Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Antik Mezopotamya dini, Antik Mezopotamya medeniyetlerinin, özellikle yaklaşık MÖ 3500 ve 400 yılları arasında Sümer, Akad, Asur ve Babil medeniyetlerinin dinî inançlarına ve uygulamalarına atıfta bulunur. Antik Mezopotamya dininin temelleri Erken Sümer Hanedanları tarafından atılmış, daha sonra oluşan uygarlıklar ve bölgeye yerleşen kavimler bu dinî yapıyı benimsemiştirler. Her ne kadar bölgenin bölümleri arasında farklılık gözlense de temel dinî figürler, destanlar ve inanışlar aynı kalmıştır. Politeistik bir din olan Mezopotamya dininin tanrı ve tanrıçaları zaman içinde isim değiştirse de özellikleri genelde aynı kalmıştır fakat dinler tinsel olarak nitelik kazanmıştır.
Tarihi
Sümerler
Mezopotamya panteonunu ilk oluşturanlar Sümerlerdir. Tanrıları için zigguratlar inşa eden Sümerler, din konusu ve meselelerine de hayat meseleleri kadar önem vermişlerdir ki çeşitli kurbanlar sunup, dualar ederek, ayin ve törenler düzenleyerek maddi ve manevi olarak tanrılarını tatmin etmeyi en önemli vazifeleri saymışlardır. Sümerlerin yarattığı bu din anlayışı ve panteon sistemi uzun zaman sürecinde Mezopotamya'da bütünüyle veya kısmen yayılmış ve yerleşmiştir. Sümerler tarafından icat edilen çivi yazısı, komşu bölge halkları tarafından tanınmış ve kullanılmaya başlanmıştır. Bu yazı sisteminin komşu bölgelere geçmesi ile birlikte Mezopotamya'nın edebî, dinî ve mitolojik metinleri de komşu halklar tarafından benimsenmiş kendi din ve inanışlarına uygun olarak dillerine çevrilmiştir.
Sümerler; gök, yer, deniz ve havanın denetimini ellerinde bulunduran tanrıların yaratıcı tanrılar olduğu ve bütün diğer kozmik varlıkları bu dört tanrıdan birinin yarattığı düşüncesine sahiptiler. Sümerlerin düşüncesine göre An, Enlil, Enki ve tanrıça Ninhursag panteonun dört büyük tanrısıdır. Bunların dışında Ay tanrısı Nanna, Güneş tanrısı Utu ile aşk ve savaş tanrıçası İnanna diğer önemli üç tanrıdır. Baş tanrı olarak kabul edilen An, başlangıçta Sümerler tarafından panteondaki en yüce hükümdar olarak kabul edilirken Uruk'ta İnanna'ya tapınma An'a tapınmanın önüne geçmiştir. An, zamanla gücünden çok şey kaybetmiş ve panteonun önderi olarak onun yerini hava tanrısı Enlil almıştır. En erken kayıtlarda Enlil, "tanrıların babası", "göğün ve yerin kralı" ve "bütün ülkelerin kralı" olarak tanıtılmıştır. Sümerlerin dinsel merkezi olan Nippur'da tanrı için dağ şeklinde bir makam inşa edilmiştir. Ekur (Ev-dağ) denilen bu makam tuğladan yapılmış bir mabettir. Tanrı Enki bilgelik tanrısıydı ve genel planları hazırlayan Enlil'in kararlarını yeryüzünde düzenlerdi. Enki, Sümer inanışında ilk insanı yaratan ve ilahi nefesi ile ona can veren tanrı olarak daima insanların hamisi olmuştur. "Ulu hanım" olarak da bilinen Ana tanrıça Ninhursag, An'ın eşi ve bütün yaşayanların anası, seçkin ana-tanrıça olarak kabul edilmiş ve ilk Sümer hükümdarları kendilerini "Ninhursag'ın sürekli sütle beslediği" diye betimlemeleri yaygın olarak kullanılmıştır.
Sümer dininde tanrıçalar her zaman üstün bir rol oynamışlardır. Bu tanrıların en meşhuru göklerin sahibi ve Uruk şehrinin baş tanrıçası olarak kabul edilen aşk ve savaş tanrıçası İnanna'dır. İnanna genellikle eşi tanrı Dumuzi ile kaynaklarda anılmakta ve İnanna ile Dumuzi çifti bereket kültü ile alakalıdır. Bunların dışında çoğunlukla "dönüşü olmayan ülke" olarak adlandırılan Ölüler Diyarı'nın başında, korkunç tanrıça Ereškigal vardır. Sonraları çok korkulan salgın hastalıklar tanrısı olan Nergal de ona katılmıştır.
Sami toplumları
Sümerlerdeki büyük tanrılar, Sami toplumlarının yoğun bir şekilde Sümer kültürü ve özellikle inancı etkisinde kalmasıyla birlikte, genellikle Sami adlar almaya başlamışlardır. Akad devletinin hükümdarlarının hükümdarlığı altında Sümerlerin tanrıça İnanna'sı olan tanrıça İštar tüm tanrıların başına geçmiştir.An (Akadca: Anu), Akad kralları zamanında mevki ve rol itibarıyla önem kazanmıştır.
Babilliler, Sümer kültünün ana temalarına ve tanrıların çoğuna bağlı kalmakla beraber, tanrı Marduk'u merkeze alan bir imparatorluk kültü olarak yeniden örgütlemişlerdir. Gökyüzü tanrısı An (Anu), hava tanrısı Enlil ve yeryüzü tanrısı Enki (Ea), Babil ilahları arasında da yer alırken Marduk, Ea'nın oğlu olarak panteona eklenmiş ve böylece hem doğuştan gelen haklara hem de onun olağanüstü yeteneklerine sahip olarak yaratılmıştır. Marduk kültü yalnızca Babil etrafındaki bölgede baskın olmakla birlikte birkaç yüzyıl sonra Babil'in başlıca kültü hâline gelmiştir. İkinci binyılın sonuna gelindiğinde ise I. Nebukadnezar döneminde, Sümer asıllı tanrılar grubunun en önemli tanrılarının özelliklerini kendinde topladıktan sonra Marduk en yüce tanrı hâline gelmiştir.Enuma eliš (Yaratılış Şiiri) Babil ve Marduk'un yükselişini mitolojik olarak anlatmaktadır. Marduk'la yakından ilişkili bir diğer tanrı da oğlu Nabu'dur. Borsippa tanrısı olan Nabu, aynı zamanda yazıcıların koruyucusu ve Ea ile Marduk gibi bilgelik tanrısıdır. MÖ 1. binyılda Nabu öyle popüler hâle getirilmiştir ki bazen Marduk'a rakip gibi görünür ve mitolojide babasının yerini alma noktasına kadar gelmiştir. Bunların dışında Ay tanrısı Sin (Nanna), Güneş-tanrı Šamaš, hava tanrısı Adad (veya Hadad) diğer önemli tanrılardır. Çoğunlukla "dönüşü olmayan ülke" olarak adlandırılan Ölüler Diyarı'nın başında olan, korkunç tanrıça Ereškigal ve sonradan ona katılan Nergal'in varlığı da devam etmiştir.
Tıpkı Marduk gibi çeşitli tanrıların özelliklerini kendisinde toplayan bir diğer tanrı da tanrıça İštar'dır. Sümer ve Sami tanrılarının bir karışımı olarak ortaya çıkan İštar, hem erkek hem de dişi özellikleri taşımıştır. Marduk gibi millîleştirilen tanrılardan bir başkası da Asur'un baş tanrısı olan ve şehirle aynı adı taşıyan tanrı Aššur'dur.
Tapınaklar
Mezopotamyalıların görüşüne göre insanoğlu tanrılarına hizmet etmek amacıyla yaratılmıştır. Bu sebeple de insanoğlunun en önemli görevini, efendilerini hoşnut ve tatmin edecek bir şekilde yerine getirmesi ve mükemmel olarak gerçekleştirmesi gerektiğini düşünmüşlerdir. Tanrılar için devlet güvencesine aldıkları tapınaklar inşa etmişler ve Mezopotamya hükümdarları MÖ 3. binyılın sonundan itibaren ithaflı ve anma yazıtlarında çok sayıda tapınak inşa ettikleri ve var olanları tamir ettikleri ile övünmüşlerdir.Hammurabi Kanunları'nın 6. maddesi şöyledir:
"Eğer bir adam tanrıya (mabede) veya saraya ait bir şey (bir eşya) çalarsa, o adam öldürülecektir. Ve çalınmış malı kabul eden öldürülecektir."
Genellikle yedi kattan oluşan ziggurat adındaki tapınaklar ayrıca rasathane olarak da kullanılmıştır. Her şehrin tanrısı için ayrı bir tapınak inşa edilmiştir. Mezopotamya'da tanrının heykelde vücut bulduğuna inanıldığı için heykel tapınaklarda bir kaide üzerinde tapınağın cellasına (merkezî oda) yerleştirilmiştir. Tapınaklarda yaşadığı düşünülen tanrılara tapınak görevlileri tarafından bakılmış, düzenli olarak yemek verilmiş ve bu tanrılar özenli bir şekilde giydirilmişlerdir. Tanrılara hizmet eden tapınak personeli arasında hem rahip hem de idareci olan başrahip, çeşitli kötü ruh kovucular, şarkıcılar, görevleri arasında tanrıları müzikle yatıştırmak da olan kalular, yazıcılar ve tapınak işlerine bakan çeşitli idareciler yer almışlardır.
Kurbanlar
Mezopotamya'da kurbanlar, kansız (yiyecek ve içecek gibi besinlerle tütsü vs.) ve kanlı (tanrılar adına kesilen bir takım hayvanlar) olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Tapınakta ikâmet ettiğine inanılan yüce tanrıların her gün beslenmesi gerektiği düşünülmüştür.
Dinî bayramlar
Mezopotamya'da "Ningursu'nun Arpasını Yeme Ayı", "Ceylan Yeme Ayı" ve "Šulgi Bayramı Ayı" gibi her yıl tekrarlanan birçok bayram vardır. Ayrıca Mezopotamya toplumlarınca kutlanan, yeni ayın doğduğu günle her ayın yedisinde, on beşinde ve son gününde düzenli aylık bayramlar da vardır. Mezopotamya'da kutlanan bayramlardan en meşhuru Sümercede yılın başlangıcı anlamına gelen "zagmuk", Akadcada ise "akitu" adı verilen "Yeni Yıl Bayramı"dır. Bu ritüellerin hepsi akitu tapınaklarında gerçekleşmiştir.
Kaynakça
Özel
- ^ Uncu 2011, s. 8.
- ^ a b Uncu, Ebru (2011), ESKİ MEZOPOTAMYA VE YUNAN DÜNYASINDA DİN VE TANRILAR (PDF), Denizli: Pamukkale Üniversitesi, s. 2, 23 Ocak 2019 tarihinde kaynağından (PDF), erişim tarihi: 23 Ocak 2019
- ^ Uncu 2011, s. 5.
- ^ Uncu 2011, s. 8-9.
- ^ a b c d Uncu 2011, s. 9.
- ^ a b Uncu 2011, s. 10.
- ^ Uncu 2011, s. 11.
- ^ a b Uncu 2011, s. 12.
- ^ a b Uncu 2011, s. 13.
- ^ Uncu 2011, s. 14.
- ^ Uncu 2011, s. 15.
- ^ Uncu 2011, s. 16.
- ^ a b c Uncu 2011, s. 17.
- ^ a b Uncu 2011, s. 18.
- ^ a b Uncu 2011, s. 19.
- ^ Uncu 2011, s. 20.
- ^ a b Uncu 2011, s. 22.
- ^ Uncu 2011, s. 23.
- ^ Uncu 2011, s. 24.
- ^ Uncu 2011, s. 25.
- ^ Uncu 2011, ss. 26-27.
- ^ a b Uncu 2011, s. 27.
Genel
- Uncu, Ebru (2011), Eski Mezopotamya ve Yunan dünyasında din ve tanrılar, Denizli: Pamukkale Üniversitesi
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Antik Mezopotamya dini Antik Mezopotamya medeniyetlerinin ozellikle yaklasik MO 3500 ve 400 yillari arasinda Sumer Akad Asur ve Babil medeniyetlerinin dini inanclarina ve uygulamalarina atifta bulunur Antik Mezopotamya dininin temelleri Erken Sumer Hanedanlari tarafindan atilmis daha sonra olusan uygarliklar ve bolgeye yerlesen kavimler bu dini yapiyi benimsemistirler Her ne kadar bolgenin bolumleri arasinda farklilik gozlense de temel dini figurler destanlar ve inanislar ayni kalmistir Politeistik bir din olan Mezopotamya dininin tanri ve tanricalari zaman icinde isim degistirse de ozellikleri genelde ayni kalmistir fakat dinler tinsel olarak nitelik kazanmistir Marduk Heykeli nde resmedilen Tanri Marduk ve ejderhasi MusḫussuNippur daki Inanna tapinagindan bir Sumer tanricasi muhtemelen Inanna yi gosteren tas plak parcasiTarihiSumerler Mezopotamya panteonunu ilk olusturanlar Sumerlerdir Tanrilari icin zigguratlar insa eden Sumerler din konusu ve meselelerine de hayat meseleleri kadar onem vermislerdir ki cesitli kurbanlar sunup dualar ederek ayin ve torenler duzenleyerek maddi ve manevi olarak tanrilarini tatmin etmeyi en onemli vazifeleri saymislardir Sumerlerin yarattigi bu din anlayisi ve panteon sistemi uzun zaman surecinde Mezopotamya da butunuyle veya kismen yayilmis ve yerlesmistir Sumerler tarafindan icat edilen civi yazisi komsu bolge halklari tarafindan taninmis ve kullanilmaya baslanmistir Bu yazi sisteminin komsu bolgelere gecmesi ile birlikte Mezopotamya nin edebi dini ve mitolojik metinleri de komsu halklar tarafindan benimsenmis kendi din ve inanislarina uygun olarak dillerine cevrilmistir Sumerler gok yer deniz ve havanin denetimini ellerinde bulunduran tanrilarin yaratici tanrilar oldugu ve butun diger kozmik varliklari bu dort tanridan birinin yarattigi dusuncesine sahiptiler Sumerlerin dusuncesine gore An Enlil Enki ve tanrica Ninhursag panteonun dort buyuk tanrisidir Bunlarin disinda Ay tanrisi Nanna Gunes tanrisi Utu ile ask ve savas tanricasi Inanna diger onemli uc tanridir Bas tanri olarak kabul edilen An baslangicta Sumerler tarafindan panteondaki en yuce hukumdar olarak kabul edilirken Uruk ta Inanna ya tapinma An a tapinmanin onune gecmistir An zamanla gucunden cok sey kaybetmis ve panteonun onderi olarak onun yerini hava tanrisi Enlil almistir En erken kayitlarda Enlil tanrilarin babasi gogun ve yerin krali ve butun ulkelerin krali olarak tanitilmistir Sumerlerin dinsel merkezi olan Nippur da tanri icin dag seklinde bir makam insa edilmistir Ekur Ev dag denilen bu makam tugladan yapilmis bir mabettir Tanri Enki bilgelik tanrisiydi ve genel planlari hazirlayan Enlil in kararlarini yeryuzunde duzenlerdi Enki Sumer inanisinda ilk insani yaratan ve ilahi nefesi ile ona can veren tanri olarak daima insanlarin hamisi olmustur Ulu hanim olarak da bilinen Ana tanrica Ninhursag An in esi ve butun yasayanlarin anasi seckin ana tanrica olarak kabul edilmis ve ilk Sumer hukumdarlari kendilerini Ninhursag in surekli sutle besledigi diye betimlemeleri yaygin olarak kullanilmistir Sumer dininde tanricalar her zaman ustun bir rol oynamislardir Bu tanrilarin en meshuru goklerin sahibi ve Uruk sehrinin bas tanricasi olarak kabul edilen ask ve savas tanricasi Inanna dir Inanna genellikle esi tanri Dumuzi ile kaynaklarda anilmakta ve Inanna ile Dumuzi cifti bereket kultu ile alakalidir Bunlarin disinda cogunlukla donusu olmayan ulke olarak adlandirilan Oluler Diyari nin basinda korkunc tanrica Ereskigal vardir Sonralari cok korkulan salgin hastaliklar tanrisi olan Nergal de ona katilmistir Sami toplumlari Sumerlerdeki buyuk tanrilar Sami toplumlarinin yogun bir sekilde Sumer kulturu ve ozellikle inanci etkisinde kalmasiyla birlikte genellikle Sami adlar almaya baslamislardir Akad devletinin hukumdarlarinin hukumdarligi altinda Sumerlerin tanrica Inanna si olan tanrica Istar tum tanrilarin basina gecmistir An Akadca Anu Akad krallari zamaninda mevki ve rol itibariyla onem kazanmistir Babilliler Sumer kultunun ana temalarina ve tanrilarin coguna bagli kalmakla beraber tanri Marduk u merkeze alan bir imparatorluk kultu olarak yeniden orgutlemislerdir Gokyuzu tanrisi An Anu hava tanrisi Enlil ve yeryuzu tanrisi Enki Ea Babil ilahlari arasinda da yer alirken Marduk Ea nin oglu olarak panteona eklenmis ve boylece hem dogustan gelen haklara hem de onun olaganustu yeteneklerine sahip olarak yaratilmistir Marduk kultu yalnizca Babil etrafindaki bolgede baskin olmakla birlikte birkac yuzyil sonra Babil in baslica kultu haline gelmistir Ikinci binyilin sonuna gelindiginde ise I Nebukadnezar doneminde Sumer asilli tanrilar grubunun en onemli tanrilarinin ozelliklerini kendinde topladiktan sonra Marduk en yuce tanri haline gelmistir Enuma elis Yaratilis Siiri Babil ve Marduk un yukselisini mitolojik olarak anlatmaktadir Marduk la yakindan iliskili bir diger tanri da oglu Nabu dur Borsippa tanrisi olan Nabu ayni zamanda yazicilarin koruyucusu ve Ea ile Marduk gibi bilgelik tanrisidir MO 1 binyilda Nabu oyle populer hale getirilmistir ki bazen Marduk a rakip gibi gorunur ve mitolojide babasinin yerini alma noktasina kadar gelmistir Bunlarin disinda Ay tanrisi Sin Nanna Gunes tanri Samas hava tanrisi Adad veya Hadad diger onemli tanrilardir Cogunlukla donusu olmayan ulke olarak adlandirilan Oluler Diyari nin basinda olan korkunc tanrica Ereskigal ve sonradan ona katilan Nergal in varligi da devam etmistir Tipki Marduk gibi cesitli tanrilarin ozelliklerini kendisinde toplayan bir diger tanri da tanrica Istar dir Sumer ve Sami tanrilarinin bir karisimi olarak ortaya cikan Istar hem erkek hem de disi ozellikleri tasimistir Marduk gibi millilestirilen tanrilardan bir baskasi da Asur un bas tanrisi olan ve sehirle ayni adi tasiyan tanri Assur dur TapinaklarSumer uygarliginin Ur hanedanligindan kalma Ur Ziggurati Nasiriye Irak Mezopotamyalilarin gorusune gore insanoglu tanrilarina hizmet etmek amaciyla yaratilmistir Bu sebeple de insanoglunun en onemli gorevini efendilerini hosnut ve tatmin edecek bir sekilde yerine getirmesi ve mukemmel olarak gerceklestirmesi gerektigini dusunmuslerdir Tanrilar icin devlet guvencesine aldiklari tapinaklar insa etmisler ve Mezopotamya hukumdarlari MO 3 binyilin sonundan itibaren ithafli ve anma yazitlarinda cok sayida tapinak insa ettikleri ve var olanlari tamir ettikleri ile ovunmuslerdir Hammurabi Kanunlari nin 6 maddesi soyledir Eger bir adam tanriya mabede veya saraya ait bir sey bir esya calarsa o adam oldurulecektir Ve calinmis mali kabul eden oldurulecektir Genellikle yedi kattan olusan ziggurat adindaki tapinaklar ayrica rasathane olarak da kullanilmistir Her sehrin tanrisi icin ayri bir tapinak insa edilmistir Mezopotamya da tanrinin heykelde vucut bulduguna inanildigi icin heykel tapinaklarda bir kaide uzerinde tapinagin cellasina merkezi oda yerlestirilmistir Tapinaklarda yasadigi dusunulen tanrilara tapinak gorevlileri tarafindan bakilmis duzenli olarak yemek verilmis ve bu tanrilar ozenli bir sekilde giydirilmislerdir Tanrilara hizmet eden tapinak personeli arasinda hem rahip hem de idareci olan basrahip cesitli kotu ruh kovucular sarkicilar gorevleri arasinda tanrilari muzikle yatistirmak da olan kalular yazicilar ve tapinak islerine bakan cesitli idareciler yer almislardir KurbanlarMezopotamya da kurbanlar kansiz yiyecek ve icecek gibi besinlerle tutsu vs ve kanli tanrilar adina kesilen bir takim hayvanlar olmak uzere ikiye ayrilmistir Tapinakta ikamet ettigine inanilan yuce tanrilarin her gun beslenmesi gerektigi dusunulmustur Dini bayramlarMezopotamya da Ningursu nun Arpasini Yeme Ayi Ceylan Yeme Ayi ve Sulgi Bayrami Ayi gibi her yil tekrarlanan bircok bayram vardir Ayrica Mezopotamya toplumlarinca kutlanan yeni ayin dogdugu gunle her ayin yedisinde on besinde ve son gununde duzenli aylik bayramlar da vardir Mezopotamya da kutlanan bayramlardan en meshuru Sumercede yilin baslangici anlamina gelen zagmuk Akadcada ise akitu adi verilen Yeni Yil Bayrami dir Bu rituellerin hepsi akitu tapinaklarinda gerceklesmistir KaynakcaOzel Uncu 2011 s 8 a b Uncu Ebru 2011 ESKI MEZOPOTAMYA VE YUNAN DUNYASINDA DIN VE TANRILAR PDF Denizli Pamukkale Universitesi s 2 23 Ocak 2019 tarihinde kaynagindan PDF erisim tarihi 23 Ocak 2019 Uncu 2011 s 5 Uncu 2011 s 8 9 a b c d Uncu 2011 s 9 a b Uncu 2011 s 10 Uncu 2011 s 11 a b Uncu 2011 s 12 a b Uncu 2011 s 13 Uncu 2011 s 14 Uncu 2011 s 15 Uncu 2011 s 16 a b c Uncu 2011 s 17 a b Uncu 2011 s 18 a b Uncu 2011 s 19 Uncu 2011 s 20 a b Uncu 2011 s 22 Uncu 2011 s 23 Uncu 2011 s 24 Uncu 2011 s 25 Uncu 2011 ss 26 27 a b Uncu 2011 s 27 Genel Uncu Ebru 2011 Eski Mezopotamya ve Yunan dunyasinda din ve tanrilar Denizli Pamukkale Universitesi