Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Mart 2023) () |
Demokratik Parti, 1970-1980 yılları arasında faaliyet göstermiş Türk siyasi partisi. Demokrat Parti'nin gerçek siyasal mirasçısı olma iddiasıyla ortaya çıktı. Celâl Bayar'ın desteğiyle 1973 seçimlerinde başarı sağlayan parti, 1975 yılında çözülmeye başladı. 1977 seçimleri ile birlikte siyasi arenadaki gücünü kaybettiyse de 1978 yılında Bülent Ecevit başkanlığında kurulan 42. Türkiye Hükûmetinde yerini aldı.
Demokratik Parti | |
|---|---|
 | |
| Kısaltma | DP |
| Genel başkan | Ferruh Bozbeyli (1970-1978) Faruk Sükan (1978-1980) |
| Kurucu | Ferruh Bozbeyli |
| Kuruluş tarihi | 18 Aralık 1970 |
| Kapanış tarihi | 4 Mayıs 1980 |
| Önceli | Adalet Partisi |
| İdeoloji | Anti-yolsuzluk Liberal muhafazakârlık Muhafazakâr liberalizm |
| Siyasi pozisyon | Merkez sağ |
AP'den kopuş
Adalet Partisi'nin (AP) içinde kuruluşundan beri var olan anlaşmazlıklar, 27-29 Kasım 1964'teki kongrede Sadettin Bilgiç'e karşı açık bir farkla Süleyman Demirel'in genel başkan seçilmesiyle yeni bir aşamaya vardı. Bilgiç parti içinde muhafazakâr kanadı, Demirel ise liberalleri temsil ediyordu. Sadettin Bilgiç, parti ve teşkilat içerisinde etkinliğini ve önemini korudu. 1965 seçimlerinden sonra kurulan AP hükûmetinde yer alamamış olması partide huzursuzluk yaratmış ve Demirel’in parti içerisindeki en büyük muhalifi olarak kaldı. Mehmet Turgut, Ferruh Bozbeyli gibi parti içerisinde etkin isimlerle de birlikte hareket eden Bilgiç, Demirel’i 1966 Kongresi’nde yenilgiye uğratmak istemiştir. Bilgiç grubu, Demirel’i parti içi demokrasiyi ortadan kaldırıp tek adam olmakla ve bir çıkar şebekesi kurmakla suçlamışlardır. Bilgiç grubuna göre, partinin kuruluş felsefesi bozulmuş, devlet ve partide liyakat ve yetenek değil, lidere yakınlık ve dalkavukluk aranır olmuştur.
1970'te Bilgiç grubunun parti içi muhalefeti daha da belirginleşti ve bazı milletvekillerinin partiden çıkarılmasını protesto etmek amacıyla Demirel'e 72 milletvekilinin imzasını taşıyan bir muhtıra verildi. 11 Şubat 1970'teki bütçe oylaması sırasında daha sonra 41'ler olarak anılan AP'li 41 milletvekili bütçeye karşı oy kullanınca, Demirel hükûmeti düştü. Bu gelişmeler üzerine AP içindeki muhalif milletvekillerinin bir bölümü disiplin kurulu kararıyla partiden uzaklaştırıldı, bir bölümü de istifa etti. Ayrılmalar sonucunda AP Cumhuriyet Senatosu'nda da çoğunluğu yitirdi.
Kuruluş
Demokratik Parti, AP'den ayrılan bu muhalif grup tarafından 18 Aralık 1970'te, Ferruh Bozbeyli ve 69 kurucu tarafından Ankara'da kuruldu. Başlıca kurucuları Sadettin Bilgiç, 19 Ekim 1970'te Meclis Başkanlığından ve Kasım 1970'te de Adalet Partisi'nden istifa eden Ferruh Bozbeyli, Faruk Sükan, Celâl Bayar'ın kızı Nilüfer Gürsoy, Samet Ağaoğlu'nun eşi Neriman Ağaoğlu, Adnan Menderes'in oğulları Yüksel Menderes ve Mutlu Menderes, Talat Asal, İlhan Darendelioğlu, Cevat Önder, Hilmi Türkmen ve Mehmet Turgut idi. Ferruh Bozbeyli genel başkanlığa, Bilgiç ve Yüksel Menderes de genel başkan yardımcılığına seçildi. Partinin TBMM'de 41, Cumhuriyet Senatosu'nda 8 üyesi vardı.
Parti programının 1. maddesinde “Temel Görüş ve Gaye” dile getirilirken, “1946 hareketi; siyasi, ekonomik, sosyal ve kültürel ileri atılış devresinin çıkış noktasıdır.” denilerek, partinin eski Demokrat Parti’nin devamı olduğu açıkça ortaya konmak istenmiştir. Parti sınıfsal taban olarak, taşradaki tarım ve ticaret burjuvazisini temsil etme iddiasında olmuş, bu durum AP’yi tekelci büyük burjuvazisinin popülist sağ partisi konumuna getirmişti. Demirel'e karşı bir politika izleyen DP, eski Demokrat Partilileri saflarına çekebilmek için siyasal af çıkarılmasını ve siyasal yasakların kaldırılmasını istedi. 12 Mart döneminde kurulan hükûmetlere katılmadı ve Nisan 1973'te yapılan cumhurbaşkanlığı seçiminde Bozbeyli'ye oy verdi. 17 Aralık 1972’de birinci büyük kongrede 878 delegeden 871'inin oyunu alan Bozbeyli genel başkanlığı devam ettirdi. Kongreye Celâl Bayar kutlama telgrafı gönderdi.
1973 genel seçimleri
14 Ekim 1973 genel seçimlerine sağcıyız, milliyetçiyiz, demokratız sloganıyla giren parti oyların % 11,9'unu alarak, 45 milletvekili çıkardı. Ama Senato üçte bir yenileme seçimlerinde oyların % 10,4'ünü almasına karşın senatörlük kazanamadı. Seçimin ardından Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) ile koalisyon hükûmeti kurmaya yanaşmayan DP, Mart 1975'te Demirel başkanlığında I. Milliyetçi Cephe (MC) Hükûmeti'nin kuruluş hazırlıkları sırasında parçalandı. Mart 1975'te parti bölündü, 12 milletvekili, Sadettin Bilgiç, Mutlu Menderes, Nilüfer Gürsoy öncülüğünde AP'ye geçti, Celâl Bayar da desteğini çekti. Bu kopmadan sonra DP'nin milletvekili sayısı 23'e düştü. Parti içi bir başka olumsuz gelişme de eski Demokrat Partililerin yeniden AP bünyesinde birleşme hareketine girmeleri oldu. DP böylelikle varlık nedenlerinin en önemlisini yitirmiş oldu. 12 Ekim 1975'te yapılan senato üçte bir yenileme seçimlerinde oyların ancak % 1,34'ünü alabildi ve senatörlük kazanamadı.
16 Nisan 1977'de gerçekleştirilen 3. Büyük kongre'de Bozbeyli tekrar genel başkan seçildi.
1977 genel seçimleri ve kapanışı
4 Nisan 1977’de TBMM'de yapılan erken seçim oylamasında CHP, AP, CGP ve MHP erken seçim için oy kullanırken, DP çekimser oy kullandı. 5 Haziran 1977 genel seçimlerinde de başarısızlığı sürdü; yüzde 1,9 oranında oy alarak yalnızca Konya'dan bir milletvekili (Faruk Sükan) çıkarabildi. Milletvekili seçilemeyen Bozbeyli, 18 Aralık 1978'de genel başkanlıktan istifa etti ve daha sonra etkin siyasal yaşamdan çekildi. Bozbeyli’nin istifasından sonra parti genel başkanlığına büyük kongreye kadar parti tüzüğü gereği vekâleten Faruk Sükan geçti.
Siyasal gücünü bütünüyle yitiren DP, Ağustos 1977'de kurulan II. Milliyetçi Cephe Hükûmeti'ne de katılmadı. Ocak 1978'de Bülent Ecevit başkanlığında kurulan koalisyon hükûmetinde yer aldı ve Sükan başbakan yardımcısı oldu. Parti 4 Mayıs 1980'de yapılan 4. Büyük Kongre'de alınan kararla kendini feshetti ve tüm mallarını Türk Kızılayı'na devretti.
Genel başkanları
| # | Adı | Görev Başlangıcı | Görev Bitişi |
|---|---|---|---|
| 1 | Ferruh Bozbeyli | 18 Aralık 1970 | 18 Aralık 1978 |
| 2 | Faruk Sükan | 18 Aralık 1978 | 4 Mayıs 1980 |
Demokratik Parti ve seçimler
Genel seçimler
| Seçim | Genel Başkan | Oy | Sandalye | Meclis | Sıra | Harita | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| # | % | ± | # | ± | |||||
| 1973 | Ferruh Bozbeyli | 1.275.502 | %11,89 | — | 45 / 450 | — | Muhalefet | 3. |  |
| 1977 | 274.484 | %1,85 |  10,04 | 1 / 450 | 44 | Muhalefet | 6. | Hiçbir ilde 1. olamadı | |
Yerel seçimler
| Seçim | Genel Başkan | İl Genel Meclisi | Belediye | Harita | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Oy | % | ± | ||||
| 1973 | Ferruh Bozbeyli | 1.075.304 | %10,75 | 104 / 1.640 |  | |
| 1977 | 123.717 | %1 | 9,75 | 5 / 1.730 | Hiçbir ilde 1. olamadı | |
Kaynakça
- ^ "27 Mayıs'tan 12 Mart'a Adalet Partisi ve Türkiye 20 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde .", acikerisimarsiv.selcuk.edu.tr
- ^ Mustafa Altunbaş (2015). (PDF). T.C. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı. 29 Mart 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2020.
- ^ "Cumhuriyet Döneminde Kurulan ve Kapanan Siyasi Partiler 20 Ekim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .", tesav.org.tr
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Demokratik Parti Turkiye haber gazete kitap akademik JSTOR Mart 2023 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Demokratik Parti 1970 1980 yillari arasinda faaliyet gostermis Turk siyasi partisi Demokrat Parti nin gercek siyasal mirascisi olma iddiasiyla ortaya cikti Celal Bayar in destegiyle 1973 secimlerinde basari saglayan parti 1975 yilinda cozulmeye basladi 1977 secimleri ile birlikte siyasi arenadaki gucunu kaybettiyse de 1978 yilinda Bulent Ecevit baskanliginda kurulan 42 Turkiye Hukumetinde yerini aldi Demokratik PartiKisaltmaDPGenel baskanFerruh Bozbeyli 1970 1978 Faruk Sukan 1978 1980 KurucuFerruh BozbeyliKurulus tarihi18 Aralik 1970Kapanis tarihi4 Mayis 1980OnceliAdalet PartisiIdeolojiAnti yolsuzluk Liberal muhafazakarlik Muhafazakar liberalizmSiyasi pozisyonMerkez sagAP den kopusAdalet Partisi nin AP icinde kurulusundan beri var olan anlasmazliklar 27 29 Kasim 1964 teki kongrede Sadettin Bilgic e karsi acik bir farkla Suleyman Demirel in genel baskan secilmesiyle yeni bir asamaya vardi Bilgic parti icinde muhafazakar kanadi Demirel ise liberalleri temsil ediyordu Sadettin Bilgic parti ve teskilat icerisinde etkinligini ve onemini korudu 1965 secimlerinden sonra kurulan AP hukumetinde yer alamamis olmasi partide huzursuzluk yaratmis ve Demirel in parti icerisindeki en buyuk muhalifi olarak kaldi Mehmet Turgut Ferruh Bozbeyli gibi parti icerisinde etkin isimlerle de birlikte hareket eden Bilgic Demirel i 1966 Kongresi nde yenilgiye ugratmak istemistir Bilgic grubu Demirel i parti ici demokrasiyi ortadan kaldirip tek adam olmakla ve bir cikar sebekesi kurmakla suclamislardir Bilgic grubuna gore partinin kurulus felsefesi bozulmus devlet ve partide liyakat ve yetenek degil lidere yakinlik ve dalkavukluk aranir olmustur 1970 te Bilgic grubunun parti ici muhalefeti daha da belirginlesti ve bazi milletvekillerinin partiden cikarilmasini protesto etmek amaciyla Demirel e 72 milletvekilinin imzasini tasiyan bir muhtira verildi 11 Subat 1970 teki butce oylamasi sirasinda daha sonra 41 ler olarak anilan AP li 41 milletvekili butceye karsi oy kullaninca Demirel hukumeti dustu Bu gelismeler uzerine AP icindeki muhalif milletvekillerinin bir bolumu disiplin kurulu karariyla partiden uzaklastirildi bir bolumu de istifa etti Ayrilmalar sonucunda AP Cumhuriyet Senatosu nda da cogunlugu yitirdi KurulusDemokratik Parti AP den ayrilan bu muhalif grup tarafindan 18 Aralik 1970 te Ferruh Bozbeyli ve 69 kurucu tarafindan Ankara da kuruldu Baslica kuruculari Sadettin Bilgic 19 Ekim 1970 te Meclis Baskanligindan ve Kasim 1970 te de Adalet Partisi nden istifa eden Ferruh Bozbeyli Faruk Sukan Celal Bayar in kizi Nilufer Gursoy Samet Agaoglu nun esi Neriman Agaoglu Adnan Menderes in ogullari Yuksel Menderes ve Mutlu Menderes Talat Asal Ilhan Darendelioglu Cevat Onder Hilmi Turkmen ve Mehmet Turgut idi Ferruh Bozbeyli genel baskanliga Bilgic ve Yuksel Menderes de genel baskan yardimciligina secildi Partinin TBMM de 41 Cumhuriyet Senatosu nda 8 uyesi vardi Parti programinin 1 maddesinde Temel Gorus ve Gaye dile getirilirken 1946 hareketi siyasi ekonomik sosyal ve kulturel ileri atilis devresinin cikis noktasidir denilerek partinin eski Demokrat Parti nin devami oldugu acikca ortaya konmak istenmistir Parti sinifsal taban olarak tasradaki tarim ve ticaret burjuvazisini temsil etme iddiasinda olmus bu durum AP yi tekelci buyuk burjuvazisinin populist sag partisi konumuna getirmisti Demirel e karsi bir politika izleyen DP eski Demokrat Partilileri saflarina cekebilmek icin siyasal af cikarilmasini ve siyasal yasaklarin kaldirilmasini istedi 12 Mart doneminde kurulan hukumetlere katilmadi ve Nisan 1973 te yapilan cumhurbaskanligi seciminde Bozbeyli ye oy verdi 17 Aralik 1972 de birinci buyuk kongrede 878 delegeden 871 inin oyunu alan Bozbeyli genel baskanligi devam ettirdi Kongreye Celal Bayar kutlama telgrafi gonderdi 1973 genel secimleri14 Ekim 1973 genel secimlerine sagciyiz milliyetciyiz demokratiz sloganiyla giren parti oylarin 11 9 unu alarak 45 milletvekili cikardi Ama Senato ucte bir yenileme secimlerinde oylarin 10 4 unu almasina karsin senatorluk kazanamadi Secimin ardindan Cumhuriyet Halk Partisi CHP ile koalisyon hukumeti kurmaya yanasmayan DP Mart 1975 te Demirel baskanliginda I Milliyetci Cephe MC Hukumeti nin kurulus hazirliklari sirasinda parcalandi Mart 1975 te parti bolundu 12 milletvekili Sadettin Bilgic Mutlu Menderes Nilufer Gursoy onculugunde AP ye gecti Celal Bayar da destegini cekti Bu kopmadan sonra DP nin milletvekili sayisi 23 e dustu Parti ici bir baska olumsuz gelisme de eski Demokrat Partililerin yeniden AP bunyesinde birlesme hareketine girmeleri oldu DP boylelikle varlik nedenlerinin en onemlisini yitirmis oldu 12 Ekim 1975 te yapilan senato ucte bir yenileme secimlerinde oylarin ancak 1 34 unu alabildi ve senatorluk kazanamadi 16 Nisan 1977 de gerceklestirilen 3 Buyuk kongre de Bozbeyli tekrar genel baskan secildi 1977 genel secimleri ve kapanisi4 Nisan 1977 de TBMM de yapilan erken secim oylamasinda CHP AP CGP ve MHP erken secim icin oy kullanirken DP cekimser oy kullandi 5 Haziran 1977 genel secimlerinde de basarisizligi surdu yuzde 1 9 oraninda oy alarak yalnizca Konya dan bir milletvekili Faruk Sukan cikarabildi Milletvekili secilemeyen Bozbeyli 18 Aralik 1978 de genel baskanliktan istifa etti ve daha sonra etkin siyasal yasamdan cekildi Bozbeyli nin istifasindan sonra parti genel baskanligina buyuk kongreye kadar parti tuzugu geregi vekaleten Faruk Sukan gecti Siyasal gucunu butunuyle yitiren DP Agustos 1977 de kurulan II Milliyetci Cephe Hukumeti ne de katilmadi Ocak 1978 de Bulent Ecevit baskanliginda kurulan koalisyon hukumetinde yer aldi ve Sukan basbakan yardimcisi oldu Parti 4 Mayis 1980 de yapilan 4 Buyuk Kongre de alinan kararla kendini feshetti ve tum mallarini Turk Kizilayi na devretti Genel baskanlari Adi Gorev Baslangici Gorev Bitisi1 Ferruh Bozbeyli 18 Aralik 1970 18 Aralik 19782 Faruk Sukan 18 Aralik 1978 4 Mayis 1980Demokratik Parti ve secimlerGenel secimler Secim Genel Baskan Oy Sandalye Meclis Sira Harita 1973 Ferruh Bozbeyli 1 275 502 11 89 45 450 Muhalefet 3 1977 274 484 1 85 10 04 1 450 44 Muhalefet 6 Hicbir ilde 1 olamadiYerel secimler Secim Genel Baskan Il Genel Meclisi Belediye HaritaOy 1973 Ferruh Bozbeyli 1 075 304 10 75 104 1 6401977 123 717 1 9 75 5 1 730 Hicbir ilde 1 olamadiKaynakca 27 Mayis tan 12 Mart a Adalet Partisi ve Turkiye 20 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde acikerisimarsiv selcuk edu tr Mustafa Altunbas 2015 PDF T C Suleyman Demirel Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Tarih Anabilim Dali 29 Mart 2020 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 30 Mart 2020 Cumhuriyet Doneminde Kurulan ve Kapanan Siyasi Partiler 20 Ekim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde tesav org tr