Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Gürcistan ve Kafkasların Moğollar tarafından istilası, Orta Çağ'da Gürcistan Krallığı ve Kafkaslardaki ona bağlı vasal devletlerin 13. yüzyılda Moğol İmparatorluğu orduları tarafından istila edilmesidir. İlk muharebeler 1220 yılında Moğol öncü birlikleriyle yaşanır. 1236 yılında ise Moğol Ordusu bütün kuvvetiyle bölgeyi istila eder ve 1243 yılında Gürcistan Moğol egemenliğine boyun eğer. Devlet her yıl çok ağır bir vergi vermek zorunda kalacak ve bitip tükenmeyen Moğol seferleri için asker sağlamak durumunda kalacaktır. İlk dönemlerde güçsüz olan Gürcü direnişi gelişerek açık isyanlara dönüşecektir. Gürcistan devletinde Moğol yanlısı ve Moğol karşıtı grupların çekişmeleri ülkeyi bölecektir. 1320’li yıllarda tahta çıkan kral V. Giorgi diplomatik ve askeri alandaki başarılarıyla krallık topraklarında yeniden Moğolları yenerek egemen olacak ve devleti eski gücüne çıkaracaktır.
| Gürcistan Krallığının Moğollar tarafından istilası | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Moğol istilaları | |||||||
 Gürcistan kralı IV. Giorgi'nin 1220'de Moğollara saldırısını tasvir eden bir minyatür. | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
| Moğol İmparatorluğu | Gürcü Krallığı | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
| Sübedey | IV. Giorgi | ||||||
İlk muharebeler
Moğollar Gürcü topraklarında ilk kez görüldüklerinde Gürcü Krallığı hala güçlüydü ve Kafkasların çoğuna egemendi. İki ülke arasında ilk temas 1220 yılında yaşandı. Sübedey ve Cebe komutasındaki 20 bin Moğol Harezmşahlar Devleti hükümdarı Şah II. Alaaddin Muhammed’i Hazar Denizi kıyılarına kadar kovalamaktaydı. Cengiz Han’ın emriyle bu iki komutan ileri kol olarak bölgeye gelir. O dönemde Gürcistan egemenliğinde bulunan Ermenistan topraklarına girerler. Kotman Nehri civarında yapılan Gürcü kral IV. Giorgi komutasındaki 60 bin kişilik Gürcü ve Ermeni ordusunu yenerler. IV. Giorgi savaşta ağır yaralanır. Moğol komutanlar savaşı kazanmalarına rağmen Kafkaslarda fetih peşinde değillerdir ve Hemedan’a geri dönerler. Moğollar Ocak 1221’de yeniden Gürcü topraklarına saldırsa da günümüzdeki Azerbaycan topraklarında bulunan Berde’de yapılan taraflar yenişemeyecektir. Sonrasında güney Rus steplerinde ilerleyen Moğol Orduları 1223 yılında Kalka Nehri Muharebesi'nde Rus ve Kıpçak Ordularını yenerek Moğol ana gövdesine katılmak için geri dönerler.
Gürcüler bir anda maruz kaldıkları kimliği bilinmeyen düşmanların saldırıları sonucu şaşkınlık içinde kalırlar. Döneme ait tarih yazmalarında saldıranların ismi verilemeyecektir. 1223 yılında Moğolların artık Gürcü topraklarıyla ilgilenmediğinin ortaya çıktığı anlaşılır. Kardeşi IV. Giorgi 1223 yılında öldükten sonra tahta geçen ve kraliçe Tamar’ın kızı olan Rusudan, Papa III. Honorius’a savaştıkları Moğolların başta Hristiyan olduklarını sandıklarını, ancak sonradan onların tanrıtanımaz olduklarını anladıklarını yazacaktır.
Gürcistan’ın Moğollar tarafından istilası
Kafkasların Moğollar tarafından üçüncü ve kesin istilası 1236 yılında gerçekleşir. Gürcü topraklarının yerle bir edileceği bu istilanın öncesinde de ülke güçsüz durumdadır. Dağılan Harezmşahlar Devleti’ni yeniden kurmaya çalışan Celaleddin Harezmşah bölge halklarından kurmak istediği orduyla Moğolların karşısına çıkmak istemektedir. Gürcülerden de askeri yardım talep eden Celaleddin Harezmşah red cevabı alınca Gürcü topraklarına saldıracak ve 1226 yılında Tiflis’i ele geçirerek talan edecektir. Gürcü Krallığı yaklaşmakta olan Moğol işgaline karşı artık iyice savunmasız kalmıştır. Moğol komutanı Cormagon Noyan 1236 yılında Gürcü Krallığı toprakları üzerine yürümeye başlar. Sınır bölgesindeki çoğu Gürcü ve Ermeni asilzade kalelerine çekilecek ve ciddi bir direniş göstermeden uzlaşarak boyun eğecek, halk ise Moğolların önünden kaçacaktır. Gürcü kraliçesi Rusudan başkent Tiflis’ten Kutaisi’ye çekilmek zorunda kalır. Bu durumda Gürcü Krallığı'nın doğudaki toprakları Moğollarla anlaşan Gürcü beyleri ve 'nin denetimlerine geçer. Moğollara tabi olmayı reddederek direnişe geçen tek asilzade Prensi olur. Toprakları işgalcilerce mahvedilen Iwane, sonunda kraliçe Rusudan’ın araya girmesiyle 1238 yılında Moğollara boyun eğer. Moğollar ise Gürcü kraliçesinin peşinden gitmezler ve aşılması zor dağlık bölgesinden öteye ilerlemeye çalışmazlar. Bu yüzden batı Gürcistan Moğol saldırılarından kurtulmuş olacaktır. Kraliçe Rusudan Papa IX. Gregory’den yardım talebinde bulunduysa da cevap alamayacaktır. Moğollarla anlaşan Gürcü asillerinden Avag aracılığında 1243 yılında teslim olur ve Gürcü Krallığı resmen Cengiz Han’a boyun eğmiş olur. Krallık artık Moğollara yıllık 50 bin altın vergi ve Moğolları destekleyecek bir ordu vermek zorundadır.
Gürcistan’da Moğol idaresi
Moğollar Gürcistan ve Kafkasları Gurjistan Vilayeti olarak tanımlayarak dolaylı olarak denetimlerine alacaklardır. Yönetim Gürcü hükümdarda olacak ancak bu hükümdarın tahta çıkışı Moğol Hanı tarafından onaylanacaktı. Kraliçe Rusudan’ın 1245 yılında ölmesiyle beraber Gürcü Krallığında fetret dönemi başlar. Moğollar tahta kimin çıkacağının bilinmemesini çok iyi kullanacak ve Gürcü asillerini iki kampa bölmeyi başaracaklardır. Bu iki kampın da iki farklı kral adayı bulunmaktadır; bunlar IV. Giorgi’nin evlilik dışı oğlu VII. Davit “Ulu” ile Rusudan’ın oğlu VI. Davit “Narin”dir. 1245 yılında Moğol egemenliğine karşı bir isyandan sonra Güyük Han 1247 yılında iki kralı da tahta çıkaracak ve ülke doğu ve batı olarak ayrılacaktır. Moğollar yönetime karışmasalar da vergilerin ödenmesini takip etmekte ve Moğol ordusu için asker temin edilmesini hızlandırmaktaydı. Moğol Ordusu içinde çok sayıda Gürcü asil ve askeri savaşacak ve özellikle Alamut (1256), Bağdat (1258) seferleri ile Ayn Calut Muharebesinde (1260) onbinlerce Gürcü askeri yer alacaktır. Bu sırada Gürcistan ve Kafkaslardaki Gürcü toprakları güçsüz kalacak, ağır vergilerden ve zoraki askerlikten dolayı patlak veren yerel isyanlar Moğollar tarafından bastırılacaktır. Tarihin bir cilvesi olarak Moğolların Anadolu Selçuklu Devleti'ni yendiği Kösedağ Muharebesi (1243) sırasında iki tarafta da Gürcüler savaşmaktaydı.
1256 yılında Gürcistan İlhanlıların egemenliğine girer. 1259 yılında Gürcü asilleri Davit Narin önderliğinde Moğollara karşı ayaklanır ve Batı Gürcistan’daki İmereti bölgesini özgürleştirmeyi başarırlar. Diğer kral olan Davit Ulu da aynı zamanda yeğeni olan Narin’e katılmaya çalışsa da Gori civarında Moğollara yenilir ve Moğol egemenliğine boyun eğer. 1261 yılından itibaren Kafkaslarda İlhanlılar ve Altın Orda arasında şiddetli mücadeleler yaşanmaya başlar.
Gürcistan’ın birliğinin dağıldığı bu dönemde Moğolların, özellikle güçlenen prensleri Gürcü tahtına karşı kışkırtıp bağımsızlıklarını tanıyarak merkezi bir Gürcü iktidarının oluşmasını engellemeye çalıştıkları görülür. 1266 yılında Samtskhe Prensi Sargis Jakeli Moğollar tarafından korunarak Gürcü tahtına karşı korunur. Doğu Gürcistan kralı II. Demetre (1259 - 1289) İlhanlılara karşı ülkesinde birliği sağlamaya çalışsa da başarısız olacak ve idam edilecektir. Ülkenin batısı çok zorlu koşullarda bağımsız kalabilse de doğusu ağır vergi ve siyasi belirsizlik altında ezilecektir. VIII. Davit (1292-1310) zamanındaki ayaklanmalar da başarısız olacaktır. Moğollar bu dönemde bazı prensleri ön plana çıkararak iç çatışma ortamı yaratmış ve duruma hâkim olmaya çalışmışlarsa da, İran’da egemenlikleri gerileyen İlhanlıların Gürcü topraklarındaki hâkimiyeti sarsılacaktır.
Bağımsızlık
V. Giorgi (1299–1302, 1314–1346) esnek ve uzun vadeli bir siyasetçi ve yönetici olarak ilk başlarda Moğollarla uzlaşma yanlısı olacak ancak İlhanlıların 1327 yılında içine düştükleri çöküş döneminin başlamasını fırsat bilerek vergi vermeyi bırakacak ve ülkeden Moğolları atacaktır. Gürcü Krallığının topraklarını neredeyse tamamen yeniden fethedecek ve Kafkaslardaki Moğol egemenliğine son verecektir.
Ayrıca bakınız
Notlar
- ^ La Flor des estoires de la terre d'Orient, Korikoslu Hayton içinde. Kral Giorgi, elinde gürzle beyaz bir atın üzerinde mavi bir giysi içinde gösterilmektedir.
Kaynakça
Konuyla ilgili yazılan eserler
- Ronald Grigor Suny, The Making of the Georgian Nation: 2nd edition (December 1994), Indiana University Press, , s.39–44
- Gürcistan Sovyet Ansiklopedisi (k’art’uli sabch’ota entsiklopedia) (1984), Tiflis: cilt. 7, s.112-3
- Lang, D. M. (1955). "Georgia in the Reign of Giorgi the Brilliant (1314-1346)". Bulletin of the School of Oriental and African Studies 17 (1): 74–91. [1][] 28 Aralık 2009 tarihinde erişilmiştir.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Gurcistan ve Kafkaslarin Mogollar tarafindan istilasi Orta Cag da Gurcistan Kralligi ve Kafkaslardaki ona bagli vasal devletlerin 13 yuzyilda Mogol Imparatorlugu ordulari tarafindan istila edilmesidir Ilk muharebeler 1220 yilinda Mogol oncu birlikleriyle yasanir 1236 yilinda ise Mogol Ordusu butun kuvvetiyle bolgeyi istila eder ve 1243 yilinda Gurcistan Mogol egemenligine boyun eger Devlet her yil cok agir bir vergi vermek zorunda kalacak ve bitip tukenmeyen Mogol seferleri icin asker saglamak durumunda kalacaktir Ilk donemlerde gucsuz olan Gurcu direnisi geliserek acik isyanlara donusecektir Gurcistan devletinde Mogol yanlisi ve Mogol karsiti gruplarin cekismeleri ulkeyi bolecektir 1320 li yillarda tahta cikan kral V Giorgi diplomatik ve askeri alandaki basarilariyla krallik topraklarinda yeniden Mogollari yenerek egemen olacak ve devleti eski gucune cikaracaktir Gurcistan Kralliginin Mogollar tarafindan istilasiMogol istilalariGurcistan krali IV Giorgi nin 1220 de Mogollara saldirisini tasvir eden bir minyatur Tarih1220 1223 ve 1236 1330BolgeGurcistanSonucMogol zaferiTaraflarMogol ImparatorluguGurcu KralligiKomutanlar ve liderlerSubedeyIV GiorgiIlk muharebelerMogollar Gurcu topraklarinda ilk kez gorulduklerinde Gurcu Kralligi hala gucluydu ve Kafkaslarin coguna egemendi Iki ulke arasinda ilk temas 1220 yilinda yasandi Subedey ve Cebe komutasindaki 20 bin Mogol Harezmsahlar Devleti hukumdari Sah II Alaaddin Muhammed i Hazar Denizi kiyilarina kadar kovalamaktaydi Cengiz Han in emriyle bu iki komutan ileri kol olarak bolgeye gelir O donemde Gurcistan egemenliginde bulunan Ermenistan topraklarina girerler Kotman Nehri civarinda yapilan Gurcu kral IV Giorgi komutasindaki 60 bin kisilik Gurcu ve Ermeni ordusunu yenerler IV Giorgi savasta agir yaralanir Mogol komutanlar savasi kazanmalarina ragmen Kafkaslarda fetih pesinde degillerdir ve Hemedan a geri donerler Mogollar Ocak 1221 de yeniden Gurcu topraklarina saldirsa da gunumuzdeki Azerbaycan topraklarinda bulunan Berde de yapilan taraflar yenisemeyecektir Sonrasinda guney Rus steplerinde ilerleyen Mogol Ordulari 1223 yilinda Kalka Nehri Muharebesi nde Rus ve Kipcak Ordularini yenerek Mogol ana govdesine katilmak icin geri donerler Gurculer bir anda maruz kaldiklari kimligi bilinmeyen dusmanlarin saldirilari sonucu saskinlik icinde kalirlar Doneme ait tarih yazmalarinda saldiranlarin ismi verilemeyecektir 1223 yilinda Mogollarin artik Gurcu topraklariyla ilgilenmediginin ortaya ciktigi anlasilir Kardesi IV Giorgi 1223 yilinda oldukten sonra tahta gecen ve kralice Tamar in kizi olan Rusudan Papa III Honorius a savastiklari Mogollarin basta Hristiyan olduklarini sandiklarini ancak sonradan onlarin tanritanimaz olduklarini anladiklarini yazacaktir Gurcistan in Mogollar tarafindan istilasiKafkaslarin Mogollar tarafindan ucuncu ve kesin istilasi 1236 yilinda gerceklesir Gurcu topraklarinin yerle bir edilecegi bu istilanin oncesinde de ulke gucsuz durumdadir Dagilan Harezmsahlar Devleti ni yeniden kurmaya calisan Celaleddin Harezmsah bolge halklarindan kurmak istedigi orduyla Mogollarin karsisina cikmak istemektedir Gurculerden de askeri yardim talep eden Celaleddin Harezmsah red cevabi alinca Gurcu topraklarina saldiracak ve 1226 yilinda Tiflis i ele gecirerek talan edecektir Gurcu Kralligi yaklasmakta olan Mogol isgaline karsi artik iyice savunmasiz kalmistir Mogol komutani Cormagon Noyan 1236 yilinda Gurcu Kralligi topraklari uzerine yurumeye baslar Sinir bolgesindeki cogu Gurcu ve Ermeni asilzade kalelerine cekilecek ve ciddi bir direnis gostermeden uzlasarak boyun egecek halk ise Mogollarin onunden kacacaktir Gurcu kralicesi Rusudan baskent Tiflis ten Kutaisi ye cekilmek zorunda kalir Bu durumda Gurcu Kralligi nin dogudaki topraklari Mogollarla anlasan Gurcu beyleri ve nin denetimlerine gecer Mogollara tabi olmayi reddederek direnise gecen tek asilzade Prensi olur Topraklari isgalcilerce mahvedilen Iwane sonunda kralice Rusudan in araya girmesiyle 1238 yilinda Mogollara boyun eger Mogollar ise Gurcu kralicesinin pesinden gitmezler ve asilmasi zor daglik bolgesinden oteye ilerlemeye calismazlar Bu yuzden bati Gurcistan Mogol saldirilarindan kurtulmus olacaktir Kralice Rusudan Papa IX Gregory den yardim talebinde bulunduysa da cevap alamayacaktir Mogollarla anlasan Gurcu asillerinden Avag araciliginda 1243 yilinda teslim olur ve Gurcu Kralligi resmen Cengiz Han a boyun egmis olur Krallik artik Mogollara yillik 50 bin altin vergi ve Mogollari destekleyecek bir ordu vermek zorundadir Gurcistan da Mogol idaresiMogollar Gurcistan ve Kafkaslari Gurjistan Vilayeti olarak tanimlayarak dolayli olarak denetimlerine alacaklardir Yonetim Gurcu hukumdarda olacak ancak bu hukumdarin tahta cikisi Mogol Hani tarafindan onaylanacakti Kralice Rusudan in 1245 yilinda olmesiyle beraber Gurcu Kralliginda fetret donemi baslar Mogollar tahta kimin cikacaginin bilinmemesini cok iyi kullanacak ve Gurcu asillerini iki kampa bolmeyi basaracaklardir Bu iki kampin da iki farkli kral adayi bulunmaktadir bunlar IV Giorgi nin evlilik disi oglu VII Davit Ulu ile Rusudan in oglu VI Davit Narin dir 1245 yilinda Mogol egemenligine karsi bir isyandan sonra Guyuk Han 1247 yilinda iki krali da tahta cikaracak ve ulke dogu ve bati olarak ayrilacaktir Mogollar yonetime karismasalar da vergilerin odenmesini takip etmekte ve Mogol ordusu icin asker temin edilmesini hizlandirmaktaydi Mogol Ordusu icinde cok sayida Gurcu asil ve askeri savasacak ve ozellikle Alamut 1256 Bagdat 1258 seferleri ile Ayn Calut Muharebesinde 1260 onbinlerce Gurcu askeri yer alacaktir Bu sirada Gurcistan ve Kafkaslardaki Gurcu topraklari gucsuz kalacak agir vergilerden ve zoraki askerlikten dolayi patlak veren yerel isyanlar Mogollar tarafindan bastirilacaktir Tarihin bir cilvesi olarak Mogollarin Anadolu Selcuklu Devleti ni yendigi Kosedag Muharebesi 1243 sirasinda iki tarafta da Gurculer savasmaktaydi 1256 yilinda Gurcistan Ilhanlilarin egemenligine girer 1259 yilinda Gurcu asilleri Davit Narin onderliginde Mogollara karsi ayaklanir ve Bati Gurcistan daki Imereti bolgesini ozgurlestirmeyi basarirlar Diger kral olan Davit Ulu da ayni zamanda yegeni olan Narin e katilmaya calissa da Gori civarinda Mogollara yenilir ve Mogol egemenligine boyun eger 1261 yilindan itibaren Kafkaslarda Ilhanlilar ve Altin Orda arasinda siddetli mucadeleler yasanmaya baslar Gurcistan in birliginin dagildigi bu donemde Mogollarin ozellikle guclenen prensleri Gurcu tahtina karsi kiskirtip bagimsizliklarini taniyarak merkezi bir Gurcu iktidarinin olusmasini engellemeye calistiklari gorulur 1266 yilinda Samtskhe Prensi Sargis Jakeli Mogollar tarafindan korunarak Gurcu tahtina karsi korunur Dogu Gurcistan krali II Demetre 1259 1289 Ilhanlilara karsi ulkesinde birligi saglamaya calissa da basarisiz olacak ve idam edilecektir Ulkenin batisi cok zorlu kosullarda bagimsiz kalabilse de dogusu agir vergi ve siyasi belirsizlik altinda ezilecektir VIII Davit 1292 1310 zamanindaki ayaklanmalar da basarisiz olacaktir Mogollar bu donemde bazi prensleri on plana cikararak ic catisma ortami yaratmis ve duruma hakim olmaya calismislarsa da Iran da egemenlikleri gerileyen Ilhanlilarin Gurcu topraklarindaki hakimiyeti sarsilacaktir BagimsizlikV Giorgi 1299 1302 1314 1346 esnek ve uzun vadeli bir siyasetci ve yonetici olarak ilk baslarda Mogollarla uzlasma yanlisi olacak ancak Ilhanlilarin 1327 yilinda icine dustukleri cokus doneminin baslamasini firsat bilerek vergi vermeyi birakacak ve ulkeden Mogollari atacaktir Gurcu Kralliginin topraklarini neredeyse tamamen yeniden fethedecek ve Kafkaslardaki Mogol egemenligine son verecektir Ayrica bakinizAnadolu nun Mogollar tarafindan istilasiNotlar La Flor des estoires de la terre d Orient Korikoslu Hayton icinde Kral Giorgi elinde gurzle beyaz bir atin uzerinde mavi bir giysi icinde gosterilmektedir Kaynakca The Turco Mongol Invasions and the Lords of Armenia in the 13 14th Centuries R Bedrosian doktora tezi Columbia Universitesi 1979 Mogol saflarinda en az uc bin Gurcu askeri yer alirken Selcuklularla beraber Gurcu Akhaltsikhe Prensi Shamadavle savasmistir Konuyla ilgili yazilan eserlerRonald Grigor Suny The Making of the Georgian Nation 2nd edition December 1994 Indiana University Press ISBN 0 253 20915 3 s 39 44 Gurcistan Sovyet Ansiklopedisi k art uli sabch ota entsiklopedia 1984 Tiflis cilt 7 s 112 3 Lang D M 1955 Georgia in the Reign of Giorgi the Brilliant 1314 1346 Bulletin of the School of Oriental and African Studies 17 1 74 91 1 olu kirik baglanti 28 Aralik 2009 tarihinde erisilmistir