Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Temmuz 2022) () |
Fes, tepesi düz, genellikle al, püsküllü, silindirik başlık. İsmini başlıca üretim merkezi olan Fas'ın Fes şehrinden alır. Başta Osmanlı İmparatorluğu olmak üzere birçok Müslüman ülkede kullanılagelmiştir. Yaygın olarak kullanılan al rengini kızılcık boyasından alır. Bununla birlikte hemen hemen her renkte ve desende fes üretilmektedir.
Tarihçe
Sultan II. Mahmut döneminde Osmanlı sarayında Avrupalı gibi giyinme modası baş gösterdi. Daha sonra bu moda ilim adamlarına ve halka yayıldı ancak Avrupa usulü şapkaların namaz kılarken zorluk çıkarmaları, sipersiz bir şapka kullanımını gerekli kıldı. Serasker ve Kaptan-ı Derya Koca Hüsrev Paşa'nın Akdeniz seferinden dönüşünde Fas'tan getirdiği feslerin kalyoncu askerlerine giydirilmesiyle benimsenen fes, Sultan Mahmud'un fermanı üzerine imparatorluğun resmi şapkası oldu. 1840'lardan itibaren süvari ve topçu hariç, Osmanlı askerlerinin üniformasının bir parçası haline geldi. Arnavut askerleri beyaz fes takıyorlardı.
1829'dan 1925'e kadar kullanılan fesi Tanzimat döneminde İstanbul'da sivil ve asker bütün görevliler giymiş, sarık yalnız bilginler ve din adamları tarafından kullanılmıştır. Taşrada, sarık tercih ediliyordu, bu sebeple halk, fesli ve sarıklı olmak üzere ikiye ayrılmıştı. Fesin yüzyıllar boyu kullanılan sarığın yerini alması önemli bir yenilik olmuştu, bu yüzden imparatorlukta lehte ve aleyhte birçok görüş ileri sürüldü. Fes için ayrı bir bakanlık kuruldu, yayımlanan fes nizamnamesi ile fesin nerelerde giyileceği, kimlerin ne tür fes kullanacağı belirlendi. İstanbul'da Defterdar'da bir fabrika kurularak fes yapımına başlandı. Zamanla fes imparatorluğun her köşesinde yaygınlaştı.
TBMM 25 Kasım 1925'te Şapka Kanunu'nu çıkardı ve fes, sarık ve benzeri başlıklar yasaklandı. 671. Kanunun 1. maddesi şöyledir: (Madde 1) Türkiye Büyük Millet Meclisi azaları ile idare-i umumiye ve hususiye ve mahalliyeye ve bilümum müessesata mensup memurin ve müstahdemin Türk milletinin iktisâ etmiş olduğu şapkayı giymek mecburiyetindedir. Türkiye halkının da umumi serpuşu şapka olup buna münafi bir itiyadın devamını hükûmet meneder.
Bu yasaya göre TBMM üyeleri ve memurların şapka giymesi zorunlu hale getirilmiş, halkın sarık ve fes giymesi yasaklanmıştır. Sarığın yalnız din görevlileri ve din alimleri tarafından kullanılmasına izin verilmiştir.
Dünyada fes
Fes, geçmişte Osmanlı İmparatorluğu'nun parçası olan ülkelerde, birçok Müslüman ülkede, bazı Afrika ülkelerinde, Hindistan ve Pakistan'da yaygın olarak kullanılmıştır. Günümüzde kullanımı oldukça azalmıştır. Pakistan'da fes, Hilâfet yanlılığının göstergesidir. Pakistanlı politikacı , 2003'teki ölümüne dek fesini çıkarmamıştır.
Popüler kültürde fes
Fes, Osmanlı İmparatorluğu'nda yaygın olarak kullanılması nedeniyle Avrupa ve Amerika'da Doğululuk ve geri kalmışlıkla özdeşleştirilmiştir. Günümüzde dahi birçok Batılı, Türkiye'de yaygın olarak fes takıldığı kanısındadır. Bunda fesin; diğer tüm Osmanlı, İslam ve Orta Doğu kültürel elementleri ile birlikte (lale, nargile, semaver, halı, deve, dervişlik vs.) Türkiye'nin yurt dışındaki turistik tanıtım çalışmalarında yer alması etkili olabilir.
Karayiplerde bulunan Turks ve Caicos Adalarına adını vermiştir.
Batı'da bazı karikatür ve parodilerde fes tembelliğin ve rahatına düşkünlüğün göstergesi olarak kullanılır. Bunun nedeni 19. yüzyılda fes takılan coğrafyada görev yapan, İngiliz aristokrat, asker ve devlet adamlarının, gayriresmî akşam eğlencelerinde ve istirahat zamanlarında yerel halka uyarak fes takmış olmalarıdır.
Galli meşhur komedyen Tommy Cooper, 'püskülü öne gelecek şekilde ters taktığı fesi' ile meşhurdur. Askerliğini Orta Doğu'da yapmış olan Cooper, Mısır'daki bir sihirbazlık gösterisi esnasında şapkasını kaybedince, garsonlardan birinin fesini ödünç almıştır. İzleyicilerin çok hoşuna gittiğini görünce fesini o günden sonra sürekli kullanmıştır.
İngiltere'nin Doctor Who adlı popüler bilimkurgu dizisinde 11. Doktor en az üç defa fes giymiştir. Fes hakkında "Artık bir fes giyiyorum. Fesler havalıdır." demiştir.
Esrarengiz Kasaba çizgi filmindeki Stan Amca üstünde ay resmi bulunan bir fes giyer.
Kaynakça
- Oxford İngilizce Sözlük, fez maddesi
- İngilizce Vikipedi, fez maddesi
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Fes baslik haber gazete kitap akademik JSTOR Temmuz 2022 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Fes tepesi duz genellikle al puskullu silindirik baslik Ismini baslica uretim merkezi olan Fas in Fes sehrinden alir Basta Osmanli Imparatorlugu olmak uzere bircok Musluman ulkede kullanilagelmistir Yaygin olarak kullanilan al rengini kizilcik boyasindan alir Bununla birlikte hemen hemen her renkte ve desende fes uretilmektedir Keceden yapilma kara puskullu al bir fesTarihcePierre Peytier in teftis esnasindaki Yunan askerlerini betimledigi bir eseri 1830 David Ben Gurion ve Yitzhak Ben Zvi13 SS Waffen Dag Tumeni Handschar a bagli Bosnak askerler Sultan II Mahmut doneminde Osmanli sarayinda Avrupali gibi giyinme modasi bas gosterdi Daha sonra bu moda ilim adamlarina ve halka yayildi ancak Avrupa usulu sapkalarin namaz kilarken zorluk cikarmalari sipersiz bir sapka kullanimini gerekli kildi Serasker ve Kaptan i Derya Koca Husrev Pasa nin Akdeniz seferinden donusunde Fas tan getirdigi feslerin kalyoncu askerlerine giydirilmesiyle benimsenen fes Sultan Mahmud un fermani uzerine imparatorlugun resmi sapkasi oldu 1840 lardan itibaren suvari ve topcu haric Osmanli askerlerinin uniformasinin bir parcasi haline geldi Arnavut askerleri beyaz fes takiyorlardi 1829 dan 1925 e kadar kullanilan fesi Tanzimat doneminde Istanbul da sivil ve asker butun gorevliler giymis sarik yalniz bilginler ve din adamlari tarafindan kullanilmistir Tasrada sarik tercih ediliyordu bu sebeple halk fesli ve sarikli olmak uzere ikiye ayrilmisti Fesin yuzyillar boyu kullanilan sarigin yerini almasi onemli bir yenilik olmustu bu yuzden imparatorlukta lehte ve aleyhte bircok gorus ileri suruldu Fes icin ayri bir bakanlik kuruldu yayimlanan fes nizamnamesi ile fesin nerelerde giyilecegi kimlerin ne tur fes kullanacagi belirlendi Istanbul da Defterdar da bir fabrika kurularak fes yapimina baslandi Zamanla fes imparatorlugun her kosesinde yayginlasti TBMM 25 Kasim 1925 te Sapka Kanunu nu cikardi ve fes sarik ve benzeri basliklar yasaklandi 671 Kanunun 1 maddesi soyledir Madde 1 Turkiye Buyuk Millet Meclisi azalari ile idare i umumiye ve hususiye ve mahalliyeye ve bilumum muessesata mensup memurin ve mustahdemin Turk milletinin iktisa etmis oldugu sapkayi giymek mecburiyetindedir Turkiye halkinin da umumi serpusu sapka olup buna munafi bir itiyadin devamini hukumet meneder Bu yasaya gore TBMM uyeleri ve memurlarin sapka giymesi zorunlu hale getirilmis halkin sarik ve fes giymesi yasaklanmistir Sarigin yalniz din gorevlileri ve din alimleri tarafindan kullanilmasina izin verilmistir Dunyada fesFes gecmiste Osmanli Imparatorlugu nun parcasi olan ulkelerde bircok Musluman ulkede bazi Afrika ulkelerinde Hindistan ve Pakistan da yaygin olarak kullanilmistir Gunumuzde kullanimi oldukca azalmistir Pakistan da fes Hilafet yanliliginin gostergesidir Pakistanli politikaci 2003 teki olumune dek fesini cikarmamistir Populer kulturde fesMason Shrine veya Shriners cemiyetinin uyeleri Los Angeles ta dans ediyor 1925 Fes Osmanli Imparatorlugu nda yaygin olarak kullanilmasi nedeniyle Avrupa ve Amerika da Dogululuk ve geri kalmislikla ozdeslestirilmistir Gunumuzde dahi bircok Batili Turkiye de yaygin olarak fes takildigi kanisindadir Bunda fesin diger tum Osmanli Islam ve Orta Dogu kulturel elementleri ile birlikte lale nargile semaver hali deve dervislik vs Turkiye nin yurt disindaki turistik tanitim calismalarinda yer almasi etkili olabilir Karayiplerde bulunan Turks ve Caicos Adalarina adini vermistir Bati da bazi karikatur ve parodilerde fes tembelligin ve rahatina duskunlugun gostergesi olarak kullanilir Bunun nedeni 19 yuzyilda fes takilan cografyada gorev yapan Ingiliz aristokrat asker ve devlet adamlarinin gayriresmi aksam eglencelerinde ve istirahat zamanlarinda yerel halka uyarak fes takmis olmalaridir Galli meshur komedyen Tommy Cooper puskulu one gelecek sekilde ters taktigi fesi ile meshurdur Askerligini Orta Dogu da yapmis olan Cooper Misir daki bir sihirbazlik gosterisi esnasinda sapkasini kaybedince garsonlardan birinin fesini odunc almistir Izleyicilerin cok hosuna gittigini gorunce fesini o gunden sonra surekli kullanmistir Ingiltere nin Doctor Who adli populer bilimkurgu dizisinde 11 Doktor en az uc defa fes giymistir Fes hakkinda Artik bir fes giyiyorum Fesler havalidir demistir Esrarengiz Kasaba cizgi filmindeki Stan Amca ustunde ay resmi bulunan bir fes giyer Kaynakca Arsivlenmis kopya 13 Subat 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Subat 2020 Deringil Selim January 1993 The Invention of Tradition as Public Image in the Late Ottoman Empire 1808 to 1908 Comparative Studies in Society and History 35 1 9 doi 10 1017 S0010417500018247 Oxford Ingilizce Sozluk fez maddesi Ingilizce Vikipedi fez maddesi