Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddede bulunmasına karşın yetersizliği nedeniyle bazı bilgilerin hangi kaynaktan alındığı belirsizdir. (Mayıs 2020) () |
Entelektüel, aydın ya da münevver, zekâsını ve analitik düşünme yetisini mesleği gereği ya da kişisel amaçlarına erişmekte kullanan kişi. Entelektüel kelimesinin kökeni Latince intellectus (anlamak) sözcüğüne dayanır ve günümüzde genellikle şu anlamlardan birinde kullanılır:
- Kapsamlı bilgi ve birikim gerektiren soyut konularla derinlemesine ilgilenen kişi.
- Mesleği, mal ve hizmet üreten diğer meslek gruplarından farklı olarak, fikir ve bilgi üretmek ve/veya yaymak olan kişi (akademisyenler, bilim insanları vb).
- Kültür ve sanat konularında uzman kabul edilen, bu konulardaki bilgisi birikimi kültürel bir otorite olmasına olanak sağlayan ve toplum karşısında çeşitli konularda değerlendirmeler yapan kişi.
Geçmişte tahsilli, bilgili kişiye münevver denirdi. Daha sonraları aydın sözcüğü "kültürlü, okumuş, görgülü, ileri düşünceli (kimse)" anlamında kullanılmaya başlandı.
Tarihçe
İlk toplumlarda şefler, şamanlar, din adamları, filozoflar; düşünüş, bilgi ve kavrayış önderleri oldular. Ancak Rönesans'tan günümüze filozoflar, bilim insanları, sanatçılar,Ansiklopedistler bilgi ile toplumları değişime uğratabilmişlerdir. Buna rağmen ilk entelektüelden, Platon'dan Aristo'dan bu yana güneş altında yeni bir şey yoktur. Terim entelijensiya şeklinde geniş çapta fikir dünyası kişilerini tanımlamada kullanılmaktadır. 19. yüzyılda Rusya ve Polonya'daki önder anlamı eskimiştir.
Entelektüel; yazı bulunmadan önce pagan toplumlarda bilinen bütün bilgilerin aktarıcısı konumundaki kişiler olarak ortaya çıkarlar. Genelde felsefi anlamda doğa/insan yabancılaşması süreci üzerine makro bazda bilgi birikimi olan kişilerdir. Burada dikkatten kaçmaması gereken "ulus" kavramının oluştuğu 1789 yılından yaklaşık bir yüz yıl öncesine kadar sadece hümanistik değer yargıları ve doğa bilimlerin ile güncel problemlerin çözümünde gereksinim duyulan her veriye üst düzeyde ulaşabilmek için yeterli beyin gelişimine sahip olan kişidir. "Bütün düşünceleri ve ürettiği verilerde hiçbir ırk (etnisite) / grup veya tam doğru deyimle insan topluluğu kategorisi çıkarları doğrultusunda duruşu olmayan" olarak da tanımlanabilir.
Günümüzde, bütün dinler ve uluslar ile etnisiteler karşısında "seküler" (hepsine bilge insan kimliği ile eşit mesafede) duruşu olan her konuda "veri/bilgi"nin nerede olduğunu bilen ve süratle ulaşabilen bu kimliği ile ham bilgiyi uluslarüstü kullanılabilir veri haline getirip makro bazda insanlığın kullanımına açan kişidir.
Ulus ve "ulus devlet" kavramlarının ortaya çıkmasından sonra entelektüel tanımı ile aydın tanımı karıştırılmaya başlanmıştır. Aydın; genelde "kendine göre doğru savlar için bilgi/veri toplayan" kişidir ve bu bağlamda çok okumuş bir insandır. Bilgisini İnsanlık için değil güncel "ulus/etnisite" aidiyeti amaçlı kullanan kişidir.
Osmanlı'da ulemalar (alimler) bilgiyi kuran, taşıyan, egemen hale getiren bir sınıftı. Cumhuriyet'te ise Türk aydınlanmasının aydınları ortaya çıktı. Fikir dünyasına ait bu tanım iki tip aydın üretti: Ruhban, gelenekçi entelektüel ve laik, yenilikçi entelektüel. Her ikisinde de İlk Çağ'dan kalma misyonculuk, yani cahil kitleyi bilgili etme tavrı görüldü. Kavramın öznesi Yeni Çağ'da bilginin bireyselleşmesi ve spekülatiften aksiyona geçmesiyle bir sınıfın, bir ideolojinin temsilcisi olarak yerleşti. Siyasi iktidarın karşısında oldu.
Kaynakça
- ^ "intellectual." Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003.
- ^ Sowell, Thomas (1980). Knowledge and Decisions. Basic Books.
- ^ "aydın, entelektüel, münevver" 29 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . TDK Güncel Türkçe Sözlük.
- Cemil Meriç, Bu Ülke, İletişim Y. 1996.
- Cogito, s.31, Bahar 2002.
- , Sosyoloji Sözlüğü, Bilim ve Sanat, Ank.1999.
- Hilmi Ziya Ülken, Türkiye'de Çağdaş Düşünce Tarihi, 1977.
- Niyazi Berkes, Türk Düşününde Batı Sorunu, 1978.
- Ziya Gökalp, Türkçülüğün Esasları, 1976 bs.
- Büyük Sovyet Ansiklopedisi, Intelligentsia [Entelijansiya] maddesinin Türkçe çevirisi 11 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., çev. S. Erdem Türközü ve Eren Buğlalılar, 2015.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddede kaynak listesi bulunmasina karsin metin ici kaynaklarin yetersizligi nedeniyle bazi bilgilerin hangi kaynaktan alindigi belirsizdir Lutfen kaynaklari uygun bicimde metin icine yerlestirerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Mayis 2020 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Entelektuel aydin ya da munevver zekasini ve analitik dusunme yetisini meslegi geregi ya da kisisel amaclarina erismekte kullanan kisi Entelektuel kelimesinin kokeni Latince intellectus anlamak sozcugune dayanir ve gunumuzde genellikle su anlamlardan birinde kullanilir Kapsamli bilgi ve birikim gerektiren soyut konularla derinlemesine ilgilenen kisi Meslegi mal ve hizmet ureten diger meslek gruplarindan farkli olarak fikir ve bilgi uretmek ve veya yaymak olan kisi akademisyenler bilim insanlari vb Kultur ve sanat konularinda uzman kabul edilen bu konulardaki bilgisi birikimi kulturel bir otorite olmasina olanak saglayan ve toplum karsisinda cesitli konularda degerlendirmeler yapan kisi Rotterdamli Erasmus zamaninin onde gelen entelektuellerinden biriydi Gecmiste tahsilli bilgili kisiye munevver denirdi Daha sonralari aydin sozcugu kulturlu okumus gorgulu ileri dusunceli kimse anlaminda kullanilmaya baslandi TarihceIlk toplumlarda sefler samanlar din adamlari filozoflar dusunus bilgi ve kavrayis onderleri oldular Ancak Ronesans tan gunumuze filozoflar bilim insanlari sanatcilar Ansiklopedistler bilgi ile toplumlari degisime ugratabilmislerdir Buna ragmen ilk entelektuelden Platon dan Aristo dan bu yana gunes altinda yeni bir sey yoktur Terim entelijensiya seklinde genis capta fikir dunyasi kisilerini tanimlamada kullanilmaktadir 19 yuzyilda Rusya ve Polonya daki onder anlami eskimistir Entelektuel yazi bulunmadan once pagan toplumlarda bilinen butun bilgilerin aktaricisi konumundaki kisiler olarak ortaya cikarlar Genelde felsefi anlamda doga insan yabancilasmasi sureci uzerine makro bazda bilgi birikimi olan kisilerdir Burada dikkatten kacmamasi gereken ulus kavraminin olustugu 1789 yilindan yaklasik bir yuz yil oncesine kadar sadece humanistik deger yargilari ve doga bilimlerin ile guncel problemlerin cozumunde gereksinim duyulan her veriye ust duzeyde ulasabilmek icin yeterli beyin gelisimine sahip olan kisidir Butun dusunceleri ve urettigi verilerde hicbir irk etnisite grup veya tam dogru deyimle insan toplulugu kategorisi cikarlari dogrultusunda durusu olmayan olarak da tanimlanabilir Gunumuzde butun dinler ve uluslar ile etnisiteler karsisinda sekuler hepsine bilge insan kimligi ile esit mesafede durusu olan her konuda veri bilgi nin nerede oldugunu bilen ve suratle ulasabilen bu kimligi ile ham bilgiyi uluslarustu kullanilabilir veri haline getirip makro bazda insanligin kullanimina acan kisidir Ulus ve ulus devlet kavramlarinin ortaya cikmasindan sonra entelektuel tanimi ile aydin tanimi karistirilmaya baslanmistir Aydin genelde kendine gore dogru savlar icin bilgi veri toplayan kisidir ve bu baglamda cok okumus bir insandir Bilgisini Insanlik icin degil guncel ulus etnisite aidiyeti amacli kullanan kisidir Osmanli da ulemalar alimler bilgiyi kuran tasiyan egemen hale getiren bir sinifti Cumhuriyet te ise Turk aydinlanmasinin aydinlari ortaya cikti Fikir dunyasina ait bu tanim iki tip aydin uretti Ruhban gelenekci entelektuel ve laik yenilikci entelektuel Her ikisinde de Ilk Cag dan kalma misyonculuk yani cahil kitleyi bilgili etme tavri goruldu Kavramin oznesi Yeni Cag da bilginin bireysellesmesi ve spekulatiften aksiyona gecmesiyle bir sinifin bir ideolojinin temsilcisi olarak yerlesti Siyasi iktidarin karsisinda oldu Kaynakca intellectual Oxford Dictionary of English 2e Oxford University Press 2003 Sowell Thomas 1980 Knowledge and Decisions Basic Books aydin entelektuel munevver 29 Aralik 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde TDK Guncel Turkce Sozluk Cemil Meric Bu Ulke Iletisim Y 1996 Cogito s 31 Bahar 2002 Sosyoloji Sozlugu Bilim ve Sanat Ank 1999 Hilmi Ziya Ulken Turkiye de Cagdas Dusunce Tarihi 1977 Niyazi Berkes Turk Dusununde Bati Sorunu 1978 Ziya Gokalp Turkculugun Esaslari 1976 bs Buyuk Sovyet Ansiklopedisi Intelligentsia Entelijansiya maddesinin Turkce cevirisi 11 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde cev S Erdem Turkozu ve Eren Buglalilar 2015