyonların şiddetli öksürükle başlayan bir grip salgını tanımladı.Sömürge Brezilya'da ise Portekizli misyonerler hastalandıklarında dini faaliyetlere ara vermiyorlardı. Brezilya'daki İsa Cemiyeti'nin kurucusu Manuel da Nóbrega gibi misyonerler, grip gibi bulaşıcı hastalıklar varken semptomatik olsalar bile Yeni Dünya'da vaaz vermeye, ayinlere ev sahipliği yapmaya ve mühtedileri vaftiz etmeye devam ettiler. Sonuç olarak, zorunlu kilise katılımı nedeniyle grip, Portekiz kolonilerine hızla yayılacaktı. 1559'da grip yerlilerin topluluklarını etkileyen enfeksiyondan kaçmaya çalışması nedeniyle kuzeye doğru yayıldı. Avrupalı misyonerler, yerli halklar arasındaki bu tür şiddetli salgınların bir tür ilahi ceza olduğundan şüphelendiler ve Bahia'daki yerliler arasında görülen plörezi ve dizanteri salgınlarını "Tanrı'nın gazabının kılıcı" olarak nitelendirdiler. Francisco Pires gibi misyonerler, yerlilerin çoğu zaman masum olarak gördükleri hasta çocuklarına acıdılar ve salgınlar sırasında ruhlarını "kurtardıkları" inancıyla sık sık onları vaftiz ettiler. Yerli topluluklardaki vaftiz oranları, hastalık salgınları ile derinden bağlantılıydı. Misyonerlerin hastayken dini faaliyetler yürütme politikaları muhtemelen gribin yayılmasına yardımcı oldu.
Afrika
Grip, 1557'de kıtanın kuzey ve doğu bölgelerindeki topraklarını genişleten Osmanlı İmparatorluğu aracılığıyla Afrika'ya yayıldı. Yaklaşık 40 yıl önce Osmanlı İmparatorluğu tarafından fethedilen Mısır, gribin nakliye rotaları boyunca Kızıldeniz'den güneye inmesi için bir erişim noktası haline geldi. Pandeminin Afrika'daki Osmanlı ordusu üzerindeki en unutulmaz etkileri 1559 dalgasının bir parçası olarak kayıtlara geçmiştir.
Habeş İmparatorluğu ve Habeş Eyaleti
Portekiz Krallığı, Habeş Eyaleti'nin Osmanlı genişlemesine karşı savaşlarında Habeş (Etiyopya) İmparatorluğunu desteklemişti. 1559'da Osmanlı İmparatorluğu şiddetli bir grip dalgasıyla mücadele etti: Grip, liman kenti Massawa'yı işgal eden Osmanlı ordusunun binlerce askerinin ölümüne yol açtı.Massawa, Osmanlılar tarafından 1557'de Habeş'i fethederken Medri Bahri'den talep edildi ancak salgının 1559 dalgası başlayınca çok sayıda Osmanlı kuvveti etkiledi. Bu nedenle şehir çevresindeki toprakları ele geçirmekte zorlandılar. Salgın nedeniyle imparatorun ölmesine rağmen Osmanlı askerleri geri çekildi ve kısa bir süre sonra Gelawdewos'un kardeşi Menas Habeş tahtına çıkarak İslam'dan Hristiyanlığa geçti.
İlaç ve tedaviler
Zamanın çoğu doktoru humoral patoloji teorisine inanıyordu ve kozmosun veya iklimin tüm toplulukların sağlığını doğrudan etkilediğini düşünüyordu. Gribi tedavi eden doktorlar, hastalığa neden olduğuna inandıkları aşırı sıvıları gidermek için bazı tedavileri kullandılar. Dr. Thomas Short, 1557 gribi için yapılan tedavileri "gül suyu, ayva, dut ve mühürlü toprak" ile gargara yapmak olarak tanımladı. "Nazik kanatma" yalnızca enfeksiyonun ilk gününde kullanıldı. Kan alma ve temizleme gibi sıklıkla kullanılan tıbbi teknikler influenza için genellikle ölümcüldü. Urbino'da "diyet ve iyi yönetişim", hastaların hastalıklarını yönetmesinin yaygın yolları olarak kabul edildi.
Grip olarak tanımlama
1557 pandemisinin dünya çapında grip benzeri semptomlarla hızla başlamasıyla birlikte oldukça bulaşıcı bir solunum yolu hastalığı olarak görülmesi Charles Creighton gibi tıp tarihçilerinden modern epidemiyologlara kadar birçok doktorun hastalığı grip olarak düşünmesine yol açmıştır. Pandeminin popülasyonlara yayılırken etkilerine tanık olan "tıbbi gözlemcilerden iyi belgelenmiş açıklamalar" o zamandan bu yana yüzyıllar boyunca çok sayıda tıp tarihçisi tarafından gözden geçirildi. Ingrassia, Valleriola, Dodoens ve Mercado gibi 1557 gribinin çağdaş doktorları, hepsi kısa bir süre içinde meydana gelen ve bir vaka olması durumunda günler içinde ölüme yol açan ölümcül şiddetli öksürük, ateş, kas ağrısı ve zatürree gibi semptomları tanımladılar. Ülkelerde enfeksiyonlar o kadar yaygınlaştı ki, hava durumu, yıldızlar ve kitlesel zehirlenme gibi etkenler salgınlardan sorumlu tutuldu. 19. yüzyılda griple ilgili daha fazla araştırma yapılmadan önce, bazı tıp tarihçileri 1557'deki salgını "anjina" tanımıyla kızıl, boğmaca ve difteri olarak değerlendirdiler . Ancak, kızarıklık ve psödomembranlar gibi kızıl ve difteri'nin en çarpıcı özelliklerinden, 1557 pandemisinin gözlemcilerinin hiçbiri tarafından dile getirilmemişti. Ayrıca ilk bilinen boğmaca salgını, 1578'de Paris'te yerel bir salgındır. Bu hastalıklar erken evrelerinde gribe benzeyebilir, ancak pandemik influenza, hızlı hareket eden, yaygın enfeksiyona yol açan ve ölüm açısından her yaşı etkileyen özelliği ile ayırt edilir.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b c Morens (4 Aralık 2010). "Eyewitness accounts of the 1510 influenza pandemic in Europe". Lancet. 376 (9756): 1894-1895. doi:10.1016/s0140-6736(10)62204-0. ISSN 0140-6736. (PMC) 3180818 $2. (PMID) 21155080.
- ^ a b c d e f g h i A History of Epidemics in Britain - The type of sickness in 1558 (İngilizce). Cambridge, England: The University Press. 1891. ss. 403-407. 21 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ Eichel (December 1922). "The Long-Time Cycles of Pandemic Influenza". Journal of the American Statistical Association. Taylor & Francis. 18 (140): 451. doi:10.1080/01621459.1922.10502488.
- ^ a b c d Alibrandi (2018). "When early modern Europe caught the flu. A scientific account of pandemic influenza in sixteenth century Sicily". Medicina Historica. 2: 19-26.
- ^ Taubenberger (April 2009). "Pandemic influenza – including a risk assessment of H5N1". Revue Scientifique et Technique (International Office of Epizootics). 28 (1): 187-202. doi:10.20506/rst.28.1.1879. ISSN 0253-1933. (PMC) 2720801 $2. (PMID) 19618626.
- ^ a b A History of Epidemics in Britain: From the extinction of plague to the present time (İngilizce). Cambridge, England: Oxford University Press. 1894. ss. 307-308. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ a b c d e Worlds Within Worlds: Structures of Life in Sixteenth-Century London (İngilizce). Cambridge University Press. 4 Nisan 2002. s. 71. ISBN . 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ The Story of Influenza (İngilizce). National Academies Press (US). 2005. 23 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ a b The American Journal of Obstetrics and Diseases of Women and Children (İngilizce). New York: W. Wood & Company. 1919. s. 231. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ The Medical Magazine (İngilizce). Boston: Allan & Ticknor. 1834. s. 92. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ a b c d Annals of Influenza Or Epidemic Catarrhal Fever in Great Britain from 1510 to 1837 (İngilizce). Sydenham Society. 1852. s. 101. 25 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ Growth of Muslim Population in Medieval India, A.D. 1000-1800 (İngilizce). Research [Publications in Social Sciences]. 1973. s. 51. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ a b c d Die Influenza. Ein historischer und ätiologischer Versuch ... Mit einer Vorrede von ... J. F. C. Hecker (Almanca). 1836. ss. 59-60. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ a b Influenza: Its History, Nature, Cause, and Treatment (İngilizce). New York: Walter Scott Publishing Company. 1914. s. 31. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ a b Influenza: A Century of Science and Public Health Respones. University of Pittsburgh Press. 2012. s. 30. ISBN . 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ a b A System of practical medicine v. 1, 1885 (İngilizce). Philadelphia: Lea Bros. & Company. 1885. s. 854. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ Moore, John, (Ed.) (1902). Encyclopedia of Practical Medicine (İngilizce). Philadelphia: W. B. Saunders. s. 543. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ a b A Brief History of Epidemic and Pestilential Diseases: With the Principal Phenomena of the Physical World, which Precede and Accompany Them, and Observations Deduced from the Facts Stated ... (İngilizce). Londra: G.G. and J. Robinson, Paternoster-Row. 1800. s. 131. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ a b Historie médicale générale et particulière des maladies épidémiques, contagieuses et épizootiques, qui ont régné en Europe depuis les temps les plus reculés jusqu'a nos jours (Fransızca). Paris: Chez tous les libraires pour la médecine. 1835. s. 186. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ Journal des connaissances médico-chirurgicales: 1837, Sém. 2 (Fransızca). Bureau du Journal. 1837. s. 95. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ a b c Epidemiology; or, The remote cause of epidemic diseases in the animal and in the vegetable creation (İngilizce). Londra: J. and A. Churchill. 1880. s. 36. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ a b c d e f g Finkler. "Influenza". Twentieth Century Practice - an International Encyclopedia of Modern Medical Science by Leading Authorities of Europe and America. William Wood and Company. 15: 12-13. 21 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021 – Google Books vasıtasıyla.
- ^ a b c d Corradi (5 Haziran 1879). "La Enfermità di Toquato Tasso". Memorie del Reale Istituto Lombardo di Scienze e Lettere: Classe di Scienze Matematiche e Naturali (İtalyanca). TIP. BERNARDONI DI C. REBESCHINI E. C. 15: 331. 21 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021 – Google Books vasıtasıyla.
- ^ a b c Adelon (1836). "Grippe (Histoire)". Dictionnaire de Médecine, Ou, Répertoire Général des Sciences Médicales Considérées Sous le Rapport Théorique et Pratique. 34 (1): 321. doi:10.3917/tf.131.0101. ISSN 0250-4952.
- ^ The Beggar and the Professor: A Sixteenth-Century Family Saga (İngilizce). Goldhammer, Arthur tarafından çevrildi. Chicago: University of Chicago Press. 6 Haziran 1998. s. 321. ISBN . 8 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ a b Dictionnaire encyclopédique des sciences médicales (Fransızca). Paris: Asselin. 1877. s. 332. 9 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ a b c Delorme (1837). "GRIPPE - IV. Histoire et Literature". Encyclographie des Sciences Médicales. Répertoire Général de Ces Sciences, Au XIXe Siècle. Brussels, Belgium: Établissement Encyclographique. 13: 258-259. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021 – Google Books vasıtasıyla.
- ^ Traité de médecine et de thérapeutique (Fransızca). Paris: B. Ballière et Fils. 1895. s. 363. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ a b The Epidemics of the Middle Ages (İngilizce). Londra: G. Woodfall and Von. 1844. ss. 221-222. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ Histoire de la ville de Toulouse depuis sa fondation jusqu'à nos jours, publiée sous la direction de M. J. M. Cayla et Perrin-Paviot. Ornée de douze gravures, etc (Fransızca). Toulouse. 1839. s. 481. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ a b Dictionnaire encyclopédique des sciences médicales: Cas - Cép (Fransızca). Masson. 1873. s. 241. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ Nothnagel's Encyclopedia of practical medicine. v. 10, 1910 (İngilizce). Philadelphia and London: W.B. Saunders & Company. 1905. s. 602. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ Bloss (July 1920). "Influenza - Past and Present". West Virginia Medical Journal. 15: 287-288. 21 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ a b Influenza (İngilizce). 1907. s. 105. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ "The Fall of Calais | History Today". www.historytoday.com. 29 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2020.
- ^ Elizabeth I: A Life (İngilizce). London, UK: A&C Black. 23 Ağustos 2006. s. 121. ISBN . 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ Early Modern England 1485-1714: A Narrative History (İngilizce). Hoboken, New Jersey: John Wiley & Sons. 31 Aralık 2019. s. 121. ISBN . 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ Early Modern Kent, 1540-1640 (İngilizce). Woodbridge, Suffolk: Boydell & Brewer. 2000. s. 232. ISBN . 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ Reformation and Rebellion 1485-1750 (İngilizce). Halley Court, Jordan Hill, Oxford: Heinemann. 2002. s. 85. ISBN . 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ Annals of Influenza Or Epidemic Catarrhal Fever in Great Britain from 1510 to 1837 (İngilizce). Sydenham Society. 1852. s. 8. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ a b "Edward and Mary: The Unknown Tudors". Youtube. 2002. Etkinlik zamanı: 46.20-46.25. 18 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ "8 Things You Might Not Know about Mary I". HISTORY (İngilizce). 18 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2020.
- ^ a b c A Summarie of the Chronicles of England, from the first coming of Brute into this land, unto this present yeare of Christ 1575 ... Corrected and enlarged, etc. B.L. (İngilizce). Richard Cottle and Henry Binneman. 1575. s. 501. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ DOBYNS (1963). "An Outline of Andean Epidemic History to 1720". Bulletin of the History of Medicine. 37 (6): 493-515. ISSN 0007-5140. (PMID) 14074186.
- ^ Mémorial de Chronologie, d'Histoire Industrielle, d'Èconomie Politique, de Biographie, etc (Fransızca). Paris: Chez Verdière, Libraire. 1830. s. 863. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2022.
- ^ Structures and Assertions: Ed. by Thomas A. Brady; Heiko A. Oberman; James D. Tracy (İngilizce). Leiden, The Netherlands: BRILL. 31 Aralık 1993. s. 403. ISBN . 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ Armies of Pestilence: The Impact of Disease on History (İngilizce). Cambridge, England: ISD LLC. 15 Haziran 2004. s. 196. ISBN . 17 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ Letters of Mary, Queen of Scots: Now First Published from the Originals, Collected from Various Sources, Private as Well as Public, with an Historical Introduction and Notes (İngilizce). H. Colburn. 1843. s. 349. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ Traité des maladies épidémiques: origine, évolution, prophylaxie (Fransızca). Paris: B. Ballière et Fills. 1879. s. 496. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2022.
- ^ a b Hillier, M.D (29 Ocak 1859). "On Diphterite". The Medical Times and Gazette, A Journal of Medical Science, Literature, Criticism, and News. Londra. 18: 107. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ Twentieth century practice (İngilizce). New York: Sampson Low, Marston. 1898. s. 13. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ Fastes des calamites publiques survenues dans les Pays-Bas et particulierement en Belgique depuis les temps les plus recules jusqu'a nos jours, Epidemies; famines; inondations (Fransızca). Paris: Libraire de P. Lenthielleux. 1859. s. 188. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ The Dublin Journal of Medical Science (İngilizce). Dublin: Fannin & Company. 1880. s. 98. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ Hart, Ernest, (Ed.) (1880). British Medical Journal (İngilizce). Londra: British Medical Association. s. 159. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ "Influenza in America During the 16th Century". Bulletin of the History of Medicine. 8: 297. 1940.
- ^ Vaughan, M.D. (July 1921). "Influenza - An Epidemiologic Study". The American Journal of Hygiene. 1: 19. ISBN . 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ Influenza (İngilizce). 1907. s. 128. 21 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ a b c Culbertson, M.D., J. C., (Ed.) (1890). The Cincinnati Lancet-clinic (İngilizce). Cincinnati: J.C. Culbertson. s. 52. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ Spain, 1469-1714: A Society of Conflict (İngilizce). Routledge. 26 Mart 2014. s. 113. ISBN . 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ A Brief History of Epidemic and Pestilential Diseases: With the Principal Phenomena of the Physical World, which Precede and Accompany Them, and Observations Deduced from the Facts Stated ... (İngilizce). Londra: G.G. and J. Robinson, Paternoster-Row. 1800. s. 421. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ Vincent (1969). "Les pestes dans le royaume de Grenade aux XVIe et XVIIe siècles". Annales. 24 (6): 1511-1513. doi:10.3406/ahess.1969.422184. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ Local Religion in Sixteenth-century Spain (İngilizce). Princeton, New Jersey: Princeton University Press. 1981. s. 27. ISBN . 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ "Las epidemias de Valencia y la Virgen de los Desamparados". El Periódico de Aquí (İspanyolca). 24 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020.
- ^ Women, Crime, and Forgiveness in Early Modern Portugal (İngilizce). Abingdon: Routledge. 9 Mart 2016. s. 36. ISBN . 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ Annaes das sciencias e lettras (Portekizce). Lizbon: Typographia da Academia. 1857. s. 302. 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ The Cambridge History of Latin America (İngilizce). Cambridge, Massachusetts: Cambridge University Press. 6 Aralık 1984. s. 213. ISBN . 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ American Indian History: Aboriginal action plan-Oliphant v. Suquamish Indian Tribe (İngilizce). Salem Press. 2003. s. 127. ISBN . 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ The Cherokees: A Population History (İngilizce). University of Nebraska at Lincoln: U of Nebraska Press. 1990. s. 18. ISBN . 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ Historia general de América Latina: El primer contacto y la formación de nuevas sociedades (İspanyolca). Paris, France: UNESCO. 1999. s. 311. ISBN . 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ a b c d Go-betweens and the Colonization of Brazil: 1500–1600 (İngilizce). University of Texas Press. 1 Mayıs 2013. ss. 149-150. ISBN . 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ Born to Die: Disease and New World Conquest, 1492-1650 (İngilizce). Cambridge, UK: Cambridge University Press. 13 Şubat 1998. ss. 112-114. ISBN . 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ a b c d The Portuguese Expedition to Abyssinia in 1541-1543, as narrated by Castanhoso: With Some Contemporary Letters, the Short Account of Bermudez, and Certain Extracts from Correa (İngilizce). Taylor & Francis. 15 Mayıs 2017. ISBN . 7 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ a b South Africa Under John III, 1521-1557 (İngilizce). Juta. 1949. s. 244. 2 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ F. Flick, M.D. (1892). "The Treatment of Epidemic Influenza by Rest and Stimulants". Proceedings of the Philadelphia County Medical Society. 13: 40. 7 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021 – Google Books vasıtasıyla.
- ^ Whooping Cough: Essential Facts Concerning Whooping Cough, Its Prevention and Treatment with Appropriate Vaccines (İngilizce). Indianapolis, Indiana: Eli Lilly & Company. 1920. s. 3. 9 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
1557 de oncelikle Asya da pandemik olarak gozlenen grip turudur Sonrasinda Afrika Avrupa ve sonunda Amerika ya yayildi Bu grip son derece bulasiciydi ve yogun bazen olumcul semptomlarla kendini gosteriyordu ve gibi tip tarihcileri modern tip tarafindan grip olarak kabul edilmis nezle benzeri atesli durumlari derlediler 1557 ve 1559 arasinda bu atesli hastalik o doneme dek en buyuk yogunlukta populasyonlari etkiledi 1557 gribi hukumetlerin muhtemelen ilk defa doktorlari salgina mudahale icin burokratik orgutlenme disinda hareket etmeye davet ettigi bir salgin oldu Ayni zamanda influenzanin patolojik olarak dusuklerle iliskilendirildigi ve ilk kez Ingilizce terminolojinin kullanildigi kuresel olarak yayilan bir pandemiydi Grip tekrarlanan dalgalar halinde geri dondugu icin daha yuksek olum oranlarina neredeyse evrensel enfeksiyona ve ekonomik kargasaya neden oldu 1557 grip salginiHastalikGripVirus cinsiInfluenzaYerAvrupa Asya Afrika AmerikaIlk vakaAsyaVaris tarihi1557Kaynak ulke ler Osmanli ImparatorluguIstatistiklerOlumlerBilinmiyorAsyaDisputat de Garotillo kitabi yazari soyadi Fonseca olan Avrupali bir tarihciye gore 1557 grip salgini ilk olarak Asya da patlak verdi Grip Osmanli Imparatorlugu ve Ortadogu dan yerlesik ticaret ve hac yollari boyunca batiya yayildi Eylul 1557 de Portekiz Goa sinda grip benzeri bir hastalik salgini kaydedildi AvrupaGrip Avrupa ya Osmanli Imparatorlugu uzerinden girdi ve Kuzey Afrika dan denizcilere bulasti 1557 yazinda grip Osmanli Imparatorlugu ve Kuzey Afrika dan Avrupa nin bazi bolgelerine ulasmisti O donemde Avrupa veba tifus kizamik ve cicek hastaligi salginlarina yeni maruz kalmisti Grip yine ticaret ve hac yollarindan yararlanarak Akdeniz deki ticaret gemileriyle Avrupa ya yayildi Olum oranlari cocuklarda onceden baska hastaliklari olanlarda yaslilarda ve kanamasi olanlarda en yuksekti Salginlar ozellikle gida kitligindan muzdarip topluluklarda siddetliydi Ates ve solunum yolu hastaliklari salginlari nihayetinde Ingiltere de yeni hastalik Iskocya da yeni tanidik ve Avrupa nin geri kalaninda tip tarihcileri tarafindan coqueluche veya basitce nezle olarak anilmaya baslandi Kitlesel salginlarda tum populasyonlari ayni anda etkiledigi icin bazi cagdas bilim adamlari gribin yildizlardan nemli havanin getirdigi kirli buharlardan veya havanin kurulugundan kaynaklandigini dusunduler Nihayetinde 1557 gribi Avrupa da olum oranlarini artiran toplumun en ust duzeylerini etkileyen ve siklikla diger kitalara yayilarak yaklasik dort yil boyunca dalgalanarak devam edeni bir salgindir Osmanli Imparatorlugu ve Dogu Avrupa Eflak uzerinden Polonya ve Litvanya ya yayilan grip Grip salgini ilk olarak 1557 yilinda Avrupa ya ulasti Kaynak olarak Osmanli Imparatorlugu dusunuldu ve bu da Konstantinopolis kokenli ticaret ve nakliye rotalarina baglandi Buraya da Ortadogu dan enfekte seyyahlar tarafindan getirildigi dusunuldu O zamanlar Osmanli Imparatorlugu nun topraklari Balkanlarin cogunu iceriyordu Bu imparatorlugun her tarafina yayilan grip salgininin Atina Sofya ve Saraybosna ya yayilmasina yol acti Influenza baskent Konstantinopolis ten yakin zamanda fethedilen Kuzey Afrika topraklari Trablus 1551 ve Habesh 1557 ye dogru yayildi Buradan da muhtemelen 1510 salgini sirasinda oldugu gibi ticaret gemileri araciligiyla Malta ya gecti Kara yoluyla da grip Avrupa ya dogru Osmanli Imparatorlugu ndan Eflak uzerinden Polonya Kralligi na ve Litvanya Buyuk Dukaligi na yayildi Sicilya Italyan Devletleri ve Kutsal Roma Imparatorlugu Grip Sicilya ya Palermo nun limanlarindan girdi Grip Sicilya Kralligi nda Haziran da Palermo da goruldu Buradan adanin her tarafina yayildi Grip nufusun buyuk bir bolumunu hasta ettiginden kilise hizmetleri Sicilya sosyal hayati ve ekonomi kesintiye ugradi Sicilya Senatosu Giovanni Filippo Ingrassia adli taninmis bir Palermitan doktorundan salginla mucadeleye yardimci olmasi icin danisman sifatiyla talepte bulundu ve o da kabul etti Ingrassia salgina mudahaleye saglik ve hukumet yetkilileri arasinda bir isbirligi olarak yaklasti Bulasici nezle salginlarini izlemek icin bir sistemin erken teshis ve salgin kontrolune yardimci olacagini oneren bilinen ilk saglik uzmani ydi Grip Sicilya dan Italya Yarimadasi nin alt kismindaki Napoli Kralligi na hizla yayildi ve kiyi seridi boyunca yukari dogru ilerledi Urbino da Venedik saray sairi oglu Torquato ve bir manastirin sakinleri dort ila bes gun boyunca etkilendiler Salgin tum Urbino sehrini hasta etmesine ragmen cogu kisi komplikasyonsuz iyilesti Bernardo 3 Agustos ta kuzey Italya ya gittiginde hastalik Avrupa nin geri kalanina coktan yayilmisti Lombardiya da hizla olume yol acabilen bogucu nezle salgini vardi Semptomlar o kadar siddetliydi ki bazi kisiler toplu bir zehirlenme meydana geldiginden suphelendi Kutsal Roma Imparatorlugu ndaki Padua sehrinde de vakalar gorulmeye baslandi ve hastalik Eylul ayina kadar surdu Alman tip tarihcisi Padua nin genc nufusunun ilkbaharda asiri oksuruk ve bas agrisina yol acan yeni bir hastaligin yaz sonunda vatandaslari etkilemesiyle sarsildigini yazmistir Hastaliga coqueluche adi verildi Hastalik Agustos ayinda Isvicre ye de ulasmisti Nezle Agustos tan Eylul e kadar Isvicre duzluklerinde yayildi Fransa Kralligi Paris meydanlari 1557 grip salgini sirasinda kapatildiLazare Riviere Fransa da 1557 gribini arastirdi ve tanimladi Fransiz doktor ve tibbi tarihci Lazare Riviere grip salginini belgelenmis ve tanimlamisti Fransa nin Languedoc bolgesinde Temmuz 1557 yilinda ilk kez gozlenmisti ve Fransizlar tarafindan coqueluche olarak isimlendiriliyordu Nimes de siddetli bir salgina neden olan hastalik bas agrisi ates istah kaybi yorgunluk kaybi ve yogun oksuruk gibi belirtiler gosteriyordu Hastaliktan olumler cogunlukla dorduncu gundeydi ancak bazilari ilk semptomlardan 11 gun sonrasina kadar uzayan yasam suresine sahip olabiliyordu Languedoc de grip genelinde yuksek bir olum orani vardi ve bolgede salgindan en cok etkilenen Toulouse da gunde 200 e kadar insan oluyordu Francois Valleriola olarak bilinen Italyan doktor Francisco Vallerioli Fransa daki salgina tanik oldu ve 1557 gribinin semptomlarini ates siddetli bas agrisi yogun oksuruk nefes darligi titreme ses kisikligi ve 7 ila 14 gunden sonra baslayan balgam cikarma olarak tanimladi Fransiz avukat Etienne Pasquier hastaligin siddetli bir bas agrisi ve 12 ila 15 saat devam eden atesle basladigini ve hastalarin burunlarinin cesme gibi aktigini yazdi Paris Hukuk Mahkemesi gribin yayilmasini yavaslatmak icin toplantilarini askiya aldiginda Paris yargisinin sekteye ugradigini ifade etti Tip tarihcisi Charles Jacques Saillant bu gribi ozellikle kanamali hastalar ve cocuklar icin cok tehlikeli olarak tanimladi Ingiltere ve Iskocya Kralliklari 1557 gribi Britanya Adalari ni ciddi sekilde etkiledi Ingiliz tip tarihcisi cagdas bir yazar olan Wriothesley den 1557 de alinti yaparak bu yaz Ingiltere de cesitli garip ve yeni hastaliklar hukum surdu erkekleri ve kadinlari etkiledi Tuhaf istiraplar ve atesler icinde bircogu oldu yazdi 18 yuzyildan doktor Thomas Short gribe yenik dusenlerin kan kaybina ugradigini ya da ic organlarinin bozuldugunu yazdi Grip Ingiltere Kralicesi I Mary nin ordusunu cok fazla etkiledi Bu nedenle hukumetini Rutland Kontu nun Calais kentine yaklasmakta olan Fransiz saldirisindan korumak icin yeterli takviye edemedi Ocak 1558 de Guise Duku Fransa adina yetersiz korunan sehrin kendisine verilmesini talep ediyordu Grip Ingiltere nin 1557 58 yillari arasindaki olagandisi yuksek olum oranlarina sahio olmasina neden olmustur Ingiltere de 100 den fazla mahallede derlenen veriler grip salgini sirasinda bazi bolgelerde olum oranlarinin 60 a kadar arttigini ortaya koymustur Veba gibi hastaliklar o sirada Ingiltere de yogun bir sekilde mevcut olmadigi icin bunlar yuksek oranlardi Dr Short 1557 den 1562 ye kadar kasabalarda yapilan mezarlarin sayisinin vaftiz torenlerinden cok daha fazla oldugunu ifade etmistir Ornegin Tonbridge deki yillik gomu sayisi 1556 da ortalama 33 ten 1557 de 61 e 1558 de 105 e ve 1559 da 94 e yukseldi Grip salginindan once Ingiltere tip tarihcisi Thomas Short un salgini daha olumcul yaptigina inandigi kotu bir hasat ve yaygin kitliktan muzdaripti Ingiltere Krali I Mary oldugunde Londra da grip yaygindi Grip 1558 de yeniden goruldu Cagdas tarihci kis boyunca salginin 1557 deki salgina benzer sekilde devam ettigini yazdi 6 Eylul 1558 de Wight Adasi Valisi Lord St John I Mary ye gonderdigi bir mektupta Southampton Wight Adasi ve Portsmouth Lord un yasadigi yerler halkinin yarisindan fazlasini etkileyen oldukca bulasici bir hastalik hakkinda bilgiler verdi 6 Ekim de saat 23 00 ten ikinci bir mektupta Dover belediye baskanindan orada veba olmadigi bilgisini aldigini ancak her gun olen insanlarin gemilerle gelenler ve Calais ten gocen yoksul insanlar oldugunu belirtti Influenza Ingiltere uzerinden kuzeye dogru hareket etmeye basladi ve cok sayida ciftciyi oldurdu Ekim ayinin ortalarinda Londra ya ulasmadan once saglik durumu iyi olmayan I Mary ve Canterbury Baspiskoposu Reginald Pole 17 Kasim 1558 de 12 saat arayla muhtemelen gripten olduler Mary nin doktorlarindan ikisi de oldu Nihayetinde pek cok yasli ve cemaat rahibi de dahil olmak uzere salgin sirasinda muhtemelen yaklasik 8000 Londrali gripten oldu Grip 1562 de Iskocya Kralicesi grip oldugunda yeni tanidik olarak adlandiriliyordu 1559 da Ingiltere de yeni hastalik dalgalari ve atesli durumlar kaydedildi Bu tekrarlanan salginlar halihazirda yogun yagislardan ve yetersiz hasattan muzdarip nufuslar icin alisilmadik derecede olumcul oldu 1557 den 1559 a kadar ulkenin nufusu 2 oraninda kuculdu Ingiltere de salgin hastaliklardan ve kitliktan olen cok sayida insan nedeniyle ekonomik enflasyon olustu 1550 lerin sonlarinda Ingilizce onceki salginlara ragmen grip icin henuz uygun bir isim gelistirmemisti Boylece 1557 deki salgin Ingiltere de ya bir veba onemli olum oranlarina sahip bircok salgin gibi ague en genel olarak ya da yeni hastalik olarak tanimlandi Ter ise 1557 den 1558 e kadar Ingiliz kirsalini rahatsiz eden genellikle olumcul grip benzeri atesleri ve ague leri tanimlamak icin kullanilan bir isimdi 16 yuzyilin onde gelen Londra doktorlarindan Doktor John Jones Dyall of Agues adli kitabinda Ingiltere Kralicesi I Mary nin saltanati sirasinda buyuk bir ter den soz eder 1557 pandemisinden sonra grip icin Ingilizce takma adlar Ingiltere de yeni hastalik ve Iskocya da yeni tanidik gibi tanimlamar gorunmeye basladi Kasim 1562 de Iskoc Kralicesi Mary nin kraliyet sarayinin tamami Edinburgh da gripten etkilendiginde Lord Randolph salgini burada yeni tanidik olarak adlandirilan yeni bir hastalik olarak tanimladi Ona gore bazi yaslilar disinda hastaligin olum acisindan bir tehlikesi yoktu Mary Stuart ise alti gun boyunca hasta kaldi ve yatagindan cikamadi Habsburg Hollandasi Rembert Dodoens Flanders daki salginlari havaya bagladi Habsburg Hollandasi da Ekim ayinda gripten agir sekilde etkilendi Hollandali tarihci Petrus Forestus Alkmaar da uc haftalik bir sure icinde 2000 kisinin gripten hastalandigi ve 200 olumun gerceklestigi bir salgindan soz etti Forestus un kendisi de hastalandi ve durmu soyle tarif etti siradan bir nezle gibi hafif bir atesle basladi ve buyuk kotulugunu ancak derece derece gosterdi Ardindan ani bogulma nobetleri basladi ve gogus agrisi o kadar rahatsiz ediciydi ki hastalar nobet sirasinda olmelerinin daha iyi oldugunu dusunduler Siki konvulsif bir oksuruk sikayeti daha da siddetlendi Olum 9 veya 14 gunden oncesinde olmadi Ayrica gribin hamile kadinlar icin cok tehlikeli oldugunu ve Alkmaar da kendisine bulasan en az sekiz vatandasi oldurdugunu gozlemledi Grip belirtileri aniden ortaya cikti ve ayni anda binlerce sehir sakinini etiledi Yetkililer yaz aylarinda ciddi bir ekmek kitligi nedeniyle ihtiyac sahiplerine yiyecek saglamakta zorlandiklarindan aclik muhtemelen daha yuksek olu sayisina katkida bulundu Alcak Ulkeleri etkileyen ates ve solunum yolu hastaliklari salginini aciklamaya calisan Flaman doktor Rembert Dodoens kitlesel hastalik salginlarinin cok soguk bir kisin ardindan gelen kuru ve sicak bir yazdan kaynaklandigini one surdu Ispanya ve Portekiz Grip Madrid den tum Ispanyol Imparatorlugu na yayildi Ispanya tarihcilerin son derece bulasici bir atesli nezle olarak kabul ettigi gripten genis capta ve ciddi sekilde etkilendi Grip muhtemelen Ispanya ya Temmuz ayi civarinda geldi ve ilk vakalar Agustos ayinda Madrid yakinlarinda bildirildi Ingiliz tip tarihcisi Thomas Short soyle tarif etti Madrid in uc mil disindaki Mantua Carpentaria da ilk vakalar bildirildi Orada cenelerde hafif titreme kucuk bir oksuruk ardindan bas sirt ve bacaklarda agri ve guclu bir atesle basladi Bazilari midelerinde bir agirlikla goguslerinin uzerine iple baglanmis gibi hissettiler tum bunlar en gec ucuncu gune kadar devam etti Sonra ates burunda siddetli akintiyla kayboldu Bazilarinda ise olumcul peripnomoni plorezisine donustu Kan alma islemi olum riskini buyuk olcude artirdi Mantua Carpentaria da 2000 kisinin kan verdigini ama hepsinin oldugu gozlemlendi Grip daha sonra Ispanya nin baskentine girdi ve Ispanya anakarasinin tum bolgelerine hizla yayildi Tuccarlar hacilar ve Madrid den ayrilan diger gezginler virusu ulke capindaki sehir ve kasabalara tasidikca vakalar katlanarak artti Kral II Phillip in doktoru Luis de Mercado ya gore Butun nufus ayni gun ve gunun ayni saatinde saldiriya ugradi Bu nezleydi atesle kendini belli ediyordu ve o kadar kotu semptomlar vardi ki bircok kisi oldu Sezonun kotu hasadi ve Ispanyol nufusundaki acligin yani sira ihmal edilen tibbi bakim Ispanya daki grip pandemisinin siddetine muhtemelen katkida bulundu Grip semptomlari o kadar yogundu ki bolgedeki doktorlar genellikle onu Dogu Avrupa dan yayilan diger bulasici mevsimsel pnomonilerden ayirt edebiliyordu Onaltinci yuzyil Ispanyollari genellikle olumcul hastaliklarin herhangi bir kitlesel salginini genel olarak bir pestilencia olarak adlandirdilar 1557 59 yillarinda Valencia ve Granada da meydana veba salginin geldigi kabul edildi ama o zamanlar bolgede gercek veba kayitlari bu derece degildi Influenza Atlantik Okyanusu na yayilirken Ispanya ya yayildigi sirada Portekiz Kralligi ni da vurdu Krallik 1556 57 deki kotu hasat nedeniyle gida kitligi cekmisti bu da gribin hastalar uzerindeki etkilerini daha da kotulestirebilirdi Siddetli bir firtina kisa bir sure once Portekiz i vurmus ve Enxobregas Sarayi na ciddi sekilde zarar vermisti Barbosa Machado 1557 yilina anno de catarro adini verdi AmerikaIspanyol denizciler influenzayi Orta Amerika ya getirdi Yeni Dunya ya 1557 de Avrupa dan yani Ispanyol ve Portekiz Imparatorluklari denizcileri tarafindan getirilen gripin yayildigina dair kayitlar vardir Grip Orta Amerika ya 1557 de Ispanyol gemileri ile geldi O yil boyunca guney Atlantik eyaletlerinde Korfez bolgesinde ve Guneybati da grip salginlari kaydedildi Kizilderili Cherokee kabileleri de bu dalgadan etkilendi Ayrica Yeni Dunya daki Ispanyol kolonileri arasinda kurulan ticaret yollari boyunca yayilmaya basladi Portekizli denizciler Brezilya nin dogu kiyisina gripi getirdi Grip Guney Amerika ya da ulasti Antropolog Henry F Dobyns Ekvador da 1557 de Avrupa ve Yerli populasyonlarin siddetli oksurukle baslayan bir grip salgini tanimladi Somurge Brezilya da ise Portekizli misyonerler hastalandiklarinda dini faaliyetlere ara vermiyorlardi Brezilya daki Isa Cemiyeti nin kurucusu Manuel da Nobrega gibi misyonerler grip gibi bulasici hastaliklar varken semptomatik olsalar bile Yeni Dunya da vaaz vermeye ayinlere ev sahipligi yapmaya ve muhtedileri vaftiz etmeye devam ettiler Sonuc olarak zorunlu kilise katilimi nedeniyle grip Portekiz kolonilerine hizla yayilacakti 1559 da grip yerlilerin topluluklarini etkileyen enfeksiyondan kacmaya calismasi nedeniyle kuzeye dogru yayildi Avrupali misyonerler yerli halklar arasindaki bu tur siddetli salginlarin bir tur ilahi ceza oldugundan suphelendiler ve Bahia daki yerliler arasinda gorulen plorezi ve dizanteri salginlarini Tanri nin gazabinin kilici olarak nitelendirdiler Francisco Pires gibi misyonerler yerlilerin cogu zaman masum olarak gordukleri hasta cocuklarina acidilar ve salginlar sirasinda ruhlarini kurtardiklari inanciyla sik sik onlari vaftiz ettiler Yerli topluluklardaki vaftiz oranlari hastalik salginlari ile derinden baglantiliydi Misyonerlerin hastayken dini faaliyetler yurutme politikalari muhtemelen gribin yayilmasina yardimci oldu AfrikaOsmanli ordusu Deberao da ilerlemeyi basaramadi ve 1559 yilinda grip nedeniyle geri cekildi Grip 1557 de kitanin kuzey ve dogu bolgelerindeki topraklarini genisleten Osmanli Imparatorlugu araciligiyla Afrika ya yayildi Yaklasik 40 yil once Osmanli Imparatorlugu tarafindan fethedilen Misir gribin nakliye rotalari boyunca Kizildeniz den guneye inmesi icin bir erisim noktasi haline geldi Pandeminin Afrika daki Osmanli ordusu uzerindeki en unutulmaz etkileri 1559 dalgasinin bir parcasi olarak kayitlara gecmistir Habes Imparatorlugu ve Habes Eyaleti Portekiz Kralligi Habes Eyaleti nin Osmanli genislemesine karsi savaslarinda Habes Etiyopya Imparatorlugunu desteklemisti 1559 da Osmanli Imparatorlugu siddetli bir grip dalgasiyla mucadele etti Grip liman kenti Massawa yi isgal eden Osmanli ordusunun binlerce askerinin olumune yol acti Massawa Osmanlilar tarafindan 1557 de Habes i fethederken Medri Bahri den talep edildi ancak salginin 1559 dalgasi baslayinca cok sayida Osmanli kuvveti etkiledi Bu nedenle sehir cevresindeki topraklari ele gecirmekte zorlandilar Salgin nedeniyle imparatorun olmesine ragmen Osmanli askerleri geri cekildi ve kisa bir sure sonra Gelawdewos un kardesi Menas Habes tahtina cikarak Islam dan Hristiyanliga gecti Ilac ve tedaviler16 yuzyil ortasi tibbi grip icin etkisizdi Zamanin cogu doktoru humoral patoloji teorisine inaniyordu ve kozmosun veya iklimin tum topluluklarin sagligini dogrudan etkiledigini dusunuyordu Gribi tedavi eden doktorlar hastaliga neden olduguna inandiklari asiri sivilari gidermek icin bazi tedavileri kullandilar Dr Thomas Short 1557 gribi icin yapilan tedavileri gul suyu ayva dut ve muhurlu toprak ile gargara yapmak olarak tanimladi Nazik kanatma yalnizca enfeksiyonun ilk gununde kullanildi Kan alma ve temizleme gibi siklikla kullanilan tibbi teknikler influenza icin genellikle olumculdu Urbino da diyet ve iyi yonetisim hastalarin hastaliklarini yonetmesinin yaygin yollari olarak kabul edildi Grip olarak tanimlama1557 pandemisinin dunya capinda grip benzeri semptomlarla hizla baslamasiyla birlikte oldukca bulasici bir solunum yolu hastaligi olarak gorulmesi Charles Creighton gibi tip tarihcilerinden modern epidemiyologlara kadar bircok doktorun hastaligi grip olarak dusunmesine yol acmistir Pandeminin populasyonlara yayilirken etkilerine tanik olan tibbi gozlemcilerden iyi belgelenmis aciklamalar o zamandan bu yana yuzyillar boyunca cok sayida tip tarihcisi tarafindan gozden gecirildi Ingrassia Valleriola Dodoens ve Mercado gibi 1557 gribinin cagdas doktorlari hepsi kisa bir sure icinde meydana gelen ve bir vaka olmasi durumunda gunler icinde olume yol acan olumcul siddetli oksuruk ates kas agrisi ve zaturree gibi semptomlari tanimladilar Ulkelerde enfeksiyonlar o kadar yayginlasti ki hava durumu yildizlar ve kitlesel zehirlenme gibi etkenler salginlardan sorumlu tutuldu 19 yuzyilda griple ilgili daha fazla arastirma yapilmadan once bazi tip tarihcileri 1557 deki salgini anjina tanimiyla kizil bogmaca ve difteri olarak degerlendirdiler Ancak kizariklik ve psodomembranlar gibi kizil ve difteri nin en carpici ozelliklerinden 1557 pandemisinin gozlemcilerinin hicbiri tarafindan dile getirilmemisti Ayrica ilk bilinen bogmaca salgini 1578 de Paris te yerel bir salgindir Bu hastaliklar erken evrelerinde gribe benzeyebilir ancak pandemik influenza hizli hareket eden yaygin enfeksiyona yol acan ve olum acisindan her yasi etkileyen ozelligi ile ayirt edilir Ayrica bakinizSalginlar listesi Virus InfluenzaKaynakca a b c Morens 4 Aralik 2010 Eyewitness accounts of the 1510 influenza pandemic in Europe Lancet 376 9756 1894 1895 doi 10 1016 s0140 6736 10 62204 0 ISSN 0140 6736 PMC 3180818 2 PMID 21155080 a b c d e f g h i A History of Epidemics in Britain The type of sickness in 1558 Ingilizce Cambridge England The University Press 1891 ss 403 407 21 Mart 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 Eichel December 1922 The Long Time Cycles of Pandemic Influenza Journal of the American Statistical Association Taylor amp Francis 18 140 451 doi 10 1080 01621459 1922 10502488 a b c d Alibrandi 2018 When early modern Europe caught the flu A scientific account of pandemic influenza in sixteenth century Sicily Medicina Historica 2 19 26 Taubenberger April 2009 Pandemic influenza including a risk assessment of H5N1 Revue Scientifique et Technique International Office of Epizootics 28 1 187 202 doi 10 20506 rst 28 1 1879 ISSN 0253 1933 PMC 2720801 2 PMID 19618626 a b A History of Epidemics in Britain From the extinction of plague to the present time Ingilizce Cambridge England Oxford University Press 1894 ss 307 308 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 a b c d e Worlds Within Worlds Structures of Life in Sixteenth Century London Ingilizce Cambridge University Press 4 Nisan 2002 s 71 ISBN 978 0 521 89221 6 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 The Story of Influenza Ingilizce National Academies Press US 2005 23 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 a b The American Journal of Obstetrics and Diseases of Women and Children Ingilizce New York W Wood amp Company 1919 s 231 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 The Medical Magazine Ingilizce Boston Allan amp Ticknor 1834 s 92 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 a b c d Annals of Influenza Or Epidemic Catarrhal Fever in Great Britain from 1510 to 1837 Ingilizce Sydenham Society 1852 s 101 25 Subat 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 Growth of Muslim Population in Medieval India A D 1000 1800 Ingilizce Research Publications in Social Sciences 1973 s 51 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 a b c d Die Influenza Ein historischer und atiologischer Versuch Mit einer Vorrede von J F C Hecker Almanca 1836 ss 59 60 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 a b Influenza Its History Nature Cause and Treatment Ingilizce New York Walter Scott Publishing Company 1914 s 31 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 a b Influenza A Century of Science and Public Health Respones University of Pittsburgh Press 2012 s 30 ISBN 9780822977858 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 a b A System of practical medicine v 1 1885 Ingilizce Philadelphia Lea Bros amp Company 1885 s 854 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 Moore John Ed 1902 Encyclopedia of Practical Medicine Ingilizce Philadelphia W B Saunders s 543 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 a b A Brief History of Epidemic and Pestilential Diseases With the Principal Phenomena of the Physical World which Precede and Accompany Them and Observations Deduced from the Facts Stated Ingilizce Londra G G and J Robinson Paternoster Row 1800 s 131 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 a b Historie medicale generale et particuliere des maladies epidemiques contagieuses et epizootiques qui ont regne en Europe depuis les temps les plus recules jusqu a nos jours Fransizca Paris Chez tous les libraires pour la medecine 1835 s 186 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 Journal des connaissances medico chirurgicales 1837 Sem 2 Fransizca Bureau du Journal 1837 s 95 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 a b c Epidemiology or The remote cause of epidemic diseases in the animal and in the vegetable creation Ingilizce Londra J and A Churchill 1880 s 36 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 a b c d e f g Finkler Influenza Twentieth Century Practice an International Encyclopedia of Modern Medical Science by Leading Authorities of Europe and America William Wood and Company 15 12 13 21 Mart 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 Google Books vasitasiyla a b c d Corradi 5 Haziran 1879 La Enfermita di Toquato Tasso Memorie del Reale Istituto Lombardo di Scienze e Lettere Classe di Scienze Matematiche e Naturali Italyanca TIP BERNARDONI DI C REBESCHINI E C 15 331 21 Mart 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 Google Books vasitasiyla a b c Adelon 1836 Grippe Histoire Dictionnaire de Medecine Ou Repertoire General des Sciences Medicales Considerees Sous le Rapport Theorique et Pratique 34 1 321 doi 10 3917 tf 131 0101 ISSN 0250 4952 The Beggar and the Professor A Sixteenth Century Family Saga Ingilizce Goldhammer Arthur tarafindan cevrildi Chicago University of Chicago Press 6 Haziran 1998 s 321 ISBN 978 0 226 47324 6 8 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 a b Dictionnaire encyclopedique des sciences medicales Fransizca Paris Asselin 1877 s 332 9 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 a b c Delorme 1837 GRIPPE IV Histoire et Literature Encyclographie des Sciences Medicales Repertoire General de Ces Sciences Au XIXe Siecle Brussels Belgium Etablissement Encyclographique 13 258 259 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 Google Books vasitasiyla Traite de medecine et de therapeutique Fransizca Paris B Balliere et Fils 1895 s 363 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 a b The Epidemics of the Middle Ages Ingilizce Londra G Woodfall and Von 1844 ss 221 222 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 Histoire de la ville de Toulouse depuis sa fondation jusqu a nos jours publiee sous la direction de M J M Cayla et Perrin Paviot Ornee de douze gravures etc Fransizca Toulouse 1839 s 481 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 a b Dictionnaire encyclopedique des sciences medicales Cas Cep Fransizca Masson 1873 s 241 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 Nothnagel s Encyclopedia of practical medicine v 10 1910 Ingilizce Philadelphia and London W B Saunders amp Company 1905 s 602 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 Bloss July 1920 Influenza Past and Present West Virginia Medical Journal 15 287 288 21 Mart 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 a b Influenza Ingilizce 1907 s 105 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 The Fall of Calais History Today www historytoday com 29 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Nisan 2020 Elizabeth I A Life Ingilizce London UK A amp C Black 23 Agustos 2006 s 121 ISBN 978 1 85285 520 8 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 Early Modern England 1485 1714 A Narrative History Ingilizce Hoboken New Jersey John Wiley amp Sons 31 Aralik 2019 s 121 ISBN 978 1 118 53222 5 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 Early Modern Kent 1540 1640 Ingilizce Woodbridge Suffolk Boydell amp Brewer 2000 s 232 ISBN 978 0 85115 585 2 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 Reformation and Rebellion 1485 1750 Ingilizce Halley Court Jordan Hill Oxford Heinemann 2002 s 85 ISBN 978 0 435 32303 5 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 Annals of Influenza Or Epidemic Catarrhal Fever in Great Britain from 1510 to 1837 Ingilizce Sydenham Society 1852 s 8 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 a b Edward and Mary The Unknown Tudors Youtube 2002 Etkinlik zamani 46 20 46 25 18 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 8 Things You Might Not Know about Mary I HISTORY Ingilizce 18 Agustos 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Mayis 2020 a b c A Summarie of the Chronicles of England from the first coming of Brute into this land unto this present yeare of Christ 1575 Corrected and enlarged etc B L Ingilizce Richard Cottle and Henry Binneman 1575 s 501 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 DOBYNS 1963 An Outline of Andean Epidemic History to 1720 Bulletin of the History of Medicine 37 6 493 515 ISSN 0007 5140 PMID 14074186 Memorial de Chronologie d Histoire Industrielle d Economie Politique de Biographie etc Fransizca Paris Chez Verdiere Libraire 1830 s 863 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Mart 2022 Structures and Assertions Ed by Thomas A Brady Heiko A Oberman James D Tracy Ingilizce Leiden The Netherlands BRILL 31 Aralik 1993 s 403 ISBN 978 90 04 09760 5 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 Armies of Pestilence The Impact of Disease on History Ingilizce Cambridge England ISD LLC 15 Haziran 2004 s 196 ISBN 978 0 7188 4816 3 17 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 Letters of Mary Queen of Scots Now First Published from the Originals Collected from Various Sources Private as Well as Public with an Historical Introduction and Notes Ingilizce H Colburn 1843 s 349 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 Traite des maladies epidemiques origine evolution prophylaxie Fransizca Paris B Balliere et Fills 1879 s 496 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Mart 2022 a b Hillier M D 29 Ocak 1859 On Diphterite The Medical Times and Gazette A Journal of Medical Science Literature Criticism and News Londra 18 107 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 Twentieth century practice Ingilizce New York Sampson Low Marston 1898 s 13 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 Fastes des calamites publiques survenues dans les Pays Bas et particulierement en Belgique depuis les temps les plus recules jusqu a nos jours Epidemies famines inondations Fransizca Paris Libraire de P Lenthielleux 1859 s 188 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 The Dublin Journal of Medical Science Ingilizce Dublin Fannin amp Company 1880 s 98 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 Hart Ernest Ed 1880 British Medical Journal Ingilizce Londra British Medical Association s 159 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 Influenza in America During the 16th Century Bulletin of the History of Medicine 8 297 1940 Vaughan M D July 1921 Influenza An Epidemiologic Study The American Journal of Hygiene 1 19 ISBN 9780598840387 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 Influenza Ingilizce 1907 s 128 21 Mart 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 a b c Culbertson M D J C Ed 1890 The Cincinnati Lancet clinic Ingilizce Cincinnati J C Culbertson s 52 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 Spain 1469 1714 A Society of Conflict Ingilizce Routledge 26 Mart 2014 s 113 ISBN 978 1 317 75500 5 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 A Brief History of Epidemic and Pestilential Diseases With the Principal Phenomena of the Physical World which Precede and Accompany Them and Observations Deduced from the Facts Stated Ingilizce Londra G G and J Robinson Paternoster Row 1800 s 421 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 Vincent 1969 Les pestes dans le royaume de Grenade aux XVIe et XVIIe siecles Annales 24 6 1511 1513 doi 10 3406 ahess 1969 422184 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 Local Religion in Sixteenth century Spain Ingilizce Princeton New Jersey Princeton University Press 1981 s 27 ISBN 978 0 691 00827 1 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 Las epidemias de Valencia y la Virgen de los Desamparados El Periodico de Aqui Ispanyolca 24 Mayis 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 31 Mayis 2020 Women Crime and Forgiveness in Early Modern Portugal Ingilizce Abingdon Routledge 9 Mart 2016 s 36 ISBN 978 1 134 77758 7 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 Annaes das sciencias e lettras Portekizce Lizbon Typographia da Academia 1857 s 302 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 The Cambridge History of Latin America Ingilizce Cambridge Massachusetts Cambridge University Press 6 Aralik 1984 s 213 ISBN 978 0 521 23223 4 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 American Indian History Aboriginal action plan Oliphant v Suquamish Indian Tribe Ingilizce Salem Press 2003 s 127 ISBN 978 1 58765 068 0 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 The Cherokees A Population History Ingilizce University of Nebraska at Lincoln U of Nebraska Press 1990 s 18 ISBN 978 0 8032 9410 3 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 Historia general de America Latina El primer contacto y la formacion de nuevas sociedades Ispanyolca Paris France UNESCO 1999 s 311 ISBN 978 92 3 303151 7 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 a b c d Go betweens and the Colonization of Brazil 1500 1600 Ingilizce University of Texas Press 1 Mayis 2013 ss 149 150 ISBN 978 0 292 74860 6 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 Born to Die Disease and New World Conquest 1492 1650 Ingilizce Cambridge UK Cambridge University Press 13 Subat 1998 ss 112 114 ISBN 978 0 521 62730 6 11 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 a b c d The Portuguese Expedition to Abyssinia in 1541 1543 as narrated by Castanhoso With Some Contemporary Letters the Short Account of Bermudez and Certain Extracts from Correa Ingilizce Taylor amp Francis 15 Mayis 2017 ISBN 978 1 317 01974 9 7 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 a b South Africa Under John III 1521 1557 Ingilizce Juta 1949 s 244 2 Temmuz 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 F Flick M D 1892 The Treatment of Epidemic Influenza by Rest and Stimulants Proceedings of the Philadelphia County Medical Society 13 40 7 Haziran 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021 Google Books vasitasiyla Whooping Cough Essential Facts Concerning Whooping Cough Its Prevention and Treatment with Appropriate Vaccines Ingilizce Indianapolis Indiana Eli Lilly amp Company 1920 s 3 9 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Eylul 2021