Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Az veya Azlar; antik dönem Orta Asya halkı. 8. yüzyıl Göktürk kaynaklarındaki Azlarla ilgili bilgiler ışığında onların günümüz Tuva’nın ve Moğolistan’ının batısı ile Tannu-ola Dağlarının kuzeyi-batısını kapsayan Ötüken’in kuzey batı bölgelerinde yaşadığı bilinmektedir.
Azların etnik kökeni hakkında
Azlar’ın etnisitesi hakkında çok değişik görüşler bulunmaktadır. Rus Sinolog ve Türkolog Yuri Alexeyevich Zuev’e (d.1932-ö.2006) göre, eski Çin kaynaklarında geçen “Yüeçi” adının rekonstrüksiyonu “Az” etnik ismini vermektedir. Bazı görüşlere göre de antik dönem tarihçisi Strabon’un “Asi (Asioi)” olarak tanımladığı halk Azlar yahut Alanlardır. Bu kabule göre Azlar, MÖ 2. yüzyılda Seyhun’un kuzey taraflarından gelen ve Maveraünnehir’deki Grek-Baktriya Devleti’ni yok eden kabileler arasında yer alan büyük bir kabiledir. Antik dönem tarihçisi Gaius Plinius Secundus’un Hazar Denizi taraflarında yaşadığından bahsettiği Abzoy kavmininde Azlarla ilişkisi olacağına dair görüşler de bulunmaktadır. Antik Yunan kaynaklarında, Tarbagatay Dağlarının bitişiğindeki topraklarda, İrtiş Nehrinin kaynağını aldığı yerlerde, Zaysan Gölünde ve onun doğu tarafındaki bölgede yaşadığı belirtilen Altay İskitleri ile bağlantılı olduğu düşünülen Arimaspiler’in de Azlarla ilgili olabileceğine dair görüşler bulunmaktadır. Yine Az göçebelerinin bazı gruplarının, Antik Yunanların “Sküz” olarak adlandırdıkları kavimle aynı olduğu belirtilerek bunların MÖ 7. ve 5. yüzyıl dolaylarında Karadeniz’in kuzey bölgelerine yerleşmeye başladığına yönelik iddialar bulunmaktadır. Sonuç olarak bu görüşlerin ortak noktası Azlar’ın İskitler’den bir boy olduğu görüşüdür.
Ancak bazı tarihçilere göre ise Alanlar ile Azlar arasında fonetik açıdan bir uyum yoktur. Doğubilimci ve tarihçi Wilhelm Barthold ise Türgişler’in yıkılmaları sırasında Tuhsi ve Azi diye iki boya ayrıldıkları, bu Aziler’inde Azlarla ilişkili olabileceği tezini ortaya koymuştur. Sui Hanedanı döneminde (581-618) hazırlanan “Suí Shū” adlı eserde Azlar’ın Töles boyları arasında zikredildiği görülmektedir. 8. yüzyıl Göktürk kaynaklarındaki Azlar, Kırgız ve Türgiş gibi Türk boylarıyla iç içer geçmiş bir halk olarak gösterilmektedir. 1971 yılında bulunan Bayan Kol Yazıtının Azlarca dikildiği düşünülmektedir. Bu nedenle Roma Döneminde Kafkaslar ile Hazar Denizi arasında, 4. yüzyıl ikinci yarısı kayıtlarından 13. yüzyıla kadar olan süreçteki tarihi kayıtlarda Kafkasya’da yaşayan Alanlar’dan bahsedilmesi nedeniyle bu iki halkın aynı olması tarihi veriler ışığında çelişkili görülmektedir.
Bazı Kırgız araştırmacılar ise Nayman boylarının atalarını, Kırgız boyu olarak tanımladıkları Azlar ile ilişkilendirmektedirler. Sonuç olarak Azlar’ın etnik kimliğine yönelik çeşitli iddialar bulunması nedeniyle mevcut veriler ışığında onları, Hint-Avrupa ya da Türk olarak kesin bir şekilde tanımlayamasak da Türkleşmiş-Türkçe konuşan bir halk olarak tanımlamak yanlış olmayacaktır.
Göktürk ve Uygur yazıtlarında geçen Azlar
Tüm bu bilinmezliklerle birlikte Azlarla ilgili doğrudan Az adıyla ilk yazılı bilgiler Göktürk yazıtlarında yer almaktadır. İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı Kapgan Kağan döneminde 697 yılı gibi Çin’i yöneten Zhou Hanedanı ile Göktürk hakimiyetinden rahatsız olan Kırgızlar ve Türgişler’in baş rolde olduğu çeşitli boylar birleşerek Göktürkler’e karşı ortak hareket etmeye başlamıştı. Tonyukuk tarafından diktirilen yazıtta, Kırgızlar üzerine seferi yönetmekle görevlendirilen Tonyukuk o toprakları tanıyan bir rehber olarak Az ülkesinden birisini tuttuğu ve Az ülkesine giden yolunda Anı Suyu (Abakan Nehrinin bir kolu) kenarından geçtiği belirtilmiştir.
Bilge Kağan Yazıtında, Bilge Kağan 26 yaşında yani 709 yılı dolaylarında Çikler’in isyanını bastırdıktan sonra Az halkını da itaat altına aldığı yazılmıştır (Yazıtın doğu yüzü 26. satır).
Kırgızlar’ın itaat alınmasından sonra 711 yılı gibi Türgişler’de itaat altına alınmış olup büyük olasılıkla bu dönemde Azlar’da yeniden kontrol altına alınmıştır. Bolçu Savaşı’nda Kül Tigin’in ele geçirdiği Türgiş komutanını Az valisi olarak tanımlanmıştır. 714/715 yılı dolaylarında Karluklarla birlikte Azlar’ında Göktürkler’e isyan ettiği görülmektedir. Kül Tigin önce Karluklar’ı mağlup etmiş, akabinde de Azları, Kara Göl (bugünkü Mogolistan’ın batı taraflarında, Tuva’nın güneyinde)) mevkiinde yenilgiye uğratarak onları ağır bir şekilde cezalandırmıştır. Bu dönemlerde Göktürklerce yapılan boy düzenlemesine göre Azlar muhtemelen Türgişler’in kuzeyinde Kırgızlarla aralarındaki topraklarda yaşamaktaydılar.
Bayan Kol Yazıtı’nın tercümesine göre Azlar altı boy halinde yaşamaktaydı. Muhtemelen bu yazıt, 714/715 yılında Kül Tigin’in ele geçirdiği İlteber namında Az reisi tarafından diktirilmişti. Uygur Kağanlığı’nın Çikler ve İsiler (Apa İsiler) üzerine 751 yılı dolaylarında yaptıkları seferlerde Azlar, Uygur kağanı tarafından İsiler’in isyanını bastırmakla görevlendirilmişlerdir. Taryat Yazıtlarında da Azlar’dan bahsedilmiş ve onların Uygurlar’a bağlı boylardan olduğu belirtilmiştir.
Strabon’un “Asi (Asioi)” olarak adlandırdığı halkla Moğollar’ın “Asod” adını verdiği halkın aynı olduğu ve bu halkın Azlar olduğu iddiasını kabul edersek, 1399/1400 yılı kaynaklarında Asodlar’ın lideri Aruktayla ilgili bilgiler ışığında bu halkın uzun zamandır Moğollaşmış oldukları görülmektedir.
Sonuç olarak Azlar, yaşadıkları coğrafyanın etkisiyle zamanla Kırgızlar, Uygurlar ve Moğollar içerisinde asimile olarak tarih sahnesinden silinmişlerdir.
Dil
Eski Türk dili, Az dialekti. Bu ulus Orhon-Yenisey yazısı kullanmaktadır.
Orhun-Yenisey Yazısı
Kül Tegin'in yazıtında. (Kiril harfli transkiripi)
| “ | Аз бодун йағы болты. Қара кӧлте сӱңӱшдимиз. Кӱл тигин бир қырқ йашайур эрти. Алп шалчы ақын бинип оплайу тегди. Аз элтебериг тутды. Аз бодун анта йоқ болты. | ” |
Tıva Türkçesine birebir çevirisi.
Аз чону дайзын болду. Кара-Хөлге шиштештивис. Күл-тигин үжен бир харлыында Алып Шалчы агын мунуп халдап тегди. Аз элтеберин тутту. Аз чону анта
Tıva Türkçesi edebi çevirisi.
Аз чону дайзын болду. Кара-Хөлге чаалаштывыс. Күл-тигин үжен бир харлыында Алып Шалчы ак аъдын мунупкаш, халдап кирди. Азтарның элтебери туттурду. Дайынга Аз чону аштырды.
Nesilleri
Tıva Cumhuriyeti'nde Alaş, Bay-Tayga, Barıın-Hemçik halkı. Altaylarda DJeti As(Kiril. Дьети ас) («Yedi-As»),Tört As, Baylak As denilen sülaleden insanlar var. Bu halk Yenisey akarsuyu dolayından göçüp gittiğine dair kaynaklarda bir bilgiye rastlanmamıştır.
Dipnotlar
- ^ a b c Gömeç, S., "Kök Türkçe Kaynaklarda Geçen Boy ve Kavim Adları: Azlar", Belleten (Türk Tarih Kurumu), Cilt: LVIII, Sayı:221, Sf: 51-54, Yıl:1994. URL: http://docs.neu.edu.tr/library/nadir_eserler_el_yazmalari/Dergiler/1_Belletenler/2918.pdf 16 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Erişim: 2019-08-09
- ^ Osmanov, K, "Bozkır Kavimlerinden Azlar (Çev:Mustafa Kalkan)", TÜBAR (Türklük Bilimi Araştırmaları), Sayı:17, Sf:123,124, Yıl:2005. URL: https://dergipark.org.tr/download/article-file/156827. Erişim: 2019-08-11
- ^ Omarbekov, T., Nogaybayeva, M.S., Koşimova, A., "Kazak Türklerinin Oluşumunda Oğuzların Rolü: Etnik Ve Coğrafi Bütünleşme", Millî Folklor Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi, Sayı:83, Sf:, Yıl:2017. URL: http://www.millifolklor.com/PdfViewer.aspx?Sayi=113&Sayfa=81 11 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Erişim: 2019-08-09
- ^ Taşağıl, Ahmet (2013). Çin Kaynaklarına Göre Eski Türk Boyları. Ankara: Türk Tarih Kurumu (2. Baskı). s. 50,51. ISBN .
- ^ Gömeç, S., "Kök Türk Yazıtlarındaki Kırgız ve Türgiş Seferleri", Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, Cilt: 3, Sayı:2, Sf: 5, Yıl:2018. URL: https://dergipark.org.tr/download/article-file/605264. Erişim: 2019-08-09
- ^ Gömeç, S., "Kök Türkçe Yazıtlarda Geçen Göller ve Nehirler", Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt: 27, Sayı:43, Sf: 9, Yıl:2008. URL: http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/18/940/11698.pdf 20 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Erişim: 2019-08-09
- ^ Grousset, René (2011). Stepler İmparatorluğu Attila, Cengiz Han, Timur (Tercüme: Halil İnalcık, Yayına Hazırlayanlar:Ertuğrul Tokdemir-Mustafa Dönmez). Ankara: Türk Tarih Kurumu. s. 488,489. ISBN .
- ^ Şuy, Baytayga halkının konuşması dikkatlice dinlenince anta, antıg gibi Eski Türk dilinden kalan ancak Tuvaca'nın resmi ağzında olmayan söyleniş tarzı vardır.
- ^ Tıva Türkçesinde ise Çedi asdır..
İlgili yayınlar
- AZ III этн. азы, азский народ. (az -azï):арын 72.// Академия наук СССР институт языкознания. Древнетюркский словарь. Издательство «Наука» Ленинград, 1969 год. (Rusça)
- И. В. Кормушин. Древние тюркские языки. Учебное пособие для студентов вузов. Абакан: Издательство Хакаского государственного университета им. Н.Ф. Катанова, 2004. — 336 с. (Rusça)
 | Türk tarihi ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Az veya Azlar antik donem Orta Asya halki 8 yuzyil Gokturk kaynaklarindaki Azlarla ilgili bilgiler isiginda onlarin gunumuz Tuva nin ve Mogolistan inin batisi ile Tannu ola Daglarinin kuzeyi batisini kapsayan Otuken in kuzey bati bolgelerinde yasadigi bilinmektedir Azlarin etnik kokeni hakkindaAzlar in etnisitesi hakkinda cok degisik gorusler bulunmaktadir Rus Sinolog ve Turkolog Yuri Alexeyevich Zuev e d 1932 o 2006 gore eski Cin kaynaklarinda gecen Yueci adinin rekonstruksiyonu Az etnik ismini vermektedir Bazi goruslere gore de antik donem tarihcisi Strabon un Asi Asioi olarak tanimladigi halk Azlar yahut Alanlardir Bu kabule gore Azlar MO 2 yuzyilda Seyhun un kuzey taraflarindan gelen ve Maveraunnehir deki Grek Baktriya Devleti ni yok eden kabileler arasinda yer alan buyuk bir kabiledir Antik donem tarihcisi Gaius Plinius Secundus un Hazar Denizi taraflarinda yasadigindan bahsettigi Abzoy kavmininde Azlarla iliskisi olacagina dair gorusler de bulunmaktadir Antik Yunan kaynaklarinda Tarbagatay Daglarinin bitisigindeki topraklarda Irtis Nehrinin kaynagini aldigi yerlerde Zaysan Golunde ve onun dogu tarafindaki bolgede yasadigi belirtilen Altay Iskitleri ile baglantili oldugu dusunulen Arimaspiler in de Azlarla ilgili olabilecegine dair gorusler bulunmaktadir Yine Az gocebelerinin bazi gruplarinin Antik Yunanlarin Skuz olarak adlandirdiklari kavimle ayni oldugu belirtilerek bunlarin MO 7 ve 5 yuzyil dolaylarinda Karadeniz in kuzey bolgelerine yerlesmeye basladigina yonelik iddialar bulunmaktadir Sonuc olarak bu goruslerin ortak noktasi Azlar in Iskitler den bir boy oldugu gorusudur Ancak bazi tarihcilere gore ise Alanlar ile Azlar arasinda fonetik acidan bir uyum yoktur Dogubilimci ve tarihci Wilhelm Barthold ise Turgisler in yikilmalari sirasinda Tuhsi ve Azi diye iki boya ayrildiklari bu Aziler inde Azlarla iliskili olabilecegi tezini ortaya koymustur Sui Hanedani doneminde 581 618 hazirlanan Sui Shu adli eserde Azlar in Toles boylari arasinda zikredildigi gorulmektedir 8 yuzyil Gokturk kaynaklarindaki Azlar Kirgiz ve Turgis gibi Turk boylariyla ic icer gecmis bir halk olarak gosterilmektedir 1971 yilinda bulunan Bayan Kol Yazitinin Azlarca dikildigi dusunulmektedir Bu nedenle Roma Doneminde Kafkaslar ile Hazar Denizi arasinda 4 yuzyil ikinci yarisi kayitlarindan 13 yuzyila kadar olan surecteki tarihi kayitlarda Kafkasya da yasayan Alanlar dan bahsedilmesi nedeniyle bu iki halkin ayni olmasi tarihi veriler isiginda celiskili gorulmektedir Bazi Kirgiz arastirmacilar ise Nayman boylarinin atalarini Kirgiz boyu olarak tanimladiklari Azlar ile iliskilendirmektedirler Sonuc olarak Azlar in etnik kimligine yonelik cesitli iddialar bulunmasi nedeniyle mevcut veriler isiginda onlari Hint Avrupa ya da Turk olarak kesin bir sekilde tanimlayamasak da Turklesmis Turkce konusan bir halk olarak tanimlamak yanlis olmayacaktir Gokturk ve Uygur yazitlarinda gecen AzlarTum bu bilinmezliklerle birlikte Azlarla ilgili dogrudan Az adiyla ilk yazili bilgiler Gokturk yazitlarinda yer almaktadir Ikinci Dogu Gokturk Kaganligi Kapgan Kagan doneminde 697 yili gibi Cin i yoneten Zhou Hanedani ile Gokturk hakimiyetinden rahatsiz olan Kirgizlar ve Turgisler in bas rolde oldugu cesitli boylar birleserek Gokturkler e karsi ortak hareket etmeye baslamisti Tonyukuk tarafindan diktirilen yazitta Kirgizlar uzerine seferi yonetmekle gorevlendirilen Tonyukuk o topraklari taniyan bir rehber olarak Az ulkesinden birisini tuttugu ve Az ulkesine giden yolunda Ani Suyu Abakan Nehrinin bir kolu kenarindan gectigi belirtilmistir Bilge Kagan Yazitinda Bilge Kagan 26 yasinda yani 709 yili dolaylarinda Cikler in isyanini bastirdiktan sonra Az halkini da itaat altina aldigi yazilmistir Yazitin dogu yuzu 26 satir Kirgizlar in itaat alinmasindan sonra 711 yili gibi Turgisler de itaat altina alinmis olup buyuk olasilikla bu donemde Azlar da yeniden kontrol altina alinmistir Bolcu Savasi nda Kul Tigin in ele gecirdigi Turgis komutanini Az valisi olarak tanimlanmistir 714 715 yili dolaylarinda Karluklarla birlikte Azlar inda Gokturkler e isyan ettigi gorulmektedir Kul Tigin once Karluklar i maglup etmis akabinde de Azlari Kara Gol bugunku Mogolistan in bati taraflarinda Tuva nin guneyinde mevkiinde yenilgiye ugratarak onlari agir bir sekilde cezalandirmistir Bu donemlerde Gokturklerce yapilan boy duzenlemesine gore Azlar muhtemelen Turgisler in kuzeyinde Kirgizlarla aralarindaki topraklarda yasamaktaydilar Bayan Kol Yaziti nin tercumesine gore Azlar alti boy halinde yasamaktaydi Muhtemelen bu yazit 714 715 yilinda Kul Tigin in ele gecirdigi Ilteber naminda Az reisi tarafindan diktirilmisti Uygur Kaganligi nin Cikler ve Isiler Apa Isiler uzerine 751 yili dolaylarinda yaptiklari seferlerde Azlar Uygur kagani tarafindan Isiler in isyanini bastirmakla gorevlendirilmislerdir Taryat Yazitlarinda da Azlar dan bahsedilmis ve onlarin Uygurlar a bagli boylardan oldugu belirtilmistir Strabon un Asi Asioi olarak adlandirdigi halkla Mogollar in Asod adini verdigi halkin ayni oldugu ve bu halkin Azlar oldugu iddiasini kabul edersek 1399 1400 yili kaynaklarinda Asodlar in lideri Aruktayla ilgili bilgiler isiginda bu halkin uzun zamandir Mogollasmis olduklari gorulmektedir Sonuc olarak Azlar yasadiklari cografyanin etkisiyle zamanla Kirgizlar Uygurlar ve Mogollar icerisinde asimile olarak tarih sahnesinden silinmislerdir DilEski Turk dili Az dialekti Bu ulus Orhon Yenisey yazisi kullanmaktadir Orhun Yenisey YazisiKul Tegin in yazitinda Kiril harfli transkiripi Az bodun jagy bolty Қara kӧlte sӱnӱshdimiz Kӱl tigin bir kyrk jashajur erti Alp shalchy akyn binip oplaju tegdi Az elteberig tutdy Az bodun anta jok bolty Tiva Turkcesine birebir cevirisi Az chonu dajzyn boldu Kara Holge shishteshtivis Kүl tigin үzhen bir harlyynda Alyp Shalchy agyn munup haldap tegdi Az elteberin tuttu Az chonu anta Tiva Turkcesi edebi cevirisi Az chonu dajzyn boldu Kara Holge chaalashtyvys Kүl tigin үzhen bir harlyynda Alyp Shalchy ak adyn munupkash haldap kirdi Aztarnyn elteberi tutturdu Dajynga Az chonu ashtyrdy Nesilleri Tiva Cumhuriyeti nde Alas Bay Tayga Bariin Hemcik halki Altaylarda DJeti As Kiril Deti as Yedi As Tort As Baylak As denilen sulaleden insanlar var Bu halk Yenisey akarsuyu dolayindan gocup gittigine dair kaynaklarda bir bilgiye rastlanmamistir Dipnotlar a b c Gomec S Kok Turkce Kaynaklarda Gecen Boy ve Kavim Adlari Azlar Belleten Turk Tarih Kurumu Cilt LVIII Sayi 221 Sf 51 54 Yil 1994 URL http docs neu edu tr library nadir eserler el yazmalari Dergiler 1 Belletenler 2918 pdf 16 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim 2019 08 09 Osmanov K Bozkir Kavimlerinden Azlar Cev Mustafa Kalkan TUBAR Turkluk Bilimi Arastirmalari Sayi 17 Sf 123 124 Yil 2005 URL https dergipark org tr download article file 156827 Erisim 2019 08 11 Omarbekov T Nogaybayeva M S Kosimova A Kazak Turklerinin Olusumunda Oguzlarin Rolu Etnik Ve Cografi Butunlesme Milli Folklor Uluslararasi Kultur Arastirmalari Dergisi Sayi 83 Sf Yil 2017 URL http www millifolklor com PdfViewer aspx Sayi 113 amp Sayfa 81 11 Subat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim 2019 08 09 Tasagil Ahmet 2013 Cin Kaynaklarina Gore Eski Turk Boylari Ankara Turk Tarih Kurumu 2 Baski s 50 51 ISBN 978 975 16 1630 2 Gomec S Kok Turk Yazitlarindaki Kirgiz ve Turgis Seferleri Turk Tarihi Arastirmalari Dergisi Cilt 3 Sayi 2 Sf 5 Yil 2018 URL https dergipark org tr download article file 605264 Erisim 2019 08 09 Gomec S Kok Turkce Yazitlarda Gecen Goller ve Nehirler Ankara Universitesi Dil ve Tarih Cografya Fakultesi Tarih Bolumu Tarih Arastirmalari Dergisi Cilt 27 Sayi 43 Sf 9 Yil 2008 URL http dergiler ankara edu tr dergiler 18 940 11698 pdf 20 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim 2019 08 09 Grousset Rene 2011 Stepler Imparatorlugu Attila Cengiz Han Timur Tercume Halil Inalcik Yayina Hazirlayanlar Ertugrul Tokdemir Mustafa Donmez Ankara Turk Tarih Kurumu s 488 489 ISBN 978 975 16 2408 6 Suy Baytayga halkinin konusmasi dikkatlice dinlenince anta antig gibi Eski Turk dilinden kalan ancak Tuvaca nin resmi agzinda olmayan soylenis tarzi vardir Tiva Turkcesinde ise Cedi asdir Ilgili yayinlarAZ III etn azy azskij narod az azi aryn 72 Akademiya nauk SSSR institut yazykoznaniya Drevnetyurkskij slovar Izdatelstvo Nauka Leningrad 1969 god Rusca I V Kormushin Drevnie tyurkskie yazyki Uchebnoe posobie dlya studentov vuzov Abakan Izdatelstvo Hakaskogo gosudarstvennogo universiteta im N F Katanova 2004 336 s ISBN 5 7810 0279 0 Rusca Turk tarihi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz