Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Berîdîler (Arapça: البريديون), Abbâsî tarihinde önemli rol oynayan ailelerden birisidir.
Tarihi
Erken dönem
Ebû Abdullah el-Berîdî Ahmed ailenin reisi sıfatıyla Halife Muktedir (h. 908-929,
Halife Râzî (h. 934-940), Emîrü’l Ümerâ İbn Râiḳ’in tavsiyesiyle Berîdîleri Ahvaz’dan uzaklaştırmak için sefere çıkmıştır. Ancak yıllık 360.000 dinar vergiyi her ay taksitle ödemesi şartıyla Ahvaz’ın idaresi gene Ebû Abdullah'a bırakılmıştır. Fakat halife Bağdat’a döndükten sonra Berîdîler vergiyi göndermediler. Öte yandan İbn Râiḳ’in ordusunda bulunan Huceriyye adlı bir gruba mensup askerler Ebû Abdullah’a katıldılar. Bu duruma sinirlenen İbn Râiḳ, Ebû Abdullah’tan onları derhal yanından uzaklaştırmasını istemiştir. İbn Râiḳ’in teklifini reddeden Ebû Abdullah’ın askerleri Basra’ya yürüyerek halkın da desteğiyle İbn Râiḳ’in nâibi İbn Yezdâd’ı yenmişlerdir. İbn Râiḳ bu gelişmeler üzerine Beckem adlı Türk kumandanını ona karşı yollamıştır. Beckem, Berîdî ordusunu mağlûp edince Ebû Abdullah ve kardeşleri yanlarına 300.000 dinar alıp Basra’ya kaçtılar, daha sonra Übülle’ye geçerek gelişmeleri oradan takip ettiler. İbn Râiḳ ile Berîdîler arasındaki savaşlar bir süre daha devam etmiş ve sonunda 936/937'de Ebû Abdullah Büveyhî Meliki İmâdüddevle’nin yanına Fars’a kaçarak onu Irak’ı ele geçirmeye teşvik etmişlerdir. İmâdüddevle, kısa bir müddet süre Ebû Abdullah’ın iki oğlu Ebü’l-Hasan Muhammed ile Ebû Ca‘fer Feyyâz’ı rehin alarak kardeşi Müizzüddevle’yi Ebû Abdullah ile beraber Irak’a gönderdi. Ahvaz’da bulundukları sırada Büveyhîler ile anlaşmazlığa düşen Ebû Abdullah, Bâsiyân’a ve oradan da Basra’ya gitmiştir.
Beckem’in Vasıt’a yerleşerek bütün Irak’ı istilâ etmesinden korkan İbn Râiḳ, Ebû Abdullah ile anlaşmıştır. Bunu haber alan Beckem, Berîdîlerin üzerine yürüyüp onları mağlûp ettiyse de takip etmedi ve Ebû Abdullah’a haber gönderip İbn Râiḳ’e karşı kendisini desteklerse Vasıt’ı ona bırakacağını bildirmiştir. Beckem’in veziri Ebû Ca‘fer taraflar arasında anlaşma sağladığı gibi Ebû Abdullah’ın halifeye vezir olması için de çalışmıştır. Halife Râzî’nin kabulü üzerine Ebû Abdullah, Ebü’l-Fütûh’un yerine 940'da vezir tayin edilmiştir. Ancak bu anlaşma uzun sürmemiş ve Beckem aynı yıl Vâsıt üzerine yürüyerek Emîrü’l Ümerâ olamak isteyen Ebû Abdullah’ı vezirlikten azletmiştir. Ebû Abdullah da Vasıt’tan Basra’ya kaçmıştır.
İbn Râik dönemi
Beckem’in Tüzün kumandasında gönderdiği kuvvetler Berîdîler’i yenmiş, ancak çok geçmeden Beckem’in 941'de öldürülmesi üzerine Deylemliler Berîdîler’in safına geçmişlerdir. Haziran 941'de ilk kez Bağdat'ı kısa süreliğine ele geçirdiler. Her ne kadar başkentten askerlerin ve halkın ayaklanmasıyla kovulmuş olsalar da, Mart 942'de Berîdîler Emîrü’l Ümerâ İbn Râik'in güçlerini yenmeyi başardılar ve bir kez daha başkente girdiler. İbn Raik ve Halife Müttaki, Hamdânîler'in yönettiği Musul'a kaçtılar. Hamdânî lideri Hasan, İbn Râik'i öldürttü ve onun yerine Halife Emîrü’l Ümerâ tarafından Nasırü'd Devle ("Hanedanın Savunucusu") laqab (şereflendirici sıfat) atandı. Bağdat'taki Berîdî yönetimi zalim ve kaotikti, çünkü başkentin yeni yöneticileri sadece para sızdırmayı amaçlıyordu; şehir kıtlık, hastalık ve kanunsuzlukla boğuşuyordu. İbn Râik'in hizmetinde bulunan ve daha önce Berîdîlere geçmiş olan Türk subayların birçoğu, örneğin Tüzün, Berîdî valisi Ebû Abdullah'ın küçük kardeşi Ebü’l-Hüseyin karşı komplo kurdular. Bu ihanete uğrayınca, birliklerinin çoğuyla kuzeye, Musul'a kaçtılar ve burada Halife ve Hamdânîler'i Bağdat'a karşı sefer düzenlemeye teşvik ettiler.
İbn el-Berîdî vezir oldu."
'nin, Ebû Abdullah el-Berîdî'ye vezirlik makamının verilmesi üzerine yazdığı hicivli şiir.
Hamdânîler Bağdat'a doğru ilerlerken Ebü’l Hüseyin şehri terk ederek Vasıt'taki Ebû Abdullah'ın yanına kaçtı. Hamdânîler, Temmuz ortasında şehre zaferle girdiler. Ancak durum hâlâ belirsizdi; Ebû Abdullah, Vasıt'ta kuvvetlerini toplayıp başkente doğru hareket etmeye başladı. Haberin ardından Bağdat'ta huzursuzluk yayıldı ve Halife, haremini güvenlik için nehrin yukarısına, Sâmerrâ'ya gönderdi. Hamdânîordusunun komutası Nasır Devle'nin kardeşi Ali'ye, Türkler ise kendi komutanları Tüzün ve 'a emanet edilirken, Berîdî ordusunun komutası Ebü’l Hüseyin'e verildi.
Medâin Muharebesi
Hamdânîler Bağdat'a doğru ilerlerken Ebü’l Hüseyin şehri terk ederek Vasıt'taki Ebû Abdullah'ın yanına kaçtı. Hamdânîler, Temmuz ortasında şehre zaferle girdiler. Ancak durum hâlâ belirsizdi; Ebû Abdullah, Vasıt'ta kuvvetlerini toplayıp başkente doğru hareket etmeye başladı. Haberin ardından Bağdat'ta huzursuzluk yayıldı ve Halife, haremini güvenlik için nehrin yukarısına, Sâmerrâ'ya gönderdi. Hamdânîordusunun komutası Nasırü'd Devle'nin kardeşi Ali'ye, Türkler ise kendi komutanları Tüzün ve 'a emanet edilirken, Berîdî ordusunun komutası Ebü’l Hüseyin'e verildi.
İki ordu Gil köyünde karşılaştı, iki fersah — y. 12 kilometre (7,5 mil) — Medâin'in güneyinde. Medâin ise Bağdat'ın 22 kilometre (14 mi) güneyindeydi. Muharebe 16-19 Ağustos tarihleri arasında dört gün sürdü. Başlangıçta Berîdîler üstünlük sağlamış, Hamdânîler bozguna uğramıştı. Nasırü'd Devle onları Medâin'de toparlamayı ve Berîdîleri yenmeyi başardı. Ordu sekreterleri de dahil olmak üzere birkaç üst düzey Berîdî yetkilisi ve komutanı esir alındı; Berîdî ordusundaki tüm Deylemli birliği de dahil diğerleri Hamdânîler'e sığındı. Öte yandan Hamdânîler o kadar bitkin ve tükenmişlerdi ki, Berîdîleri takip edemediler. Sadece bir hafta sonra Vasıt'a doğru hareket ettiler ve orada Berîdîlerin Basra'daki kalelerine doğru gittiklerini gördüler. 2 Eylül'de Nasırü'd Devle, esir Berîdî komutanlarıyla Bağdat'a zaferle girdi.
Sonrası
Medâin'deki pahalı zafer kısa sürede boşa çıktı: Seyfüddevle, Berîdîlere karşı seferi sürdürmek isterken, tarihçi Harold Bowen'a göre "kıskançlıktan ya da ihmalkarlıktan" kardeşi ona talep edilen parayı göndermedi. Ayrıca iki Türk generali Tüzün ve Khajkhaj'da itaatsizlik belirtileri görülmeye başlandı. Ordusunun güvenilmezliği giderek artınca Seyfü'd Devle seferi bırakıp gizlice Bağdat'a kaçmak zorunda kaldı. Bu gelişmeler karşısında dehşete düşen ve gerçek güç tabanından çok uzaklaşan Nasırü'd Devle, başkenti terk etmeye karar verdi ve Haziran 943'te iki kardeş Musul'a geri döndü. Seyfü'd Devle ayrıldıktan sonra, Tüzün ve Khajkhaj ganimetleri bölüşmeyi kabul ettiler: Tüzün Emîrü’l Ümerâ olacak, Khajkhaj ise başkomutan olacaktı; ancak kısa süre sonra Tüzün meslektaşını kör etti ve kenara itti.
Bağdat'ın efendisi olduktan sonra Tüzün, Basra'daki Berîdîler ile bir evlilik ittifakıyla mühürlenen bir barış arayışına girdi. Tüzün ile Berîdîler arasındaki ittifak, Halife Muttaki ve danışmanları tarafından bir tehdit olarak görülüyordu. Eylül 943'te, Tüzün hala Vasıt'tayken halife bir kez daha Hamdânîler 'e yardım için başvurdu: Nasırü'd Devle'nın kuzeni Hüseyin komutasındaki bir ordu Bağdat önünde belirdi ve halife başkenti terk edip kuzeye gitti ve Tikrit'te Nasırü'd Devle ile buluştu. Tüzün, hemen Vasıt'ı terk ederek halifeyi kuzeye doğru takip etti, Tikrit yakınlarında Seyfüddevle'yi iki muharebede ağır bir yenilgiye uğrattı ve Musul'u ele geçirdi. 26 Mayıs 944'te Tüzün ile Hamdânîler arasında Nasırü'd Devle'nin, Orta Irak'taki Halifeliğin çekirdek toprakları üzerindeki iddialarından vazgeçtiği ve karşılığında Yukarı Mezopotamya üzerindeki kontrolü ve Suriye üzerindeki iddialarının tanınması karşılığında yıllık 3,6 milyon dirhem haraç aldığı bir anlaşma imzalandı.
Tüzün'ün zaferi, Müttaki'nin başkente dönmeye ikna edilmesiyle sonuçlandı, ancak görevden alındı ve kör edildi ve yerine Müstekfî getirildi. Tüzün'ün hâkimiyeti uzun sürmedi, hemen ardından Büveyhiler'in saldırılarıyla karşı karşıya kaldı. Tüzün'ün 945 yılında ölmesi üzerine katibi Muhammed bin Şirzad Hamdânîlerin desteğini almaya çalıştı ancak başarılı olamadı. 16 Ocak 946'da, Büveyhiler Bağdat'ı ele geçirdiler ve Bağdat'ta bir asırlık Büveyhi yönetimini başlattılar. Berîdîler aynı zamanda artan zorluklarla da karşı karşıyaydılar: Basra'yı Umman hükümdarına karşı savunmak zorundaydılar ve Bağdat için uzun süredir verdikleri mücadelede kaynakları tükenince, şimdi birbirlerine karşı harekete geçmek zorundaydılar. En küçük Beridi kardeş Ebu Yusuf, en büyük kardeş Ebû Abdullah tarafından öldürüldü ve Ebû Abdullah da Haziran 944'te öldü. Oğlu Ebu'l-Kâsım, Büveyhiler'in Bağdat'ı ele geçirmesinin ardından 947'de onu kovmalarına kadar Basra'nın hükümdarı olarak kaldı. Bu tarihten itibaren siyasî faaliyetlerden vazgeçen Ebü’l-Kāsım 960’ta ölmüştür.
Değerlendirme
Tarihteki birçok örnekleri gibi merkezî otoritenin zayıf olduğu dönemlerde iktidarı ele geçiren Berîdîler, Abbâsî Devleti’ni siyasî ve iktisadî buhranlara sürüklemişlerdir. Bunlar halifelerin zaafından da faydalanarak önemli gelir kaynaklarına sahip olmuşlar ve bu sayede gittikçe güçlenerek devlete meydan okur hale gelmişlerdir.
Kaynakça
- Özel
- ^ a b c d Sourdel 1960, s. 1046.
- ^ a b c d e f Özaydın, Abdülkerim (1992). "BERÎDÎLER". TDV İslâm Ansiklopedisi. 5. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. ss. 501-502. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2024.
- ^ Bowen 1928, ss. 366–367, 370–371.
- ^ Amedroz & Margoliouth 1921, ss. 10, 12–18.
- ^ Bowen 1928, s. 374.
- ^ Amedroz & Margoliouth 1921, ss. 25–26.
- ^ Kennedy 2004, ss. 195–196.
- ^ Bowen 1928, ss. 374–376.
- ^ Amedroz & Margoliouth 1921, ss. 26, 29–30.
- ^ Amedroz & Margoliouth 1921, ss. 27–28.
- ^ a b c Bowen 1928, s. 376.
- ^ Bowen 1928, s. 362.
- ^ a b Amedroz & Margoliouth 1921, ss. 28, 30.
- ^ a b c d e f g Amedroz & Margoliouth 1921, s. 31.
- ^ Potts & Canepa 2018, s. 436.
- ^ Amedroz & Margoliouth 1921, ss. 31–32.
- ^ Bowen 1928, ss. 376–377.
- ^ Amedroz & Margoliouth 1921, s. 32.
- ^ Bianquis 1997, s. 104.
- ^ Kennedy 2004, s. 270.
- ^ Bowen 1928, ss. 377–378.
- ^ Bowen 1928, s. 382.
- ^ Amedroz & Margoliouth 1921, ss. 43–47.
- ^ Bowen 1928, ss. 382–383.
- ^ Amedroz & Margoliouth 1921, ss. 49–50.
- ^ Bowen 1928, s. 383.
- ^ Amedroz & Margoliouth 1921, ss. 52–54.
- ^ Kennedy 2004, ss. 270–271.
- ^ Amedroz & Margoliouth 1921, ss. 54–55.
- ^ Bowen 1928, ss. 384–385.
- ^ Kennedy 2004, s. 196.
- ^ Kennedy 2004, ss. 196, 214–215.
- ^ Sourdel 1960, ss. 1046–1047.
- ^ Bowen 1928, ss. 383–384.
- Genel
- ; Margoliouth, David S., (Ed.) (1921). The Eclipse of the 'Abbasid Caliphate. Original Chronicles of the Fourth Islamic Century, Vol. V: The concluding portion of The Experiences of Nations by Miskawaihi, Vol. II: Reigns of Muttaqi, Mustakfi, Muzi and Ta'i. Oxford: Basil Blackwell. OCLC 13341177.
- Bianquis, Thierry (1997). "Sayf al-Dawla". Bosworth, C. E.; ; ; (Ed.). The Encyclopaedia of Islam, New Edition, Volume IX: San–Sze (İngilizce). Leiden: E. J. Brill. ss. 103-110. doi:10.1163/1573-3912_islam_COM_1010. ISBN .
- Bowen, Harold (1928). İngilizce. Cambridge: Cambridge University Press. OCLC 386849.
- Kennedy, Hugh (2016). The Prophet and the Age of the Caliphates: The Islamic Near East from the 6th to the 11th Century (İngilizce) (Second bas.). Oxford ve New York: Routledge. ISBN .
- Potts, D. T.; Canepa, Matthew P. (2018). "Ctesiphon". Nicholson, Oliver (Ed.). The Oxford Dictionary of Late Antiquity (İngilizce). Oxford: Oxford University Press. s. 436. ISBN .
- (1960). "al-Barīdī". Gibb, H. A. R.; ; ; ; Lewis, B.; (Ed.). The Encyclopaedia of Islam, New Edition, Volume I: A–B (İngilizce). Leiden: E. J. Brill. ss. 1046-1047. OCLC 495469456.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Beridiler Arapca البريديون Abbasi tarihinde onemli rol oynayan ailelerden birisidir TarihiErken donem 9 10 yuzyillarda Irak haritasi Ebu Abdullah el Beridi Ahmed ailenin reisi sifatiyla Halife Muktedir h 908 929 wbr 929 932 doneminde vezir olan Ibn Mukle ye 20 000 dirhem rusvet vererek Sus ve Cundisapur haric Ahvaz vilayetinin vergilerini toplama gorevini ustlenmistir Ayrica kardesleri ile Ebu Yusuf un da onemli gelirler elde etmelerini saglamistir 930 da tevkif edildikleri zaman Halife Muktedir in istedigi 400 000 dinar fidyeyi rahatlikla odeyerek hapishaneden kurtuldular ve 933 de Ahvaz a tekrar hakim oldular Ertesi yil halife Ahvaz in idaresini hacibi Yakut a verince Ebu Abdullah Ahvaz in harac islerine ilaveten onun katibi olarak da hizmet etmistir Kardesi Ebu l Huseyin de Bagdat ta Yakut a vekalet etmistir Halife Kahir h 929 929 wbr 932 934 zamaninda Ebu Abdullah kardesleri ile beraber onemli gorevler almistir Halife Razi h 934 940 Emiru l Umera Ibn Raiḳ in tavsiyesiyle Beridileri Ahvaz dan uzaklastirmak icin sefere cikmistir Ancak yillik 360 000 dinar vergiyi her ay taksitle odemesi sartiyla Ahvaz in idaresi gene Ebu Abdullah a birakilmistir Fakat halife Bagdat a dondukten sonra Beridiler vergiyi gondermediler Ote yandan Ibn Raiḳ in ordusunda bulunan Huceriyye adli bir gruba mensup askerler Ebu Abdullah a katildilar Bu duruma sinirlenen Ibn Raiḳ Ebu Abdullah tan onlari derhal yanindan uzaklastirmasini istemistir Ibn Raiḳ in teklifini reddeden Ebu Abdullah in askerleri Basra ya yuruyerek halkin da destegiyle Ibn Raiḳ in naibi Ibn Yezdad i yenmislerdir Ibn Raiḳ bu gelismeler uzerine Beckem adli Turk kumandanini ona karsi yollamistir Beckem Beridi ordusunu maglup edince Ebu Abdullah ve kardesleri yanlarina 300 000 dinar alip Basra ya kactilar daha sonra Ubulle ye gecerek gelismeleri oradan takip ettiler Ibn Raiḳ ile Beridiler arasindaki savaslar bir sure daha devam etmis ve sonunda 936 937 de Ebu Abdullah Buveyhi Meliki Imaduddevle nin yanina Fars a kacarak onu Irak i ele gecirmeye tesvik etmislerdir Imaduddevle kisa bir muddet sure Ebu Abdullah in iki oglu Ebu l Hasan Muhammed ile Ebu Ca fer Feyyaz i rehin alarak kardesi Muizzuddevle yi Ebu Abdullah ile beraber Irak a gonderdi Ahvaz da bulunduklari sirada Buveyhiler ile anlasmazliga dusen Ebu Abdullah Basiyan a ve oradan da Basra ya gitmistir Beckem in Vasit a yerleserek butun Irak i istila etmesinden korkan Ibn Raiḳ Ebu Abdullah ile anlasmistir Bunu haber alan Beckem Beridilerin uzerine yuruyup onlari maglup ettiyse de takip etmedi ve Ebu Abdullah a haber gonderip Ibn Raiḳ e karsi kendisini desteklerse Vasit i ona birakacagini bildirmistir Beckem in veziri Ebu Ca fer taraflar arasinda anlasma sagladigi gibi Ebu Abdullah in halifeye vezir olmasi icin de calismistir Halife Razi nin kabulu uzerine Ebu Abdullah Ebu l Futuh un yerine 940 da vezir tayin edilmistir Ancak bu anlasma uzun surmemis ve Beckem ayni yil Vasit uzerine yuruyerek Emiru l Umera olamak isteyen Ebu Abdullah i vezirlikten azletmistir Ebu Abdullah da Vasit tan Basra ya kacmistir Ibn Raik donemi Beckem in Tuzun kumandasinda gonderdigi kuvvetler Beridiler i yenmis ancak cok gecmeden Beckem in 941 de oldurulmesi uzerine Deylemliler Beridiler in safina gecmislerdir Haziran 941 de ilk kez Bagdat i kisa sureligine ele gecirdiler Her ne kadar baskentten askerlerin ve halkin ayaklanmasiyla kovulmus olsalar da Mart 942 de Beridiler Emiru l Umera Ibn Raik in guclerini yenmeyi basardilar ve bir kez daha baskente girdiler Ibn Raik ve Halife Muttaki Hamdaniler in yonettigi Musul a kactilar Hamdani lideri Hasan Ibn Raik i oldurttu ve onun yerine Halife Emiru l Umera tarafindan Nasiru d Devle Hanedanin Savunucusu laqab sereflendirici sifat atandi Bagdat taki Beridi yonetimi zalim ve kaotikti cunku baskentin yeni yoneticileri sadece para sizdirmayi amacliyordu sehir kitlik hastalik ve kanunsuzlukla bogusuyordu Ibn Raik in hizmetinde bulunan ve daha once Beridilere gecmis olan Turk subaylarin bircogu ornegin Tuzun Beridi valisi Ebu Abdullah in kucuk kardesi Ebu l Huseyin karsi komplo kurdular Bu ihanete ugrayinca birliklerinin coguyla kuzeye Musul a kactilar ve burada Halife ve Hamdaniler i Bagdat a karsi sefer duzenlemeye tesvik ettiler Ey gok yikilmaya ey yer sarsilmaya hazir ol Ibn el Beridi vezir oldu nin Ebu Abdullah el Beridi ye vezirlik makaminin verilmesi uzerine yazdigi hicivli siir Hamdaniler Bagdat a dogru ilerlerken Ebu l Huseyin sehri terk ederek Vasit taki Ebu Abdullah in yanina kacti Hamdaniler Temmuz ortasinda sehre zaferle girdiler Ancak durum hala belirsizdi Ebu Abdullah Vasit ta kuvvetlerini toplayip baskente dogru hareket etmeye basladi Haberin ardindan Bagdat ta huzursuzluk yayildi ve Halife haremini guvenlik icin nehrin yukarisina Samerra ya gonderdi Hamdaniordusunun komutasi Nasir Devle nin kardesi Ali ye Turkler ise kendi komutanlari Tuzun ve a emanet edilirken Beridi ordusunun komutasi Ebu l Huseyin e verildi Medain Muharebesi Hamdaniler Bagdat a dogru ilerlerken Ebu l Huseyin sehri terk ederek Vasit taki Ebu Abdullah in yanina kacti Hamdaniler Temmuz ortasinda sehre zaferle girdiler Ancak durum hala belirsizdi Ebu Abdullah Vasit ta kuvvetlerini toplayip baskente dogru hareket etmeye basladi Haberin ardindan Bagdat ta huzursuzluk yayildi ve Halife haremini guvenlik icin nehrin yukarisina Samerra ya gonderdi Hamdaniordusunun komutasi Nasiru d Devle nin kardesi Ali ye Turkler ise kendi komutanlari Tuzun ve a emanet edilirken Beridi ordusunun komutasi Ebu l Huseyin e verildi Iki ordu Gil koyunde karsilasti iki fersah y 12 kilometre 7 5 mil Medain in guneyinde Medain ise Bagdat in 22 kilometre 14 mi guneyindeydi Muharebe 16 19 Agustos tarihleri arasinda dort gun surdu Baslangicta Beridiler ustunluk saglamis Hamdaniler bozguna ugramisti Nasiru d Devle onlari Medain de toparlamayi ve Beridileri yenmeyi basardi Ordu sekreterleri de dahil olmak uzere birkac ust duzey Beridi yetkilisi ve komutani esir alindi Beridi ordusundaki tum Deylemli birligi de dahil digerleri Hamdaniler e sigindi Ote yandan Hamdaniler o kadar bitkin ve tukenmislerdi ki Beridileri takip edemediler Sadece bir hafta sonra Vasit a dogru hareket ettiler ve orada Beridilerin Basra daki kalelerine dogru gittiklerini gorduler 2 Eylul de Nasiru d Devle esir Beridi komutanlariyla Bagdat a zaferle girdi Sonrasi Medain deki pahali zafer kisa surede bosa cikti Seyfuddevle Beridilere karsi seferi surdurmek isterken tarihci Harold Bowen a gore kiskancliktan ya da ihmalkarliktan kardesi ona talep edilen parayi gondermedi Ayrica iki Turk generali Tuzun ve Khajkhaj da itaatsizlik belirtileri gorulmeye baslandi Ordusunun guvenilmezligi giderek artinca Seyfu d Devle seferi birakip gizlice Bagdat a kacmak zorunda kaldi Bu gelismeler karsisinda dehsete dusen ve gercek guc tabanindan cok uzaklasan Nasiru d Devle baskenti terk etmeye karar verdi ve Haziran 943 te iki kardes Musul a geri dondu Seyfu d Devle ayrildiktan sonra Tuzun ve Khajkhaj ganimetleri bolusmeyi kabul ettiler Tuzun Emiru l Umera olacak Khajkhaj ise baskomutan olacakti ancak kisa sure sonra Tuzun meslektasini kor etti ve kenara itti Bagdat in efendisi olduktan sonra Tuzun Basra daki Beridiler ile bir evlilik ittifakiyla muhurlenen bir baris arayisina girdi Tuzun ile Beridiler arasindaki ittifak Halife Muttaki ve danismanlari tarafindan bir tehdit olarak goruluyordu Eylul 943 te Tuzun hala Vasit tayken halife bir kez daha Hamdaniler e yardim icin basvurdu Nasiru d Devle nin kuzeni Huseyin komutasindaki bir ordu Bagdat onunde belirdi ve halife baskenti terk edip kuzeye gitti ve Tikrit te Nasiru d Devle ile bulustu Tuzun hemen Vasit i terk ederek halifeyi kuzeye dogru takip etti Tikrit yakinlarinda Seyfuddevle yi iki muharebede agir bir yenilgiye ugratti ve Musul u ele gecirdi 26 Mayis 944 te Tuzun ile Hamdaniler arasinda Nasiru d Devle nin Orta Irak taki Halifeligin cekirdek topraklari uzerindeki iddialarindan vazgectigi ve karsiliginda Yukari Mezopotamya uzerindeki kontrolu ve Suriye uzerindeki iddialarinin taninmasi karsiliginda yillik 3 6 milyon dirhem harac aldigi bir anlasma imzalandi Tuzun un zaferi Muttaki nin baskente donmeye ikna edilmesiyle sonuclandi ancak gorevden alindi ve kor edildi ve yerine Mustekfi getirildi Tuzun un hakimiyeti uzun surmedi hemen ardindan Buveyhiler in saldirilariyla karsi karsiya kaldi Tuzun un 945 yilinda olmesi uzerine katibi Muhammed bin Sirzad Hamdanilerin destegini almaya calisti ancak basarili olamadi 16 Ocak 946 da Buveyhiler Bagdat i ele gecirdiler ve Bagdat ta bir asirlik Buveyhi yonetimini baslattilar Beridiler ayni zamanda artan zorluklarla da karsi karsiyaydilar Basra yi Umman hukumdarina karsi savunmak zorundaydilar ve Bagdat icin uzun suredir verdikleri mucadelede kaynaklari tukenince simdi birbirlerine karsi harekete gecmek zorundaydilar En kucuk Beridi kardes Ebu Yusuf en buyuk kardes Ebu Abdullah tarafindan olduruldu ve Ebu Abdullah da Haziran 944 te oldu Oglu Ebu l Kasim Buveyhiler in Bagdat i ele gecirmesinin ardindan 947 de onu kovmalarina kadar Basra nin hukumdari olarak kaldi Bu tarihten itibaren siyasi faaliyetlerden vazgecen Ebu l Kasim 960 ta olmustur DegerlendirmeTarihteki bircok ornekleri gibi merkezi otoritenin zayif oldugu donemlerde iktidari ele geciren Beridiler Abbasi Devleti ni siyasi ve iktisadi buhranlara suruklemislerdir Bunlar halifelerin zaafindan da faydalanarak onemli gelir kaynaklarina sahip olmuslar ve bu sayede gittikce guclenerek devlete meydan okur hale gelmislerdir KaynakcaOzel a b c d Sourdel 1960 s 1046 a b c d e f Ozaydin Abdulkerim 1992 BERIDILER TDV Islam Ansiklopedisi 5 Istanbul Turkiye Diyanet Vakfi ss 501 502 Erisim tarihi 29 Agustos 2024 Bowen 1928 ss 366 367 370 371 Amedroz amp Margoliouth 1921 ss 10 12 18 Bowen 1928 s 374 Amedroz amp Margoliouth 1921 ss 25 26 Kennedy 2004 ss 195 196 Bowen 1928 ss 374 376 Amedroz amp Margoliouth 1921 ss 26 29 30 Amedroz amp Margoliouth 1921 ss 27 28 a b c Bowen 1928 s 376 Bowen 1928 s 362 a b Amedroz amp Margoliouth 1921 ss 28 30 a b c d e f g Amedroz amp Margoliouth 1921 s 31 Potts amp Canepa 2018 s 436 Amedroz amp Margoliouth 1921 ss 31 32 Bowen 1928 ss 376 377 Amedroz amp Margoliouth 1921 s 32 Bianquis 1997 s 104 Kennedy 2004 s 270 Bowen 1928 ss 377 378 Bowen 1928 s 382 Amedroz amp Margoliouth 1921 ss 43 47 Bowen 1928 ss 382 383 Amedroz amp Margoliouth 1921 ss 49 50 Bowen 1928 s 383 Amedroz amp Margoliouth 1921 ss 52 54 Kennedy 2004 ss 270 271 Amedroz amp Margoliouth 1921 ss 54 55 Bowen 1928 ss 384 385 Kennedy 2004 s 196 Kennedy 2004 ss 196 214 215 Sourdel 1960 ss 1046 1047 Bowen 1928 ss 383 384 Genel Margoliouth David S Ed 1921 The Eclipse of the Abbasid Caliphate Original Chronicles of the Fourth Islamic Century Vol V The concluding portion of The Experiences of Nations by Miskawaihi Vol II Reigns of Muttaqi Mustakfi Muzi and Ta i Oxford Basil Blackwell OCLC 13341177 Bianquis Thierry 1997 Sayf al Dawla Bosworth C E Ed The Encyclopaedia of Islam New Edition Volume IX San Sze Ingilizce Leiden E J Brill ss 103 110 doi 10 1163 1573 3912 islam COM 1010 ISBN 978 90 04 10422 8 Bowen Harold 1928 Ingilizce Cambridge Cambridge University Press OCLC 386849 Kennedy Hugh 2016 The Prophet and the Age of the Caliphates The Islamic Near East from the 6th to the 11th Century Ingilizce Second bas Oxford ve New York Routledge ISBN 978 1 138 78761 2 Potts D T Canepa Matthew P 2018 Ctesiphon Nicholson Oliver Ed The Oxford Dictionary of Late Antiquity Ingilizce Oxford Oxford University Press s 436 ISBN 978 0 19 866277 8 1960 al Baridi Gibb H A R Lewis B Ed The Encyclopaedia of Islam New Edition Volume I A B Ingilizce Leiden E J Brill ss 1046 1047 OCLC 495469456