El Salvador, Orta Amerika'da yer alan yaklaşık 6,9 milyonluk nüfusa sahip bir ülkedir. Ülke, batıda Guatemala'ya, kuzey ve doğuda Honduras'a komşudur. Güneyinde Büyük Okyanus bulunur.
El Salvador | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Slogan "Dios, Unión, Libertad" (İspanyolca) "Tanrı, Birlik, Özgürlük" | |||||||
Başkent ve en büyük şehir | San Salvador 13°40′K 89°10′B / 13.667°K 89.167°B | ||||||
Resmî dil(ler) | İspanyolca | ||||||
Etnik gruplar |
| ||||||
Demonim | Salvadorlu | ||||||
Hükûmet | Üniter başkanlık cumhuriyeti | ||||||
| |||||||
Tarihçe | |||||||
| |||||||
• Su (%) | 1,4 | ||||||
Nüfus | |||||||
• 2018 tahminî | 6.420.746 (109.) | ||||||
• Yoğunluk | 303,1/km2 (47.) | ||||||
GSYİH (SAGP) | 2020 tahminî | ||||||
• Toplam | 54,488 milyar $ (105.) | ||||||
• Kişi başına | 8.401 $ (116.) | ||||||
GSYİH (nominal) | 2020 tahminî | ||||||
• Toplam | 24,784 milyar $ (103.) | ||||||
• Kişi başına | 3.821 $ (111.) | ||||||
Gini (2016) | ▼ 40.6 orta | ||||||
İGE (2019) | 0.673 orta · 124. | ||||||
Para birimi | Amerikan doları (USD) ve Bitcoin (BTC) | ||||||
Zaman dilimi | UTC-6 | ||||||
Trafik akışı | sağ | ||||||
Telefon kodu | +503 | ||||||
İnternet alan adı | .sv |
El Salvador, Amerika anakarasının nüfus yoğunluğu en fazla olan ülkesidir (özellikle başkent, ) ve ayrıca bölgenin en ülkesidir.Resmi adı El Salvador Cumhuriyeti'dir (İspanyolca: República de El Salvador, : ). Ülkenin adı olan "Salvador" İsa peygambere atfen "Kurtarıcı" anlamına gelen İspanyolca karşılığından gelmektedir ve toprakları İspanyol himayesi öncesinde Cuscatlán diye adlandırılmıştır.
Tarihçe
İspanyol kâşif 1524 yılında Meksika'dan yola çıkarak El Salvador adını verdiği yere geldiğinde, burada yerliler yaşıyordu. İspanya, El Salvador ile birlikte etrafındaki birçok ülkeyi 300 sene boyunca işgal etti. 1821 yılına kadar Guatemala'ya bağlı bir eyalet olan ülke, buradaki İspanyol yönetiminin sona ermesinden sonra 1823 yılında içerisinde bulunan bir ülke oldu. Federasyonun 1840'ta dağılmasından sonra 30 Ocak 1841'de bağımsızlığını ilân etti.
1970'li yıllarda sağ ve sol çatışmalarına sahne olan ülke, 1979 yılında cuntacıların iktidara gelmesi ile duruldu. Cunta bazı reformları başlattı fakat şiddet tırmanmaya devam etti. 1981'de Marksist gerillalara karşı ABD yardım yolladı.
Nüfus
Nüfusun etnik dağılımı: melez %90, Amerika yerlileri %1, beyaz ırk %9 olup halkın çoğunluğu Katoliktir (%86). 20 bin civarında Müslüman halk bulunur.
Ülkede İspanyolca, (Amerika yerlileri arasında yaygındır) dilleri konuşulur. Ülkenin okur yazar oranı %80.2'dir.
Eğitim
El Salvador'daki devlet okulu sistemi ciddi kaynak yetersizliği sıkıntısı çekmektedir. Devlet okullarındaki sınıf mevcudu, sınıf başına 50 öğrenciye kadar çıkabilmektedir. Yeterli maddi imkâna sahip Salvadorlular, çocuklarını devlet okullarından daha iyi eğitim verdiği düşünülen özel okullara yollamayı tercih eder. Çoğu özel okul, Amerikan veya Avrupai bir eğitim sistemini ya da başka bir gelişmiş eğitim sistemini benimser. Düşük gelirli aileler ise çocuklarını devlet okullarına yollamak mecburiyetinde kalır.
El Salvador'da eğitim lise boyunca ücretsizdir. 9 yıllık temel eğitimin (ilk-orta okul) ardından öğrencilerin iki yıllık ve üç yıllık lise arasında seçim yapma hakkı vardır. İki yıllık bir lise öğrenciyi üniversiteye hazırlar. Üç yıllık liseye giden bir öğrenciyse iş gücüne katılarak meslekî kariyer yapabilir veya bir üniversiteye girerek seçtiği alanda eğitimini devam ettirebilir.
El Salvador'daki üniversiteler merkezi bir eğitim kurumunu, El Salvador Üniversitesi'ni ve birçok özel üniversiteyi bünyesinde barındırır. 2019 Küresel İnovasyon Endeksi'nde 108. olan El Salvador, 2020'de 92. sıraya yükselmiştir.
Ekonomi
El Salvador'un ekonomisi zaman zaman deprem ve kasırga gibi doğal afetler, büyük ekonomik sübvansiyonları zorunlu kılan hükûmet politikaları ve resmi yolsuzluk nedeniyle engellendi. Sübvansiyonlar öyle bir sorun haline geldi ki Nisan 2012'de Uluslararası Para Fonu (IMF) merkezi hükûmete 750 milyon dolarlık bir krediyi askıya aldı. Başkan Funes'in kabine şefi Alex Segovia, ekonominin "çöküş noktasında" olduğunu kabul etti.
Antiguo Cuscatlán, ülkedeki tüm şehirlerde kişi başına en yüksek gelire sahiptir ve uluslararası bir yatırım merkezidir.
2008 yılında satın alma gücü paritesindeki GSYİH'nın 25.895 milyar ABD doları olduğu tahmin edilmektedir. Hizmet sektörü GSYİH'nin %64,1 ile en büyük bileşenidir, bunu %24,7 ile sanayi sektörü izlemektedir (2008 tahmini). Tarım, GSYİH'nın sadece %11,2'sini temsil etmektedir (2010 tahmini).
GSYİH, 1996'dan sonra yıllık ortalama %3,2 reel büyüme oranıyla büyüdü. Hükûmet, serbest piyasa girişimlerini taahhüt etti ve 2007 GSYİH'sının reel büyüme oranı %4,7 idi.
1999 yılı Aralık ayında net uluslararası rezervler 1,8 milyar ABD Dolara veya kabaca beş aylık ithalata eşittir. Bu sert para tamponu ile birlikte çalışacak olan Salvador hükûmeti, 1 Ocak 2001'den başlayarak ABD dolarının Salvadoran colón ile birlikte yasal ihale haline geldiği ve tüm resmi muhasebenin ABD doları olarak yapıldığı parasal bir entegrasyon planını üstlendi. Bu nedenle hükûmet, ekonomideki kısa vadeli değişkenleri etkilemek için açık piyasa para politikalarının uygulanmasını resmen sınırlandırmıştır. Eylül 2007 itibarıyla net uluslararası rezerv 2.42 milyar dolar olarak gerçekleşti.
El Salvador'da, daha çeşitlendirilmiş bir ekonomi için yeni büyüme sektörleri geliştirmek uzun zamandır bir meydan okuma olmuştur. Geçmişte ülke altın ve gümüş üretti, ancak yakın zamanda yerel ekonomiye yüz milyonlarca dolar eklemesi beklenen madencilik sektörünü yeniden açma girişimleri, Başkan Saca'nın Pacific Rim Mining Corporation'ın faaliyetlerini kapatmasının ardından çöktü. Bununla birlikte, Orta Amerika Mali Araştırmalar Enstitüsü'ne (Estudios Fiscales için Instituto Centroamericano, İspanyolca kısaltmasıyla) göre, metal madenciliğinin katkısı, 2010-2015 yılları arasında ülkenin GSYİH'sının %0,3'ü ufaktı. Güdüler, ülkedeki yerel sakinlerden ve taban hareketlerinden güçlü destek aldı. NACLA'ya göre, gelen Başkan Funes daha sonra bir şirketin ülkenin ana nehirlerinden birinde siyanür kontaminasyonu riskine dayanarak ilave izin başvurusunu reddetti.
Diğer eski sömürgelerde olduğu gibi, El Salvador da yıllardır tek ihracat yapan bir ekonomi (bir tür ihracata dayanan bir ekonomi) olarak kabul edildi. Sömürge dönemlerinde, El Salvador gelişen bir indigo ihracatçısıydı, ancak 19. yüzyılda sentetik boyaların icat edilmesinden sonra, yeni oluşturulan modern devlet ana ihracat olarak kahveye dönüştü.
San Miguel, El Salvador'un önemli bir ekonomik merkezidir ve Orta Amerika'daki en büyük eğlence ve yemek festivallerinden biri olan "San Miguel Karnavalı" na ev sahipliği yapar.
Hükûmet, dolaylı vergilere odaklanarak mevcut gelirlerinin tahsilatını iyileştirmeye çalışmıştır. Eylül 1992'de uygulanan %10 katma değer vergisi (İspanyolca IVA) Temmuz 1995'te %13'e yükseltildi.
Enflasyon istikrarlı ve bölgedeki en düşük seviyelerden biri olmuştur. 1997'den bu yana enflasyon ortalama %3 olmuştur ve son yıllarda %5'e çıkmıştır. Serbest ticaret anlaşmaları sonucunda, 2000'den 2006'ya kadar, toplam ihracat %19 büyüyerek 2.94 milyar $'dan 3.51 milyar $'a, toplam ithalat ise %54 artışla 4.95 milyar $'dan 7.63 milyar $'a yükseldi. Bu durum dış ticaret açığında %102 artışla 2.01 milyar $'dan 4.12 milyar $'a çıktı.
El Chorreron, El Salvador; turizm, Salvador ekonomisinin en hızlı büyüyen sektörüdür.
El Salvador açık ticaret ve yatırım ortamını teşvik etti ve telekomünikasyon, elektrik dağıtımı, bankacılık ve emeklilik fonlarına kadar uzanan bir özelleştirme dalgası başlattı.
Para Birimi
El Salvador 1892 yılından 2001 yılına kadar Kolon adı verilen yerel bir para birimi kullanmaktaydı. 2001 yılına gelindiğinde Merkez Bankası rezervlerine Amerikan doları ekledi ve para birimi olarak ABD dolarına geçildi.
9 Haziran 2021 Çarşamba günü ise meclisten geçen bir genelge ile Amerikan Doları'nın yanında kripto para olarak bilinen Bitcoin'in de para birimi olarak kullanılması 62'ye 19 kabul oyu ile yasa olarak geçti.
El Salvador dünya ülkeleri arasında kripto parayı resmi para olarak kullanan ve Merkez Bankası rezervi yapan ilk ülke olmuş oldu.
Kaynakça
- ^ a b c d . IMF.org. International Monetary Fund. 11 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2019.
- ^ . data.worldbank.org. World Bank. 8 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2019.
- ^ Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF). United Nations Development Programme. 15 Aralık 2020. ss. 343-346. ISBN . 15 Aralık 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 16 Aralık 2020.
- ^ (PDF). www.r4d.org. 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ . web.stanford.edu. 11 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2018.
- ^ . www.wipo.int (İngilizce). 2 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2021.
- ^ . www.wipo.int (İngilizce). 10 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2021.
- ^ . ec.europa.eu. 2 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2021.
- ^ . INSEAD Knowledge (İngilizce). 28 Ekim 2013. 2 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2021.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
El Salvador Orta Amerika da yer alan yaklasik 6 9 milyonluk nufusa sahip bir ulkedir Ulke batida Guatemala ya kuzey ve doguda Honduras a komsudur Guneyinde Buyuk Okyanus bulunur El SalvadorRepublica de El Salvador Ispanyolca El Salvador CumhuriyetiBayrak ArmaSlogan Dios Union Libertad Ispanyolca Tanri Birlik Ozgurluk Milli mars source source track track track track track track Baskent ve en buyuk sehirSan Salvador 13 40 K 89 10 B 13 667 K 89 167 B 13 667 89 167Resmi dil ler IspanyolcaEtnik gruplar 90 Mestizo 9 Beyaz 1 El Salvador KizilderilileriDemonimSalvadorluHukumetUniter baskanlik cumhuriyeti Devlet BaskaniClaudia Juana Rodriguez de Guevara Vekaleten Tarihce Ispanya dan15 Eylul 1821 Birinci Meksika Imparatorlugu ndan1823 ndan1842 Su 1 4Nufus 2018 tahmini6 420 746 109 Yogunluk303 1 km2 47 GSYIH SAGP 2020 tahmini Toplam54 488 milyar 105 Kisi basina8 401 116 GSYIH nominal 2020 tahmini Toplam24 784 milyar 103 Kisi basina3 821 111 Gini 2016 40 6 ortaIGE 2019 0 673 orta 124 Para birimiAmerikan dolari USD ve Bitcoin BTC Zaman dilimiUTC 6Trafik akisisagTelefon kodu 503Internet alan adi sv El Salvador Amerika anakarasinin nufus yogunlugu en fazla olan ulkesidir ozellikle baskent ve ayrica bolgenin en ulkesidir Resmi adi El Salvador Cumhuriyeti dir Ispanyolca Republica de El Salvador re publika de el salba dor Ulkenin adi olan Salvador Isa peygambere atfen Kurtarici anlamina gelen Ispanyolca karsiligindan gelmektedir ve topraklari Ispanyol himayesi oncesinde Cuscatlan diye adlandirilmistir TarihceEl Salvador Ispanyol kasif 1524 yilinda Meksika dan yola cikarak El Salvador adini verdigi yere geldiginde burada yerliler yasiyordu Ispanya El Salvador ile birlikte etrafindaki bircok ulkeyi 300 sene boyunca isgal etti 1821 yilina kadar Guatemala ya bagli bir eyalet olan ulke buradaki Ispanyol yonetiminin sona ermesinden sonra 1823 yilinda icerisinde bulunan bir ulke oldu Federasyonun 1840 ta dagilmasindan sonra 30 Ocak 1841 de bagimsizligini ilan etti 1970 li yillarda sag ve sol catismalarina sahne olan ulke 1979 yilinda cuntacilarin iktidara gelmesi ile duruldu Cunta bazi reformlari baslatti fakat siddet tirmanmaya devam etti 1981 de Marksist gerillalara karsi ABD yardim yolladi NufusNufusun etnik dagilimi melez 90 Amerika yerlileri 1 beyaz irk 9 olup halkin cogunlugu Katoliktir 86 20 bin civarinda Musluman halk bulunur Ulkede Ispanyolca Amerika yerlileri arasinda yaygindir dilleri konusulur Ulkenin okur yazar orani 80 2 dir EgitimEl Salvador daki devlet okulu sistemi ciddi kaynak yetersizligi sikintisi cekmektedir Devlet okullarindaki sinif mevcudu sinif basina 50 ogrenciye kadar cikabilmektedir Yeterli maddi imkana sahip Salvadorlular cocuklarini devlet okullarindan daha iyi egitim verdigi dusunulen ozel okullara yollamayi tercih eder Cogu ozel okul Amerikan veya Avrupai bir egitim sistemini ya da baska bir gelismis egitim sistemini benimser Dusuk gelirli aileler ise cocuklarini devlet okullarina yollamak mecburiyetinde kalir El Salvador da egitim lise boyunca ucretsizdir 9 yillik temel egitimin ilk orta okul ardindan ogrencilerin iki yillik ve uc yillik lise arasinda secim yapma hakki vardir Iki yillik bir lise ogrenciyi universiteye hazirlar Uc yillik liseye giden bir ogrenciyse is gucune katilarak mesleki kariyer yapabilir veya bir universiteye girerek sectigi alanda egitimini devam ettirebilir El Salvador daki universiteler merkezi bir egitim kurumunu El Salvador Universitesi ni ve bircok ozel universiteyi bunyesinde barindirir 2019 Kuresel Inovasyon Endeksi nde 108 olan El Salvador 2020 de 92 siraya yukselmistir EkonomiEl Salvador un ekonomisi zaman zaman deprem ve kasirga gibi dogal afetler buyuk ekonomik subvansiyonlari zorunlu kilan hukumet politikalari ve resmi yolsuzluk nedeniyle engellendi Subvansiyonlar oyle bir sorun haline geldi ki Nisan 2012 de Uluslararasi Para Fonu IMF merkezi hukumete 750 milyon dolarlik bir krediyi askiya aldi Baskan Funes in kabine sefi Alex Segovia ekonominin cokus noktasinda oldugunu kabul etti Antiguo Cuscatlan ulkedeki tum sehirlerde kisi basina en yuksek gelire sahiptir ve uluslararasi bir yatirim merkezidir 2008 yilinda satin alma gucu paritesindeki GSYIH nin 25 895 milyar ABD dolari oldugu tahmin edilmektedir Hizmet sektoru GSYIH nin 64 1 ile en buyuk bilesenidir bunu 24 7 ile sanayi sektoru izlemektedir 2008 tahmini Tarim GSYIH nin sadece 11 2 sini temsil etmektedir 2010 tahmini GSYIH 1996 dan sonra yillik ortalama 3 2 reel buyume oraniyla buyudu Hukumet serbest piyasa girisimlerini taahhut etti ve 2007 GSYIH sinin reel buyume orani 4 7 idi 1999 yili Aralik ayinda net uluslararasi rezervler 1 8 milyar ABD Dolara veya kabaca bes aylik ithalata esittir Bu sert para tamponu ile birlikte calisacak olan Salvador hukumeti 1 Ocak 2001 den baslayarak ABD dolarinin Salvadoran colon ile birlikte yasal ihale haline geldigi ve tum resmi muhasebenin ABD dolari olarak yapildigi parasal bir entegrasyon planini ustlendi Bu nedenle hukumet ekonomideki kisa vadeli degiskenleri etkilemek icin acik piyasa para politikalarinin uygulanmasini resmen sinirlandirmistir Eylul 2007 itibariyla net uluslararasi rezerv 2 42 milyar dolar olarak gerceklesti El Salvador da daha cesitlendirilmis bir ekonomi icin yeni buyume sektorleri gelistirmek uzun zamandir bir meydan okuma olmustur Gecmiste ulke altin ve gumus uretti ancak yakin zamanda yerel ekonomiye yuz milyonlarca dolar eklemesi beklenen madencilik sektorunu yeniden acma girisimleri Baskan Saca nin Pacific Rim Mining Corporation in faaliyetlerini kapatmasinin ardindan coktu Bununla birlikte Orta Amerika Mali Arastirmalar Enstitusu ne Estudios Fiscales icin Instituto Centroamericano Ispanyolca kisaltmasiyla gore metal madenciliginin katkisi 2010 2015 yillari arasinda ulkenin GSYIH sinin 0 3 u ufakti Guduler ulkedeki yerel sakinlerden ve taban hareketlerinden guclu destek aldi NACLA ya gore gelen Baskan Funes daha sonra bir sirketin ulkenin ana nehirlerinden birinde siyanur kontaminasyonu riskine dayanarak ilave izin basvurusunu reddetti Diger eski somurgelerde oldugu gibi El Salvador da yillardir tek ihracat yapan bir ekonomi bir tur ihracata dayanan bir ekonomi olarak kabul edildi Somurge donemlerinde El Salvador gelisen bir indigo ihracatcisiydi ancak 19 yuzyilda sentetik boyalarin icat edilmesinden sonra yeni olusturulan modern devlet ana ihracat olarak kahveye donustu San Miguel El Salvador un onemli bir ekonomik merkezidir ve Orta Amerika daki en buyuk eglence ve yemek festivallerinden biri olan San Miguel Karnavali na ev sahipligi yapar Hukumet dolayli vergilere odaklanarak mevcut gelirlerinin tahsilatini iyilestirmeye calismistir Eylul 1992 de uygulanan 10 katma deger vergisi Ispanyolca IVA Temmuz 1995 te 13 e yukseltildi Enflasyon istikrarli ve bolgedeki en dusuk seviyelerden biri olmustur 1997 den bu yana enflasyon ortalama 3 olmustur ve son yillarda 5 e cikmistir Serbest ticaret anlasmalari sonucunda 2000 den 2006 ya kadar toplam ihracat 19 buyuyerek 2 94 milyar dan 3 51 milyar a toplam ithalat ise 54 artisla 4 95 milyar dan 7 63 milyar a yukseldi Bu durum dis ticaret aciginda 102 artisla 2 01 milyar dan 4 12 milyar a cikti El Chorreron El Salvador turizm Salvador ekonomisinin en hizli buyuyen sektorudur El Salvador acik ticaret ve yatirim ortamini tesvik etti ve telekomunikasyon elektrik dagitimi bankacilik ve emeklilik fonlarina kadar uzanan bir ozellestirme dalgasi baslatti Para BirimiEl Salvador 1892 yilindan 2001 yilina kadar Kolon adi verilen yerel bir para birimi kullanmaktaydi 2001 yilina gelindiginde Merkez Bankasi rezervlerine Amerikan dolari ekledi ve para birimi olarak ABD dolarina gecildi 9 Haziran 2021 Carsamba gunu ise meclisten gecen bir genelge ile Amerikan Dolari nin yaninda kripto para olarak bilinen Bitcoin in de para birimi olarak kullanilmasi 62 ye 19 kabul oyu ile yasa olarak gecti El Salvador dunya ulkeleri arasinda kripto parayi resmi para olarak kullanan ve Merkez Bankasi rezervi yapan ilk ulke olmus oldu Kaynakca a b c d IMF org International Monetary Fund 11 Kasim 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Mart 2019 data worldbank org World Bank 8 Mart 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Mart 2019 Human Development Report 2020 The Next Frontier Human Development and the Anthropocene PDF United Nations Development Programme 15 Aralik 2020 ss 343 346 ISBN 978 92 1 126442 5 15 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 16 Aralik 2020 PDF www r4d org 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi web stanford edu 11 Kasim 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Ocak 2018 www wipo int Ingilizce 2 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Eylul 2021 www wipo int Ingilizce 10 Aralik 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Eylul 2021 ec europa eu 2 Eylul 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Eylul 2021 INSEAD Knowledge Ingilizce 28 Ekim 2013 2 Aralik 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Eylul 2021