Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Dikilitaş veya obelisk yüksek, daire veya dört kenarlı tepeye doğru incelen taştan anıt. Genellikle belirli bir şahsı veya olayı anmak için yapılır. Antik dikilitaşlar tek bir taştan oluşurdu (bir monolit). Stel terimi genellikle klasik obelisk forumda olmayan diğer dikili duran farklı anıtlar için kullanılır.
Antik dikilitaşlar
Mısır Dikilitaşları
Dikilitaşlar antik Mısır mimarisinin önemli bir bölümünü oluştururlar. Dikilitaşlar genelde çift halinde tapınakların girişine dikilirdi. Bu anıtların dekoratif nitelikleri dışında pratikte bir işlevleri yoktu. Genellikle yükseklikleri 15–30 m arasında olurdu.
Dikilitaş güneş tanrısı Ra'yı sembolize ederdi. Akhenaten'in dini reformunun ardından kısa bir süre için atenin ışınının taşlaşmış hali olduğuna inanılmıştır. Aynı zamanda tanrının dikilitaşın içinde var olduğuna inanılırdı.
M.Ö. 2600 dolaylarında ilk kaydedilmiş dikilitaş örnekleri ortaya çıkar fakat bu dönemden hiçbir dikilitaş bugüne ulaşamamıştır. MÖ 2400 dolaylarında ise küçük dikilitaşlara rastlanır. Daha sonraları yükseklikleri 20 metreyi aşacak olan Mısır dikilitaşlarının yükseklikleri bu dönemde nadiren 3,5 metreyi aşardı. Bugüne ulaşabilmiş bilinen 27 antik Mısır dikilitaşı vardır, ayrıca bir tane de Aswan'da taşocağında kısmen yontulmuş tamamlanmamış bir dikilitaş bulunmuştur. Bugüne ulaşabilmiş en eski dikilitaş Heliopolis'e dikilmiş olan dikilitaşıdır.
Mısır'da dikilitaş yapmak için kullanılan madde genelde Asvan'dan gelen kırmızı granittir. Dikilitaşın tepesi genelde altın veya gümüşle kaplanır. Dikilitaşın üstünde niçin dikildiğini anlatan hiyeroglifler yazılırdı. Ama bu yasaklandı.
Romalılar dikilitaşlara büyük bir ilgi duymuşlardır. Öyle ki bugün Roma'da, Mısır'da kalanlardan daha çok dikilitaş dikilidir. Aslında bunların çoğu Roma döneminin bitişiyle yıkılmış (devrilmiş) daha sonra farklı yerlerde tekrar dikilmişlerdir.
Konstantinopolis'te de Doğu İmparatoru Theodosius 390 yılında bir dikilitaş getirtmiş ve özel bir temel üzerine hipodroma diktirmiştir. Her ne kadar Haçlı Seferleri sırasında yıpratılmış olsa da dikilitaş, Osmanlı Devleti döneminde korunmuştur. Bugün İstanbul'da Sultanahmet Meydanı'nda(hipodrom) halen dikilidir.
"Roma dünyanın dikilitaş başkentidir" denilebilir. Birçok dikilitaş barındıran kentte, en ünlü dikilitaş Saint Peter Meydanı'nda bulunan 25,5 metrelik dikilitaştır. Bu dikilitaş MS 37 yılından beri aynı yerde dikilidir.
Orijinal Mısır dikilitaşlarının birçoğu dünyanın farklı yerlerine gönderilmiş ve yeniden dikilmiştir. Roma dışındaki en ünlü dikilitaşlar Londra ve New York'ta bulunan ve olarak anılan bir çift dikilitaştır. Ayrıca Paris'te, Place de la Concorde'de bulunan 23 metrelik dikilitaş da oldukça ünlüdür.
Bilinen 26 antik Mısır dikilitaşı bugün aşağıda belirtilen yerlerde bulunmaktadır:
- Mısır - 8
- Firavun , Karnak Tapınağı, Luksor
- Firavun II. Ramses, Luksor Tapınağı
- Firavun Hatşepsut, Karnak Tapınağı, Luksor
- Firavun , Heliopolis, Kahire
- 4 tane daha.
- Fransa - 1
- Firavun II. Ramses, Concorde Meydanı, Paris
- İsrail - 1
- İtalya - 11
- Türkiye - 1
- Birleşik Krallık - 3
- Firavun III. Thutmose, , Londra
- Firavun II. Amenhotep,
- Firavun , , , Dorset
- ABD - 1
- Firavun , , Central Park, New York
Ayrıca Romalılar, kendileri, Mısır stilinde dikilitaşlar yapmışlardır. Roma'da bilinen 5 tane antik Roma dikilitaşı vardır.
Asur Dikilitaşları
Erken Asur uygarlığından bilinen bir dikilitaş formu, MÖ 9. yüzyıldan kalan ve bugün British Museum'da bulunan Kral III. Şalmaneser'in Kara Dikilitaşıdır.
Aksum Dikilitaşları
Etiyopya'da antik Aksum Krallığında birkaç tane dikilitaş yontulmuştur. Bunların en önemli örneği 24 metre uzuluğundaki Aksum Stelidir. 4. yüzyıl dolaylarında yontulmuş olan dikilitaş II. İtalya-Habeşistan Savaşı sırasında yağmalanmış ve 1937'de Roma'ya götürülmüştür. 2003 yılında İtalyan devleti onu geri göndermeyi kabul etmiştir.
Roma Dikilitaşları
- Örme Dikilitaş, İstanbul Sultanahmet meydanında yer alan Doğu Roma kökenli dikilitaştır.
- Dikilitaş, Beştaş, İznik, Bursa, Türkiye'de, 1. yüzyıldan kalma Roma kökenli "C. Casius Philiscus" adına yapılmış bir dikilitaş bulunur.
- Place de la République, Arles, Fransa'da, 4. yüzyıldan kalma Roma kökenli bir dikilitaş bulunur.
Modern Dikilitaşlar
Rönesans'tan başlayarak, dikilitaş anıtsal mimari, özellikle de mezarlar, için çok önemli bir yer teşkil etmiştir. Dünyanın her köşesinde binlerce modern dikilitaş bulmak mümkündür, özellikle de mezarlıklarda. Neredeyse her Amerikan mezarlığında birkaç örneği görülebilir. Bunların içinde özellikle dikkat çeken ve bahsetmeye değer olanlardan bir kısmı şunlardır:
- General Wolfe Dikilitaşı, , , 1754.
- , Tsarskoe Selo, 1772.
- Dikilitaşı, , 1775.
- , Sankt-Peterburg, 1799.
- Villa Medici, Roma - 1790'da Floransa'daki Boboli Bahçeleri'ne taşınan Mısır dikilitaşının bir 19. yüzyıl kopyası.
- Villa Torlonia, Roma - 1842'de dikilmiş iki dikilitaş.
- , , Arlington, Massachusetts (1818)
- , , Massachusetts - 1827 ile 1843 arasında inşa edilmiştir.
- , , Singapur, 1891.
- Washington Anıtı, Washington, ABD - 1848 ile 1888 arasında dikilmiş, 169,29 metre yüksekliği ile dünyanın en yüksek dikilitaşıdır.
- , Buffalo, New York, ABD.
- Foro Italico, Roma - 1932'de Mussolini onuruna dikilmiştir.
- Buenos Aires Dikilitaşı, Arjantin - 1936'da inşa edilmiştir.
- Sütunu, Barnaul, Sibirya, Rusya.
- , Moskova.
- , , Dublin, İrlanda - 62 m yüksekliğindedir.
- Juche Kulesi, Pyongyang, Kuzey Kore - 170 metre.
Kaynakça
| Wikimedia Commons'ta Dikilitaş ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- 31 Mayıs 2006 tarihli İngilizce Vikipedi Dikilitaş maddesi
- Obelisk, Encyclopedia of the Orient 6 Haziran 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Dış bağlantılar
- Pharaoh's Obelisk, Secrets of Lost Empires, NOVA Online 21 Nisan 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- (İngilizce)
- History of the Egyptian Obelisks 9 Nisan 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- Black Obelisk of Shalmaneser II - Translation of the inscription graved on the obelisk23 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Dikilitas veya obelisk yuksek daire veya dort kenarli tepeye dogru incelen tastan anit Genellikle belirli bir sahsi veya olayi anmak icin yapilir Antik dikilitaslar tek bir tastan olusurdu bir monolit Stel terimi genellikle klasik obelisk forumda olmayan diger dikili duran farkli anitlar icin kullanilir III Thutmose Dikilitasi Istanbul TurkiyeAntik dikilitaslarMisir Dikilitaslari LondraYontma islemi bitmemis bir dikilitas Asvan Dikilitaslar antik Misir mimarisinin onemli bir bolumunu olustururlar Dikilitaslar genelde cift halinde tapinaklarin girisine dikilirdi Bu anitlarin dekoratif nitelikleri disinda pratikte bir islevleri yoktu Genellikle yukseklikleri 15 30 m arasinda olurdu Dikilitas gunes tanrisi Ra yi sembolize ederdi Akhenaten in dini reformunun ardindan kisa bir sure icin atenin isininin taslasmis hali olduguna inanilmistir Ayni zamanda tanrinin dikilitasin icinde var olduguna inanilirdi M O 2600 dolaylarinda ilk kaydedilmis dikilitas ornekleri ortaya cikar fakat bu donemden hicbir dikilitas bugune ulasamamistir MO 2400 dolaylarinda ise kucuk dikilitaslara rastlanir Daha sonralari yukseklikleri 20 metreyi asacak olan Misir dikilitaslarinin yukseklikleri bu donemde nadiren 3 5 metreyi asardi Bugune ulasabilmis bilinen 27 antik Misir dikilitasi vardir ayrica bir tane de Aswan da tasocaginda kismen yontulmus tamamlanmamis bir dikilitas bulunmustur Bugune ulasabilmis en eski dikilitas Heliopolis e dikilmis olan dikilitasidir Misir da dikilitas yapmak icin kullanilan madde genelde Asvan dan gelen kirmizi granittir Dikilitasin tepesi genelde altin veya gumusle kaplanir Dikilitasin ustunde nicin dikildigini anlatan hiyeroglifler yazilirdi Ama bu yasaklandi Dikilitas in alt kismi Romalilar dikilitaslara buyuk bir ilgi duymuslardir Oyle ki bugun Roma da Misir da kalanlardan daha cok dikilitas dikilidir Aslinda bunlarin cogu Roma doneminin bitisiyle yikilmis devrilmis daha sonra farkli yerlerde tekrar dikilmislerdir Konstantinopolis te de Dogu Imparatoru Theodosius 390 yilinda bir dikilitas getirtmis ve ozel bir temel uzerine hipodroma diktirmistir Her ne kadar Hacli Seferleri sirasinda yipratilmis olsa da dikilitas Osmanli Devleti doneminde korunmustur Bugun Istanbul da Sultanahmet Meydani nda hipodrom halen dikilidir Roma dunyanin dikilitas baskentidir denilebilir Bircok dikilitas barindiran kentte en unlu dikilitas Saint Peter Meydani nda bulunan 25 5 metrelik dikilitastir Bu dikilitas MS 37 yilindan beri ayni yerde dikilidir Orijinal Misir dikilitaslarinin bircogu dunyanin farkli yerlerine gonderilmis ve yeniden dikilmistir Roma disindaki en unlu dikilitaslar Londra ve New York ta bulunan ve olarak anilan bir cift dikilitastir Ayrica Paris te Place de la Concorde de bulunan 23 metrelik dikilitas da oldukca unludur Bilinen 26 antik Misir dikilitasi bugun asagida belirtilen yerlerde bulunmaktadir Concorde Meydani Paris te bulunan Luksor Dikilitasi Orme Dikilitas Dogu Roma Imparatoru VII Konstantinos tarafindan yapilmistirMisir 8 Firavun Karnak Tapinagi Luksor Firavun II Ramses Luksor Tapinagi Firavun Hatsepsut Karnak Tapinagi Luksor Firavun Heliopolis Kahire 4 tane daha Fransa 1 Firavun II Ramses Concorde Meydani Paris Israil 1 Italya 11 8 tane Roma da bakiniz Piazza del Duomo Katanya Sicilya Boboli Bahceleri Floransa Urbino Turkiye 1 III Thutmose Istanbul Birlesik Krallik 3 Firavun III Thutmose Londra Firavun II Amenhotep Firavun Dorset ABD 1 Firavun Central Park New York Ayrica Romalilar kendileri Misir stilinde dikilitaslar yapmislardir Roma da bilinen 5 tane antik Roma dikilitasi vardir Asur Dikilitaslari Erken Asur uygarligindan bilinen bir dikilitas formu MO 9 yuzyildan kalan ve bugun British Museum da bulunan Kral III Salmaneser in Kara Dikilitasidir Aksum Dikilitaslari Etiyopya da antik Aksum Kralliginda birkac tane dikilitas yontulmustur Bunlarin en onemli ornegi 24 metre uzulugundaki Aksum Stelidir 4 yuzyil dolaylarinda yontulmus olan dikilitas II Italya Habesistan Savasi sirasinda yagmalanmis ve 1937 de Roma ya goturulmustur 2003 yilinda Italyan devleti onu geri gondermeyi kabul etmistir Roma Dikilitaslari Orme Dikilitas Istanbul Sultanahmet meydaninda yer alan Dogu Roma kokenli dikilitastir Dikilitas Bestas Iznik Bursa Turkiye de 1 yuzyildan kalma Roma kokenli C Casius Philiscus adina yapilmis bir dikilitas bulunur Place de la Republique Arles Fransa da 4 yuzyildan kalma Roma kokenli bir dikilitas bulunur Modern DikilitaslarRonesans tan baslayarak dikilitas anitsal mimari ozellikle de mezarlar icin cok onemli bir yer teskil etmistir Dunyanin her kosesinde binlerce modern dikilitas bulmak mumkundur ozellikle de mezarliklarda Neredeyse her Amerikan mezarliginda birkac ornegi gorulebilir Bunlarin icinde ozellikle dikkat ceken ve bahsetmeye deger olanlardan bir kismi sunlardir Washington ABD de bulunan Washington Aniti General Wolfe Dikilitasi 1754 Tsarskoe Selo 1772 Dikilitasi 1775 Sankt Peterburg 1799 Villa Medici Roma 1790 da Floransa daki Boboli Bahceleri ne tasinan Misir dikilitasinin bir 19 yuzyil kopyasi Villa Torlonia Roma 1842 de dikilmis iki dikilitas Arlington Massachusetts 1818 Massachusetts 1827 ile 1843 arasinda insa edilmistir Singapur 1891 Washington Aniti Washington ABD 1848 ile 1888 arasinda dikilmis 169 29 metre yuksekligi ile dunyanin en yuksek dikilitasidir Buffalo New York ABD Foro Italico Roma 1932 de Mussolini onuruna dikilmistir Buenos Aires Dikilitasi Arjantin 1936 da insa edilmistir Sutunu Barnaul Sibirya Rusya Moskova Dublin Irlanda 62 m yuksekligindedir Juche Kulesi Pyongyang Kuzey Kore 170 metre KaynakcaWikimedia Commons ta Dikilitas ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir 31 Mayis 2006 tarihli Ingilizce Vikipedi Dikilitas maddesi Obelisk Encyclopedia of the Orient 6 Haziran 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dis baglantilarPharaoh s Obelisk Secrets of Lost Empires NOVA Online 21 Nisan 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Ingilizce History of the Egyptian Obelisks 9 Nisan 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Black Obelisk of Shalmaneser II Translation of the inscription graved on the obelisk23 Agustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce