Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ayılar veya Ayıgiller, Ursidae familyasının etçil memelileridir. Ayılar Köpeğimsiler veya köpek benzeri etoburlar olarak sınıflandırılır. Her ne kadar sadece sekiz ayı türü mevcut olsa da, Kuzey yarımkürede ve kısmen Güney yarımkürede çok çeşitli habitatlarda görülürler. Ayılar, Kuzey Amerika, Güney Amerika, Avrupa ve Asya kıtalarında yaşarlar. Modern ayıların ortak özellikleri arasında, tıknaz bacaklı büyük gövdeleri, uzun burunları, küçük yuvarlak kulakları, tüylü saçları ve kısa kuyrukları bulunur.
| Ayıgiller | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Alt familyalar | |||||||||||||
| † † † † | |||||||||||||
 | |||||||||||||
| Dağılımı | |||||||||||||
Kutup ayısı çoğunlukla etobur olmakla birlikte, dev panda neredeyse tamamen bambudan beslenir. Kalan altı tür, çeşitli diyetlerle her yerde hepçildir. Flört bireyleri hariç, ayılar tipik olarak yalnız hayvanlardır. ya da gececil olabilirler ve gelişmiş bir koku alma duyusuna sahiptirler. Ağır yapılı ve garip yürüyüşlerine rağmen, oldukça usta koşucu, dağcı ve yüzücülerdir. Ayılar, mağara ve kütük gibi barınakları, inleri olarak kullanırlar; türlerin çoğu, kış aylarında 100 gün kadar bir sürede kış uykusunda kalırlar.
Ayılar, etleri ve kürkleri için tarihöncesi zamanlardan beri insanlar tarafından ; ve dans ettirme gibi diğer eğlence biçimleri için de kullanılmışlardır. Güçlü fiziksel varlığıyla, çeşitli insan toplumlarının sanat, mitoloji ve diğer kültürel yönlerinde önemli bir rol oynarlar. Modern zamanlarda ayılar, yaşam alanlarına tecavüz ve Asya safra ayısı pazarı da dahil olmak üzere, yasa dışı ticaret yoluyla baskı altına girmiştir. IUCN, altı ayı türünü savunmasız veya nesli tükenme tehlikesi altında olarak listelemiştir ve boz ayı gibi, asgari endişe verici türlerin bile bazı ülkelerde yok olma riski altında olduğunu gösterir. En çok tehdit altında olan bu nüfusun, kaçak avlanması ve uluslararası ticareti yasaktır, ancak hala devam etmektedir.
Taksonomi
Ursidae familyası, Köpeğimsiler (Caniformia) alt grubundaki dokuz aileden ya da Etçiller (Carnivora) takımının "doglike" etoburlar grubundan biridir. Ayıların en yakın yaşayan akrabaları, yüzgeçayaklılar, köpekgiller ve sansargillerdir. Modern ayılar, üç alt familyada sekiz tür içerir: (monotipik dev panda), (monotipik gözlüklü ayı) ve (otoriteye bağlı olarak bir ila üç cinse bölünmüş altı tür içerir). Nükleer kromozom analizi, altı ursin ayının karyotipinin neredeyse aynı olduğunu, her birinin 74 kromozoma sahip olduğunu gösterirken, dev pandanın 42 ve gözlüklü ayının ise 52 kromozoma sahip olduğunu göstermektedir. Bu daha küçük sayılar, bazı kromozomların kaynaştırılmasıyla açıklanabilir ve bunlar üzerindeki bant örüntüleri, ursin türlerininkilerle eşleşir, ancak rakungillerinkinden farklıdır, bu iki türün, daha önce bazı yetkililer tarafından yerleştirildiği Rakungiller yerine Ursidae'ye dahil edilmesini destekler. Mevcut cinsler
Ayıgiller ve özellikleri
Ayılar genellikle iri yapılı kısa bacaklı hayvanlardır. Ağırlıkları Malaya ayısında yaklaşık 27–46 kg’dan başlayarak Alaska iri boz ayısında 780 kg’a kadar ulaşır. Erkek ayılar daima dişilerden daha iri olurlar. Bu iri gövdelerine karşın çoğu iyi bir tırmanıcı ve usta bir yüzücüdür. İnsanlar gibi topukları da yere değmek üzere bütün ayak tabanını basarak yürüyebilirler. Her ayağında beş parmak, parmaklarının ucunda da içeri çekilmeyen tırnakları vardır. Tembel ayı gibi bazı türlerde pençeleri kazmaya çok elverişlidir. Kuyrukları çok kısadır. Tüyleri uzun ve çoğu türlerde kahverengi ya da siyah olmak üzere tek renklidir. Sadece büyük pandanın beyazlı siyahlı bir rengi ve kutup ayısının beyaz renkli tüyleri vardır. Bazı türlerin göğüslerinde ya da yüzlerinde farklı şekiller vardır. Ayılar genel olarak hem et hem de otla beslenen hepçil hayvanlardır. Bu hayvanların beslenmesinde et, balık ve meyve önemli yer tutar. Ama familya üyelerinin beslenme tercihleri türden türe değişiklik gösterebilir. Örneğin tümüyle etobur olan kutup ayısı en çok fokları yeğlerken büyük ölçüde otçul olan gözlüklü ayı bitkilerle beslenmeyi seçer. Bu arada hemen hepsi baldan hoşlanır. Ayılar çok vahşi ve yırtıcı hayvanlardır.
Yaşam şekli
Genellikle kuytu orman köşelerindeki ağaç oyuklarında ya da büyük kayaların arasında oluşan çukurlarda, mağaralarda, inlerde, yaşarlar. Kış gelmeden önce bol bol beslenerek semiren ayılar kışın büyük bir bölümünü inlerinde, düzensiz biçimde uyuyarak geçirirler. Ama bu uzun uyuklama gerçek bir kış uykusu sayılmaz.
İnsanlar tarafından, postu eti ve yağı için olduğu kadar anı değeri için de avlanan ayılar doğada yabani olarak 15-30 yıl kadar, yakalanıp insanlarca bakıldıklarında ise çok daha uzun yaşarlar.
Bugün yaşayan ayı türleri
Bu familyanın günümüze kadar varlığını sürdürmeyi başarmış 8 türü kalmıştır:
- Boz ayı (Ursus arctos)
- Amerika siyah ayısı (Ursus americanus)
- Asya siyah ayısı (Ursus thibetanus)
- Kutup ayısı (Ursus maritimus)
- Malaya ayısı (Helarctos malayanus)
- Tembel ayı (Melursus ursinus)
- Büyük panda (Ailuropoda melanoleuca)
- Gözlüklü ayı (Tremarctos ornatus)
Kaynakça
- ^ "Ursidae". Paleobiology Database. 12 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Eylül 2021.
- ^ Welsey-Hunt, G. D.; Flynn, J. J. (2005). "Phylogeny of the Carnivora: basal relationships among the Carnivoramorphans, and assessment of the position of 'Miacoidea' relative to Carnivora". Journal of Systematic Palaeontology. 3 (1). ss. 1-28. doi:10.1017/S1477201904001518.
- ^ Servheen, C.; Herrero, S.; Peyton, B. (1999). Bears: Status Survey and Conservation Action Plan (PDF). IUCN. ss. 26-30. ISBN . 1 Şubat 2019 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 6 Kasım 2019.
Encyclopaedia Britannica 9 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde .'nın Bear (Ayı) başlığından Türkçeye çevrilmiştir.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ayilar veya Ayigiller Ursidae familyasinin etcil memelileridir Ayilar Kopegimsiler veya kopek benzeri etoburlar olarak siniflandirilir Her ne kadar sadece sekiz ayi turu mevcut olsa da Kuzey yarimkurede ve kismen Guney yarimkurede cok cesitli habitatlarda gorulurler Ayilar Kuzey Amerika Guney Amerika Avrupa ve Asya kitalarinda yasarlar Modern ayilarin ortak ozellikleri arasinda tiknaz bacakli buyuk govdeleri uzun burunlari kucuk yuvarlak kulaklari tuylu saclari ve kisa kuyruklari bulunur Ayigiller Yasadigi donem araligi 37 8 0 myo Ust Eosen Gunumuz PreYeYeOSDCPTJKPgNAlaska boz ayisiBiyolojik siniflandirmaAlem AnimaliaSube ChordataSinif MammaliaTakim CarnivoraInfra takim ArctoideaFamilya Ursidae 1817Alt familyalar DagilimiBuyuk panda Ailuropoda melanoleuca Kutup ayisi Ursus maritimus Kutup ayisi cogunlukla etobur olmakla birlikte dev panda neredeyse tamamen bambudan beslenir Kalan alti tur cesitli diyetlerle her yerde hepcildir Flort bireyleri haric ayilar tipik olarak yalniz hayvanlardir ya da gececil olabilirler ve gelismis bir koku alma duyusuna sahiptirler Agir yapili ve garip yuruyuslerine ragmen oldukca usta kosucu dagci ve yuzuculerdir Ayilar magara ve kutuk gibi barinaklari inleri olarak kullanirlar turlerin cogu kis aylarinda 100 gun kadar bir surede kis uykusunda kalirlar Ayilar etleri ve kurkleri icin tarihoncesi zamanlardan beri insanlar tarafindan ve dans ettirme gibi diger eglence bicimleri icin de kullanilmislardir Guclu fiziksel varligiyla cesitli insan toplumlarinin sanat mitoloji ve diger kulturel yonlerinde onemli bir rol oynarlar Modern zamanlarda ayilar yasam alanlarina tecavuz ve Asya safra ayisi pazari da dahil olmak uzere yasa disi ticaret yoluyla baski altina girmistir IUCN alti ayi turunu savunmasiz veya nesli tukenme tehlikesi altinda olarak listelemistir ve boz ayi gibi asgari endise verici turlerin bile bazi ulkelerde yok olma riski altinda oldugunu gosterir En cok tehdit altinda olan bu nufusun kacak avlanmasi ve uluslararasi ticareti yasaktir ancak hala devam etmektedir TaksonomiUrsidae familyasi Kopegimsiler Caniformia alt grubundaki dokuz aileden ya da Etciller Carnivora takiminin doglike etoburlar grubundan biridir Ayilarin en yakin yasayan akrabalari yuzgecayaklilar kopekgiller ve sansargillerdir Modern ayilar uc alt familyada sekiz tur icerir monotipik dev panda monotipik gozluklu ayi ve otoriteye bagli olarak bir ila uc cinse bolunmus alti tur icerir Nukleer kromozom analizi alti ursin ayinin karyotipinin neredeyse ayni oldugunu her birinin 74 kromozoma sahip oldugunu gosterirken dev pandanin 42 ve gozluklu ayinin ise 52 kromozoma sahip oldugunu gostermektedir Bu daha kucuk sayilar bazi kromozomlarin kaynastirilmasiyla aciklanabilir ve bunlar uzerindeki bant oruntuleri ursin turlerininkilerle eslesir ancak rakungillerinkinden farklidir bu iki turun daha once bazi yetkililer tarafindan yerlestirildigi Rakungiller yerine Ursidae ye dahil edilmesini destekler Mevcut cinsler Ailuropoda Ailurus Helarctos Melursus Ursus TremarctosAyigiller ve ozellikleriAyilar genellikle iri yapili kisa bacakli hayvanlardir Agirliklari Malaya ayisinda yaklasik 27 46 kg dan baslayarak Alaska iri boz ayisinda 780 kg a kadar ulasir Erkek ayilar daima disilerden daha iri olurlar Bu iri govdelerine karsin cogu iyi bir tirmanici ve usta bir yuzucudur Insanlar gibi topuklari da yere degmek uzere butun ayak tabanini basarak yuruyebilirler Her ayaginda bes parmak parmaklarinin ucunda da iceri cekilmeyen tirnaklari vardir Tembel ayi gibi bazi turlerde penceleri kazmaya cok elverislidir Kuyruklari cok kisadir Tuyleri uzun ve cogu turlerde kahverengi ya da siyah olmak uzere tek renklidir Sadece buyuk pandanin beyazli siyahli bir rengi ve kutup ayisinin beyaz renkli tuyleri vardir Bazi turlerin goguslerinde ya da yuzlerinde farkli sekiller vardir Ayilar genel olarak hem et hem de otla beslenen hepcil hayvanlardir Bu hayvanlarin beslenmesinde et balik ve meyve onemli yer tutar Ama familya uyelerinin beslenme tercihleri turden ture degisiklik gosterebilir Ornegin tumuyle etobur olan kutup ayisi en cok foklari yeglerken buyuk olcude otcul olan gozluklu ayi bitkilerle beslenmeyi secer Bu arada hemen hepsi baldan hoslanir Ayilar cok vahsi ve yirtici hayvanlardir Yasam sekliGenellikle kuytu orman koselerindeki agac oyuklarinda ya da buyuk kayalarin arasinda olusan cukurlarda magaralarda inlerde yasarlar Kis gelmeden once bol bol beslenerek semiren ayilar kisin buyuk bir bolumunu inlerinde duzensiz bicimde uyuyarak gecirirler Ama bu uzun uyuklama gercek bir kis uykusu sayilmaz Insanlar tarafindan postu eti ve yagi icin oldugu kadar ani degeri icin de avlanan ayilar dogada yabani olarak 15 30 yil kadar yakalanip insanlarca bakildiklarinda ise cok daha uzun yasarlar Bugun yasayan ayi turleriBu familyanin gunumuze kadar varligini surdurmeyi basarmis 8 turu kalmistir Boz ayi Ursus arctos Amerika siyah ayisi Ursus americanus Asya siyah ayisi Ursus thibetanus Kutup ayisi Ursus maritimus Malaya ayisi Helarctos malayanus Tembel ayi Melursus ursinus Buyuk panda Ailuropoda melanoleuca Gozluklu ayi Tremarctos ornatus Kaynakca Ursidae Paleobiology Database 12 Agustos 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Eylul 2021 Welsey Hunt G D Flynn J J 2005 Phylogeny of the Carnivora basal relationships among the Carnivoramorphans and assessment of the position of Miacoidea relative to Carnivora Journal of Systematic Palaeontology 3 1 ss 1 28 doi 10 1017 S1477201904001518 Servheen C Herrero S Peyton B 1999 Bears Status Survey and Conservation Action Plan PDF IUCN ss 26 30 ISBN 978 2 8317 0462 3 1 Subat 2019 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 6 Kasim 2019 Encyclopaedia Britannica 9 Eylul 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde nin Bear Ayi basligindan Turkceye cevrilmistir