Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Edward Bradford Titchener (11 Ocak 1867; Chichester, Birleşik Krallık - 3 Ağustos 1927; Ithaca, New York, ABD), İngiliz psikolog. Psikolojinin ABD'de deneysel bir bilim olarak yerleşmesine katkıda bulunan kişilerden biridir. 1885'te girdiği Oxford Üniversitesi'nde klasik diller ve biyoloji üzerine bir süre eğitim gören Titchener daha sonra Psikoloji biliminde karar kıldı. 28 yaşında psikoloji profesörü olan Titchener, Wilhelm Wundt'un görüşlerinden etkilenip bu doğrultuda çalışmalar yaptı. Bu yöndeki çalışmalarında içgözlem metodunu kullandı ve bunun psikolojide bir gereklilik olmasını ifade etti.
Edward Bradford Titchener | |
|---|---|
 Edward Bradford Titchener | |
| Doğum | 11 Ocak 1867 Chichester, Birleşik Krallık |
| Ölüm | 3 Ağustos 1927 (60 yaşında) Ithaca, New York, ABD |
| Milliyet | İngiliz |
| Vatandaşlık |  İngiltere |
| Eğitim | The Prebendal School Malvern College Cornell Üniversitesi Clark Üniversitesi Oxford Üniversitesi |
| Kariyeri | |
| Dalı | Psikoloji |
| Doktora danışmanı | Wilhelm Wundt |
| Doktora öğrencileri | Edwin Garrigues Boring Margaret Floy Washburn |
Eğitim hayatı
Edward Bradford Titchener 1867 yılında yoksul bir ailenin çocuğu olarak Chichester, İngiltere’de dünyaya geldi. Eğitimine Batı Sussex’in en eski okullarından biri olan The Prebendal School’da başladı. 1881 yılında 14 yaşındayken burslu olarak Worcestershire’deki Malvern College’a gitti. 1885 yılında yine burslu olarak Oxford’daki eğitimine başladı. Burada dört yıl tarih ve eski Yunan-Latin edebiyatı eserleri eğitimi gördü ve beşinci yıl fizyolojide araştırma asistanı oldu. Bu dönemde Wundt’un yeni psikolojisi ile ilgilenmeye başladı. Wundt’un çalışmalarını okudu ve onun “Fizyolojik Psikolojinin İlkeleri” kitabını Almancadan İngilizceye çevirdi. 1890 yılında Oxford’dan mezun oldu ve doktorasını yapacağı Leipzig’e, Wundt’un laboratuvarına gitti. Burada Wundt’un görüşlerini özümsedi ve tez çalışmasını bu doğrultuda tamamladı. 1892’de sadece iki yılda doktora derecesini aldı.
Kariyeri
Titchener yeni psikolojinin İngiltere’deki öncülerinden olmak istedi ama o dönemde İngiltere’de insanlar kendi felsefi konuları dışındaki bilimsel yaklaşımlara karşı oldukça kuşkucu bir tavır sergiliyorlardı. Oxford’da biyoloji bölümünde öğretim görevlisi olarak geçirdiği birkaç aydan sonra psikoloji eğitimi vermek ve Leipzig'den arkadaşı olduğu Frank Angell’in, Stanford’un ilk psikoloji laboratuvarını kurmak için bıraktığı Cornell Üniversitesi laboratuvarını idare etmek üzere ABD'ye gitti. 1927 yılında beyin tümörü sebebiyle 60 yaşında ölünceye kadar hayatının geri kalanını Cornell’de geçirdi.
Fikirleri ve yapısalcılığı
Titchener’e göre psikoloji öz bir bilimdir. Ona göre psikolojinin amacı hasta zihinleri iyileştirmek bireyleri ıslah etmek gibi görevler olmamalı tek amaç zihnin yapısını keşfetmek olmalıdır. En temel anlamda Titchener’e göre zihin ve bilinç kavramları da farklılık gösterir. Titchener bilinci belli bir zamanda var olan deneyimlerimiz şeklinde tanımlarken zihni ömrümüz boyunca biriken deneyimlerimiz şeklinde tanımlamıştır. Titchener bilincin nasıl işlediğine dair fikirlerini oluştururken Wundt’un "İradecilik Teorisi" ve onun çağrışımı ve tam algı düşüncelerinden etkilenmiştir. Titchener, kimyacıların suyu oksijen ve hidrojen gibi bileşenlerine ayırması gibi bilinci de bileşenlerine ayırmaya çalıştı. Kimyasallar nasıl oksijen hidrojen gibi yapılardan oluşuyorsa bilincin yapısının da duyum ve düşüncelerden oluştuğunu düşünüyordu. Titchener’e göre her duyumun; yoğunluk, nitelik, süreklilik ve kapsam olmak üzere dört belirgin özelliği vardır. Bunların her biri uyarıcının niteliğine eş olmasına rağmen bazı uyarıcılar ilgili duyum boyutunu az ateşler. Örneğin duyumların özel bir türü olan işitme duyumu “ton” ve “gürültü” şeklinde bölünerek daha ileri düzeyde bir ayrım yapılır. Düşünce ve algının; düşünsel türün bir sayfadaki kelime, bir konuşma, ses ya da görüntü gibi duyumlardan şekillendiğini düşünmüştür. Titchener, bilincin temel bileşenleri tanımlanabilir ve sınıflandırılabilirse üstbiliş ve bilişsel süreçlerin yapısının ortaya çıkartılabileceğine inanmıştır.Bilincin yapısını açıklarken bilincin her bir elementinin ne olduğunu, bu elementlerin birbirleri ile nasıl etkileşim içinde olduklarını ve neden birbirlerini etkilediklerini temel almıştır. Titchener 19. yüzyılın sonlarında Wundt’un temel fikirlerini ABD’ye taşımıştır. Wundt’un düşüncelerini genişletmiş ve bilincin yapısını şekillendiren elemanlar üzerine yoğunlaşması nedeni ile bu psikolojiyi yapısalcılık olarak adlandırmış ve bilincin yapısı üzerine çalışmalarını yoğunlaştırmıştır. Titchener’a göre yapısalcılığın tanımlanmasında üç önemli soru tartışılmalıdır:
- Deneyimi deneyimleyen bireyden bağımsız deneyim ile deneyimleyen bireye bağımlı deneyimler arasındaki farklılıklar nelerdir?
- İçgözlemin diğer bilimler tarafından kullanılan metotlar ile ilişkisi nedir?
- Yapısalcılığın amacını ve temel sorularını cevaplandırmak için psikoloji bilimi ile doğa bilimleri arasındaki benzerlikler nelerdir?
Titchener'ın yapısalcılığının üç amacı vardır:
- Bilinci basit bileşenlerine ayırarak tanımlamak
- Bilincin temel elementlerinin kombinasyonlarını tanımlamak
- Sinir sisteminin bileşenlerinin kombinasyonları ile bu bileşenlerin birbirleri ile bağlantılarını açıklamaktır.
Yapısal bir psikolog olarak Titchener; psikolojik çalışmalarında ve psikolojik süreçlerin incelenmesinde metotolojik sisteminden ödün vermeyecek şekilde doğa bilimlerine sıkı bir şekilde bağlıydı. Titchener’in bu tavrı onun psikolojiyi bilim olarak algıladığının bir göstergesi olmakla birlikle bunlara uyulmadığı durumlarda ise yapılan çalışmaların bilimsel psikoloji olarak adlandırılamayacağını düşünmüştür.
İçgözlem
Bilincin farklı bileşenlerini tanımlamak için Titchener’ın kullandığı ana yöntem içebakış yöntemidir. Onun içgözlemsel analiz raporları Wundt’un içgözleminden farklı olarak çok daha katı yönergeler barındırmaktadır. Titchener bu metodun fiziksel olduğu kadar düşünsel uyarıcılarla da kullanılabileceğini inanmıştır. Öğrencilerine kırmızı bir nesne verip onun nesneye reaksiyon göstermesini bekleyene kadar kırmızı şeyler düşünüp içgözlem yapmalarını istemesi buna örnek olarak gösterilebilir. Titchener deneğin obje ile analizi konusunda eğitim görmüş olması gerektiğini düşünmüş. Ona göre denek veriyi anlık olarak tanımlamamalıdır. Bu yanıyla ’nin içgözlem metoduna benzemektedir. Titchener bunu uyaran hatası olarak tanımlamıştır.
Titchener’e göre bilincin elemanları
Titchener, temelde üç bilinç durumunun varlığına inanmaktadır: duyumlar, imgeler ve duygusal durumlar. Duyumlar (sensations), algının temel unsurlarıdır. Görüntü, ses, koku ve çevrede bulunan fiziksel nesnelerin sebep olduğu diğer deneyimlerde ortaya çıkar. İmgeler (images) düşüncelerin elemanlarıdır ve geçmiş bir yaşantının hatırası gibi şu an aslında mevcut olmayan yaşantıların resmedildiği süreçlerde bulunur. Duygular (affections) coşku elemanlarıdır ve sevgi, nefret, mutsuzluk gibi hallerde bulunur. Titchener, Psikolojiye Bir Bakış'ta(1896) araştırmalarında keşfettiği duyum elemanlarının bir listesini vermiştir. Bu liste 44.000'den fazla duyum niteliğini içermektedir. Bunların çoğu görsel ve işitseldir. Titchener zihinsel elemanların birbirinden ayırt etmeye yarayan belirli özellikleri olduğunu söylemiştir. Wundt'un nitelik ve yoğunluk özelliklerine ek olarak Titchener, süreklilik ve belirginlik özelliklerini eklemiştir. Nitelik (quality), soğukluk ve renk gibi bir elemanı diğer elemanlardan ayıran özelliklerdir. Yoğunluk (intensity), bir duyumun parlaklığı veya gürültüsü gibi özelliklerdir. Süreklilik (duration), bir duyumun zaman içerisindeki seyrini açıklar. Belirginlik (clearness), bilinçli bir deneyimde dikkatin rolünü açıklar. Dikkat odağında olan bir deneyim, dikkatin yönetilmediği bir deneyimden daha baskındır.
Titchener döneminde psikolojide kadınların yeri
Bir grup psikolog "Titchener’in Deneycileri" adı altında bir araya gelip sözel raporlar halinde araştırmaları tartışmışlardır. Bu toplantıları Titchener kontrol ediyor, konuklarını ve konuları o belirliyordu. Titchener’in öğrencisi olan ’in nişanlısı ve başka bir kadın deneycilerin toplandığı odanın yanındaki odada beklemişlerdir ve "Aralık kalan kapıdan gelen konuşmaları dinleyerek sansürsüz erkek psikolojisinin neye benzediğini öğrenmişlerdir.". 1912 yılında yapılacak toplantıya, dönemin araştırmacılarından (1847-1930) katılmak ve toplantıda deneysel psikoloji üzerine bir bildiri okumak istemiştir. Franklin, Göttingen Üniversitesi G. E. Müller’in laboratuvarında ve Helmholtz’un laboratuvarında renk vizyonu üzerine çalışmalarda bulunmuştur. Ayrıca Hopkins Üniversitesi’nde matematik bölümünde doktora derecesi almak için gerekli tüm koşulları sağlamıştır. Fakat kadın olduğu için bu unvan Franklin’e verilmemiştir. Anca kırk dört yıl sonra bu hata düzeltilmiş ve Franklin'in hakettiği unvan verilmiştir. Franklin’in toplantıya katılma isteği Titchener tarafından reddedilmiştir ve Titchener bu durumu bir arkadaşına şu şekilde ifade etmiştir: “Toplantılara kadınları almadığım için Mrs Franklin beni taciz ediyor, gösteri yapmak ve basına yansıtmakla tehdit ediyor.” O dönemde durum böyle ilerlerken Titchener, dönemin önde gelen üniversitelerinden Harvard ve Columbia üniversitelerinin yaptığından çok farklı bir yaklaşımda bulunmuş, doktora programına katılan öğrencilerin üçte birini kadınlardan oluşturmuştur. Ama hala deneyci toplantılarına kadınların katılması konusundaki olumsuz tavrını sürdürmüştür. Titchener’in teşvikleri üzerine psikolojide ilk doktora derecesini Titchener’in öğrencisi olan almıştır. Washburn daha sonraki kariyerinde Amerikan Psikoloji Derneği başkanlığına kadar yükselmiştir.
Yapısalcılığa eleştiriler
ABD ve Avrupa’da psikoloji 20. yüzyılın ilk on yılında değişiklik gösteriyordu. Ancak, Titchener’in sistemi hala devam etmekteydi. Ona karşı olan bazı gruplar, Titchener’in sisteminin modasının geçtiğini ve onun hala bu modası geçmiş boş ilkelere bağlı olmasını eleştiriyordu. Titchener bu yorumlara rağmen psikolojide temel bir model kurduğunu düşünmüştür. Ancak bunun sadece bir dönem için geçerli olduğu anlaşıldı. Titchener ölünce de yapısalcılık çöktü.[]
İçgözlem eleştirisi
Titchener ve sistemine karşı en ciddi eleştiriler içgözlem metoduna yöneliktir. Titchener’den önce içgözlem yöntemini ortaya atan Wundt, bu metodu dışsal bir uyarıcıya verilen nesnel bir tepki olarak nitelendirmişti. Titchener, buna karşı bilinç elemanlarının öznel ifadesi ile ilgilenmiştir. Yapılan eleştiriler ise Titchener’in bu metodunu -Külpe’nin metoduyla da bir benzerlik göstermektedir- hedef aldı. İçgözlem uzun zamandır uygulanıyordu ve buna paralel olarak yapılan eleştirilerinde uzun bir geçmişi vardı. Yüzyıl önce Alman filozof Immanuel Kant ve pozitivist Auguste Comte bu gözlemi eleştirdiler. Kant, bu metodun bilinç deneyimini değiştirdiğini, Comte ise böyle bir metodun imkânsız olduğunu söylemiştir (Wilson,1991). Titchener’ın iç gözlemine ilişkin diğer eleştiriler ise tarafından ortaya konmuştur. İçgözleme Titchener’den önce de eleştiriler vardı, bu eleştiriler metodu daha da özelleştirmiş ve deneyselleştirmişti. Ancak daha da özel hale gelmesine rağmen yapılan eleştiri miktarı değişmemişti. Bu eleştirilerden biri de, içgözlemin tanımına ilişkindir. Titchener bu tanımı tam anlamıyla açık bir şekilde yapamamakla eleştiriliyordu. Yapısalcı içgözleme yöneltilen bir diğer eleştiri ise, içgözlemi yapacak olanların ne yapmak için eğitilmiş olduklarıdır. Özellikle metodu öğrenen gözlemciler kelime dağarcıklarında bazı kelimeleri hesaba katmamak zorundaydı. Bu sebeple içgözleme ait bir dil ya da kelime dağarcığı oluşturulabilirdi. Ancak böyle bir fikir hayata geçmedi çünkü Titchener deneyin dış koşullarının dikkatlice kontrol edilmesi halinde bilinç deneyiminin saptanabileceğini düşünüyordu. Sonuç olarak Titchener’in de istediği gibi çok sıkı kontrollü ortamlarda yapılan gözlemlerde bile anlaşmazlıklar yaşanıyordu. Ancak Titchener, bir zaman sonra elbet bir sonuca varılacağını iddia ediyordu. Diğer bir suçlama ise Ttichener’in içgözleminin bir tür anılama olmasıydı. Çünkü deneyimle deneyimin aktarılması arasında belirli bir süre geçiyordu. Yapısalcıların ise buna cevabı gözlemlerin bu süreyi çok kısa tuttuğunu ve bu süre içinde zihinsel imgelerin varlığının korunduğuydu. Öte yandan deneyimin dikkatlice incelendiğinde ortadan kalkabileceği ya da etkisinin azalabileceği başka bir eleştiriydi. Ancak Titchener, deneyimli gözlemcilerle çalışıldığında bu durumun ortadan kalkacağını söylüyordu. Genel olarak bakıldığında yapısalcılık zihni temel parçalarına ayırıp analiz etme fikrinden dolayı verimsiz olmakla eleştirildi. Yapısalcıların psikolojiyi sadece kendi metotlarıyla tanımlamaları ve bunların dışındaki düşünce alanlarını görmezden gelmeleri ve Titchener'ı çocuk ve hayvan psikolojisini hiçbir şekilde psikolojinin içinde dahil etmemesi Titchener'ı ve onun yapısalcığının eleştiri alan başka bir yönünü oluşturmaktaydı.
Eserleri
“Experimental Psychology: A Manuel of Laboratory Practice” isimli eserinde Titchener kendisinin içgözlem metodunu tamamen detaylandırmıştır. Bu kitapta bahsedilenler Titchener’ın deneysel psikolojisini kapsamasına rağmen içebakış yöntemine odaklanmıştır. Thitchener “ Psikoloji deneyler yöntemiyle ya da standart koşulların altında içgözlem serilerinden meydana gelir.” tanımıyla beraber laboratuvarında “Öğrencilere Yönergeler” isimli alt bölümü açmış ve iç gözlemsel yönteminin kullanılmadığı psikolojik deneylerin geçerli olmayacağını savunmuştur. Bu kitapta Titchener öğrencilere; Weber kanununu, görsel kontrastı, post-imajı, işitsel ve koklama duyumlarını, mekansal algıyı, düşünceleri ve düşünceler arası ilişkileri, görsel illüzyon deneyi yöntemlerinin ana hatlarının yanı sıra psikolojik kavramların genel tartışması ve deney esnasında uygun davranışlar konusunda açıklamalarda bulunmuştur.
Kaynakça
- ^ Köymen, O. (1985). Edward Bradford Titchener. Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi. içinde (10, ???-??? ). İstanbul: Anadolu Yayıncılık.
- ^ Edward Bradford Titchener 30 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Erişim tarihi: 29 Mayıs 2016
- ^ "Edward Bradford Titchener". 26 Aralık 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Mayıs 2016.
- ^ "Edward Bradford Titchener". 27 Kasım 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Mayıs 2016.
- ^ Boring, 1967, s. 322
- ^ Scarbrought&Furumoto, 1987, s. 126
- ^ Schultz,D. ve Schultz,S.E.(2007). Modern Psikoloji Tarihi (Y. Aslay, Çev.)İstanbul: Kaknüs Yayınları
Dış bağlantılar
- Edward Bradford Titchener hakkında internet arşivi (İngilizce)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Edward Bradford Titchener 11 Ocak 1867 Chichester Birlesik Krallik 3 Agustos 1927 Ithaca New York ABD Ingiliz psikolog Psikolojinin ABD de deneysel bir bilim olarak yerlesmesine katkida bulunan kisilerden biridir 1885 te girdigi Oxford Universitesi nde klasik diller ve biyoloji uzerine bir sure egitim goren Titchener daha sonra Psikoloji biliminde karar kildi 28 yasinda psikoloji profesoru olan Titchener Wilhelm Wundt un goruslerinden etkilenip bu dogrultuda calismalar yapti Bu yondeki calismalarinda icgozlem metodunu kullandi ve bunun psikolojide bir gereklilik olmasini ifade etti Edward Bradford TitchenerEdward Bradford TitchenerDogum11 Ocak 1867 Chichester Birlesik KrallikOlum3 Agustos 1927 60 yasinda Ithaca New York ABDMilliyetIngilizVatandaslik IngiltereEgitimThe Prebendal School Malvern College Cornell Universitesi Clark Universitesi Oxford UniversitesiKariyeriDaliPsikolojiDoktora danismaniWilhelm WundtDoktora ogrencileriEdwin Garrigues Boring Margaret Floy WashburnEgitim hayatiEdward Bradford Titchener 1867 yilinda yoksul bir ailenin cocugu olarak Chichester Ingiltere de dunyaya geldi Egitimine Bati Sussex in en eski okullarindan biri olan The Prebendal School da basladi 1881 yilinda 14 yasindayken burslu olarak Worcestershire deki Malvern College a gitti 1885 yilinda yine burslu olarak Oxford daki egitimine basladi Burada dort yil tarih ve eski Yunan Latin edebiyati eserleri egitimi gordu ve besinci yil fizyolojide arastirma asistani oldu Bu donemde Wundt un yeni psikolojisi ile ilgilenmeye basladi Wundt un calismalarini okudu ve onun Fizyolojik Psikolojinin Ilkeleri kitabini Almancadan Ingilizceye cevirdi 1890 yilinda Oxford dan mezun oldu ve doktorasini yapacagi Leipzig e Wundt un laboratuvarina gitti Burada Wundt un goruslerini ozumsedi ve tez calismasini bu dogrultuda tamamladi 1892 de sadece iki yilda doktora derecesini aldi KariyeriTitchener yeni psikolojinin Ingiltere deki onculerinden olmak istedi ama o donemde Ingiltere de insanlar kendi felsefi konulari disindaki bilimsel yaklasimlara karsi oldukca kuskucu bir tavir sergiliyorlardi Oxford da biyoloji bolumunde ogretim gorevlisi olarak gecirdigi birkac aydan sonra psikoloji egitimi vermek ve Leipzig den arkadasi oldugu Frank Angell in Stanford un ilk psikoloji laboratuvarini kurmak icin biraktigi Cornell Universitesi laboratuvarini idare etmek uzere ABD ye gitti 1927 yilinda beyin tumoru sebebiyle 60 yasinda olunceye kadar hayatinin geri kalanini Cornell de gecirdi Fikirleri ve yapisalciligiTitchener e gore psikoloji oz bir bilimdir Ona gore psikolojinin amaci hasta zihinleri iyilestirmek bireyleri islah etmek gibi gorevler olmamali tek amac zihnin yapisini kesfetmek olmalidir En temel anlamda Titchener e gore zihin ve bilinc kavramlari da farklilik gosterir Titchener bilinci belli bir zamanda var olan deneyimlerimiz seklinde tanimlarken zihni omrumuz boyunca biriken deneyimlerimiz seklinde tanimlamistir Titchener bilincin nasil isledigine dair fikirlerini olustururken Wundt un Iradecilik Teorisi ve onun cagrisimi ve tam algi dusuncelerinden etkilenmistir Titchener kimyacilarin suyu oksijen ve hidrojen gibi bilesenlerine ayirmasi gibi bilinci de bilesenlerine ayirmaya calisti Kimyasallar nasil oksijen hidrojen gibi yapilardan olusuyorsa bilincin yapisinin da duyum ve dusuncelerden olustugunu dusunuyordu Titchener e gore her duyumun yogunluk nitelik sureklilik ve kapsam olmak uzere dort belirgin ozelligi vardir Bunlarin her biri uyaricinin niteligine es olmasina ragmen bazi uyaricilar ilgili duyum boyutunu az atesler Ornegin duyumlarin ozel bir turu olan isitme duyumu ton ve gurultu seklinde bolunerek daha ileri duzeyde bir ayrim yapilir Dusunce ve alginin dusunsel turun bir sayfadaki kelime bir konusma ses ya da goruntu gibi duyumlardan sekillendigini dusunmustur Titchener bilincin temel bilesenleri tanimlanabilir ve siniflandirilabilirse ustbilis ve bilissel sureclerin yapisinin ortaya cikartilabilecegine inanmistir Bilincin yapisini aciklarken bilincin her bir elementinin ne oldugunu bu elementlerin birbirleri ile nasil etkilesim icinde olduklarini ve neden birbirlerini etkilediklerini temel almistir Titchener 19 yuzyilin sonlarinda Wundt un temel fikirlerini ABD ye tasimistir Wundt un dusuncelerini genisletmis ve bilincin yapisini sekillendiren elemanlar uzerine yogunlasmasi nedeni ile bu psikolojiyi yapisalcilik olarak adlandirmis ve bilincin yapisi uzerine calismalarini yogunlastirmistir Titchener a gore yapisalciligin tanimlanmasinda uc onemli soru tartisilmalidir Deneyimi deneyimleyen bireyden bagimsiz deneyim ile deneyimleyen bireye bagimli deneyimler arasindaki farkliliklar nelerdir Icgozlemin diger bilimler tarafindan kullanilan metotlar ile iliskisi nedir Yapisalciligin amacini ve temel sorularini cevaplandirmak icin psikoloji bilimi ile doga bilimleri arasindaki benzerlikler nelerdir Titchener in yapisalciliginin uc amaci vardir Bilinci basit bilesenlerine ayirarak tanimlamak Bilincin temel elementlerinin kombinasyonlarini tanimlamak Sinir sisteminin bilesenlerinin kombinasyonlari ile bu bilesenlerin birbirleri ile baglantilarini aciklamaktir Yapisal bir psikolog olarak Titchener psikolojik calismalarinda ve psikolojik sureclerin incelenmesinde metotolojik sisteminden odun vermeyecek sekilde doga bilimlerine siki bir sekilde bagliydi Titchener in bu tavri onun psikolojiyi bilim olarak algiladiginin bir gostergesi olmakla birlikle bunlara uyulmadigi durumlarda ise yapilan calismalarin bilimsel psikoloji olarak adlandirilamayacagini dusunmustur IcgozlemBilincin farkli bilesenlerini tanimlamak icin Titchener in kullandigi ana yontem icebakis yontemidir Onun icgozlemsel analiz raporlari Wundt un icgozleminden farkli olarak cok daha kati yonergeler barindirmaktadir Titchener bu metodun fiziksel oldugu kadar dusunsel uyaricilarla da kullanilabilecegini inanmistir Ogrencilerine kirmizi bir nesne verip onun nesneye reaksiyon gostermesini bekleyene kadar kirmizi seyler dusunup icgozlem yapmalarini istemesi buna ornek olarak gosterilebilir Titchener denegin obje ile analizi konusunda egitim gormus olmasi gerektigini dusunmus Ona gore denek veriyi anlik olarak tanimlamamalidir Bu yaniyla nin icgozlem metoduna benzemektedir Titchener bunu uyaran hatasi olarak tanimlamistir Titchener e gore bilincin elemanlariTitchener temelde uc bilinc durumunun varligina inanmaktadir duyumlar imgeler ve duygusal durumlar Duyumlar sensations alginin temel unsurlaridir Goruntu ses koku ve cevrede bulunan fiziksel nesnelerin sebep oldugu diger deneyimlerde ortaya cikar Imgeler images dusuncelerin elemanlaridir ve gecmis bir yasantinin hatirasi gibi su an aslinda mevcut olmayan yasantilarin resmedildigi sureclerde bulunur Duygular affections cosku elemanlaridir ve sevgi nefret mutsuzluk gibi hallerde bulunur Titchener Psikolojiye Bir Bakis ta 1896 arastirmalarinda kesfettigi duyum elemanlarinin bir listesini vermistir Bu liste 44 000 den fazla duyum niteligini icermektedir Bunlarin cogu gorsel ve isitseldir Titchener zihinsel elemanlarin birbirinden ayirt etmeye yarayan belirli ozellikleri oldugunu soylemistir Wundt un nitelik ve yogunluk ozelliklerine ek olarak Titchener sureklilik ve belirginlik ozelliklerini eklemistir Nitelik quality sogukluk ve renk gibi bir elemani diger elemanlardan ayiran ozelliklerdir Yogunluk intensity bir duyumun parlakligi veya gurultusu gibi ozelliklerdir Sureklilik duration bir duyumun zaman icerisindeki seyrini aciklar Belirginlik clearness bilincli bir deneyimde dikkatin rolunu aciklar Dikkat odaginda olan bir deneyim dikkatin yonetilmedigi bir deneyimden daha baskindir Titchener doneminde psikolojide kadinlarin yeriBir grup psikolog Titchener in Deneycileri adi altinda bir araya gelip sozel raporlar halinde arastirmalari tartismislardir Bu toplantilari Titchener kontrol ediyor konuklarini ve konulari o belirliyordu Titchener in ogrencisi olan in nisanlisi ve baska bir kadin deneycilerin toplandigi odanin yanindaki odada beklemislerdir ve Aralik kalan kapidan gelen konusmalari dinleyerek sansursuz erkek psikolojisinin neye benzedigini ogrenmislerdir 1912 yilinda yapilacak toplantiya donemin arastirmacilarindan 1847 1930 katilmak ve toplantida deneysel psikoloji uzerine bir bildiri okumak istemistir Franklin Gottingen Universitesi G E Muller in laboratuvarinda ve Helmholtz un laboratuvarinda renk vizyonu uzerine calismalarda bulunmustur Ayrica Hopkins Universitesi nde matematik bolumunde doktora derecesi almak icin gerekli tum kosullari saglamistir Fakat kadin oldugu icin bu unvan Franklin e verilmemistir Anca kirk dort yil sonra bu hata duzeltilmis ve Franklin in hakettigi unvan verilmistir Franklin in toplantiya katilma istegi Titchener tarafindan reddedilmistir ve Titchener bu durumu bir arkadasina su sekilde ifade etmistir Toplantilara kadinlari almadigim icin Mrs Franklin beni taciz ediyor gosteri yapmak ve basina yansitmakla tehdit ediyor O donemde durum boyle ilerlerken Titchener donemin onde gelen universitelerinden Harvard ve Columbia universitelerinin yaptigindan cok farkli bir yaklasimda bulunmus doktora programina katilan ogrencilerin ucte birini kadinlardan olusturmustur Ama hala deneyci toplantilarina kadinlarin katilmasi konusundaki olumsuz tavrini surdurmustur Titchener in tesvikleri uzerine psikolojide ilk doktora derecesini Titchener in ogrencisi olan almistir Washburn daha sonraki kariyerinde Amerikan Psikoloji Dernegi baskanligina kadar yukselmistir Yapisalciliga elestirilerABD ve Avrupa da psikoloji 20 yuzyilin ilk on yilinda degisiklik gosteriyordu Ancak Titchener in sistemi hala devam etmekteydi Ona karsi olan bazi gruplar Titchener in sisteminin modasinin gectigini ve onun hala bu modasi gecmis bos ilkelere bagli olmasini elestiriyordu Titchener bu yorumlara ragmen psikolojide temel bir model kurdugunu dusunmustur Ancak bunun sadece bir donem icin gecerli oldugu anlasildi Titchener olunce de yapisalcilik coktu kaynak belirtilmeli Icgozlem elestirisiTitchener ve sistemine karsi en ciddi elestiriler icgozlem metoduna yoneliktir Titchener den once icgozlem yontemini ortaya atan Wundt bu metodu dissal bir uyariciya verilen nesnel bir tepki olarak nitelendirmisti Titchener buna karsi bilinc elemanlarinin oznel ifadesi ile ilgilenmistir Yapilan elestiriler ise Titchener in bu metodunu Kulpe nin metoduyla da bir benzerlik gostermektedir hedef aldi Icgozlem uzun zamandir uygulaniyordu ve buna paralel olarak yapilan elestirilerinde uzun bir gecmisi vardi Yuzyil once Alman filozof Immanuel Kant ve pozitivist Auguste Comte bu gozlemi elestirdiler Kant bu metodun bilinc deneyimini degistirdigini Comte ise boyle bir metodun imkansiz oldugunu soylemistir Wilson 1991 Titchener in ic gozlemine iliskin diger elestiriler ise tarafindan ortaya konmustur Icgozleme Titchener den once de elestiriler vardi bu elestiriler metodu daha da ozellestirmis ve deneysellestirmisti Ancak daha da ozel hale gelmesine ragmen yapilan elestiri miktari degismemisti Bu elestirilerden biri de icgozlemin tanimina iliskindir Titchener bu tanimi tam anlamiyla acik bir sekilde yapamamakla elestiriliyordu Yapisalci icgozleme yoneltilen bir diger elestiri ise icgozlemi yapacak olanlarin ne yapmak icin egitilmis olduklaridir Ozellikle metodu ogrenen gozlemciler kelime dagarciklarinda bazi kelimeleri hesaba katmamak zorundaydi Bu sebeple icgozleme ait bir dil ya da kelime dagarcigi olusturulabilirdi Ancak boyle bir fikir hayata gecmedi cunku Titchener deneyin dis kosullarinin dikkatlice kontrol edilmesi halinde bilinc deneyiminin saptanabilecegini dusunuyordu Sonuc olarak Titchener in de istedigi gibi cok siki kontrollu ortamlarda yapilan gozlemlerde bile anlasmazliklar yasaniyordu Ancak Titchener bir zaman sonra elbet bir sonuca varilacagini iddia ediyordu Diger bir suclama ise Ttichener in icgozleminin bir tur anilama olmasiydi Cunku deneyimle deneyimin aktarilmasi arasinda belirli bir sure geciyordu Yapisalcilarin ise buna cevabi gozlemlerin bu sureyi cok kisa tuttugunu ve bu sure icinde zihinsel imgelerin varliginin korunduguydu Ote yandan deneyimin dikkatlice incelendiginde ortadan kalkabilecegi ya da etkisinin azalabilecegi baska bir elestiriydi Ancak Titchener deneyimli gozlemcilerle calisildiginda bu durumun ortadan kalkacagini soyluyordu Genel olarak bakildiginda yapisalcilik zihni temel parcalarina ayirip analiz etme fikrinden dolayi verimsiz olmakla elestirildi Yapisalcilarin psikolojiyi sadece kendi metotlariyla tanimlamalari ve bunlarin disindaki dusunce alanlarini gormezden gelmeleri ve Titchener i cocuk ve hayvan psikolojisini hicbir sekilde psikolojinin icinde dahil etmemesi Titchener i ve onun yapisalciginin elestiri alan baska bir yonunu olusturmaktaydi Eserleri Experimental Psychology A Manuel of Laboratory Practice isimli eserinde Titchener kendisinin icgozlem metodunu tamamen detaylandirmistir Bu kitapta bahsedilenler Titchener in deneysel psikolojisini kapsamasina ragmen icebakis yontemine odaklanmistir Thitchener Psikoloji deneyler yontemiyle ya da standart kosullarin altinda icgozlem serilerinden meydana gelir tanimiyla beraber laboratuvarinda Ogrencilere Yonergeler isimli alt bolumu acmis ve ic gozlemsel yonteminin kullanilmadigi psikolojik deneylerin gecerli olmayacagini savunmustur Bu kitapta Titchener ogrencilere Weber kanununu gorsel kontrasti post imaji isitsel ve koklama duyumlarini mekansal algiyi dusunceleri ve dusunceler arasi iliskileri gorsel illuzyon deneyi yontemlerinin ana hatlarinin yani sira psikolojik kavramlarin genel tartismasi ve deney esnasinda uygun davranislar konusunda aciklamalarda bulunmustur Kaynakca Koymen O 1985 Edward Bradford Titchener Turk ve Dunya Unluleri Ansiklopedisi icinde 10 Istanbul Anadolu Yayincilik Edward Bradford Titchener 30 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim tarihi 29 Mayis 2016 Edward Bradford Titchener 26 Aralik 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Mayis 2016 Edward Bradford Titchener 27 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Mayis 2016 Boring 1967 s 322 Scarbrought amp Furumoto 1987 s 126 Schultz D ve Schultz S E 2007 Modern Psikoloji Tarihi Y Aslay Cev Istanbul Kaknus YayinlariDis baglantilarEdward Bradford Titchener hakkinda internet arsivi Ingilizce