Arnavutluk Krallığı (Orta Çağ)

Arnavutluk Krallığı (Arnavutça: Mbretëria e Arbërisë, Latince: Regnum Albaniae) Anjoulu Charles tarafından 1271 yılında Bizans İmparatorluğu'ndan aldığı Arnavut topraklarında yerel Arnavut soylularının yardımı ile kurulmuştur. Arnavutluk Krallığı 1272 yılının Şubat ayı sonlarında ilan edilmiştir. Krallık, kıyı boyunca güneydeki Durazzo (Dyrrhachium, modern Dıraç) bölgesinden Butrint'e kadar uzanmaktaydı. Konstantinopolis yönünde ilerlemeye yönelik büyük bir girişim Berat Kuşatması'nda (1280-1281) başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Kısa süre sonra Bizans'ın karşı saldırısı başlamış ve Angevinler 1281'de iç kesimlerden çıkarılmıştır. Sicilya Vesperleri Charles'ın konumunu daha da zayıflatmış ve Krallık, kısa süre sonra Bizanslılar tarafından Durazzo civarında küçük bir alana indirilmiştir. Ancak Angevinler, şehrin Karl Thopia tarafından ele geçirildiği 1368 yılına kadar burada dayanmışlardır. 1392'de Karl Thopia'nın oğlu şehri, Venedik Cumhuriyeti'ne teslim etmiştir.

Arnavutluk Mbretëria e Arbërisë (Arnavutça) Regnum Albaniae (Latince) Arnavutluk Krallığı
1272-1368
Arnavutluk Krallığı'nın en geniş hali (1272-1274)
Tür	Angevin Sicilya Krallığı/Napoli ile şahsi birlik
Başkent	Durazzo (Dyrrhachium, modern Dıraç)
Resmî din	Katolik Kilisesi, Doğu Ortodoksluk
Hükûmet	Monarşi
Kral, Lord ve daha sonra Dük
• 1272-1285 Anjoulu Charles • 1366-1368
Tarihî dönem	Orta Çağ
• Kuruluşu 1272 • Dağılışı 1368
Öncüller Ardıllar Bizans İmparatorluğu Muzaka Prensliği

Tarih

Arka plan

1265 yılında Güneydoğu Avrupa'yı gösteren harita.

1253'te Epir Despotluğu ile İznik İmparatorluğu arasındaki çatışma sırasında, Akçahisar lordu Golem başlangıçta Epirus ile müttefikti. Golem'in birlikleri III. İoannis'in İznik kuvvetlerinin Devol'a girmesini engellemeye çalışırken Kesriye bölgesini işgal etmişti. III. İoannis, Golem'i taraf değiştirmeye ikna etmeyi başarmış ve taraflar arasında III. İoannis'in Golem'in özerkliğini garanti altına alacağına söz verdiği yeni bir anlaşma imzalanmıştı. Aynı yıl Epirus Despotu II. Michael, İznik ile Batı Makedonya ve Arnavutluk üzerindeki yetkilerini kabul eden bir barış anlaşması imzaladı. Akçahisar kalesi İznik'e teslim edilirken İznik imparatoru eski ayrıcalıkları kabul etmiş ve yenilerini de vermiştir. Aynı ayrıcalıklar daha sonra halefi II. Theodoros tarafından da onaylanmıştır.

İznikliler Dıraç'ın kontrolünü 1256'da II. Michael'dan aldılar. 1256-57 kışında Georgios Akropolitis, Arbanon bölgesinde Bizans otoritesini yeniden kurmaya çalışmıştır. Böylece özerklik kaldırılmış ve yeni bir yönetim dayatılmıştır. Bu, İzniklilerin daha önce vadettiklerinin tam tersiydi. Yerel Arnavut liderler isyan ettiler ve haberi duyan II. Michael, İznik ile yapılan barış anlaşmasını da kınadı. Arnavut güçlerinin desteği ile Dibra, Ohri ve Pirlepe şehirlerine saldırmıştır. Bu arada Sicilyalı Manfred durumdan yararlanmış ve Arnavutluk'a bir işgal başlatmıştır. Philip Chinard liderliğindeki güçleri Dıraç, Berat, Avlonya, Spinarizza ve çevresini ve Avlonya'dan Butrint'e kadar Arnavutluk'un güney kıyı şeridini ele geçirmiştir. İki cephede savaşla karşı karşıya olan despot II. Michael, Manfred'le anlaşmış ve onun müttefiki olmuştur. Kızı Helena'nın Manfred ile evlenmesinin ardından çeyiz hediyesi olarak ele geçirilen bölgeler üzerindeki Manfred'in yetkisini tanımıştır.

II. Michael ve Manfred'in güçlerinin Pelagonya Muharebesi'ndeki yenilgisinin ardından, yeni İznik kuvvetleri Dıraç hariç Manfred'in Arnavutluk'taki tüm topraklarını ele geçirerek ilerlemelerine devam ettiler. Ancak Eylül 1261'de Manfred yeni bir sefer düzenleyerek Arnavutluk'taki tüm egemenliklerini ele geçirmeyi başarmış ve 1266'daki ölümüne kadar bunları elinde tutmuştur. Manfred, yerel soyluların ve bölgelerinin eski özerkliğine ve ayrıcalıklarına saygı duymaktaydı. Dıraç'ın ve komşu Arbanon bölgesinin genel kaptanı ve valisi Andrea Vrana'da olduğu gibi, Arnavut soylularını da kendi yönetimine entegre etmiştir. Arnavut birlikleri Manfred'in İtalya'daki seferlerinde de kullanılmıştır. Manfred, Philippe Chinard'ı Arnavutluk'taki egemenliklerinin genel valisi olarak atamıştır. Başlangıçta Korfu'da bulunan Chinard, genel merkezini Avlonya bölgesinin baskın merkezi olan Kanina'ya taşıdı. Orada II. Michael'in bir akrabasıyla evlenmiştir.

Kurulması

Kraliyet Sarayı'ndaki Napolili I. Charles'ın heykeli. Charles Epir Despotluğu'nun bir kısmını fethettikten sonra Regnum Albaniae'yı kurdu.

1266'da Anjoulu Charles, Benevento Muharebesi'nde Manfred'in güçlerini yendikten sonra, 1267 Viterbo Antlaşması imzalanmıştır; bununla Manfred'in Arnavutluk'taki egemenlik alanları üzerinde haklarının yanı sıra Epir Despotluğu ve Mora'da Latin egemenliklerinde kazandığı hakları da elde etmiştir. Benevento Muharebesi'nde Manfred'in ölüm haberini duyan II. Michael komplo kurmuş ve Chinard'ın karısının yardımıyla Manfred'in valisi Philippe Chinard'ı öldürmeyi başarmış, ancak Manfred'in topraklarını ele geçirememiştir. Yerel soylular ve komutanlar, Manfred'in Arnavutluk'taki topraklarını II. Michael'a teslim etmeyi reddetmişlerdir. Aynı olumsuz yanıtı, 1267'de Charles'ın elçisi Gazo Chinard'a da Viterbo Antlaşması'nın maddelerini takip ederek Manfred'in Arnavutluk'taki egemenliklerini teslim etmelerini istediğinde vermişlerdir.

Sekizinci Haçlı Seferi'nin başarısızlığının ardından Anjoulu Charles dikkatini Arnavutluk'a çevirmiştir. Yerel Katolik din adamları aracılığıyla yerel Arnavut liderlerle temasa geçmeye başlamıştır. İki yerel Katolik rahip Dıraç'tan Gjon ve Arbanon'dan Nicola, Anjoulu Charles ile yerel soylular arasında müzakereciler olarak hareket etmişlerdir. 1271 yılında Arnavutluk ile İtalya arasında birkaç gezi yapmışlar ve sonunda görevlerini başarıyla tamamlamışlardır. 21 Şubat 1272'de Arnavut soylulardan ve Dıraç vatandaşlarından oluşan bir delegasyon Charles'ın sarayına doğru yola çıkmışlardır. Charles onlarla bir anlaşma imzalamış ve "piskoposların, kontların, baronların, askerlerin ve vatandaşların ortak rızasıyla" onları koruyacağına ve Bizans İmparatorluğu'nda sahip oldukları ayrıcalıkları koruyacağına söz vererek Arnavutluk Kralı ilan edilmiştir. Antlaşma, Arnavutluk Krallığı (Latince: Regnum Albanie) ile Anjou Kralı Charles (Carolus I, dei gratia rex Siciliae et Albaniae) yönetimindeki Sicilya Krallığı arasındaki birliği ilan edilmiştir. Charles, Gazo Chinard'ı Genel Vekil olarak atamış ve Konstantinopolis'e karşı seferine yeniden başlamayı umuyordu.1272 ve 1273 yılları boyunca Dıraç ve Avlonya kasabalarına büyük miktarda erzak göndermiştir. Bu, yerel Arnavut soylulara mektuplar göndermeye başlayan ve onları Anjoulu Charles'a verdikleri desteği durdurmaya ve taraf değiştirmeye ikna etmeye çalışan Bizans İmparatoru VIII. Mihail'i alarma geçirdmiştir. Arnavut soyluları bu mektubu Charles'a göndererek sadakatlerinden gösterdiler. Daha sonra VIII. Mihail Charles'ın ilerleyişini durdurmak için Papa X. Gregorius'a yöneldi. Gregorius'un Avrupa'yı uzlaştırma, Rum ve Latin kiliselerini birleştirme ve yeni bir haçlı seferi başlatma konusunda büyük umutları vardı; bu amaçla 1274'te Lyon Konseyi'nin toplandığını duyurdu ve bir İmparatorun seçilmesi için çalıştı. Charles'a operasyonlarını durdurmasını emretti.

Anjoulu Charles, Arnavutluk Krallığı'na askeri bir yönetim getirmiştir. Anlaşmada vadedilen özerklik ve ayrıcalıkları "fiilen" kaldırılmış ve yeni vergiler getirmiştir. Anjou soyluları lehine topraklara el konulmuş ve Arnavut soyluları hükûmet görevlerinden dışlanmıştır. Kendi egemenliğini ve yerel sadakatini güçlendirmek amacıyla I. Charles, yerel soyluların oğullarını rehin almıştır. Bu, ülkede genel bir hoşnutsuzluk yaratmış ve birkaç Arnavut soylu, kendilerine eski ayrıcalıklarını kabul etme sözü veren Bizans İmparatoru VIII. Mihail ile temasa geçmeye başlamıştır.

Bizans saldırısı

I. Charles'ın yeni bir saldırı niyeti Papa tarafından durdurulmasını ve Arnavutluk'ta genel bir hoşnutsuzluğun oluşmasını, VIII. Mihail bu fırsatı değerlendirmiş ve 1274'ün sonlarında Arnavutluk'ta bir sefer başlatmıştır. Yerel Arnavut soylularının yardım ettiği Bizans kuvvetleri, önemli şehir Berat'ı ve daha sonra Butrint'i ele geçirmişlerdir. Kasım 1274'te yerel vali, I. Charles'a Arnavut ve Bizans kuvvetlerinin Dıraç'ı kuşattığını bildirmiştir. Bizans saldırısı devam etmiş ve liman kenti Spinarizza'yı ele geçirmişlerdir. Böylece Akçahisar ve Avlonya bölgelerinin yanı sıra Dıraç, Arnavutluk anakarasında hala I. Charles'ın kontrolü altında olan tek bölge haline gelmiştir, ancak buralar karada birbirlerinden izole kalmışlardı. Aralarında yalnızca deniz yolu vardı ancak Spinarizza ve Butrint'te bulunan Bizans filosu denizdende onları sürekli baskı altında tutuyordu. Charles ayrıca Korfu adasını da elinde tutmayı başarmıştır.

VIII. Mihail ayrıca 1274'te Lyon'un İkinci Konseyinde iki kiliseyi birleştirmeyi kabul ederek I. Charles'a karşı önemli bir diplomatik zafer daha elde etti. Konseyin sonuçlarından heyecan duyan Papa X. Gregorius, Charles'ın VIII. Mihail'in güçlerine yönelik herhangi bir girişimini yasakladı. Bu koşullar altında Anjoulu Charles, VIII. Mihail ile ateşkes imzalamak zorunda kaldı.

Angevin karşı saldırısı

13. yüzyıldan kalma Bizans kilisesi Kutsal Teslis'in bulunduğu Berat kalesinin girişi.

Butrint'teki Bizans varlığı Epir Despotu I. Nikiforos Komnenos Doukas'ı alarma geçirdi. Anjou'lu Charles ve o zamanlar Achaea prensi olan vasalı Villehardouin'li II. William ile temasa geçti. I. Nikiforos, Achaia'daki bazı araziler karşılığında Anjoulu Charles'a bağlılık yemini edeceğime söz verdi. 1278'de I. Nikiforos'un birlikleri Butrint şehrini ele geçirdi. Mart 1279'da I. Nikiforos kendisini Anjoulu Charles'ın tebaası ilan etti ve Sopot ve Butrint kalelerini ona teslim etti. Bir rehin olarak Nikiforos, kendi oğlunu rehin olarak tutulmak üzere Avlonya'nın Angevin kale muhafızına teslim etti. Bu vesileyle büyükelçiler değiştirildi, ancak Charles formalitelerin bitmesini beklemedi; bunun yerine Korfu'daki Kaptanı ve Genel Vekili'ne sadece Butrint'i değil, bir zamanlar Manfred'e ait olan ve şimdi Epirus Despotluğu'nun yönetimi altında olan her şeyi ele geçirmesini emretti.

Aynı zamanda Charles, önce Selanik'i, sonra da Konstantinopolis'i işaret eden yeni taarruzun temelinde bölgede bir ittifaklar ağı oluşturmaya başladı. Sırbistan ve Bulgaristan krallarıyla ittifaka girdi. Ayrıca yerel Arnavut soylularının desteğini de almaya çalıştı. Diğer Arnavut soylularının sürekli talepleri üzerine, Bizans güçleriyle işbirliği yapmakla suçlanmadan önce tutuklanan bir dizi Arnavut soyluyu Napoli hapishanelerinden kurtardı. Bunlar arasında Gjin Muzaka, Dhimitër Zogu ve Guljem Blinishti de vardı. Gjin Muzaka, Charles'ın planları için özellikle önemliydi çünkü Muzaka ailesinin toprakları Berat şehri civarındaydı. Serbest bırakıldılar, ancak oğullarını rehin olarak Napoli'ye göndermeleri emredildi.

Papa III. Nicolaus

Ağustos 1279'da Anjoulu Charles, Hugo de Sully'yi Arnavutluk, Dıraç, Avlonya, Sopot, Butrint ve Korfu'nun Kaptanı ve Genel Vekili olarak atamıştır. Sonraki aylarda Angevin'in büyük bir karşı saldırısı hazırlanmıştır. Spinarizza'yı Bizans kuvvetlerinden ele geçirip burayı karargah haline getiren de Sully'ye, aralarında Sarazen okçuları ve kuşatma mühendislerinin de bulunduğu çok sayıda malzeme ve adam gönderilmiştir. Seferin ilk hedefi, 1274'ten beri Bizans kontrolünde olan Berat şehrinin yeniden ele geçirilmesiydi. Ancak Charles'ın hazırlıkları, Charles'ın Bizans İmparatorluğu'na saldırmasını yasaklayan Papa III. Nicolaus tarafından kısıtlandı. Ancak Papa III. Nicolaus Ağustos 1280'de ölmüş ve altı aydan fazla bir süre Papa'nın koltuğu boş kalmıştır. Bu Charles'a yoluna devam etme fırsatı vermiştir. 1280 sonbaharında Hugo de Sully'ye yola devam etmesi emrini verildi. Aralık 1280'de Angevin güçleri Berat'ın çevresini ele geçirdi ve kalesini kuşattılar.

Bizans karşı saldırısı

Bizans İmparatoru, Papa'nın Latin düşmanlarını durdurmasını umuyordu. Kiliselerin birliğinin ana destekçisi olan Papa X. Gregorius'un 1276'daki ölümünden sonra da halefleri aynı çizgiyi sürdürmüş ve bu da Charles'ın hareketlerini kısıtlamıştır. Ancak Şubat 1281'de Anjoulu Charles, Katolik Kilisesi'nin başına bir Fransız papa olan IV. Martinus'u atayarak diplomatik bir zafer elde etmiştir. Bizans İmparatoru VIII. Mihail, yeni Papa tarafından aforoz edilmiş ve Charles'ın ona karşı yaptığı sefer, yeni bir haçlı seferi olarak kutsanmıştır.

Bizans İmparatoru II. Andronikos'un 1282 yılında Berat Kuşatması'nda Angevinler'e karşı kazandığı zaferden sonra yaptırdığı Ardenica Manastırı

VIII. Mihail için durum çok karmaşıktı; ancak kuşatma altındaki garnizona yardım gönderdi. Türk paralı askerlerinin de yer aldığı Bizans ordusu, 1281 yılının Mart ayında Berat yakınlarına geldi. Şiddetli çatışmalardan kaçınmaları ve pusu ve baskınlara odaklanmaları emri verilmişti. Önce komutanları Hugo de Sully'yi pusuda yakalayarak Angevin güçlerini yenmeyi başardılar. Bu, ordusunda paniğe neden oldu ve onları savaş alanından uzaklaştırdı. Angevin ordusu kuvvetlerinin büyük bir kısmını kaybetti ve yalnızca küçük bir kısmı Angevin'in elindeki Kanina kalesine sığınabildi. Bizans ordusu bölgeye doğru ilerlemeye devam etti. Avlonya, Kanina ve Dıraç'ın Angevin üslerini kuşattılar ama ele geçiremediler. Akçahisar bölgesindeki Arnavut soylular Bizans İmparatoru ile ittifak kurdular ve İmparator onlara şehirleri ve piskoposlukları için bir ayrıcalıklar belgesi verdi.

Charles'ın hazırlıkları ve Sicilya Vesperleri

Orvieto Antlaşması

Hugo de Sully'nin seferinin başarısızlığı, Anjoulu Charles'ı Bizans İmparatorluğu'nun karadan işgalinin mümkün olmadığını görüp Bizans'a karşı bir deniz seferi düşünmesine neden oldu. Venedik ile ittifak yaptı ve Temmuz 1281'de Orvieto Antlaşması ile işbirliğini resmileştirdi. Belirtilen amacı, Latin imparatoru Courtenay Philip'in lehine VIII. Mihail'in tahttan indirilmesi ve Kiliseler Birliği'nin zorla kurulması ve Rum Ortodoks Kilisesi'nin Papa'nın yetkisi altına alınmasıydı. Ancak asıl motivasyonu Angevin hakimiyeti altında Latin İmparatorluğu'nu yeniden kurmak ve Konstantinopolis'te Venedik'in ticari ayrıcalıklarını yeniden tesis etmekti.

Napolili II. Charles

Antlaşma şartlarına göre, Philip ve Charles 8.000 asker ve süvari ile bunları Konstantinopolis'e nakletmeye yetecek kadar gemi tedarik edeceklerdi. Venedik Doge'si Philip Giovanni Dandolo ve Charles'ın kendisi veya Charles'ın oğlu Salerno Prensi Charles, keşif gezisine bizzat eşlik edeceklerdi. Pratikte Charles birliklerin neredeyse tamamını tedarik ederken, Philip'in kendine ait kaynakları çok az veya hiç yoktu. Venedikliler, en geç Nisan 1283'te Brindisi'den yola çıkacak olan işgal filosuna refakatçi olarak kırk kadırga tedarik edeceklerdi. Philip'in yeniden tahta geçmesinden sonra Viterbo Antlaşması'ndaki tavizleri ve Latin İmparatorluğu'nun kuruluşunda Venedik'e tanınan imtiyazları onaylayacaktı; bunlar arasında Doge'nin "Latin İmparatorluğu'nun dörtte biri ve sekizde biri"nin hakimi olarak tanınması da vardı.

1283'teki ana seferden önce bir ön birlikler örgütlemek amacıyla ikinci bir belge de hazırlandı. Charles ve Philip, yaklaşık 300 adam ve atla birlikte on beş gemi ve on nakliye aracı tedarik edeceklerdi. Venedikliler yılın yedi ayı boyunca on beş savaş gemisi sağlayacaklardı. Bu güçler, VIII. Mihail'e ve Latin İmparatorluğu'nun "diğer işgalcilerine" (muhtemelen Cenevizliler) karşı savaş yapacak ve 1 Mayıs 1282'de Korfu'da buluşarak ertesi yılki işgalin yolunu açacaklardı.

İki anlaşma, 3 Temmuz 1281'de Charles ve Philip tarafından imzalandı ve 2 Ağustos 1281'de Venedik Doge'si tarafından onaylandı.

Sicilya Vesperleri

Sicilya Vesperleri (1846), Francesco Hayez

30 Mart 1282 Pazartesi günü Paskalya'da, Sicilya'da yerel halk, Sicilya Vesperleri olarak anılacak bir ayaklanma ile Fransız kuvvetlerine saldırmaya başladı. Katliam adada haftalarca devam etti ve Charles'ın Bizans'a karşı yeni seferinde kullanmayı planladığı Messina limanında toplanan Angevin filosunu da yok ettiler. Charles ayaklanmayı bastırmaya çalıştı, ancak 30 Ağustos 1282'de Aragonlu III. Peter Sicilya'ya çıktı ve Charles'ın Bizans'a saldırma şansının kalmadığı açıktı. Eylül 1282'de Angevin ailesi Sicilya'yı sonsuza kadar kaybetti. Oğlu Napolili II. Charles, Napoli Körfezi Muharebesi'nde Aragon ordusu tarafından yakalandı ve babası Anjoulu Charles 7 Ocak 1285'te öldüğünde hâlâ tutukluydu. Charles, ölümü üzerine tüm topraklarını, o zamanlar Katalanların elinde olan oğluna bıraktı. Nihayet serbest bırakıldığı 1289 yılına kadar esir olarak tutuldu.

Restorasyon

Dıraç'ın kaybı

Angevin direnişi Kaninë, Dıraç ve Avlonya'da birkaç yıl devam etti. Ancak Dıraç 1288'de Bizans'ın eline geçti ve aynı yıl Bizans İmparatoru II. Andronikos, selefinin Akçahisar bölgesindeki Arnavutlara tanıdığı ayrıcalıkları yeniledi. Kanina kalesi muhtemelen 1294'te Bizanslıların eline geçen son kaleydi; Korfu ve Butrint ise en azından 1296'da Sırp kralı II. Stefan Uroş Milutin Dıraç'ın mülkiyetini ele geçirdi. 1299 yılında II. Andronikos, kızı Simonis'i Milutin ile evlendirdi ve fethettiği topraklar çeyiz hediyesi olarak kabul edildi.

Dıraç'ın yeniden ele geçirilmesi

Durazzo Dükalığı, Karl Thopia tarafından yakalanmadan önce. Dıraç şehri ele geçirilmeden önce bile onun prensliği tarafından karayla çevriliydi. Kendisini Angevin soyundan ilan eden Karl Thopia, 1368'de Dıraç'ın ele geçirilmesiyle Arnavutluk Prensliğini kurdu.

Arnavut toprakları kaybedilmiş olsa da, Arnavutluk Krallığı fikri ve hakları Angevinler için Anjoulu Charles'ın ölümünden sonra da uzun süre devam etmiştir. Krallık, babasının 1285'teki ölümünden sonra II. Charles'a miras kalmıştır. Ağustos 1294'te II. Charles, Arnavutluk üzerindeki haklarını Taranto Prensi oğlu I. Philip'e devretmiştir. Kasım 1294'te I. Philip, Epirot Despot I. Nikiforos'un kızıyla evlenmiş ve iki devlet arasındaki eski ittifak yenilenmiştir. Eski Angevin topraklarını geri alma planları, 1299'da Tarantolu Philip'in Falconaria Savaşı'nda Sicilya Kralı III. Frederick'in esiri olmasıyla bir süreliğine duraksamıştır. Ancak 1302'de serbest bırakıldıktan sonra Arnavut krallığı üzerindeki haklarını talep etmiş ve onu geri almak için hazırlıklara başlamıştır. Koruyucu olarak Ortodoks Sırplar ve Rumlar yerine Katolik bir İtalyan gücünü tercih eden yerel Arnavut Katoliklerin ve Papa XI. Benedictus'un desteğini kazanmıştır. 1304 yazında Sırplar, Eylül ayında kendilerini Angevin yönetimine teslim eden vatandaşlar ve yerel soylular tarafından Dıraç şehrinden kovulmuştur. Philip ve babası II. Charles, Anjoulu Charles'ın Dıraç vatandaşlarına ve soylularına söz verdiği eski ayrıcalıkları yenilemiştir. 1305 yılında Dıraç vatandaşlarına ve II. Charles'ın yerel soylularına harç ve vergilerden daha kapsamlı muafiyetler tanınmıştır.

Tarantolu Philip yönetimindeki Arnavutluk Krallığı'nın toprakları kabaca modern Dıraç Bölgesi ile sınırlı kalmıştır. Anjou hanedanı ile Aragonlular arasındaki gerilimi çözmek amacıyla, II. Frederick tarafından yönetilen Trinacria Krallığı karşılığında Arnavutluk Krallığı ve Angevin egemenliği altındaki Ahaya'daki topraklar teklif edilmiştir. Bu müzakereler birkaç yıl sürmüş ancak 1316'da iptal edilmiştir.

Durazzo Dükalığı

Tarantolu Philip'in 1332'de ölümü üzerine Angevin ailesi içinde onun toprakları üzerinde çeşitli iddialar ortaya çıktı. Durazzo Dükalığı (Dıraç) ve Arnavutluk Krallığı'nın hakları birlikte 5.000 kilo altın ile John of Gravina'ya verildi. 1336'daki ölümünden sonra Arnavutluk'taki hakimiyeti oğlu Durazzo Dükü Charles'a geçti.

Bu dönemde güçlerini ve etki alanlarını sağlamlaştırmaya başlayan farklı Arnavut soylu aileleri vardır. Bunlardan biri, etki alanları Arnavutluk'un merkezinde bulunan Thopia ailesiydi. Sırplar onlara doğru sert bir baskı uyguluyordu ve Arnavut soyluları Angevinler ile doğal bir müttefik oldular. Arnavut liderlerle ittifak, özellikle 1320'ler ve 1330'larda Arnavutluk Krallığı'nın güvenliği açısından çok daha büyük önem arz etmiştir. Bu liderler arasında en öne çıkanlar, Mat ve Shkumbin nehirleri arasındaki bölgede hüküm süren Thopia ve Shkumbin ve Avlonya nehirleri arasındaki bölgede hüküm süren Muzaka ailesidir. Bu aileler, Angevinleri kendi topraklarının koruyucusu olarak gördüler ve ittifaklar yaptılar. 1336-1337 yılları arasında Charles, Orta Arnavutluk'taki Sırp güçlerine karşı çeşitli başarılar elde etmiştir.

Son onyıllar

Karl Thopia

Sırp Krallığı'nın Arnavutluk Krallığı üzerindeki baskısı özellikle Stefan Duşan'ın önderliğinde artmıştır. Krallığın başkenti Dıraç şehrinin akıbeti bilinmemekle birlikte, 1346 yılına gelindiğinde tüm Arnavutluk'un Duşan'ın yönetimi altında olduğu söylenir. 1348'de Arnavutluk Krallığı üzerindeki haklarını da miras alan kuzeni Taranto Prensi II. Philip, Durazzo Dükü Charles'ın başını kesti. Bu arada Arnavutluk'ta Duşan'ın ölümünden sonra imparatorluğu dağılmaya başlamış ve Arnavutluk'un merkezinde Karl Thopia yönetimindeki Thopia ailesi Arnavutluk Krallığı'nın haklarını talep ediyordu. Aslında Stefan Uroš I, Anjou'lu Helen ile evliydi ve Karl Thopia, Arnavutluk Kontu olarak tanınıyordu. Karl Thopia, Dıraç'ı 1368'de vatandaşlarının oybirliğiyle Angevinlerden aldı. 1376'da Arnavutluk Krallığı'nın haklarını ikinci eşinden alan Durazzo Dükü Évreux'lu Louis şehre saldırarak şehri ele geçirdi, ancak 1383'te Thopia bir kez daha şehrin kontrolünü ele geçirdi.

1385'te Dıraç şehri II. Balşa tarafından ele geçirilmiştir. Thopia, Osmanlı'dan yardım istemiş ve Balša'nın güçleri Savra Muharebesi'nde yenilgiye uğratılmıştır. Thopia aynı yıl Dıraç şehrini yeniden ele geçirmiş ve 1388'deki ölümüne kadar burayı elinde tutmuştur. Daha sonra Dıraç şehri, Dıraç Lordu oğlu Gjergj'e miras kalmıştır. 1392'de Gjergj, Dıraç şehrini ve topraklarını Venedik Cumhuriyeti'ne teslim etmiştir.

Devlet

Arnavutluk krallığı, Napoli Krallığı'ndan farklı bir varlıktı. Krallık askeri odaklı bir siyasi yapı niteliğine sahipti. Dıraç'ta bulunan kendi yapısı ve hükûmet organları vardı. Bu hükûmet organının başında, genel vali statüsündeki kaptan bulunuyordu. Bu kişiler genellikle capitaneus et vicarius generalis unvanını taşıyordu ve aynı zamanda ordunun da başıydılar; yerel kuvvetler ise marescallus in partibus Albaniae unvanına sahip kişiler tarafından komuta ediliyordu.

Kraliyet kaynakları, özellikle de tuz üretimi ve ticaretinden elde edilen gelir, Arnavutluk thesaurius'una ödeniyordu. Dıraç limanı ve deniz ticareti, krallık için çok büyük önem arz ediyordu. Liman Prothontius'un komutası altındaydı ve Arnavut filosunun kendi kaptanı vardı. Diğer devlet daireleri genel valinin yetkisi altında oluşturulmuş ve faaliyet göstermiştir.

Krallığın topraklarının yıpranmasıyla birlikte, başkomutan olarak atanan kişiler güçlerini kaybetmeye başladı ve kralın temsilcilerinden çok Dıraç valilerine benzemeye başladılar.

Yerel Arnavut lordlarının rolü, krallığın kaderi açısından giderek daha önemli hale geldi ve Angevinler, özellikle krallığın ikinci aşamasında onları askeri yapılarına entegre ettiler. Tarantolu Philip 1304'te geri döndüğünde, Arnavut soylu Gulielm Blinishti, marascallum regnie Albaniae unvanıyla Arnavutluk Krallığı'ndaki Angevin ordusunun başına atandı. Onun yerine 1318'de I. Andrea Muzaka geçti. 1304'ten itibaren Angevinler tarafından yerel Arnavut lordlarına diğer Batılı soyluluk unvanları verilmeye başlandı.

Angevinler merkezi bir devlet aygıtı kurmaya çalışsalar da Arnavut şehirlerine büyük özerklik bıraktılar. Aslında 1272'de Dıraç topluluğunun eski ayrıcalıklarını tanıyan kişi Anjoulu Charles'un kendisiydi.

Din

Tarihsel olarak Arnavutluk Krallığı'nın bulunduğu bölge, Katolikliğin, Rum, Sırp ve Bulgar Kiliselerinin güçlerini birbirlerinin yerine veya hatta bazen birlikte uyguladığı Antivari, Dıraç, Ohri ve Nikopolis gibi farklı metropolit idarelerine tabiydi. Krallığın varlığı, yalnızca Dıraç bölgesinde değil, ülkenin diğer bölgelerinde de Katolikliğin etkisini ve Katolik ayinine geçişi güçlendirmiştir.

Dıraç Başpiskoposluğu Arnavutluk'taki başlıca piskoposluklardan biriydi ve Büyük Bölünme'den (1054) önce kendi yetkisi altında 15 piskoposluk makamı vardı. Bölünmeden sonra Doğu Kilisesi'nin yetkisi altında kaldı, ancak Roma kilisesinin onu Latin ayinine dönüştürmeye yönelik sürekli ancak sonuçsuz çabaları vardı. Ancak Bizans İmparatorluğu'nun 1204'te yıkılmasından sonra işler değişti. 1208'de Dıraç başpiskoposluğuna bir Katolik başdiyakoz seçildi. Dıraç'ın 1214'te Epirus Despotluğu tarafından yeniden fethinden sonra, Dıraç Latin Başpiskoposunun yerine bir Ortodoks başpiskopos getirildi. Bu başpiskoposun 1225'teki ölümünden sonra, yakındaki çeşitli büyükşehir güçleri boş koltuk için savaştılar. Sonunda 1256'da bir İznik başpiskoposu atandı, ancak 1258'de şehir Manfred tarafından ele geçirildiğinden dolayı görevini etkili bir şekilde yürütemedi.

1272'de Arnavutluk Krallığı'nın kurulmasının ardından Katolik siyasi yapısı, papanın Katolikliği Balkanlar'da yayma planları için iyi bir temel oluşturdu. Bu plan aynı zamanda Kral I. Stefan Uroš'un eşi ve Anjoulu Charles'ın kuzeni olan ve o zamanlar Kuzey Arnavutluk'taki bölgeleri yöneten Sırp Krallığı'nın Kraliçe eşi olan Anjou'lu Helen'in de desteğini bulmuştur. Onun yönetimi sırasında Kuzey Arnavutluk ve Sırbistan'da 30'a yakın Katolik kilisesi ve manastırı inşa edilmiştir. Anjou'lu Helen'in yardımıyla özellikle Kuzey Arnavutluk'ta yeni piskoposluklar oluşturulmuştur.

Dıraç, 1272'de yeniden Katolik başpiskoposluğu oldu. Arnavutluk Krallığı'nın diğer bölgeleri de Katolik merkezleri haline geldi. Güneydeki Butrint, Korfu'ya bağlı olmasına rağmen Katolik olmuş ve 14. yüzyıl boyunca bu şekilde kalmıştır. Arnavutluk Krallığı kurulur kurulmaz aynı şey Avlonya ve Akçahisar 'ın başına da gelmiştir.

Yeni bir Katolik piskoposlukları dalgasıyla, kiliseler ve manastırları kuruldu, bir dizi farklı dini tarikat ülkeye yayılmaya başladı ve papalık misyonerleri de Arnavutluk Krallığı topraklarına ulaştı. Orta ve Kuzey Arnavutluk'ta Katolik olmayanlar din değiştirmiş ve Dalmaçya Katolik kurumlarında çok sayıda Arnavut din adamı ve keşiş yer almıştır.

Ancak Dıraç'ta Bizans ayini Angevin fethinden sonra bir süre daha varlığını sürdürmüştür. Bu çifte otorite hattı yerel nüfusta bir miktar kafa karışıklığı yaratmış ve ülkeyi ziyaret eden dönemin bir ziyaretçisi Arnavutları ne tamamen Katolik ne de tamamen şizmatik olarak tanımlamıştır. Bu dini belirsizlikle mücadele etmek için 1304 yılında Papa XI. Benedictus tarafından Dominiklilere ülkeye girmeleri ve yerel halka Latin ayinini öğretmeleri emredilmiştir. Dominikli rahiplere ayrıca Avlonya ve Butrint'te piskopos olarak görev verilmesi emredilmiştir.

O dönemde Arnavutluk'ta faaliyet gösteren Katolik tarikatları arasında Fransisken tarikatı, Karmelitler, Sistersiyenler ve Premontensiyanlar sayılabilir. Ayrıca zaman zaman, farklı papaların tercihlerine göre yerel piskoposlar farklı tarikatlardan atanıyordu.

Akçahisar, Katolikliğin yayılmasında önemli bir merkez haline gelmiştir. Piskoposluğu 1167'den beri Katolikti. Papanın doğrudan bağımlılığı altındaydı ve piskoposu kutsayan da bizzat papaydı. Yerel Arnavut soyluları Papalıkla iyi ilişkiler sürdürdüler. Etkisi o kadar büyük oldu ki yerel piskoposları aday gösterilmeye başlandı.

Stephan Duşan Arnavutluk'ta hüküm sürerken Katolik davasının bir dezavantajı vardı. Katolik ayinine Latin sapkınlığı deniyordu ve Duşan kanunu bunlara karşı sert önlemler içeriyordu. Ancak yerel Katolik Arnavutlara yönelik zulümler, Kanunun yayınlandığı 1349 yılında değil, çok daha erken bir zamanda, en azından 14. yüzyılın başından itibaren başlamıştır. Bu koşullar altında yerel Katolik Arnavutlar ile papalık papazı arasındaki ilişkiler çok yakınlaştı.

1350 ile 1370 yılları arasında Arnavutluk'ta Katolikliğin yayılması zirveye ulaşmıştır. O dönemde ülkede, yalnızca Arnavutluk'ta Katolik reform merkezleri olarak değil, aynı zamanda papanın izniyle komşu bölgelerde misyonerlik faaliyetleri için de merkezler olarak hareket eden yaklaşık on yedi Katolik piskoposluğu vardı.

Toplum

Bizans Pronoia'sı ülkede hakim biçim iken, Angevinler Batı tipi feodalizmi yerleştirmişlerdir. 13. ve 14. yüzyıllarda pronoiar'lar çok sayıda ayrıcalık ve nitelik kazanarak gücü merkezi otoritenin elinden aldılar. Pronoiar'lar topraklarından elde ettiği fayda arttı. Pronoiar'lar, devletin bir özelliği olan arazi vergilerini kendileri için toplamaya başladılar. Ayrıca işçileri, gardiyanları, askerleri ve bazen de kendi hakimlerini bir araya getirme yetkisi gibi devletin yerini alan idari yetkileri kullanmaya başladılar. 13. yüzyılda pronoiar'larin önce küçük meseleler için, sonra da ciddi suçlar için kendi yargılanma haklarını ileri sürmeleri, merkezi otoriteyi ana ayrıcalıklardan alıp egemenliğin uygulanmasına kaydırmaları yaygındı.

14. yüzyıla gelindiğinde pronoia feodal mülkiyet statüsüne ulaşmıştı. Artık mirasa devredilebilir, bölünebilir ve satılabilirdi. Pronoia giderek nadiren devletin askeri ihtiyaçlarını karşılıyordu. Pronoiar'ların yanı sıra çiftçilerin çalıştığı geniş arazilere sahip olan toprak sahipleri de vardı. Toprak mülkiyeti aynı zamanda Dıraç, İşkodra ve Drisht'ten pronoiar'ları da içeriyordu. Dıraç vatandaşları yakındaki Temali dağında mülk ve otlak arazisine sahiptiler. Mülkün bölünmesi, miras alınması ve satılması yaygın bir olaydı.

Batı ve Bizans İmparatorluğu'nda olduğu gibi Arnavutluk'ta da feodal mülkler köylülerin toprakları ve doğrudan toprak ağalarının sahip olduğu topraklar şeklinde iki bölümden oluşmaktaydı. Köylünün toprakları merkezileştirilmemişti; genellikle birbirinden uzak birçok küçük parçaya bölünmüştüler. Lordların toprakları ise aristokrasinin güçlenmesi ile aynı doğrultuda sürekli olarak genişlemiştir.

Toprak aynı zamanda manastırlar ve piskoposluklar da dahil olmak üzere dini kurumlar altında merkezileştirilmiştir. Kontrol altındaki alanın merkezi otorite tarafından bağışlandığı 12. yüzyıldan farklı olarak, 12. yüzyıldan sonra manastırlara ve piskoposluklara toprak bağışlayanların çoğu küçük ve büyük toprak sahipleriydi. 14. yüzyılın başlarında manastırlar ve piskoposluklar büyük miktarlarda arazi fonu toplayamamışlardır. Manastırların gelirinin büyük bir kısmı tarım ürünlerinden sağlanmaktaydı, ancak küçük bir kısmı da el sanatları ve diğer faaliyetlerden sağlanmaktaydı. Kilisenin ana gelir kaynağı ayni ve nakdi olarak toplanan vergilerdi. Büyük bir kısmı Roma ya da Konstantinopolis'e gitmiştir. Senetlerin teslimi, yerel din adamları ile Roma'daki Papa veya Konstantinopolis'teki Patrik arasındaki sürtüşmenin nedenlerinden biriydi.

Merkezi otorite, özellikle savaş zamanlarında ek finansman bulma çabasıyla halka yüksek vergiler dayatıyordular. Toplum piramidi çiftçilerin çalışmalarına bağlıydı. Çiftçilerin ana kategorisinin yanı sıra, çiftçi kategorileri arasında "özgür" çiftçiler ve "yabancı" çiftçiler yer alıyordu. Topraktan ve her türlü mülkten mahrum bırakıldılar ve bu nedenle kayıt altına alınmadılar, bu da onları ücretlerin kalitesi konusunda bir kavgaya sürükledi. Sonunda, görevlerini ödedikleri bir toprak parçası aldılar ve ana çiftçi kategorisiyle kaynaştılar.

Köylülerin feodal görevleri Arnavutluk'un tüm bölgeleri için aynı değildi ancak araziye göre farklılık gösteriyordu. Ayni ve nakdi ödeme sistemleri de buna bağlı olarak değişti ancak 13. yüzyılda soyluların merkezi otorite karşısında güçlenmesi, nakdi ödemelerin ayni ödemelere göre artmasına neden olmuştur. 12. yüzyıldan 14. yüzyıla kadar iktidarın soylulara dikey kayması derinleşti. Sadece ovalar değil, dağlık alanlar da soyluların kontrolü altına alındı. Feodal mülkler aynı zamanda ormanlar, meralar ve balıkçılık gibi ortak alanları da içermeye başlamıştır. Bu değişim Bizans'ın gerileme döneminde gerçekleşti ve pronoia'nın feodal yapıya çok benzer bir mülke dönüştü.

Lordların yönetimi altındaki nüfusun ezici çoğunluğu tarım işçilerinden oluşuyordu. Dönemin kaynakları, Arnavutluk'un büyük bölümünde köy nüfusunun serflik durumuna düştüğünü ortaya koymaktadır. 1308 yılında kimliği bilinmeyen bir gezgin, Dibra'nın Klisura, Tomorricë, Stefaniakë, Kunavë ve Pultë bölgelerindeki çiftçilerin kendi lordlarının topraklarında ve bağlarında çalıştıklarını, ürünlerini devrettiklerini ve onlar için ev işi yaptıklarını ortaya çıkarmıştır. Bizans tarihçisi Kantakouzenos, bu bölgelerin lordlarının gücünün çoğunlukla çok sayıda mevcut olan hayvanlara bağlı olduğunu ifade etmektedir.

Şehirler

13. yüzyılda Arnavutluk'taki pek çok şehir, öncelikle askeri kaleler olmaktan şehir merkezlerine doğru geçiş yapmıştır. Surların içindeki gelişmeyi kontrol altına alamayan birçok şehir, surların dışına doğru genişlemiştir. Surların dışında proastion ve suburbium adı verilen mahalleler oluşmaya başladı ve önemli ekonomik merkezler haline geldiler. Bu mahallelerde ticaret yapılıyor, dükkânlar ve atölyeler burada yoğunlaşıyordu. Sonunda bu mahallelerin çoğu da onları korumak için duvarlarla çevrildi. Su teminini güvence altına almak amacıyla, su toplamak için açık ve güvenli alanlardaki sarnıçlar kullanılmıştır. Bazı benzersiz durumlarda, yakındaki nehirlerden de su getirilmiştir.

14. yüzyılın ilk yarısında şehirlerin nüfusu büyük ölçüde arttı. Dıraç'ın 25.000 nüfusu olduğu tahmin edilmektedir. Kent, kırsal kesimden yaşayanların ilgisini çeken bir merkez haline gelmiştir. Dıraç'ın çevre köylerden gelen çok sayıda sakininin olduğu bilinmektedir. Kente göç eden çiftçiler çoğunlukla sabit bir ücret ödemeye ya da bu ödemeyi bir komünde çalışarak telafi etmeye zorlanıyorlardı. Çiftçilerin yanı sıra, çevre bölgelerden ya kalıcı olarak göç eden ya da ekonomik çıkarlarını gözetmek için zamanlarının büyük bir kısmını şehirlerde geçiren soylular da gelmiştir. Birçoğunun şehirde mülkleri, mağazaları ve evleri vardı. Soyluların kentsel alanlara hareketi normal hale geldi ve sonunda kentle bütünleşerek vatandaş oldular ve sıklıkla hükûmet görevlerinde bulundular.

Mimari

Katolikliğin yayılması, özellikle Merkez ve Kuzey Arnavutluk'ta yeni bir Gotik üslupla dini yapıların mimarisini etkilemiştir. Bu bölgeler Katolik kilisesine bağlıydı ve dolayısıyla daha büyük Batı bağlantılarına sahiptiler. Dıraç ve çevresinde hem Katolik hem de Ortodoks kiliseleri faaliyet gösteriyordu ve bu nedenle hem Batı hem de Bizans mimari tarzları takip ediliyordu. Batı mimarisi, Batılı yöneticilerin mülk sahibi olduğu bölgelerde de bulunabilir. Bu biçimde inşa edilen kiliseler Yukarı ve Orta Arnavutluk'ta inşa edilmiş ve dairesel veya dikdörtgen apsisli Doğu-Batı uzunlamasına eksenine vurgu ile karakterize edilmiştir. Bu dönemin en dikkate değer mimari anıtları arasında İşkodra yakınlarındaki Shirgj köyü yakınlarındaki Shirgj Kilisesi, Vau i Dejës'deki Aziz Meryem Kilisesi ve Rubik Kilisesi bulunmaktadır. İlk iki kilise 13. yüzyılda, ikincisi ise 12. yüzyılda inşa edilmiştir. Bu dönemde inşa edilen kiliselerin çoğu duvar resimleriyle süslenmiştir.

Modern tarih yazımında

Regnum Albaniae, Faşist İtalya'nın tarih yazımında İtalya'nın Arnavutluk üzerindeki iddialarını desteklemek için kullanılmıştır. Ayrıca modern Arnavut tarih yazımı, bu krallığı bir Orta Çağ Arnavut ulus devleti olarak efsaneleştirmiştir. Aslında I. Charles d'Anjou hiçbir zaman kendisinin "Rex Albaniae" olduğunu iddia etmedi ve "Regnum Albaniae" terimi 1277'den sonra Angevin arşivlerinden kaybolmuştur. Bu krallığın sınırları yeterince tanımlanmamıştır.

Hükümdarların listesi

Wikimedia Commons'ta Kingdom of Albania (medieval) ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Arnavutluk Kralları

• I. Charles 1272–1285
• 1285–1294

II. Charles, 1294'te Arnavutluk'taki haklarını oğlu Philip'e devretti. Philip, Arnavutluk Krallığı'nın Lordu olarak hüküm sürdü.

Arnavutluk Krallığı Lordları

• Philip 1294–1331
• Robert 1331–1332

Philip 26 Aralık 1331'de öldü ve yerine oğlu Robert geçti. Robert'ın amcası John, ona Achaea Prensliği'ne saygı göstermek istemedi, bu yüzden Robert, Achaea'yı John'dan 5.000 ons altın ve küçülen Arnavutluk Krallığı'nın hakları karşılığında aldı. John, Durazzo Dükü'nün tarzını benimsedi.

Durazzo Dükleri

• John 1332–1336
• Charles 1336–1348
• Joanna 1348–1368
  • Louis 1366–1368 ve 1376, karısının sağında

1368'de Durazzo, Venedik tarafından Arnavutluk Prensi olarak tanınan Karl Thopia'nın eline geçti.

Arnavutluk Krallığı'nın Kaptan ve Genel Vekilleri

Bu görevlilere Capitaneus et vicaris generalis in regno Albaniae adı verildi.

• (1272)
• Anselme de Chaus (May 1273)
• (1274)
• Guillaume Bernard (23 September 1275)
• Jean Vaubecourt (15 September 1277)
• Jean Scotto (May 1279)
• (1281)
• Guillaume Bernard (1283)
• (1294)
• Ponzard de Tournay (1294)
• Simon de Mercey (1296)
• Guillaume de Grosseteste (1298)
• Geoffroy de Port (1299)
• Rinieri da Montefuscolo (1301)

Arnavutluk Krallığı Marşalları

Bu marşallara Marescallus in regni Albaniae adı verildi.

• Guillaume Bernard
• Philip d'Artulla (Ervilla)
• Geoffroy de Polisy
• Jacques de Campagnol
• Andrea I Muzaka (1279)
• Gulielm Blinishti (1304)

Kaynakça

Özel

1. ^ Anamali & Prifti (2002), s. 202.
2. ^ ^{a b} Setton (1976), s. 81.
3. ^ Ducellier (1999), ss. 791–792.
4. ^ Anamali & Prifti (2002), s. 205.
5. ^ Anamali & Prifti (2002), ss. 205–206.
6. ^ ^{a b} Ducellier (1999), s. 793.
7. ^ Nicol (2010), s. 12.
8. ^ Jacobi (1999), s. 533.
9. ^ Anamali & Prifti (2002), s. 206.
10. ^ ^{a b} Anamali & Prifti (2002), s. 207.
11. ^ Nicol (2010), s. 15.
12. ^ Nicol (2010), ss. 15–17.
13. ^ Anamali & Prifti (2002), ss. 208–210.
14. ^ ^{a b} Anamali & Prifti (2002), s. 201.
15. ^ Nicol (2010), s. 18.
16. ^ Nicol (2010), ss. 18–23.
17. ^ ^{a b c} Nicol (2010), s. 25.
18. ^ Anamali & Prifti (2002), s. 211.
19. ^ ^{a b} Setton (1976), s. 136.
20. ^ Nicol (2010), s. 206.
21. ^ ^{a b} Bartusis (1997), s. 63.
22. ^ Setton (1976), s. 137.
23. ^ ^{a b} Nicol (2010), s. 27.
24. ^ Nicol (2010), ss. 208–209.
25. ^ ^{a b c} Nicol (1988), s. 208.
26. ^ Setton (1976), s. 140.
27. ^ Nicol (2010), s. 33.
28. ^ Nicol (2010), s. 28.
29. ^ Nicol (2010), ss. 67–68.
30. ^ Nicol (2010), ss. 44–47.
31. ^ Nicol (2010), s. 68.
32. ^ Abulafia (1996), Intercultural contacts in the medieval Mediterranean, pp.1-13
33. ^ Nicol (2010), s. 99.
34. ^ ^{a b} Nicol (2010), s. 128.
35. ^ Norris (1993), s. 36.
36. ^ Fine (1994), s. 290.
37. ^ Abulafia (1996), The New Cambridge Medieval History, Volume VI: c. 1300-c. 1415, p. 495
38. ^ Nicolle (1988), s. 37.
39. ^ Fine (1994), s. 384.
40. ^ O'Connell (2009), s. 23.
41. ^ ^{a b c d e f} Lala (2008), s. 21.
42. ^ Lala (2008), s. 138.
43. ^ Lala (2008), s. 136.
44. ^ Pollo (1974), s. 54.
45. ^ Castellan (2002), s. 25.
46. ^ Lala (2008), s. 52.
47. ^ Lala (2008), ss. 54–55.
48. ^ Lala (2008), ss. 91–95.
49. ^ Lala (2008), s. 155.
50. ^ Lala (2008), ss. 147–148.
51. ^ ^{a b} Lala (2008), s. 146.
52. ^ Lala (2008), ss. 149–153.
53. ^ Lala (2008), s. 154.
54. ^ Lala (2008), s. 157.
55. ^ Lala (2008), ss. 118–119.
56. ^ ^{a b} Anamali & Prifti (2002), s. 220.
57. ^ ^{a b c} Anamali & Prifti (2002), s. 221.
58. ^ Anamali & Prifti (2002), ss. 221–222.
59. ^ ^{a b} Anamali & Prifti (2002), s. 222.
60. ^ Anamali & Prifti (2002), s. 223.
61. ^ Anamali & Prifti (2002), s. 224.
62. ^ Anamali & Prifti (2002), s. 225.
63. ^ ^{a b} Anamali & Prifti (2002).
64. ^ Anamali & Prifti (2002), s. 226.
65. ^ ^{a b} Anamali & Prifti (2002), s. 315.
66. ^ "A. Kiesewetter, L'acquisto e l'occupazione del litorale meridionale dell'Albania da parte di re Carlo I d'Angiò (1279–1283). Palaver, Università del Salento, 4 n.s. (2015), n. 1, 255-298, pp. 12-14". 15 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Kasım 2023. 
67. ^ Lala (2008), ss. 136, 138.

Genel

• Abulafia, David (1996), Arbel, Benjamin (Ed.), Intercultural contacts in the medieval Mediterranean (İngilizce), Psychology Press, ss. 1-13, ISBN  
• Abulafia, David (2000). "The Italian South". (Ed.). The New Cambridge Medieval History, Volume 6, c.1300–c.1415 (İngilizce). Cambridge: Cambridge University Press. ss. 488–514. ISBN . 
• Anamali, Skënder; Prifti, Kristaq (2002). Historia e popullit shqiptar në katër vëllime (Arnavutça). Botimet Toena. ISBN . 
• Bartusis, Mark C. (1997), The Late Byzantine Army: Arms and Society 1204–1453 (İngilizce), University of Pennsylvania Press, ISBN  
• Castellan, Georges (2002), Histoire de l'Albanie et des albanais (Fransızca), Editions ARMELINE, ISBN  
• Ducellier, Alain (1999). "Albania, Serbia and Bulgaria". (Ed.). The New Cambridge Medieval History, Volume 5, c.1198–c.1300 (İngilizce). Cambridge: Cambridge University Press. ss. 779–795. ISBN . 
• Fine, John Van Antwerp (1994) [1987]. The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest (İngilizce). Ann Arbor, Michigan: University of Michigan Press. ISBN . 
• Frachery, Thomas (2005), Le règne de la Maison d'Anjou en Albanie (1272–1350) (Fransızca), Rev. Akademos, ss. 7-26 
• Jacobi, David (1999). "The Latin empire of Constantinople and the Frankish states in Greece". (Ed.). The New Cambridge Medieval History, Volume 5, c.1198–c.1300 (İngilizce). Cambridge: Cambridge University Press. ss. 525–542. ISBN . 
• Lala, Etleva (2008), Regnum Albaniae, the Papal Curia, and the Western Visions of a Borderline Nobility (PDF) (İngilizce), Central European University, Department of Medieval Studies 
• Nicol, Donald M. (1988). Byzantium and Venice: A Study in Diplomatic and Cultural Relations (İngilizce). Cambridge: Cambridge University Press. ISBN . 
• Nicol, Donald MacGillivray (2010), The Despotate of Epiros 1267–1479: A Contribution to the History of Greece in the Middle Ages (İngilizce), Cambridge University Press, ISBN  
• Nicolle, David (1988), Hungary and the fall of Eastern Europe 1000-1568 (İngilizce), Osprey Publishing, ISBN  
• Norris, H. T. (1993), Islam in the Balkans: religion and society between Europe and the Arab world (İngilizce), University of South Carolina Press, ISBN  
• O'Connell, Monique (2009), Men of empire: power and negotiation in Venice's maritime state (İngilizce), Johns Hopkins University Press, ISBN  
• Pollo, Stefanaq (1974), Histoire de l'Albanie, des origines à nos jours Volume 5 of Histoire des nations Collection Histoire des nations européennes Histoire des nations européennes (Fransızca), Horvath, ISBN  
• Setton, Kenneth M. (1976). The Papacy and the Levant (1204–1571), Volume I: The Thirteenth and Fourteenth Centuries (İngilizce). Philadelphia: The American Philosophical Society. ISBN . 
• ; Jireček, Constantinus; , (Ed.) (1913). Acta et diplomata res Albaniae mediae aetatis illustrantia. 1. Vindobonae: Typis Adolphi Holzhausen. 
• ; Jireček, Constantinus; , (Ed.) (1918). Acta et diplomata res Albaniae mediae aetatis illustrantia. 2. Vindobonae: Typis Adolphi Holzhausen.