Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Gaia hipotezi, Gaia kuramı ya da Gaia prensibi, biyosferin ve yerkürenin fiziki bileşenleri sayılan atmosferin, kriyosferin (buzullar), hidrosferin ve litosferin, karmaşık bir karşılıklı etkileşim sistemi içinde bir araya gelerek bir bütünlük oluşturduğunu ileri süren ekolojik bir kuram ya da hipotezdir. Bu hipotezde, yeryüzündeki iklimsel ve biyojeokimyasal koşulların ve süreçlerin bu karşılıklı etkileşim sistemi çerçevesinde aynı yönde gelişme ve değişme eğilimi içinde oldukları öngörülmektedir. Hipotez başlarda James Lovelock tarafından yerküreyi konu alan bir geri besleme hipotezi olarak ortaya atılmıştır. Lovelock'un, hipotezi için seçtiği adlandırma Yunan mitolojisinde yeryüzünü simgeleyen tanrıça Gaia'ya dayandırılmaktadır. Hipotez sıklıkla, yerkürenin tek bir organizma gibi göründüğü / davrandığı (olduğu değil) olarak anlaşılmaktadır.
Gaia hipotezi ilk olarak, James Lovelock'un, Mars'taki yaşamı saptama yöntemleri üzerine NASA adına yaptığı bağımsız bir araştırmanın yan ürünü olarak formüle edildi. Hipotezi ilk olarak 1970'li yılların başlarında makaleler olarak yazmıştır. Daha sonra hipotezin göze batması üzerine 1979 yılında "Gaia: Dünya'daki Yaşama Yeni Bir Bakış" adıyla kitap olarak yayınlandı.
Lovelock'a göre hipotez başlangıçta, oksijen içeren kimyasalların bir aradalığını ve Dünya atmosferinde metan konsantrasyonunun sabit kalmasını açıklamaya yönelmişti. Lovelock, başka gezegenlerdeki atmosferde bu gibi durumları araştırmanın, yaşam tespit etmek yönündeki çalışmalar için görece güvenli ve pratik bir yöntem olduğunu ileri sürmüştür. Lovelock, birçok farklı sürecin, kendi kendini düzenleyen bu sistem içinde aynı yönde işlemeye yöneldiğini ve tüm dengeleri şekillediğini formüle etmiştir. Bu şekilde formüle edilen hipotez, birçok bilimsel deneyle de desteklenmiş ve bir dizi yararlı öngörü sağlamıştır. Dolayısıyla hipotez, Gaia Kuramı olarak tanındı.
Mikrobiyolojist Dr. Lynn Margulis, 1971 yılından itibaren Gaia Hipotezi'nin, bir kuram olamasını sağlayabilecek kavram ve tasarımları geliştirmekte Lovelock'un en önemli yardımcısı olmuştur. Hipotez 1975 yılına kadar görmezlikten gelindi. Bir popüler bilimsel dergi olan New Scientist'de 15 Şubat 1975 tarihinde bir makale yayınlandı. Hipotezin ayrıntılı bir anlatımı da 1979 yılında piyasaya çıkan The Quest for Gaia adında bir kitapta yer almıştır. Bu yayınların ardından hipotez, bilimsel ve eleştirel dikkati üzerine çekmeye başlamıştır. Hemen ardından birçok geleneksel biyolojistin eleştirileri başladı. Diğer taraftan belirli çevreci gruplar ve iklim bilimciler tarafından desteklendi, savunuldu.
Lovelock'un hipotezi
James Lovelock, Gaia'yı şu şekilde tanımlamaktadır. Dünya'nın biyosferini, atmosferini, okyanuslarını ve toprağını içine alan karmaşık bir varlık: bu gezegende yaşam için en uygun fiziksel ve kimyasal ortamı oluşturmaya yönelmiş bir geri besleme ya da sibernetik bir sistem oluşturan bütünlük
Lovelock'un başlangıç hipotezi, biyokütlenin gezegendeki koşulları daha "konuksever" koşullara dönüştürmeye yöneldiğini ifade etmektedir. Gaia Hipotezi bu "konukseverliği", tam bir durumu olarak ifade etmektedir. Eleştirmenleri tarafından teleolojik olmakla suçlanan hipotez atmosferin, biyokütle için ve biyokütle tarafından homostatis durumunda tutulduğunu kabul etmektedir.
Lovelock, Dünya'daki yaşamın bir sibernetik kontrol sağladını, homostatik geri besleme sisteminin biota tarafından kendiliğinden ve bilinçli olmayan bir şekilde işletildiğini ve böylelikle küresel ısı ve kimyasal yapıyı istikrarlı tuttuğunu ileri sürmektedir.
Ilk hipoteziyle Lovelock, okyanus tuzluluğunda, atmosfer bileşiminde ve yüzey sıcaklığında küresel bir kontrol sisteminin varlığını ortaya koymuştur.
Hipotezin dayandığı savlar şunlardır:
- Dünyanın küresel anlamda yüzey ısısı, Güneş tarafından sağlanan enerji arttığı hâlde sabit kalmıştır.
- Atmosferin bileşimi, değişken olması gerekirken sabit kalmıştır.
- Okyanusların tuzluluk oranı sabittir.
Yeryüzünde yaşam başladığından bu yana Güneş'in sağladığı enerji %25 - %30 artmıştır. Buna karşın gezegenin yüzey ısısı küresel düzeyde, olağan sayılamayacak şekilde sabit kalmıştır. Dahası, Dünya'da atmosferin bileşiminin de fiilen sabit kaldığına dikkat çekmektedir.
Notlar
- ^ Bkz. İngilizce Wikipedia maddesi: Climate change feedback
- ^ herhangi bir zaman diliminde biyosferde yer alan tüm organizmalar
Kaynakça
- ^ . 12 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2021.
- ^ tekniksozlukler.com[]
- ^ James Lovelock, Homage To Gaia 2001
- ^ James Lovelock, The Revenge of Gaia
- ^ Lovelock, J.E. (1965). "A physical basis for life detection experiments". Nature. 207 (7). ss. 568-570. doi:10.1038/207568a0.
- ^ . 6 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2011.
- ^ J. E. Lovelock (1972). "Gaia as seen through the atmosphere". [[Atmospheric Environment (dergi)|]]. 6 (8). ss. 579-580. doi:10.1016/0004-6981(72)90076-5.
- ^ Lovelock, J.E. (1974). "Atmospheric homeostasis by and for the biosphere- The Gaia hypothesis". Tellus. 26 (1). ss. 2-10. doi:10.1111/j.2153-3490.1974.tb01946.x.
- ^ J. Lovelock, Hadns up for the Gaia hypothesis Sh: 100-2
- ^ Tyler Volk, Gaia's Body: Toward a Physiology
- ^ Jon Turney, Lovelock and Gaia: Signs of Life - 2003 isbn=1-84046-458-5
- ^ Owen, T. (1979). "Earth: An enhanced carbon dioxide greenhouse to compensate for reduced solar luminosity". Nature. Cilt 277. ss. 640-2. doi:10.1038/277640a0.
- ^ Lovelock, James (2000). Gaia: A New Look at Life on Earth
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Gaia hipotezi Gaia kurami ya da Gaia prensibi biyosferin ve yerkurenin fiziki bilesenleri sayilan atmosferin kriyosferin buzullar hidrosferin ve litosferin karmasik bir karsilikli etkilesim sistemi icinde bir araya gelerek bir butunluk olusturdugunu ileri suren ekolojik bir kuram ya da hipotezdir Bu hipotezde yeryuzundeki iklimsel ve biyojeokimyasal kosullarin ve sureclerin bu karsilikli etkilesim sistemi cercevesinde ayni yonde gelisme ve degisme egilimi icinde olduklari ongorulmektedir Hipotez baslarda James Lovelock tarafindan yerkureyi konu alan bir geri besleme hipotezi olarak ortaya atilmistir Lovelock un hipotezi icin sectigi adlandirma Yunan mitolojisinde yeryuzunu simgeleyen tanrica Gaia ya dayandirilmaktadir Hipotez siklikla yerkurenin tek bir organizma gibi gorundugu davrandigi oldugu degil olarak anlasilmaktadir Oncelikle degisimin korkunc hizini aklimizda tutmali ve harekete gecmek icin ne kadar az zamanimiz kaldigini idrak etmeliyiz James Lovelock Gaia hipotezi ilk olarak James Lovelock un Mars taki yasami saptama yontemleri uzerine NASA adina yaptigi bagimsiz bir arastirmanin yan urunu olarak formule edildi Hipotezi ilk olarak 1970 li yillarin baslarinda makaleler olarak yazmistir Daha sonra hipotezin goze batmasi uzerine 1979 yilinda Gaia Dunya daki Yasama Yeni Bir Bakis adiyla kitap olarak yayinlandi Lovelock a gore hipotez baslangicta oksijen iceren kimyasallarin bir aradaligini ve Dunya atmosferinde metan konsantrasyonunun sabit kalmasini aciklamaya yonelmisti Lovelock baska gezegenlerdeki atmosferde bu gibi durumlari arastirmanin yasam tespit etmek yonundeki calismalar icin gorece guvenli ve pratik bir yontem oldugunu ileri surmustur Lovelock bircok farkli surecin kendi kendini duzenleyen bu sistem icinde ayni yonde islemeye yoneldigini ve tum dengeleri sekilledigini formule etmistir Bu sekilde formule edilen hipotez bircok bilimsel deneyle de desteklenmis ve bir dizi yararli ongoru saglamistir Dolayisiyla hipotez Gaia Kurami olarak tanindi Mikrobiyolojist Dr Lynn Margulis 1971 yilindan itibaren Gaia Hipotezi nin bir kuram olamasini saglayabilecek kavram ve tasarimlari gelistirmekte Lovelock un en onemli yardimcisi olmustur Hipotez 1975 yilina kadar gormezlikten gelindi Bir populer bilimsel dergi olan New Scientist de 15 Subat 1975 tarihinde bir makale yayinlandi Hipotezin ayrintili bir anlatimi da 1979 yilinda piyasaya cikan The Quest for Gaia adinda bir kitapta yer almistir Bu yayinlarin ardindan hipotez bilimsel ve elestirel dikkati uzerine cekmeye baslamistir Hemen ardindan bircok geleneksel biyolojistin elestirileri basladi Diger taraftan belirli cevreci gruplar ve iklim bilimciler tarafindan desteklendi savunuldu Lovelock un hipoteziJames Lovelock Gaia yi su sekilde tanimlamaktadir Dunya nin biyosferini atmosferini okyanuslarini ve topragini icine alan karmasik bir varlik bu gezegende yasam icin en uygun fiziksel ve kimyasal ortami olusturmaya yonelmis bir geri besleme ya da sibernetik bir sistem olusturan butunluk Lovelock un baslangic hipotezi biyokutlenin gezegendeki kosullari daha konuksever kosullara donusturmeye yoneldigini ifade etmektedir Gaia Hipotezi bu konukseverligi tam bir durumu olarak ifade etmektedir Elestirmenleri tarafindan teleolojik olmakla suclanan hipotez atmosferin biyokutle icin ve biyokutle tarafindan homostatis durumunda tutuldugunu kabul etmektedir Lovelock Dunya daki yasamin bir sibernetik kontrol sagladini homostatik geri besleme sisteminin biota tarafindan kendiliginden ve bilincli olmayan bir sekilde isletildigini ve boylelikle kuresel isi ve kimyasal yapiyi istikrarli tuttugunu ileri surmektedir Ilk hipoteziyle Lovelock okyanus tuzlulugunda atmosfer bilesiminde ve yuzey sicakliginda kuresel bir kontrol sisteminin varligini ortaya koymustur Hipotezin dayandigi savlar sunlardir Dunyanin kuresel anlamda yuzey isisi Gunes tarafindan saglanan enerji arttigi halde sabit kalmistir Atmosferin bilesimi degisken olmasi gerekirken sabit kalmistir Okyanuslarin tuzluluk orani sabittir Yeryuzunde yasam basladigindan bu yana Gunes in sagladigi enerji 25 30 artmistir Buna karsin gezegenin yuzey isisi kuresel duzeyde olagan sayilamayacak sekilde sabit kalmistir Dahasi Dunya da atmosferin bilesiminin de fiilen sabit kaldigina dikkat cekmektedir Notlar Bkz Ingilizce Wikipedia maddesi Climate change feedback herhangi bir zaman diliminde biyosferde yer alan tum organizmalarKaynakca 12 Ekim 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Subat 2021 tekniksozlukler com olu kirik baglanti James Lovelock Homage To Gaia 2001 James Lovelock The Revenge of Gaia Lovelock J E 1965 A physical basis for life detection experiments Nature 207 7 ss 568 570 doi 10 1038 207568a0 6 Mayis 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 20 Mart 2011 J E Lovelock 1972 Gaia as seen through the atmosphere Atmospheric Environment dergi 6 8 ss 579 580 doi 10 1016 0004 6981 72 90076 5 Lovelock J E 1974 Atmospheric homeostasis by and for the biosphere The Gaia hypothesis Tellus 26 1 ss 2 10 doi 10 1111 j 2153 3490 1974 tb01946 x J Lovelock Hadns up for the Gaia hypothesis Sh 100 2 Tyler Volk Gaia s Body Toward a Physiology Jon Turney Lovelock and Gaia Signs of Life 2003 isbn 1 84046 458 5 Owen T 1979 Earth An enhanced carbon dioxide greenhouse to compensate for reduced solar luminosity Nature Cilt 277 ss 640 2 doi 10 1038 277640a0 Lovelock James 2000 Gaia A New Look at Life on Earth