Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Düdüklü tencere, yemekleri hızlı pişirmek için buhar ve yüksek basınç yararlanma prensibi ile çalışan tencere. Basınçla suyun kaynama derecesi arasındaki ilişkiden hareketle ortaya çıkmıştır. Düdüklü tencere yemekleri yüksek sıcaklıkta ve tamamen kapalı hâlde pişirdiğinden, yemeklerin pişme süresini en aza indiren, subap ile belirli bir kaynama noktasına ayarlanmış tenceredir. Düdüklü tencerelerde patlama tehlikesine karşı, basınca, dolayısıyla pişme derecesine göre ayarlanabilen bu subap, basınç artınca düdük hava kaçırarak tencerenin patlamasına engel olur. Düdüklü tencere ismini de bu nedenle almıştır.
İcadı ve gelişimi
Yaklaşık 300 yıl önce 1679 yılında İrlandalı fizikçi Robert Boyle'un da asistanı olan Fransız fizikçi Denis Papin ağır bir demir tencere kullanarak bir deney yaptı. Üzerine bir kapak koydu ve yüksek ısıda kaynattı.
Yemek pişirilen tencerenin kapağını sıkı sıkıya kapatmış, buharın basıncıyla kapağın fırlamasını önlemek için de üstüne bir ağırlık oturtmuştu. Ancak, kapağın üstüne konulan ağırlık, tencere patlama noktasına geldiğinde fırlayıp buharı havaya bırakacak kadardı. Sonuç olarak yemekler normal tencerelere göre çok daha hızlı pişti. Bu buluş Papin'in tenceresi olarak adlandırıldı.
Önceleri dökme demirden yapılan düdüklü tencereleri sonraları toprak, bakır, alüminyum, emaye ve camdan olanları izledi.
Cam (payreks) olanlar sıcak-soğuk farkından etkilenip çatlama riski olsa da pişirme sırasında içleri görülebildiğinden sıkça kapaklarının açılması gerekmez. Bakır olanların sık sık kalaylanma ihtiyaçları, alüminyum olanların ise kesif soda ve alkali eriyiklerin alüminyum üzerine olan etkilerinden dolayı olumsuzlukları vardır.
Çalışma prensibi
Temel prensip; kabın içindeki buhar basıncını arttırarak, yemeğin sıvı kısmının kaynama noktasını yükseltmesi, tencerenin içindeki buhar basıncını kontrol edebilmesi ve basıncın fazlasını kontrollü biçimde tahliye etmesidir.
Böylelikle yemekler normal bir tencerede ısıtıldığında suyun kaynama noktası olan 100 dereceye gelindiğinde, su bu derecede kaynar ve tüm su kaynayana kadar bu sıcaklık sabit kalır ve yemek de bu sıcaklıkta pişer. Düdüklü tencerede ise buhar dışarı kaçamadığından tencerenin içindeki basınç gittikçe artar, dolayısıyla su 100 derecede kaynamaz, tenceredeki sıcaklık 125 °C (257 °F) dereceye kadar çıkar.
Böylece pişirilmesi istenen besinlerin sıcaklığı suyun kaynama derecesinden çok daha yükseğe çıkmasına rağmen yüksek ısı yiyeceğe süratle nüfuz ettiğinden, vitamin ve mineraller tahribata uğramadan daha çabuk pişmesi sağlanır. Bundan dolayı et haşlaması en çok yarım saatte, kuru sebzeler yirmi dakikada pişebilirler.
Kaynama sıcaklığı atmosfer basıncı ile doğrudan ilgilidir. Basınç atmosfer basıncından düşükse, su daha düşük sıcaklıklarda da kaynayabilir veya basınç atmosfer basıncından yüksekse suyun kaynaması için daha yüksek sıcaklıklar gerekir.
- P paskal olarak basınç,
- V kübik metre olarak hacim,
- n gazın mol sayısı,
- R gaz sabiti (8.3145 J/(mol K))
- T de Kelvin olarak sıcaklıktır.
Düdüklü tencere ısıtıldığında meydana gelen gaz miktarı, formülün n*r*t ifadesindeki sıcaklığın artmasından dolayı, düdüklü tencerede büyük oranda basınç meydana getirecektir. Çünkü : formülünden dolayı eşitliğin sağ tarafındaki t ifadesi olan sıcaklık arttığı için, eşitliğin sol tarafındaki p ile ifade edilen basınç da artmak zorundadır, çünkü düdüklü tencerenin v ile ifade edilen hacmi sabittir. Hacmin sabit olması ve ısıdan dolayı eşitliğin sağ tarafındaki ifadenin artmasından dolayı, eşitliğin sol tarafındaki ifadeyi dengelemenin tek yolu p ile ifade edilen basıncın artmasıdır.
Basınç ile hacim ters orantılıdır
Avantajları
- Suyla pişen yemeklerin vitamin ve besinleri yok olur bu yüzden buharla pişen yemekler suyla daha az temas içinde olacakları için aromaları kaybolmayacağından daha lezzetli olur.
- Düdüklü tencerede pişen yemekler oksijenle temas etmez.
- Çok kısa sürede pişirme yapar...
Dikkat edilecek hususlar
- Düdüklü tencere gibi patlayabilir basınçlı kaplar CE işareti taşımalıdır.
- Basınçlı tencereye konulacak malzeme ve suyun miktarı tencerenin yarısını geçmemelidir.
- Tencereye az da olsa mutlaka su konulmalıdır. Susuz pişirme tencerenin çatlamasına neden olabilir.
- Pişirme süresi basınç düğmesi kapatıldıktan sonra tutulmalıdır.
- Yemek piştikten sonra basıncı düşürmeden tencerenin kapağını açmaya çalışılmamalıdır. Bu süreyi kısaltmak için tencere su dolu bir kaba oturtulur ya da akan musluk suyunun altına tutulur.
Bakımı
- Alüminyum Düdüklü tencerelerin, "ilk kullanım" işlemleri bikarbonat ile yapılmalı, paslanmaz çelik düdüklü tencerelerin uygun biçimde temizlenmesi için yumuşak bir ovma süngeriyle tüm parçaların sabunlu ve sıcak su yıkanması yeterlidir. Paslanmaz çelik tencere conta ve kontrol paneli çıkarılarak bulaşık makinesinde de yıkanabilir.
- Conta sızdırmazlık sağlayan bir parça olduğu için her yıl değiştirilmelidir.
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Düdüklü tencere ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- (İngilizce)
- (İngilizce) Miss Vickie'nin Düdüklü Tencere ile yapılcak yemek tarifleri24 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Duduklu tencere yemekleri hizli pisirmek icin buhar ve yuksek basinc yararlanma prensibi ile calisan tencere Basincla suyun kaynama derecesi arasindaki iliskiden hareketle ortaya cikmistir Duduklu tencere yemekleri yuksek sicaklikta ve tamamen kapali halde pisirdiginden yemeklerin pisme suresini en aza indiren subap ile belirli bir kaynama noktasina ayarlanmis tenceredir Duduklu tencerelerde patlama tehlikesine karsi basinca dolayisiyla pisme derecesine gore ayarlanabilen bu subap basinc artinca duduk hava kacirarak tencerenin patlamasina engel olur Duduklu tencere ismini de bu nedenle almistir Duduklu tencere Icadi ve gelisimi Yaklasik 300 yil once 1679 yilinda Irlandali fizikci Robert Boyle un da asistani olan Fransiz fizikci Denis Papin agir bir demir tencere kullanarak bir deney yapti Uzerine bir kapak koydu ve yuksek isida kaynatti Yemek pisirilen tencerenin kapagini siki sikiya kapatmis buharin basinciyla kapagin firlamasini onlemek icin de ustune bir agirlik oturtmustu Ancak kapagin ustune konulan agirlik tencere patlama noktasina geldiginde firlayip buhari havaya birakacak kadardi Sonuc olarak yemekler normal tencerelere gore cok daha hizli pisti Bu bulus Papin in tenceresi olarak adlandirildi Onceleri dokme demirden yapilan duduklu tencereleri sonralari toprak bakir aluminyum emaye ve camdan olanlari izledi Cam payreks olanlar sicak soguk farkindan etkilenip catlama riski olsa da pisirme sirasinda icleri gorulebildiginden sikca kapaklarinin acilmasi gerekmez Bakir olanlarin sik sik kalaylanma ihtiyaclari aluminyum olanlarin ise kesif soda ve alkali eriyiklerin aluminyum uzerine olan etkilerinden dolayi olumsuzluklari vardir Calisma prensibi Emniyet subapi Temel prensip kabin icindeki buhar basincini arttirarak yemegin sivi kisminin kaynama noktasini yukseltmesi tencerenin icindeki buhar basincini kontrol edebilmesi ve basincin fazlasini kontrollu bicimde tahliye etmesidir Boylelikle yemekler normal bir tencerede isitildiginda suyun kaynama noktasi olan 100 dereceye gelindiginde su bu derecede kaynar ve tum su kaynayana kadar bu sicaklik sabit kalir ve yemek de bu sicaklikta piser Duduklu tencerede ise buhar disari kacamadigindan tencerenin icindeki basinc gittikce artar dolayisiyla su 100 derecede kaynamaz tenceredeki sicaklik 125 C 257 F dereceye kadar cikar Boylece pisirilmesi istenen besinlerin sicakligi suyun kaynama derecesinden cok daha yuksege cikmasina ragmen yuksek isi yiyecege suratle nufuz ettiginden vitamin ve mineraller tahribata ugramadan daha cabuk pismesi saglanir Bundan dolayi et haslamasi en cok yarim saatte kuru sebzeler yirmi dakikada pisebilirler Kaynama sicakligi atmosfer basinci ile dogrudan ilgilidir Basinc atmosfer basincindan dusukse su daha dusuk sicakliklarda da kaynayabilir veya basinc atmosfer basincindan yuksekse suyun kaynamasi icin daha yuksek sicakliklar gerekir P V n R T displaystyle qquad qquad P V n R T P paskal olarak basinc V kubik metre olarak hacim n gazin mol sayisi R gaz sabiti 8 3145 J mol K T de Kelvin olarak sicakliktir Duduklu tencere isitildiginda meydana gelen gaz miktari formulun n r t ifadesindeki sicakligin artmasindan dolayi duduklu tencerede buyuk oranda basinc meydana getirecektir Cunku p v n r t displaystyle qquad qquad p v n r t formulunden dolayi esitligin sag tarafindaki t ifadesi olan sicaklik arttigi icin esitligin sol tarafindaki p ile ifade edilen basinc da artmak zorundadir cunku duduklu tencerenin v ile ifade edilen hacmi sabittir Hacmin sabit olmasi ve isidan dolayi esitligin sag tarafindaki ifadenin artmasindan dolayi esitligin sol tarafindaki ifadeyi dengelemenin tek yolu p ile ifade edilen basincin artmasidir Basinc ile hacim ters orantilidir Avantajlari Suyla pisen yemeklerin vitamin ve besinleri yok olur bu yuzden buharla pisen yemekler suyla daha az temas icinde olacaklari icin aromalari kaybolmayacagindan daha lezzetli olur Duduklu tencerede pisen yemekler oksijenle temas etmez Cok kisa surede pisirme yapar Dikkat edilecek hususlar Duduklu tencere gibi patlayabilir basincli kaplar CE isareti tasimalidir Basincli tencereye konulacak malzeme ve suyun miktari tencerenin yarisini gecmemelidir Tencereye az da olsa mutlaka su konulmalidir Susuz pisirme tencerenin catlamasina neden olabilir Pisirme suresi basinc dugmesi kapatildiktan sonra tutulmalidir Yemek pistikten sonra basinci dusurmeden tencerenin kapagini acmaya calisilmamalidir Bu sureyi kisaltmak icin tencere su dolu bir kaba oturtulur ya da akan musluk suyunun altina tutulur Bakimi Aluminyum Duduklu tencerelerin ilk kullanim islemleri bikarbonat ile yapilmali paslanmaz celik duduklu tencerelerin uygun bicimde temizlenmesi icin yumusak bir ovma sungeriyle tum parcalarin sabunlu ve sicak su yikanmasi yeterlidir Paslanmaz celik tencere conta ve kontrol paneli cikarilarak bulasik makinesinde de yikanabilir Conta sizdirmazlik saglayan bir parca oldugu icin her yil degistirilmelidir Ayrica bakinizTencere CaydanlikDis baglantilarWikimedia Commons ta Duduklu tencere ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Ingilizce Ingilizce Miss Vickie nin Duduklu Tencere ile yapilcak yemek tarifleri24 Agustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde