Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Boris Nikolayeviç Yeltsin (Rusça: Бори́с Никола́евич Е́льцин) (1 Şubat 1931, Sverdlovsk - 23 Nisan 2007, Moskova), Rusya'nın ilk başbakanı ve devlet başkanı.
| Boris Nikolayeviç Yeltsin Борис Николаевич Ельцин | |
|---|---|
 | |
| Yeltsin'in resmî portresi, 1992 | |
| Rusya devlet başkanı | |
| Görev süresi 12 Temmuz 1991 - 31 Aralık 1999 | |
| Başbakan | Yegor Gaydar 1992 Viktor Çernomirdin 1992-1998 1998 Yevgeni Primakov 1998-1999 1999 Vladimir Putin 1999 |
| Başkan Yardımcısı | Alexander Rutskoy (1991–1993) |
| Yerine geldiği | Mihail Gorbaçov (SSCB adına) |
| Yerine gelen | Vladimir Putin |
| RSFSC Yüksek Sovyeti Prezidyum Başkanı | |
| Görev süresi 29 Mayıs 1990 - 10 Temmuz 1991 | |
| Yerine geldiği | Vitali Vorotnikov |
| Yerine gelen | Ruslan Hasbulatov geçici |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | Boris Nikolayevich Yeltsin 1 Şubat 1931 Sverdlovsk (Bugün Yekaterinburg) |
| Ölüm | 23 Nisan 2007 (76 yaşında) Moskova, Rusya |
| Evlilik(ler) | (e. 1956; ö. 2007) |
| Çocuk(lar) | Tatyana Dyachenko (1960) |
| Dini | Rus Ortodoks |
| İmzası |  |
Gençliği
Rus kökenli bir çiftçinin oğludur. İnşaat mühendisliği öğrenimi gördükten sonra, bir inşaat işletmesinde idareci olarak vazife aldı. 1961'de Sovyetler Birliği Komünist Partisi'ne girdi. Parti içinde hızla yükselerek Sverdlovsk bölgesi parti birinci sekreterliğine getirildi. Mihail Gorbaçov'un Sovyetler Birliği devlet başkanı oluşundan hemen sonra Moskova'ya çağrıldı. Nisan 1985'te Komünist Partisi Merkez Komitesine seçildi. Ekim 1985'te de Moskova Parti Teşkilatı Şefi oldu. Kısa zamanda kamuoyunun güvenini kazandı. Aynı zamanda Politbüro'ya da girdi. Yegor Ligaçev ile anlaşmazlığa düştü. 1987'de Gorbaçov tarafından görevden uzaklaştırıldı. Şubat 1988'de partiyle ilgili bütün yetkileri elinden alındı. İnşaat Bakanı Yardımcılığına tayin edildi.
Gorbaçov ile karşıtlık
Daha sonra Moskova'da halkın isteklerini dile getiren bir siyasetçi olarak sivrildi. Mart 1989'da Moskova'da %89,6 oranında oy alarak SSCB Halk Temsilcileri Kongresine seçildi. Siyasi ve ekonomik sahada çoğulculuğu savundu. Mayıs 1990'da Gorbaçov'un isteğine aykırı olarak Rusya Federasyonu Komünist Partisi Başkanlığına getirildi.
Haziran 1991'de Rusya Başkanlığına seçildi. 19 Ağustos 1991 de SSCB başkanı Gorbaçov'a karşı sertlik yanlıları tarafından düzenlenen darbeyi şiddetle protesto etti. Darbecilere karşı halkı direnişe çağırdı. Moskova'da denen Rusya parlamento binasına ulaşmayı başardı. Darbecileri suçlu ve hain ilan ederek, ordu ve KGB içinde darbeye karşı çıkanların ve ABD'nin yardımıyla Beyaz Saray'ı direnişin merkezine dönüştürdü. Gorbaçov'un Devlet Başkanı olarak yeniden göreve dönmesini sağladı. Darbenin başarısızlığa uğratılmasında ve Gorbaçov'un yeniden göreve dönmesinde en önemli rolü oynadı. Darbecilere karşı gösterdiği kararlı tutumuyla büyük bir prestij kazandı. Gorbaçov'un bazı başarısızlıkları Yeltsin'i daha güçlü hâle getirdi. Gorbaçov'un göreve dönmesinden sonra askeriyede ve çeşitli devlet kademelerinde yapılan tasfiye hareketleri ile nüfuzunu arttırdı.Anayasaya aykırı kararnameler çıkardı ve Gorbaçov'dan bağımsız uygulamalara girişti. Komünist Partiyi yasakladı ve bütün parti mallarına el koydu.
Askerî darbe girişimi 17 Mart 1991'deki Sovyetler Birliği Referandumu'na göre 20 Ağustos 1991'de yapılacak olan yenilenmiş birlik antlaşmasının da iptal edilmesine sebep oldu. Siyasi reformların yanı sıra, ekonomik konularda da reformlara giden Yeltsin, 2 Ocak 1992'de yürürlüğe girecek olan yüksek oranlı fiyat artışları hususunda halktan ve parlamentodan destek istedi. Rusya parlamentosundan olağanüstü yetkiler aldı.
Rusya Federasyonu Başkanlığı
8 Aralık 1991'de Yeltsin ile Ukrayna ve Belarus Cumhuriyetlerinin Devlet Başkanları Sovyetler Birliği'nin dağıldığını ve Bağımsız Devletler Topluluğu'nun (BDT) kurulduğunu ilân ettiler. Ancak 12 Aralık'ta Rusya Federatif Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Yüksek Sovyeti bu antlaşmanın onaylanmasını reddetti. Sovyet anayasasına göre birliğin dağıtılması ancak Yüksek Sovyet Meclisinin yetkisindeydi. Ancak Yeltsin'in Gorbaçov'u istifaya zorlaması Yüksek Sovyet'in kararını geçersiz kıldı. 21 Aralıkta geri kalan 12 Cumhuriyetin 11'i de BDT'ye katıldı. Yeltsin, Gorbaçov'la birlikte BDT'nin yıl sonunda Sovyetler Birliği'nin yerini alacağını açıkladı. Ancak Gorbaçov 25 Aralık 1991'de Devlet Başkanlığı vazifesinden istifa etti. Çok çabuk davranan Yeltsin, Gorbaçov'un Kremlin'deki ofisine taşındı. Ordunun komutasını eline aldı. Birleşmiş Milletlere Sovyetler Birliği'nin Güvenlik Konseyindeki yerini Rusya Federasyonunun alacağını bildirdi. Nükleer füzelerle ilgili fırlatma şifrelerine el koydu. İdarede ABD'yi örnek alan Yeltsin Başkanlık vazifesini de kendinde topladı.
Eylül 1992’de Halk Temsilcileri Kongresi’nde Sergey Baburin önderliğindeki Ulusal Birlik adlı muhalif grup SSCB'yi dağıtan anlaşmanın 12 Aralık 1991’deki Yüksek Sovyet oturumunda reddedildiğini, bu nedenle anlaşmanın geçersiz olduğunu bildiren dilekçeyi Anayasa Mahkemesi’ne gönderdi. Fakat Yeltsin denetimindeki mahkeme bu dilekçeyi incelemeye almadı.
1993 Krizi
Yeltsin 1993 yılında reform önerilerini ve yönetim değişikliklerini engellemeye çalışan Parlamentoyu asker kullanarak dağıttı. Parlamento binasını tanklarla bombalatmaktan bile çekinmedi. Ardından Parlamento seçimleri yapıldı.Seçimleri Yeltsin yanlısı adaylar kazandı. Böylece Yeltsin Parlamento da yandaş sayısını arttırarak konumunu daha da güçlendirdi.
Rusya'nın 1990'lı yıllarda hızlı özelleştirilme sürecinde ülkeyi yöneten Yeltsin, 1994 yılında Çeçenistan'da büyük çaplı bir askerî müdahale düzenledi ve işgal etti. Ardından Çeçenistan'ın özerkliğini sınırlandırarak Rusya egemenliğini sağlamlaştırmaya çalıştı. Ancak Çeçen direnişinin artarak devam etmesi ve Rusya kayıplarının artması sonucu iç politikada zor duruma düştü.
Yeltsin, Rusya Devlet Başkanı olarak son dış gezilerinden birinde Kasım 1999'da Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilâtı (AGİT) zirvesine katılmak üzere İstanbul'a gitti. O günlerde ABD ile ilişkileri gayet iyi durumda olan Türkiye, Orta Asya ve Kafkaslar'da Rusya ile rekabete girişmişti. Zirve sırasında imzalanan Bakü-Ceyhan Boru Hattı antlaşması, ABD destekli Türkiye'nin eski Sovyet topraklarında artan etkisinin bir göstergesiydi. Zirvede ABD Başkanı Bill Clinton ile söz düellosuna giren Yeltsin, Kafkaslar'da bir içsavaş başlatan Çeçen isyancılarını "haydut ve katil" olarak niteledi ve "Silâhlı çetelerle aynı masaya oturamayız. Bu teröristlerin kökünü kazımalıyız ve onlara hangi ülkelerin yardım ettiğini biliyoruz" ifadelerini kullandı. Yeltsin, Yugoslavya'ya yapılan NATO hava saldırılarına da karşı çıktı. Bu yorumları, Çeçenistan sorununa barışçı bir çözüm bulunmasını isteyen Clinton'un eleştirisine hedef oldu. Yeltsin Fransa başkanı Chirac ve Almanya şansölyesi Schröder ile yaptığı bire bir görüşmelerde de eleştirilince AGİT toplantısını terk etti ve Rusya'ya döndü.
1996 Seçimleri
Yeltsin 1996 yılındaki şaibeli devlet başkanlığı seçimlerinde yeniden başkan seçildi. Ancak seçimin hileli olduğuna yönelik pek çok itiraz yapıldı. Yeltsin'in bu seçimlerde ABD Başkanı Bill Clinton'un devreye girmesiyle, ABD'li danışmanlardan yardım aldığı ileri sürüldü. Yeltsin bu seçimin ilk turunda % 35 oy alırken rakibi Komünist Parti adayı Gennadi Züganov % 32 oy almıştır. İkinci tur seçimlerde Komünist Parti adayı bazı sağcı güçlerin de desteğini almış fakat % 40 oy alabilmiştir. Yeltsin ise % 53 oyla tekrar başkan seçilmiştir. Ancak 20 Şubat 2012'de muhalif cepheden Sergey Baburin ve Sergey Udaltsov 1996 seçimlerinde pek çok seçim sahtekarlığına şahit olduklarını ve bu seçimin galibinin kesinlikle Komünist Parti lideri Gennadi Züganov olduğunu belirtmişlerdir.
Yeltsin 1998 yılındaki ekonomik krizin ardından tamamen otoritesini kaybetti. Bu dönemde başarısızlığını hükûmetlere yükleyerek sık sık başbakan değiştiren Yeltsin giderek ordunun da desteğini kaybetmeye başladı. Ekonomik kriz döneminde göreve getirdiği Yevgeni Primakov'un ekonomide kısmen toparlanma sağlayarak halktan ve meclisten destek alması Yeltsin'de iktidarı kaybetme korkusuna sebep oldu. Bunun üzerine Yeltsin, Mayıs 1999'da başbakan Yevgeni Primakov'u da görevden aldı.
İktidarının sonu ve ölümü
Özellikle 2. döneminde Yeltsin; alkolizm sorunları ve Rusya'yı yönetebilecek sağlığa sahip olmadığından sıkça eleştirilmiştir.
1999 yılında Yeltsin'in kızının ve damadının adının bir yolsuzluk skandalına bulaşması ile Rusya basını Yeltsin'in Başkanlığını iyice sorgulamaya başladı. Yeltsin ise bu baskılara iç ve dış politikada sertlik yanlısı düşünceleri ile tanınan eski KGB ajanı olan Vladimir Putin'i başbakanlığa getirerek karşılık verdi. Ancak aynı yılın sonuna doğru muhalefetten ve halktan gelen baskılara karşı koymakta zorlanan Yeltsin 31 Aralık 1999 akşamı televizyonda yaptığı konuşmada istifa ettiğini ve yerine anayasa gereği Başbakan Putin'in geçeceğini açıkladı.
2000 yılında, emekliliğe ayrıldıktan sonra bir Rusya televizyon kanalında yaptığı röportajında, geçmişte katlanmak zorunda kaldığı en büyük sorumluluğunun, Çeçenistan'da ölen insanlar olduğunu belirtti.
Yeltsin, 23 Nisan 2007 tarihinde kalp yetmezliği sebebiyle öldü. Devlet töreni yapıldı, cenazesine 3 bin kişi katıldı. Rusya'nın önde gelen kamuoyu araştırma şirketlerinden olan Levada'nın Ocak 2015'te yaptığı anket sonuçlarına göre halkın % 9'u Boris Yeltsin hakkında olumlu bir değerlendirmede bulunurken, % 78'i olumsuz bir değerlendirmede bulundu. Yeltsin'in cenazesi Novodeviçi Mezarlığı'na gömüldü.
Siyasi eleştiriler
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Temmuz 2022) () |
Rusya Parlamento Başkanı Ruslan Hasbulatov'a göre Yeltsin'in tüm liderliği boyunca "yüzlerce" CIA ajanıyla çevrili olduğunu belirtmiştir. Hasbulatov, Yeltsin'in özellikle tartışmalı 1996 yılındaki seçimleri ABD'nin doğrudan yardımı ve desteği sayesinde kazandığını iddia etmiştir. Yeltsin'in birlikte çalışacağı bakanlar ve yetkililer için CIA ajanlarından onay aldığı da iddia edilmiştir.
Kişisel yaşamı
Colton, Yeltsin'i "içsel karmaşıklıklarla dolu", hem "matematiksel bir zihin yapısı" hem de "macera zevki" sergileyen bir adam olarak tanımladı, Yeltsin'in "bir durumu bütünsel olarak kavrama sezgisine" sahip olduğunu belirtti. Colton, Yeltsin'in dik kafalı, ve huzursuz olabileceğini düşünüyordu. Evans, Yeltsin'in otobiyografisinde, liderin kendisini bir Rus'tan çok bir Sovyet olarak gördüğünü belirtmiştir. Yeltsin, hayatı boyunca genellikle gizlemeye çalıştığı bir dizi sağlık sorunu yaşamıştır. Çocukken hem kırık bir burnu hem de sakat bir eli vardı ve bu fiziksel özelliklerinden dolayı utanç duymaya devam etti; toplum içindeyken sık sık sol elini masanın altına ya da kravatının arkasına gizlerdi. Ayrıca orta kulak enfeksiyonu nedeniyle sağ tarafı da sağırdı. Annesi dindar bir Ortodoks Hristiyan olmasına rağmen, Yeltsin bir dindar olarak büyümemiş, ancak 1980'lerde ve 1990'larda dindar olmuştur.
Yeltsin, "yönetim tarzının" "sert" olduğunu ve "sıkı disiplin ve verilen sözlerin yerine getirilmesini talep ettiğini" belirtmiştir. Yeltsin bir işkolikti; UPI üniversitesindeyken geceleri sadece dört saat uyuma alışkanlığı geliştirdi. Dakikti ve astlarının geç kalması konusunda çok katıydı. Mükemmel bir hafızası vardı ve okumayı severdi; 1985'te ailesinin elinde yaklaşık 6000 cilt kitap vardı. UPI üniversitesinde eşek şakalarından hoşlanmasıyla tanınırdı. Halk şarkılarını ve pop melodilerini dinlemekten hoşlanırdı ve gençliğinden itibaren lozhki kaşıklarını çalabilirdi. Yeltsin, 1990'larda sağlık durumu kötüleşene kadar buzlu suda yüzmekten hoşlanıyordu ve hayatı boyunca her güne soğuk bir duşla başladı. Ayrıca buhar banyosunu kullanmayı da severdi. Yeltsin ayrıca avlanmayı severdi ve kendi av silahları koleksiyonuna sahipti. Çalışanlarına, genellikle onları daha çok çalışmaya motive etmek için saat ve diğer hatıra eşyaları vermeyi severdi. İnsanların küfür etmesinden hoşlanmazdı ve sinirlendiğinde ya da öfkelendiğinde sık sık elindeki kalemleri kırdığı bilinirdi.
Yeltsin'in alkole karşı yüksek bir toleransı vardı ve 1980'lere gelindiğinde ortalamanın üstünde alkol alıyordu. Yeltsin'in en sevdiği yazar Anton Çehov idi, ancak Sergei Yesenin ve Alexander Pushkin'in eserlerini de beğeniyordu. Colton Yeltsin'i "boğuk bariton" bir sese sahip olarak tanımlamıştır.
Doder ve Branson, Yeltsin'in "genç Ruslar için bir kahraman, antikomünist olmaları gerekmeyen ancak Brejnev yıllarının acısı ve ilgisizliğiyle dolu olanlar için bir kült figür" olduğunu belirtmişlerdir. Onun "coşkulu, neredeyse aşırı derecede açık", ve aynı zamanda "karizmatik" olduğunu belirttiler. Yeltsin'in Sovyet yönetimine meydan okurken kendisini "gerçek bir işçi sınıfı kahramanı" olarak sunduğunu da eklediler.
Yeltsin arkadaşlarına sadıktı. Yeltsin, arkadaş olarak mesleki açıdan yetkin ve ahlaki açıdan titiz olduğunu düşündüğü kişileri seçti. Aron, Yeltsin'in arkadaşları arasında "tükenmez bir neşe, coşku ve misafirperverlik kaynağı" olabileceğini belirtmiştir.
| Wikimedia Commons'ta Boris Yeltsin ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
Kaynakça
- ^ Bakınız: 1993 Rusya anayasa krizi
- ^ Hellenic Resources Network, 18 Kasım 1999 29 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- ^ Hellenic Resources Network, 19 Kasım 1999 29 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- ^ "bbc news". 6 Eylül 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Nisan 2007.
- ^ "ntvmsnbc". 25 Nisan 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Nisan 2007.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Şubat 2018 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Şubat 2018.
- ^ 12 Haziran 2021 tarihli Russia Today haberi 10 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) 26 Ağustos 2021 tarihinde erişilmiştir
- ^ Colton 2008, s. 6.
- ^ a b Colton 2008, s. 50.
- ^ Colton 2008, s. 51.
- ^ Colton 2008, s. 36.
- ^ a b c Colton 2008, s. 37.
- ^ Evans 1994, s. 36.
- ^ Colton 2008, ss. 91, 92.
- ^ Colton 2008, s. 48.
- ^ Aron 2000, s. 8.
- ^ Colton 2008, s. 92.
- ^ Colton 2008, s. 35.
- ^ a b Aron 2000, s. 31.
- ^ Colton 2008, s. 91.
- ^ Aron 2000, s. 17.
- ^ Aron 2000, s. 32.
- ^ Colton 2008, s. 95.
- ^ Aron 2000, s. 15; Colton 2008, s. 57.
- ^ a b Colton 2008, s. 110.
- ^ Colton 2008, ss. 87-88.
- ^ Aron 2000, ss. 23-24; Colton 2008, s. 100.
- ^ Aron 2000, s. 28.
- ^ Colton 2008, s. 112.
- ^ Colton 2008, s. 88.
- ^ Colton 2008, s. 45.
- ^ Colton 2008, s. 83.
- ^ a b Doder & Branson 1990, s. 270.
- ^ Doder & Branson 1990, s. 278.
- ^ Doder & Branson 1990, s. 380.
- ^ a b c Aron 2000, s. 34.
Ayrıca bakınız
| Parti siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: | Birinci Sekreteri 23 Aralık 1985 - 12 Kasım 1987 | Sonra gelen: |
| Siyasi görevi | ||
| Önce gelen: Vitali Vorotnikov | 29 Mayıs 1990 - 10 Temmuz 1991 | Sonra gelen: |
| Önce gelen: Yeni makam | 10 Temmuz 1991 - 25 Aralık 1991 | Sonra gelen: |
| Önce gelen: Geçici | Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti Başbakanı olarak 6 Kasım 1991 - 25 Aralık 1991 | Sonra gelen: Rusya Başbakanı |
| Önce gelen: | 25 Aralık 1991 - 31 Aralık 1999 | Sonra gelen: Vladimir Putin |
| Önce gelen: Rusya SFSC Başbakanı | Rusya Başbakanı olarak 25 Aralık 1991 - 15 Haziran 1992 | Sonra gelen: Yegor Gaydar Geçici |
| Önce gelen: Geçici | Rusya Savunma Bakanı Geçici 16 Mart - 18 Mayıs 1992 | Sonra gelen: |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Boris Nikolayevic Yeltsin Rusca Bori s Nikola evich E lcin 1 Subat 1931 Sverdlovsk 23 Nisan 2007 Moskova Rusya nin ilk basbakani ve devlet baskani Boris Nikolayevic Yeltsin Boris Nikolaevich ElcinYeltsin in resmi portresi 1992Rusya devlet baskaniGorev suresi 12 Temmuz 1991 31 Aralik 1999Basbakan Yegor Gaydar 1992 Viktor Cernomirdin 1992 1998 1998 Yevgeni Primakov 1998 1999 1999 Vladimir Putin 1999Baskan Yardimcisi Alexander Rutskoy 1991 1993 Yerine geldigi Mihail Gorbacov SSCB adina Yerine gelen Vladimir PutinRSFSC Yuksek Sovyeti Prezidyum BaskaniGorev suresi 29 Mayis 1990 10 Temmuz 1991Yerine geldigi Vitali VorotnikovYerine gelen Ruslan Hasbulatov geciciKisisel bilgilerDogum Boris Nikolayevich Yeltsin 1 Subat 1931 1931 02 01 Sverdlovsk Bugun Yekaterinburg Olum 23 Nisan 2007 76 yasinda Moskova RusyaEvlilik ler e 1956 o 2007 Cocuk lar Tatyana Dyachenko 1960 Dini Rus OrtodoksImzasiGencligiRus kokenli bir ciftcinin ogludur Insaat muhendisligi ogrenimi gordukten sonra bir insaat isletmesinde idareci olarak vazife aldi 1961 de Sovyetler Birligi Komunist Partisi ne girdi Parti icinde hizla yukselerek Sverdlovsk bolgesi parti birinci sekreterligine getirildi Mihail Gorbacov un Sovyetler Birligi devlet baskani olusundan hemen sonra Moskova ya cagrildi Nisan 1985 te Komunist Partisi Merkez Komitesine secildi Ekim 1985 te de Moskova Parti Teskilati Sefi oldu Kisa zamanda kamuoyunun guvenini kazandi Ayni zamanda Politburo ya da girdi Yegor Ligacev ile anlasmazliga dustu 1987 de Gorbacov tarafindan gorevden uzaklastirildi Subat 1988 de partiyle ilgili butun yetkileri elinden alindi Insaat Bakani Yardimciligina tayin edildi Gorbacov ile karsitlikDaha sonra Moskova da halkin isteklerini dile getiren bir siyasetci olarak sivrildi Mart 1989 da Moskova da 89 6 oraninda oy alarak SSCB Halk Temsilcileri Kongresine secildi Siyasi ve ekonomik sahada cogulculugu savundu Mayis 1990 da Gorbacov un istegine aykiri olarak Rusya Federasyonu Komunist Partisi Baskanligina getirildi Haziran 1991 de Rusya Baskanligina secildi 19 Agustos 1991 de SSCB baskani Gorbacov a karsi sertlik yanlilari tarafindan duzenlenen darbeyi siddetle protesto etti Darbecilere karsi halki direnise cagirdi Moskova da denen Rusya parlamento binasina ulasmayi basardi Darbecileri suclu ve hain ilan ederek ordu ve KGB icinde darbeye karsi cikanlarin ve ABD nin yardimiyla Beyaz Saray i direnisin merkezine donusturdu Gorbacov un Devlet Baskani olarak yeniden goreve donmesini sagladi Darbenin basarisizliga ugratilmasinda ve Gorbacov un yeniden goreve donmesinde en onemli rolu oynadi Darbecilere karsi gosterdigi kararli tutumuyla buyuk bir prestij kazandi Gorbacov un bazi basarisizliklari Yeltsin i daha guclu hale getirdi Gorbacov un goreve donmesinden sonra askeriyede ve cesitli devlet kademelerinde yapilan tasfiye hareketleri ile nufuzunu arttirdi Anayasaya aykiri kararnameler cikardi ve Gorbacov dan bagimsiz uygulamalara giristi Komunist Partiyi yasakladi ve butun parti mallarina el koydu 22 Agustos 1991 gunu Yeltsin Sovyetler Birligi darbe girisimi sonrasi Askeri darbe girisimi 17 Mart 1991 deki Sovyetler Birligi Referandumu na gore 20 Agustos 1991 de yapilacak olan yenilenmis birlik antlasmasinin da iptal edilmesine sebep oldu Siyasi reformlarin yani sira ekonomik konularda da reformlara giden Yeltsin 2 Ocak 1992 de yururluge girecek olan yuksek oranli fiyat artislari hususunda halktan ve parlamentodan destek istedi Rusya parlamentosundan olaganustu yetkiler aldi Rusya Federasyonu Baskanligi8 Aralik 1991 de Yeltsin ile Ukrayna ve Belarus Cumhuriyetlerinin Devlet Baskanlari Sovyetler Birligi nin dagildigini ve Bagimsiz Devletler Toplulugu nun BDT kuruldugunu ilan ettiler Ancak 12 Aralik ta Rusya Federatif Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Yuksek Sovyeti bu antlasmanin onaylanmasini reddetti Sovyet anayasasina gore birligin dagitilmasi ancak Yuksek Sovyet Meclisinin yetkisindeydi Ancak Yeltsin in Gorbacov u istifaya zorlamasi Yuksek Sovyet in kararini gecersiz kildi 21 Aralikta geri kalan 12 Cumhuriyetin 11 i de BDT ye katildi Yeltsin Gorbacov la birlikte BDT nin yil sonunda Sovyetler Birligi nin yerini alacagini acikladi Ancak Gorbacov 25 Aralik 1991 de Devlet Baskanligi vazifesinden istifa etti Cok cabuk davranan Yeltsin Gorbacov un Kremlin deki ofisine tasindi Ordunun komutasini eline aldi Birlesmis Milletlere Sovyetler Birligi nin Guvenlik Konseyindeki yerini Rusya Federasyonunun alacagini bildirdi Nukleer fuzelerle ilgili firlatma sifrelerine el koydu Idarede ABD yi ornek alan Yeltsin Baskanlik vazifesini de kendinde topladi Eylul 1992 de Halk Temsilcileri Kongresi nde Sergey Baburin onderligindeki Ulusal Birlik adli muhalif grup SSCB yi dagitan anlasmanin 12 Aralik 1991 deki Yuksek Sovyet oturumunda reddedildigini bu nedenle anlasmanin gecersiz oldugunu bildiren dilekceyi Anayasa Mahkemesi ne gonderdi Fakat Yeltsin denetimindeki mahkeme bu dilekceyi incelemeye almadi 1993 KriziYeltsin 1993 yilinda reform onerilerini ve yonetim degisikliklerini engellemeye calisan Parlamentoyu asker kullanarak dagitti Parlamento binasini tanklarla bombalatmaktan bile cekinmedi Ardindan Parlamento secimleri yapildi Secimleri Yeltsin yanlisi adaylar kazandi Boylece Yeltsin Parlamento da yandas sayisini arttirarak konumunu daha da guclendirdi Rusya nin 1990 li yillarda hizli ozellestirilme surecinde ulkeyi yoneten Yeltsin 1994 yilinda Cecenistan da buyuk capli bir askeri mudahale duzenledi ve isgal etti Ardindan Cecenistan in ozerkligini sinirlandirarak Rusya egemenligini saglamlastirmaya calisti Ancak Cecen direnisinin artarak devam etmesi ve Rusya kayiplarinin artmasi sonucu ic politikada zor duruma dustu Boris Yeltsin Bill Clinton ile 1999 Yeltsin Rusya Devlet Baskani olarak son dis gezilerinden birinde Kasim 1999 da Avrupa Guvenlik ve Isbirligi Teskilati AGIT zirvesine katilmak uzere Istanbul a gitti O gunlerde ABD ile iliskileri gayet iyi durumda olan Turkiye Orta Asya ve Kafkaslar da Rusya ile rekabete girismisti Zirve sirasinda imzalanan Baku Ceyhan Boru Hatti antlasmasi ABD destekli Turkiye nin eski Sovyet topraklarinda artan etkisinin bir gostergesiydi Zirvede ABD Baskani Bill Clinton ile soz duellosuna giren Yeltsin Kafkaslar da bir icsavas baslatan Cecen isyancilarini haydut ve katil olarak niteledi ve Silahli cetelerle ayni masaya oturamayiz Bu teroristlerin kokunu kazimaliyiz ve onlara hangi ulkelerin yardim ettigini biliyoruz ifadelerini kullandi Yeltsin Yugoslavya ya yapilan NATO hava saldirilarina da karsi cikti Bu yorumlari Cecenistan sorununa barisci bir cozum bulunmasini isteyen Clinton un elestirisine hedef oldu Yeltsin Fransa baskani Chirac ve Almanya sansolyesi Schroder ile yaptigi bire bir gorusmelerde de elestirilince AGIT toplantisini terk etti ve Rusya ya dondu 1996 SecimleriYeltsin 1996 yilindaki saibeli devlet baskanligi secimlerinde yeniden baskan secildi Ancak secimin hileli olduguna yonelik pek cok itiraz yapildi Yeltsin in bu secimlerde ABD Baskani Bill Clinton un devreye girmesiyle ABD li danismanlardan yardim aldigi ileri suruldu Yeltsin bu secimin ilk turunda 35 oy alirken rakibi Komunist Parti adayi Gennadi Zuganov 32 oy almistir Ikinci tur secimlerde Komunist Parti adayi bazi sagci guclerin de destegini almis fakat 40 oy alabilmistir Yeltsin ise 53 oyla tekrar baskan secilmistir Ancak 20 Subat 2012 de muhalif cepheden Sergey Baburin ve Sergey Udaltsov 1996 secimlerinde pek cok secim sahtekarligina sahit olduklarini ve bu secimin galibinin kesinlikle Komunist Parti lideri Gennadi Zuganov oldugunu belirtmislerdir Yeltsin 1998 yilindaki ekonomik krizin ardindan tamamen otoritesini kaybetti Bu donemde basarisizligini hukumetlere yukleyerek sik sik basbakan degistiren Yeltsin giderek ordunun da destegini kaybetmeye basladi Ekonomik kriz doneminde goreve getirdigi Yevgeni Primakov un ekonomide kismen toparlanma saglayarak halktan ve meclisten destek almasi Yeltsin de iktidari kaybetme korkusuna sebep oldu Bunun uzerine Yeltsin Mayis 1999 da basbakan Yevgeni Primakov u da gorevden aldi Iktidarinin sonu ve olumuOzellikle 2 doneminde Yeltsin alkolizm sorunlari ve Rusya yi yonetebilecek sagliga sahip olmadigindan sikca elestirilmistir 1999 yilinda Yeltsin in kizinin ve damadinin adinin bir yolsuzluk skandalina bulasmasi ile Rusya basini Yeltsin in Baskanligini iyice sorgulamaya basladi Yeltsin ise bu baskilara ic ve dis politikada sertlik yanlisi dusunceleri ile taninan eski KGB ajani olan Vladimir Putin i basbakanliga getirerek karsilik verdi Ancak ayni yilin sonuna dogru muhalefetten ve halktan gelen baskilara karsi koymakta zorlanan Yeltsin 31 Aralik 1999 aksami televizyonda yaptigi konusmada istifa ettigini ve yerine anayasa geregi Basbakan Putin in gececegini acikladi 2000 yilinda emeklilige ayrildiktan sonra bir Rusya televizyon kanalinda yaptigi roportajinda gecmiste katlanmak zorunda kaldigi en buyuk sorumlulugunun Cecenistan da olen insanlar oldugunu belirtti Yeltsin 23 Nisan 2007 tarihinde kalp yetmezligi sebebiyle oldu Devlet toreni yapildi cenazesine 3 bin kisi katildi Rusya nin onde gelen kamuoyu arastirma sirketlerinden olan Levada nin Ocak 2015 te yaptigi anket sonuclarina gore halkin 9 u Boris Yeltsin hakkinda olumlu bir degerlendirmede bulunurken 78 i olumsuz bir degerlendirmede bulundu Yeltsin in cenazesi Novodevici Mezarligi na gomuldu Siyasi elestirilerBu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Boris Yeltsin haber gazete kitap akademik JSTOR Temmuz 2022 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Rusya Parlamento Baskani Ruslan Hasbulatov a gore Yeltsin in tum liderligi boyunca yuzlerce CIA ajaniyla cevrili oldugunu belirtmistir Hasbulatov Yeltsin in ozellikle tartismali 1996 yilindaki secimleri ABD nin dogrudan yardimi ve destegi sayesinde kazandigini iddia etmistir Yeltsin in birlikte calisacagi bakanlar ve yetkililer icin CIA ajanlarindan onay aldigi da iddia edilmistir Kisisel yasamiColton Yeltsin i icsel karmasikliklarla dolu hem matematiksel bir zihin yapisi hem de macera zevki sergileyen bir adam olarak tanimladi Yeltsin in bir durumu butunsel olarak kavrama sezgisine sahip oldugunu belirtti Colton Yeltsin in dik kafali ve huzursuz olabilecegini dusunuyordu Evans Yeltsin in otobiyografisinde liderin kendisini bir Rus tan cok bir Sovyet olarak gordugunu belirtmistir Yeltsin hayati boyunca genellikle gizlemeye calistigi bir dizi saglik sorunu yasamistir Cocukken hem kirik bir burnu hem de sakat bir eli vardi ve bu fiziksel ozelliklerinden dolayi utanc duymaya devam etti toplum icindeyken sik sik sol elini masanin altina ya da kravatinin arkasina gizlerdi Ayrica orta kulak enfeksiyonu nedeniyle sag tarafi da sagirdi Annesi dindar bir Ortodoks Hristiyan olmasina ragmen Yeltsin bir dindar olarak buyumemis ancak 1980 lerde ve 1990 larda dindar olmustur Yeltsin yonetim tarzinin sert oldugunu ve siki disiplin ve verilen sozlerin yerine getirilmesini talep ettigini belirtmistir Yeltsin bir iskolikti UPI universitesindeyken geceleri sadece dort saat uyuma aliskanligi gelistirdi Dakikti ve astlarinin gec kalmasi konusunda cok katiydi Mukemmel bir hafizasi vardi ve okumayi severdi 1985 te ailesinin elinde yaklasik 6000 cilt kitap vardi UPI universitesinde esek sakalarindan hoslanmasiyla taninirdi Halk sarkilarini ve pop melodilerini dinlemekten hoslanirdi ve gencliginden itibaren lozhki kasiklarini calabilirdi Yeltsin 1990 larda saglik durumu kotulesene kadar buzlu suda yuzmekten hoslaniyordu ve hayati boyunca her gune soguk bir dusla basladi Ayrica buhar banyosunu kullanmayi da severdi Yeltsin ayrica avlanmayi severdi ve kendi av silahlari koleksiyonuna sahipti Calisanlarina genellikle onlari daha cok calismaya motive etmek icin saat ve diger hatira esyalari vermeyi severdi Insanlarin kufur etmesinden hoslanmazdi ve sinirlendiginde ya da ofkelendiginde sik sik elindeki kalemleri kirdigi bilinirdi Yeltsin in alkole karsi yuksek bir toleransi vardi ve 1980 lere gelindiginde ortalamanin ustunde alkol aliyordu Yeltsin in en sevdigi yazar Anton Cehov idi ancak Sergei Yesenin ve Alexander Pushkin in eserlerini de begeniyordu Colton Yeltsin i boguk bariton bir sese sahip olarak tanimlamistir Doder ve Branson Yeltsin in genc Ruslar icin bir kahraman antikomunist olmalari gerekmeyen ancak Brejnev yillarinin acisi ve ilgisizligiyle dolu olanlar icin bir kult figur oldugunu belirtmislerdir Onun coskulu neredeyse asiri derecede acik ve ayni zamanda karizmatik oldugunu belirttiler Yeltsin in Sovyet yonetimine meydan okurken kendisini gercek bir isci sinifi kahramani olarak sundugunu da eklediler Yeltsin arkadaslarina sadikti Yeltsin arkadas olarak mesleki acidan yetkin ve ahlaki acidan titiz oldugunu dusundugu kisileri secti Aron Yeltsin in arkadaslari arasinda tukenmez bir nese cosku ve misafirperverlik kaynagi olabilecegini belirtmistir Wikimedia Commons ta Boris Yeltsin ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Kaynakca Bakiniz 1993 Rusya anayasa krizi Hellenic Resources Network 18 Kasim 1999 29 Eylul 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Hellenic Resources Network 19 Kasim 1999 29 Eylul 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce bbc news 6 Eylul 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Nisan 2007 ntvmsnbc 25 Nisan 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Nisan 2007 Arsivlenmis kopya 27 Subat 2018 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Subat 2018 12 Haziran 2021 tarihli Russia Today haberi 10 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 26 Agustos 2021 tarihinde erisilmistir Colton 2008 s 6 a b Colton 2008 s 50 Colton 2008 s 51 Colton 2008 s 36 a b c Colton 2008 s 37 Evans 1994 s 36 Colton 2008 ss 91 92 Colton 2008 s 48 Aron 2000 s 8 Colton 2008 s 92 Colton 2008 s 35 a b Aron 2000 s 31 Colton 2008 s 91 Aron 2000 s 17 Aron 2000 s 32 Colton 2008 s 95 Aron 2000 s 15 Colton 2008 s 57 a b Colton 2008 s 110 Colton 2008 ss 87 88 Aron 2000 ss 23 24 Colton 2008 s 100 Aron 2000 s 28 Colton 2008 s 112 Colton 2008 s 88 Colton 2008 s 45 Colton 2008 s 83 a b Doder amp Branson 1990 s 270 Doder amp Branson 1990 s 278 Doder amp Branson 1990 s 380 a b c Aron 2000 s 34 Ayrica bakiniz1991 Sovyet darbe girisimi 1993 Rusya anayasa kriziParti siyasi goreviOnce gelen Birinci Sekreteri 23 Aralik 1985 12 Kasim 1987 Sonra gelen Siyasi goreviOnce gelen Vitali Vorotnikov 29 Mayis 1990 10 Temmuz 1991 Sonra gelen Once gelen Yeni makam 10 Temmuz 1991 25 Aralik 1991 Sonra gelen Once gelen Gecici Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti Basbakani olarak 6 Kasim 1991 25 Aralik 1991 Sonra gelen Rusya BasbakaniOnce gelen 25 Aralik 1991 31 Aralik 1999 Sonra gelen Vladimir PutinOnce gelen Rusya SFSC Basbakani Rusya Basbakani olarak 25 Aralik 1991 15 Haziran 1992 Sonra gelen Yegor Gaydar GeciciOnce gelen Gecici Rusya Savunma Bakani Gecici 16 Mart 18 Mayis 1992 Sonra gelen