Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Feliks Edmundoviç Dzerjinskiy (Lehçe: Feliks Edmundowicz Dzierżyński, Rusça: Феликс Эдмундович Дзержинский), (11 Eylül 1877, Vilna, Rus Çarlığı {Bugün Vilnius, Litvanya} - 20 Temmuz 1926, Moskova, SSCB), Demir Feliks (Rusça: Железный Феликс, Jelezniy Feliks) lakabıyla bilinen Sovyetler Birliği'nin ilk istihbarat ve gizli servisi Çeka'nın kurucusu ve ilk önderi.Bolşevik devrimci ve Rusya Komünist Partisi (Bolşevik) Merkez Komitesi üyesi (1917-1926). RKP (B) Politbüro üyesi (1924-1926).
| Feliks Edmundoviç Dzerjinskiy Rusça:Феликс Эдмундович Дзержинский Lehçe:Feliks Edmundowicz Dzierżyński | ||
|---|---|---|
 | ||
| Çeka Başkanı | ||
| Görev süresi 20 Aralık 1917 - 6 Şubat 1922 | ||
| Yerine geldiği | Kurum yeni kuruldu | |
| Yerine gelen | GPU Başkanı olarak kendisi | |
| GPU Başkanı | ||
| Görev süresi 6 Şubat 1922 - 15 Kasım 1923 | ||
| Yerine geldiği | Çeka Başkanı olarak kendisi | |
| Yerine gelen | OGPU Başkanı olarak kendisi | |
| OGPU Başkanı | ||
| Görev süresi 15 Kasım 1923 - 20 Temmuz 1926 | ||
| Yerine geldiği | GPU Başkanı olarak kendisi | |
| Yerine gelen | ||
| Kişisel bilgiler | ||
| Doğum | 11 Eylül 1877 Vilna, Rus Çarlığı | |
| Ölüm | 20 Temmuz 1926 (48 yaşında) Moskova, Sovyetler Birliği | |
| Partisi | Rusya Komünist Partisi (Bolşevik) | |
| Evlilik(ler) | ||
| Mesleği | Bürokrat, Siyasetçi | |
Dzerjinskiy sınıf düşmanlarına karşı uzlaşmaz tavrıyla, soylular, Kazak subaylar, din adamları, fabrikatörler ve toprak aristokratlarına karşı müsamaha göstermeden sert mücadelesiyle dikkat çekmiş ve bu sayede Rusya'da devrimci politikanın güçlenmesinde etkili olmuştur.
Biyografi
Polonyalı büyük toprak sahibi soylu ve öğretmen olan Edmund Yosifoviç Dzerjinskiy'nin oğludur. Sekiz kardeşi olan Feliks'in 5 yaşındayken babası öldü. Feliks çocukluğunda bir rahip (Rusça: Ксёндз, Lehçe:Ksiądz ) olmayı hedefliyordu.
Dzerjinskiy, 1895'te Litvanya Sosyal Demokrat Partisi'nin Kaunas (Kovno) örgütüne girdi. Parti örgütçüsü olarak görevler aldı. 1897-1908 arasında devrimci eylemlerden dolayı Rus çarlık polisince beş kez tutuklanmasına karşın, sürgüne gönderildiği Sibirya'dan her defasında kaçmayı başardı. Çeşitli zanaat dallarında ve fabrikalarda çalışarak geçimini sağladı.
1897 yılında Kovno cezaevinde bir yıl hapis yattıktan sonra 1898'de Ural Dağları'nın doğusunda Nolinsk iline sürgüne gönderildi. Orada bir fabrikaya girdi ve çalışırken işçiler arasında devrimci propaganda faaliyetlerine başladı. Ağustos 1899'da sürgün bölgesinden kaçmayı başardı.
Dzerjinskiy kısa sürede profesyonel bir devrimci oldu. 1900 yılında Polonya - Litvanya Sosyal-Demokratları'nın düzenlediği ilk kongreye katıldı. Şubat 1900'de tekrar tutuklandı ve Varşova'da hapsedildi. Ancak yine kaçmayı başardı ve Polonya-Litvanya Sosyal-Demokratları'nın Berlin'deki kongresinde partinin dış komite sekreteri seçildi. Kraków'da Kızıl Bayrak gazetesinin ve illegal eserlerin yayınlanmasında görev aldı.
İlk isyan hareketleri ve RSDİP üyeliği
Rus-Japon Savaşı sırasında 1904-1905 yıllarında fabrikalarda işçi protestolarının ve grevlerin ortaya çıkmasında etkili oldu. 1905 Devrimi'ne katılarak 'nin önderleri arasına girdi.
1906'da Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi'nin IV. Kongresi'ne Polonya temsilcisi olarak katıldı. 1907'de RSDİP Merkez Komite üyesi seçildi. Ancak 1909'da en soğuk bölgelerden olan Kuzeydoğu Sibirya'da Yenisey bölgesinde ağır işçilikle sürgün cezasına çarptırıldı. Kasım 1909'da Gorki 'nin de bulunduğu İtalya'nın Capri adasına kaçtı. 1910'da tekrar Polonya'ya geçerek devrimci faaliyetlerini sürdürdü. Mart ayında parti sekreteri Sofia Muşkat ile evlendi. adlı gazetenin yayın kurulunda görev aldıysa da gazetenin editörleri ile devrimci taktikler konusunda anlaşmazlığa düştü ve onları pasif kalmakla suçladı.
Daha sonra devrimci çalışmalarını Rus Çarlığı'nda ve Batı Avrupa'da sürdürdü. 1912'de altıncı kez tutuklandı ve 1917 Şubat Devrimi'ne değin hapiste kaldı. Dzerjinskiy toplam 11 yıl hapis yattı ve pek çok kez kürek mahkûmu olarak ağır işlerde çalıştırıldı.
Devrim ve Çeka Başkanlığı
1917 Şubat hareketinden sonra RSDİP Moskova Komitesine seçildi. Moskova'da Kızıl Muhafızları örgütleyerek Ekim Devrimi hazırlıklarında görev aldı. RSDİP toplantısında silahlı ayaklanma kararını destekledi. II. Sovyetler Kongresi'ne katılarak Petrograd Sovyeti Merkez Yürütme Kurulu Başkanı ve Petrograd Askeri Devrim Komitesi üyesi seçildi. Devrim sırasında Posta-Telgraf bölümünde haberleşme faaliyetleriyle ilgili görev aldı.
19 Aralık 1917'de Halk Komiserleri Konseyi toplantısında devlet dairelerinde sabotaj ve karşı-devrimci faaliyetler konusunda bir rapor sundu. Bu rapor Tüm Rusya Karşı-Devrim ve Sabotajla Mücadele Olağanüstü Komisyonu'nun (Rusça: Всероссийская чрезвычайная комиссия по борьбе с контрреволюцией и саботажем /Kısaca: Çeka) kuruluşunda bir teklif niteliği kazandı ve 6 Şubat 1918'de ilk Sovyet istihbarat ve gizli servisi Çeka kuruldu.
Dzerjinskiy'nin en yakınındaki çalışma arkadaşı şöyle demiştir:
Feliks Edmunoviç, Çeka için seçilebilecek en uygun kişiydi.
23 Şubat 1918'de Komünist Parti Merkez Komite toplantısında Brest-Litovsk Antlaşması'nın imzalanması tartışmalarında çekimser oy kullandı. Alman Büyükelçisi Mirbach'ın öldürülmesinde güvenlik zaafiyetinden kendini suçladı ve 7 Temmuz 1918'de Çeka başkanlığı görevinden istifa etti. Ancak Lenin'in isteğiyle 22 Ağustos'ta yeniden bu göreve atandı. Ülkede başlayan Beyaz Terör hareketine ve sınıf düşmanlarına karşı mücadelede acımasız tavrıyla dikkat çekti.
Dürüst, ama acımasız bir kişi olarak ün kazandı.
Sovyet-Polonya Savaşı (1919-1920) sırasında Kızıl Ordu, Polonya kuvvetlerini batıya doğru sürerken Dzerjinskiy, Bolşevik hükûmetinin denetiminde kurulan Polonya Devrimci Komitesi Başkanlığına atandı. Sovyet ordusunun geri çekilmek zorunda kalmasından sonra, yeniden Rusya'daki çalışmalara ağırlık verdi. Çeka başkanlığının yanı sıra 1919'da İçişleri Halk Komiseri, 1921'de de Ulaştırma Halk Komiseri olarak görev yaptı. 1924'te Lenin'in ölümünden sonra iktidar mücadelesinde Stalin'i kararlılıkla destekledi. Yüksek Ekonomik Konsey başkanlığına getirildi ve Politbüro aday üyeliğine seçildi.
20 Temmuz 1926'da bürokrasi meselelerinin eleştirildiği Merkez Komite toplantısında kalp krizi geçirerek öldü. Naaşı 22 Temmuz'da Kremlin Duvarı Mezarlığı'na defnedildi.
Galeri
-
![image]()
1904 İsviçre, Goldmanlar'la birlikte. -
![image]()
Dzerjinskiy eşi ve çocuğuyla, Ekim 1918 -
![image]()
Çeka şefleri, 1919 -
![image]()
Dzerjinskiy, 1 Ağustos 1920 -
![image]()
üyeleri ile birlikte, 1920 -
![image]()
Dzerjinskiy, 1923 -
![image]()
Yagoda, Menjinskiy ve Dzerjinskiy, 1924 -
![image]()
Dzerjinskiy Molotof ile birlikte, 1924 -
![image]()
Japon Ticaret Komisyonu ile yapılan antlaşmayı imzalarken, 1925 -
![image]()
Dzerjinskiy Harkov'da, 28 Mayıs 1926 -
![image]()
Dzerjinskiy'nin cenazesi, Moskova, 1926 -
![image]()
Dzerjinskiy'nin cenazesi, Moskova, 1926
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b c d Russiapedia makalesi 22 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) 22 Haziran 2015 tarihinde erişilmiştir
- ^ Елена Николаевна Егорова. . 23 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2015.
- ^ . 23 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2015.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;Aaisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ "Кто он, Феликс Дзержинский?". ruskline.ru. 1 Ekim 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Eylül 2015.
- ^ . www.alexanderyakovlev.org. 1 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2015.
- ^ İlgili Spartakus online makalesi 9 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) 22 Haziran 2015 tarihinde erişilmiştir
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Feliks Dzerjinski ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- FED tarih 28 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- findagrave.com 2 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Feliks Edmundovic Dzerjinskiy Lehce Feliks Edmundowicz Dzierzynski Rusca Feliks Edmundovich Dzerzhinskij 11 Eylul 1877 Vilna Rus Carligi Bugun Vilnius Litvanya 20 Temmuz 1926 Moskova SSCB Demir Feliks Rusca Zheleznyj Feliks Jelezniy Feliks lakabiyla bilinen Sovyetler Birligi nin ilk istihbarat ve gizli servisi Ceka nin kurucusu ve ilk onderi Bolsevik devrimci ve Rusya Komunist Partisi Bolsevik Merkez Komitesi uyesi 1917 1926 RKP B Politburo uyesi 1924 1926 Feliks Edmundovic DzerjinskiyRusca Feliks Edmundovich Dzerzhinskij Lehce Feliks Edmundowicz DzierzynskiCeka BaskaniGorev suresi 20 Aralik 1917 6 Subat 1922Yerine geldigi Kurum yeni kurulduYerine gelen GPU Baskani olarak kendisiGPU BaskaniGorev suresi 6 Subat 1922 15 Kasim 1923Yerine geldigi Ceka Baskani olarak kendisiYerine gelen OGPU Baskani olarak kendisiOGPU BaskaniGorev suresi 15 Kasim 1923 20 Temmuz 1926Yerine geldigi GPU Baskani olarak kendisiYerine gelenKisisel bilgilerDogum 11 Eylul 1877 Vilna Rus CarligiOlum 20 Temmuz 1926 48 yasinda Moskova Sovyetler BirligiPartisi Rusya Komunist Partisi Bolsevik Evlilik ler Meslegi Burokrat Siyasetci Dzerjinskiy sinif dusmanlarina karsi uzlasmaz tavriyla soylular Kazak subaylar din adamlari fabrikatorler ve toprak aristokratlarina karsi musamaha gostermeden sert mucadelesiyle dikkat cekmis ve bu sayede Rusya da devrimci politikanin guclenmesinde etkili olmustur BiyografiPolonyali buyuk toprak sahibi soylu ve ogretmen olan Edmund Yosifovic Dzerjinskiy nin ogludur Sekiz kardesi olan Feliks in 5 yasindayken babasi oldu Feliks cocuklugunda bir rahip Rusca Ksyondz Lehce Ksiadz olmayi hedefliyordu Dzerjinskiy 1895 te Litvanya Sosyal Demokrat Partisi nin Kaunas Kovno orgutune girdi Parti orgutcusu olarak gorevler aldi 1897 1908 arasinda devrimci eylemlerden dolayi Rus carlik polisince bes kez tutuklanmasina karsin surgune gonderildigi Sibirya dan her defasinda kacmayi basardi Cesitli zanaat dallarinda ve fabrikalarda calisarak gecimini sagladi 1897 yilinda Kovno cezaevinde bir yil hapis yattiktan sonra 1898 de Ural Daglari nin dogusunda Nolinsk iline surgune gonderildi Orada bir fabrikaya girdi ve calisirken isciler arasinda devrimci propaganda faaliyetlerine basladi Agustos 1899 da surgun bolgesinden kacmayi basardi Dzerjinskiy kisa surede profesyonel bir devrimci oldu 1900 yilinda Polonya Litvanya Sosyal Demokratlari nin duzenledigi ilk kongreye katildi Subat 1900 de tekrar tutuklandi ve Varsova da hapsedildi Ancak yine kacmayi basardi ve Polonya Litvanya Sosyal Demokratlari nin Berlin deki kongresinde partinin dis komite sekreteri secildi Krakow da Kizil Bayrak gazetesinin ve illegal eserlerin yayinlanmasinda gorev aldi Ilk isyan hareketleri ve RSDIP uyeligiRus Japon Savasi sirasinda 1904 1905 yillarinda fabrikalarda isci protestolarinin ve grevlerin ortaya cikmasinda etkili oldu 1905 Devrimi ne katilarak nin onderleri arasina girdi 1906 da Rusya Sosyal Demokrat Isci Partisi nin IV Kongresi ne Polonya temsilcisi olarak katildi 1907 de RSDIP Merkez Komite uyesi secildi Ancak 1909 da en soguk bolgelerden olan Kuzeydogu Sibirya da Yenisey bolgesinde agir iscilikle surgun cezasina carptirildi Kasim 1909 da Gorki nin de bulundugu Italya nin Capri adasina kacti 1910 da tekrar Polonya ya gecerek devrimci faaliyetlerini surdurdu Mart ayinda parti sekreteri Sofia Muskat ile evlendi adli gazetenin yayin kurulunda gorev aldiysa da gazetenin editorleri ile devrimci taktikler konusunda anlasmazliga dustu ve onlari pasif kalmakla sucladi Daha sonra devrimci calismalarini Rus Carligi nda ve Bati Avrupa da surdurdu 1912 de altinci kez tutuklandi ve 1917 Subat Devrimi ne degin hapiste kaldi Dzerjinskiy toplam 11 yil hapis yatti ve pek cok kez kurek mahkumu olarak agir islerde calistirildi Devrim ve Ceka Baskanligi1917 Subat hareketinden sonra RSDIP Moskova Komitesine secildi Moskova da Kizil Muhafizlari orgutleyerek Ekim Devrimi hazirliklarinda gorev aldi RSDIP toplantisinda silahli ayaklanma kararini destekledi II Sovyetler Kongresi ne katilarak Petrograd Sovyeti Merkez Yurutme Kurulu Baskani ve Petrograd Askeri Devrim Komitesi uyesi secildi Devrim sirasinda Posta Telgraf bolumunde haberlesme faaliyetleriyle ilgili gorev aldi 19 Aralik 1917 de Halk Komiserleri Konseyi toplantisinda devlet dairelerinde sabotaj ve karsi devrimci faaliyetler konusunda bir rapor sundu Bu rapor Tum Rusya Karsi Devrim ve Sabotajla Mucadele Olaganustu Komisyonu nun Rusca Vserossijskaya chrezvychajnaya komissiya po borbe s kontrrevolyuciej i sabotazhem Kisaca Ceka kurulusunda bir teklif niteligi kazandi ve 6 Subat 1918 de ilk Sovyet istihbarat ve gizli servisi Ceka kuruldu Dzerjinskiy nin en yakinindaki calisma arkadasi soyle demistir Feliks Edmunovic Ceka icin secilebilecek en uygun kisiydi 23 Subat 1918 de Komunist Parti Merkez Komite toplantisinda Brest Litovsk Antlasmasi nin imzalanmasi tartismalarinda cekimser oy kullandi Alman Buyukelcisi Mirbach in oldurulmesinde guvenlik zaafiyetinden kendini sucladi ve 7 Temmuz 1918 de Ceka baskanligi gorevinden istifa etti Ancak Lenin in istegiyle 22 Agustos ta yeniden bu goreve atandi Ulkede baslayan Beyaz Teror hareketine ve sinif dusmanlarina karsi mucadelede acimasiz tavriyla dikkat cekti Durust ama acimasiz bir kisi olarak un kazandi Sovyet Polonya Savasi 1919 1920 sirasinda Kizil Ordu Polonya kuvvetlerini batiya dogru surerken Dzerjinskiy Bolsevik hukumetinin denetiminde kurulan Polonya Devrimci Komitesi Baskanligina atandi Sovyet ordusunun geri cekilmek zorunda kalmasindan sonra yeniden Rusya daki calismalara agirlik verdi Ceka baskanliginin yani sira 1919 da Icisleri Halk Komiseri 1921 de de Ulastirma Halk Komiseri olarak gorev yapti 1924 te Lenin in olumunden sonra iktidar mucadelesinde Stalin i kararlilikla destekledi Yuksek Ekonomik Konsey baskanligina getirildi ve Politburo aday uyeligine secildi 20 Temmuz 1926 da burokrasi meselelerinin elestirildigi Merkez Komite toplantisinda kalp krizi gecirerek oldu Naasi 22 Temmuz da Kremlin Duvari Mezarligi na defnedildi Galeri1904 Isvicre Goldmanlar la birlikte Dzerjinskiy esi ve cocuguyla Ekim 1918 Ceka sefleri 1919 Dzerjinskiy 1 Agustos 1920 uyeleri ile birlikte 1920 Dzerjinskiy 1923 Yagoda Menjinskiy ve Dzerjinskiy 1924 Dzerjinskiy Molotof ile birlikte 1924 Japon Ticaret Komisyonu ile yapilan antlasmayi imzalarken 1925 Dzerjinskiy Harkov da 28 Mayis 1926 Dzerjinskiy nin cenazesi Moskova 1926 Dzerjinskiy nin cenazesi Moskova 1926Ayrica bakinizFeliks Dzerjinski HeykeliKaynakca a b c d Russiapedia makalesi 22 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 22 Haziran 2015 tarihinde erisilmistir Elena Nikolaevna Egorova 23 Haziran 2012 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Ekim 2015 23 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 21 Ekim 2015 Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi Aa isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme Kto on Feliks Dzerzhinskij ruskline ru 1 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Eylul 2015 www alexanderyakovlev org 1 Ekim 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 30 Eylul 2015 Ilgili Spartakus online makalesi 9 Mayis 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce 22 Haziran 2015 tarihinde erisilmistirDis baglantilarWikimedia Commons ta Feliks Dzerjinski ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir FED tarih 28 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde findagrave com 2 Subat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde